Verslag van bijeenkomst rond sociaal isolement op 16 juni 2014

Transcriptie

1 Verslag van bijeenkomst rond sociaal isolement op 16 juni 2014 Netwerk DAK organiseerde op 16 juni 2014 een middag voor de grotere organisaties die zijn aangesloten bij het netwerk, rondom de aanpak van sociaal isolement. Marina Jonkers van LESI (Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventies) heeft haar medewerking aan deze dag toegezegd. Zij deed jarenlang in Rotterdam en andere steden onderzoek naar de aanpak van sociaal isolement bij ouderen. Naast de inleiding door Marina Jonkers, werden voorbeelden gepresenteerd van de aanpak van sociaal isolement uit Arnhem, Den Haag, Lelystad. Zij werken op verschillende manieren aan sociaal isolement. Welke knelpunten kom je tegen? Waar liggen de grenzen van wat je als organisatie kunt? Onderstaand is het verslag van deze bijeenkomst. Bij de inleiding van Marina hoort een powerpoint met 29 dia s. Dia 1-3 Ik ben Marina Jonkers, werkzaam bij het LESI. LESI staat voor landelijk expertisecentrum voor sociale interventies. LESI heeft de opdracht om een brug te slaan tussen wetenschappelijke kennis en de praktijk van sociale interventies. We doen dat zo veel mogelijk door aan te sluiten bij de praktijk. Van daaruit gebruiken we wetenschappelijke kennis en maken een terugkoppeling vanuit de praktijk naar wat wetenschappelijk belangrijk is. We proberen zo veel mogelijk aan te sluiten bij behoeften en problemen in de praktijk. Ook op het gebied van sociale interventies sluiten we aan bij wat daadwerkelijk leeft en brengen we kennis in. We proberen projecten zo veel mogelijk te volgen en te monitoren vanuit de kennis. Uiteindelijk is het de bedoeling dat de kennis toeneemt over sociale interventies. LESI heeft een poot voor onderzoek en advies en ook een master opleiding voor sociale interventie. Het LESI bestaat 10 jaar. Het is een particuliere instelling die zichzelf moet bedruipen, met wel een link naar de Universiteit van Humanistiek ook omdat daarvan hoogleraren bij de masteropleiding betrokken zijn. Dia 4

2 De aanleiding om vandaag te vertellen over sociaal isolement is dat samen met Anja Machielse we al jaren bezig zijn een aanpak voor sociaal isolement te ontwikkelen. Het is begonnen in Rotterdam: van 2007 tot 2010 hebben zes welzijnsorganisaties meegedaan aan pilots om interventiepraktijken op te zetten, gericht op sociaal isolement. We zijn nu nog steeds bezig met een vervolg, om wat er ontwikkeld is, te implementeren in de praktijk Daarnaast werkten we in de provincie Utrecht, onder andere in de steden Utrecht en Amersfoort, rond sociaal isolement, met name gericht op het signaleren en visieontwikkeling omtrent het signaleren. Via onze website zijn publicaties te downloaden met name waar het gaat om deze projecten. Rotterdam is het langstlopende project. Ondanks alle turbulentie in de ontwikkeling van het beleid waarbij organisaties soms van de ene op de andere dag verdwijnen, is het ons toch gelukt om daar bij te blijven. Dia 5 Een ontwikkeling waardoor gemeenten haast maken met het ontwikkelen van een aanpak van sociaal isolement, heeft alles te maken met de transities van AWBZ en de Wmo. De participatiesamenleving komt in plaats van de verzorgingsstaat dat is jullie bekend. Dan is het belangrijk dat er wordt ingezet op de eigen kracht van burgers en dat er een ander type professional komt. Je ziet dat de professionals terugtreden. Bedoeling is dat hulpverleners meer stimulerend en faciliterend werken en aanspraak doen op de eigen kracht van burgers, familie, buurt en vrijwilligersorganisaties. Een andere ontwikkeling heeft ook met de Wmo te maken maar ook met de vermaatschappelijking van de zorg. Daardoor zijn er steeds meer kwetsbare ouderen in de buurt komen wonen. Deze ontwikkeling is al langer gaande met mensen uit de geestelijke gezondheidszorg, waardoor Oggz-clienten in de buurt zijn komen wonen. Nu zie je ook dat verzorgingshuizen terughoudend worden met opname van ouderen die kwetsbaar zijn, dus die langer thuis blijven wonen. Het probleem dat zich nu aandient is: wie gaat voor deze kwetsbare groep zorgen? De professionals treden terug, dat is in Rotterdam al te merken. Het is de bedoeling

3 dat naast het eigen netwerk buurtbewoners en vrijwilligers dat voor een deel op zich gaan nemen. Vandaar dat gemeenten zich afvragen hoe ze dat gaan organiseren. Gemeenten blijven verantwoordelijk voor hun burgers vanwege de compensatieplicht in de Wmo. De inschatting is dat het om ongeveer 5% van de burgers gaat. Dia 6 De gemeentes proberen projecten in te zetten om op buurtniveau tot een soort integrale aanpak te komen. Een soort vangnet voor de kwetsbare buurtbewoner waarbij de opdracht is voor de professionals om tot zo laag mogelijke kosten te komen. Er zijn allerlei voors en tegens, rondom deze beleidsrichting zo merk ik in Rotterdam. De bezuiniging is de belangrijkste impuls geweest, maar er zijn ook hele 2positieve ontwikkelingen: buurtbewoners gaan zichzelf meer organiseren rond zorg en welzijn. De laatste tijd zien we vaker terug in de media dat er organisaties zijn die steeds meer gaan samenwerken op buurtniveau en een Civil society die steeds sterker wordt. Het idee is dat de participatie vanzelf loopt. Maar de kwetsbare mensen, doen die daarin mee? Dat is de grote vraag. Je zult iets moeten doen om die informele inzet en de buurtbetrokkenheid niet alleen te stimuleren maar ook te faciliteren, dat wordt steeds noodzakelijker. Dia 7 Stappen in de aanpak Wat komt er nu kijken bij de aanpak van sociaal isolement? In eerste instantie is belangrijk dat er visie ontwikkeld wordt op het probleem sociaal isolement. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar het blijkt dat dat bij lange na niet zo is. In de samenleving is nog niet voldoende duidelijk hoe ernstig sociaal isolement is. Het wordt nog steeds gezien als een persoonlijk keuze en dat buurtgenoten en professionals zich daar niet tegen aan hoeven te bemoeien. De andere kant is dus dat het niet beleefd wordt als een gemeenschappelijk probleem. Terwijl we weten uit onderzoek dat geïsoleerde mensen eigenlijk zelf nooit vanuit een eigen keuze zo geworden zijn. Het signaleren. Dat is een heel breed thema. Want waar kun je ze vinden? Daarna komt pas de vraag wat je verder gaat doen, het contact zoeken. Er zijn allerlei

4 verschillende vormen bij het ontwikkelen van een aanpak. Eerst moet je nog mensen vinden die sociaal geïsoleerd zijn. Signaleren. Dat is een heel breed thema. Een andere stap is typeren. Typeren om duidelijk te krijgen wat voor type sociaal isolement het is. Wat voor type sociaal isolement het is, moet je weten om een passende aanpak te kiezen. Want niet aan alle soorten sociaