MONITOR ECONOMIE ZUID-LIMBURG

Transcriptie

1 MONITOR ECONOMIE ZUID-LIMBURG Economie Zuid-Limburg in de lift, maar we zijn er nog niet De Zuid-Limburgse economie is in 2016 anderhalf keer zo snel gegroeid als het Nederlands gemiddelde. Bijna alle verkeerslichten staan op groen; alleen de oplopende tekorten op de arbeidsmarkt kunnen de sinds 2014 ingezette groei remmen. Dit blijkt uit de Economische Monitor Zuid-Limburg van Limburg Economic Development, mede gebaseerd op recente CBS-cijfers. Anderhalf keer zo snel als landelijk Net als in 2015 groeide de economie van Zuid-Limburg in 2016 aanzienlijk sneller dan het landelijk gemiddelde. Het Bruto Regionaal Product per inwoner van Zuid-Limburg is in 2016 anderhalf keer zo snel gegroeid als het gemiddelde landelijke groeicijfer. Het Bruto Regionaal Product per inwoner van Zuid-Limburg evenaart dat van de nationaal koploper: de regio Eindhoven. Groeispurt Zuid-Limburg vooral dankzij Sittard-Geleen De economische groei van Zuid-Limburg uitgesplitst naar regio laat grote verschillen zien. Terwijl Maastricht-Heuvelland en Parkstad gestaag groeien maakte de Westelijke Mijnstreek in de periode een groeispurt door van ongeveer een miljard. Deze boost is terug te voeren op de ontwikkelingen binnen de sectoren chemie en automotive. Ook in de omzetcijfers van de Zuid-Limburgse bedrijven is de groei zichtbaar. Van 2009 tot 2015 is de omzet met eenderde gegroeid tot 48 miljard Euro. Opvallend is dat Parkstad en de Westelijke Mijnstreek sterk groeiden en dat Maastricht-Heuvelland in deze periode stabiel is gebleven. Zorgen over de arbeidsmarkt De krapte op de arbeidsmarkt is de belangrijkste bedreiging voor verdere groei. De werkgelegenheid is de afgelopen jaren gestegen, ondanks de daling van de beroepsbevolking (vergrijzing). De werkloosheid daalt vanaf 2016 sneller dan het landelijk gemiddelde en duikt vanaf 2016 zelfs onder het nationaal gemiddelde. In Zuid-Limburg nemen echter veel mensen niet deel aan het arbeidsproces. Deze zogeheten arbeidsparticipatie is hardnekkig laag. Wel zien we hier een lichte stijging vanaf 2014, maar het verschil met de rest van Nederland en met heel Limburg wordt niet veel kleiner. Opvallend is dat in de Westelijke Mijnstreek meer mensen deelnemen aan het arbeidsproces dan in Maastricht-Heuvelland en Parkstad. De krimp vlakt af Uit de CBS-cijfers valt ook af te lezen dat de demografische krimp in Zuid-Limburg afvlakt. Ten opzichte van 2003 nam het aantal inwoners van Zuid-Limburg af met 5 procent ( inwoners). In de periode tot 2010 was de daling het sterkst (een afname met inwoners). Vanaf 2010 vlakt de krimp in toenemende mate af; zo verminderde de Zuid- Limburgse bevolking in 2016 met 823 inwoners. In de recente prognose van PBL/CBS wordt uitgegaan van een stabiel bevolkingscijfer van rond de inwoners tot Als we naar de potentiële beroepsbevolking kijken dan zien we een daling van ca personen in de periode De stijging in de regio Maastricht-Hevelland houdt ongeveer gelijke tred met de daling in westelijke mijnstreek; terwijl hier de daling het sterkst is in de subregio

2 Parkstad. In het algemeen lijkt de daling enigszins af te vlakken in lijn met de prognose van PBL over het totaal bevolkingscijfer Sterkere economische structuur Jos Schneiders, voorzitter Limburg Economic Development: De bovengemiddelde economische groeispurt die Zuid-Limburg sinds 2014 doormaakt valt te verklaren uit het feit dat onze regio een sterkere economische structuur heeft gekregen. Natuurlijk hebben we de wind in de rug door het sterke economische herstel. Maar de groei gaat ruim boven de algehele groeicijfers uit en de werkloosheidscijfers dalen sterker dan het landelijk gemiddelde. De investeringen in de kenniseconomie, het stimuleren van innovatie en het bevorderen van economische samenwerking tonen de eerste effecten, naast de boost door de overname van Nedcar door VDL en de groei van steeds meer bedrijven. Maar we zijn er nog niet. De krapte op de arbeidsmarkt is de belangrijkste bedreiging voor verdere groei. Het oplossen van de structureel lage arbeidsparticipatie, de aantrekkelijkheid van onze regio om de eigen jeugd vast te houden en de wendbaarheid van het onderwijs om in te spelen op de vragen van het bedrijfsleven zijn daarbij van groot belang. Het slechten van Euregionale barrières voor leren, werken en ondernemen bieden grote kansen op het verder versterken van de economische veerkracht van Zuid-Limburg. Nog genoeg werk aan de winkel om de weg omhoog door te zetten. Jaarlijkse monitor De economische monitor Zuid-Limburg is een initiatief van Limburg Economic Development en is gepland om jaarlijks te herhalen. De bevindingen in de monitor zijn mede gebaseerd op een onderzoek dat CBS in opdracht van LED heeft uitgevoerd. De belangrijkste tabellen staan hieronder weergegeven.

3 BRP in % vs 2012 Bijlage 1 Groei Zuid-Limburg zet door Het Bruto Regionaal Product geeft inzicht in de economische groei van de regio. Deze grafiek laat zien dat de economie van Zuid-Limburg sinds 2014 sterk gegroeid is en dat het groeipad sinds 2015 gelijke tred houdt met dat van de regio Eindhoven. 120,00 116,00 112,00 BRP ontwikkeling BRP Nederland BRP ZO Brabant BRP Limburg BRP Zuid-Limburg 108,00 104,00 100,00 96, Bron: CBS regiocijfers - BRP o.b.v. marktprijzen

4 IN % VERSUS 2012 Bijlage 2 Groei per inwoner (Capita) in Zuid-Limburg toont effectiviteit van de groei Het Bruto Regionaal Product per Capita geeft een beeld welke toegevoegde waarde per inwoner wordt bijgedragen. Deze grafiek laat duidelijk zien dat we vanaf 2014 in Zuid- Limburg aan een inhaalrace bezig zijn om met de sterkste regio s in Nederland mee te groeien. 120,00 BRP per Capita ,00 112,00 BRP/Capita Nederland BRP/Capita ZO-Brabant BRP/Capita Limburg BRP/Capita Zuid-Limburg 108,00 104,00 100,00 96, Bron: CBS - BRP o.b.v. marktprijzen

5 % groei/jr Bijlage 3 Gemeten naar de groei per inwoner scoort Zuid-Limburg zelfs nog beter Het Bruto Regionaal Product is een prima indicator, maar regio s verschillen van samenstelling en effectiviteit in arbeidsprocessen. Daarom geeft het BRP per hoofd van de bevolking een zuiverder beeld. Hier zien we dat Zuid-Limburg sterk stijgt vanaf De economische groei evenaart de topregio Eindhoven. 8,0 Jaarlijkse groei BRP/Capita (in %) 6,0 4,0 2,0 0, ,0-4,0 Nederland ZO Brabant Limburg Zuid-Limburg Bron: CBS regiocijfers - BRP o.b.v. marktprijzen

6 In Mrd Bijlage 4 Groeispurt Zuid-Limburg vooral dankzij de Westelijke Mijnstreek De economische groei van Zuid-Limburg uitgesplitst naar regio laat grote verschillen zien. Terwijl Maastricht-Heuvelland en Parkstad gestaag groeien maakte de Westelijke Mijnstreek in de periode een groeispurt door van ongeveer een miljard. Deze boost is terug te voeren op de ontwikkelingen binnen de sectoren chemie en automotive. 8,000 BRP 7,500 7,000 6,500 6,000 5, Westelijke Mijnstreek Maastricht/Heuvelland Parkstad Bron: CBS regiocijfers - BRP o.b.v. marktprijzen

7 Euro per Capita Bijlage 5 Groeispurt per Capita in Zuid-Limburg geeft nog duidelijker de effectieve groei in de onderlinge regio s. Binnen de regio Zuid-Limburg is vooral in de periode de groei in de Westelijke Mijnstreek opmerkelijk (Chemie, materialen, automotive). De bovengemiddelde groei van de toegevoegde waarde komt dus voornamelijk uit de innovatieve groei in deze subregio en deze sector BRP/Capita In per Capita Zuid-Limburg Sittard-Geleen Maastricht Parkstad Bron: CBS regiocijfers - BRP o.b.v. marktprijzen

8 Bijlage 6 Groeispurt door kennisindustrie De regio wil voornamelijk groeien als Top Technologie Regio (TTR). De indicator die dit het beste uitdrukt is de toegevoegde waarde (= De waardegroei van de producten die in de markt gezet worden). In absolute zin is de totaal toegevoegde waarde het product van volumegroei X prijsontwikkeling X koersontwikkeling. In deze grafiek is de prijsontwikkeling uitvergroot. Hoe beter de prijsontwikkeling hoe beter het competitief vermogen va de regio. Toegevoegde waarde (Versus 2007 in %) Zuid-Nederland West Nederland Oost Nederland Noord Nedrland Bron CBS Toegevoegde waarde van de industrie uitgedrukt in prijzen

9 Bijlage 7 Samenstelling van economische sectoren verschilt per subregio De verschillen binnen Zuid-Limburg komen niet alleen in de groeicijfers tot uiting, ook in de samenstelling van de economische sectoren zitten verschillen. De Westelijke Mijnstreek heeft het grootste aandeel nijverheid, industrie en energie, in Maastricht-Heuvelland en Parkstad is de dienstverlening dominant. Bron: CBS regiocijfers

10 Bijlage 8 Ook gemeten naar omzet groeit Zuid-Limburg De omzet van de Zuid-Limburgse bedrijven is in de periode 2009 tot 2015 met een derde gegroeid. Deze groei tekent zich met name af in de Westelijke Mijnstreek en Parkstad, Maastricht-Heuvelland blijft stabiel. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat 2009 de dalperiode was na de wereldwijde economische crisis eind 2008.

11 Bijlage 9 Zuid-Nederland is het landsdeel met de meeste industrie van Nederland In 2007 was de Randstad nog de grootste industrieregio van ons land. Zuid-Nederland (Zeeland, Noord-Brabant en Limburg) kwam op de tweede plaats. In deze grafiek is zichtbaar dat de twee regio s stuivertje hebben gewisseld. Zuid-Nederland is inmiddels de grootste industrieregio van ons land. Aandeel Nederlandse Industrie (in %) Zuid-Nederland Oost Nederland West Nederland Noord Nedrland Bron: CBS Noord-Nederland: Groningen, Friesland, Drenthe Zuid Nederland: Noord-Brabant, Limburg Oost Nederland: Overijssel, Flevoland, Gelderland

12 % Bijlage 10 Toenemende industrie vertaalt naar werkgelegenheid De toegevoegde waarde van een regio is het product van de toegevoegde waarde per werknemer maal het aantal werknemers. We zien gelukkig - dat beide componenten groeien. Hoewel in afgelopen jaren de ontwikkeling van de werkgelegenheid achterbleef bij het landelijk gemiddelde zien we dat dit herstel zich inzet en toegroeit naar nationaal niveau (prognose UWV). Ontwikkeling werkgelegenheid (# werknemers) Zuid-Limburg Nederland

13 Aantal Bijlage 11 Aantal banen in Zuid-Limburg sterk toegenomen De werkgelegenheid in Zuid-Limburg is flink gestegen, net als elders in ons land overigens. Vanaf gaan alle indicatoren sterk omhoog. Werkgelegenheid Zuid Limburg Number jobs Arbeidsjaren totaal Employed population Aantal banen (UWV) Bron: CBS regiocijfers (en UWV data)

14 Aantal werknemers Bijlage 12 Herstel werkgelegenheid voornamelijk in primaire sector De werkgelegenheid in Zuid-Limburg is in afgelopen periode groeiende. Als we diverse sectoren vergelijken vindt de groei voornamelijk plaats in de primaire sector (zakelijke diensten, industrie, detailhandel, horeca) Werkgelegenheid per sector ov. diensten landbouw financiële diensten ICT bouwnijverheid vervoer groothandel spec. zakelijke diensten openbaar bestuur onderwijs horeca detailhandel industrie ov. zakelijke diensten zorg en welzijn Bron: UWV regiocijfers (2017 prognose)

15 Bijlage 13 Bevolking tot 2030 stabiel, krimp lijkt ten einde Ten opzichte van 2003 nam het aantal inwoners van Zuid-Limburg af met 5 procent ( inwoners). In de periode tot 2010 was de daling was het sterkst (een afname met inwoners). Vanaf 2010 vlakt de krimp in toenemende mate af; zo verminderde de Zuid- Limburgse bevolking in 2016 met 823 inwoners. In de recente prognose van PBL/CBS wordt uitgegaan van een stabiel bevolkingscijfer van rond de inwoners tot Jan Latten, hoofddemograaf CBS: Het goede is dat deze prognoses door de jaren heen positiever zijn bijgesteld. Elk jaar schuift de grafiek een beetje omhoog. Bron: PBL/CBS

16 Bijlage 14 De beroepsbevolking daalt Als gevolg van de vergrijzing daalde de potentiële beroepsbevolking van Zuid-Limburg (personen in de leeftijd tussen 15 en 74 jaar) in de periode met 6000 personen. Ook hier weer verschillen per subregio: Parkstad en de Westelijke Mijnstreek dalen gestaag, Maastricht-Heuvelland laat een toename zien.

17 Bijlage 15 De arbeidsparticipatie in Zuid-Limburg is hardnekkig laag In Zuid-Limburg nemen veel mensen niet deel aan het arbeidsproces. De zogeheten arbeidsparticipatie is al jaren laag. Uit de cijfers blijkt dat de arbeidsparticipatie weliswaar stijgt, maar dat het verschil met Nederland en de rest van Limburg niet wezenlijk kleiner wordt. Van 5,4%-punt in 2012 naar 4,9%-punt in ,0 Netto arbeidsparticipatie In % 66,0 64,0 62,0 60,0 58,0 56, Nederland Limburg Z-Limburg Bron: CBS regiocijfers

18 In % Bijlage 16 Arbeidsparticipatie verschilt ook binnen Zuid-Limburg In Zuid-Limburg als geheel staan verhoudingsgewijs veel mensen langs de kant, maar er zijn ook verschillen. Zo nemen er in de Westelijke Mijnstreek verhoudingsgewijs meer mensen deel aan het arbeidsproces dan in Parkstad en Maastricht-Heuvelland. 63,0 Netto arbeidsparticipatie Bron: CBS regiocijfers 62,0 61,0 60,0 59,0 58,0 57, Z-Limburg Westelijke Mijnstreek Maastricht/Heuvelland Parkstad Bron: CBS regiocijfers

19 Bijlage 17 Werkloosheid daalt snel Sinds 2014 daalt de werkloosheid in Zuid-Limburg fors. Vanaf einde 2016 is de werkloosheid voor het eerst na een lange periode van jaren, lager dan het landelijk gemiddelde. 8,0 Werkloosheid (%) 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2, Nederland Limburg Zuid-Limburg Bron: CBS (2017 prognose UWV)

20 In % Bijlage 18 Daling werkloosheid verschilt binnen Zuid-Limburg De werkloosheid daalt sterk binnen Zuid-Limburg sinds 2014 en vanaf 2016 sneller dan het landelijk gemiddelde. Opvallend is dat de daling in de Westelijke Mijnstreek al eerder is ingezet. 8,5 Werkloosheid (in % binnen regio) 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4, Z-Limburg Westelijke Mijnstreek Maastricht/Heuvelland Parkstad Bron: CBS regiocijfers (2017 prognose UWV)

21 BRP in mln Bijlage 19 Wat mogen we verwachten ( ohne Gewähr )? Hoewel economie geen wiskunde is en er vele invloeden van buiten af spelen (circumstantial evidence) toont de ontwikkeling van het BRP afgezet tegen de historische trendlijn (à 1,3 % per jaar) een markante breuk. Met inbegrip van de invloed van de sterke recessie en het opmerkelijke herstel in de laatste jaren zien we een gemiddelde groei van 2,3 % per jaar over de periode en mogen we voorzichtigheidshave rekenen op een groei van 3-4 % per jaar voor de komende periode; op basis van het algemene herstel van de economie en de extra initiatieven in de regio Ontwikkeling BRP versus Brainport2020 ambitie (in mln. ) realisatie 2016 jump scenario Scenario +++ Historische trendlijn Brainport2020 ambitie Bron: CBS regiocijfers

22 Bijlage 20 Samenvattende blik op de toekomst ( ohne Gewähr ) Rekening houdende met het verleden en inclusief de initiatieven die thans op de rail staan en zonder nieuwe externe invloeden is in samenvattende zin het beeld van een sterk herstel van de regio op weg naar een Top Technologie Regio. Uiteraard zullen daarvoor blijvende investeringen nodig zijn in de versterking van de kenniseconomie, de intensivering van de ketendichtheid en de euregionale samenwerking in de sterke sectoren van de regio. Echter de achilleshiel van dit model is, blijft en wordt steeds sterker de beschikbaarheid van voldoende vakbekwaam personeel Ontwikkeling werkende bevolking Aantal banen (UWV) Werkende beroepsbevolking (Rail) **.. trend (Rail) ** Trendlijn historische werkgelegenheid aangepast om aansluiting te houden met cijfers UWV (2017 en 2018 prognose)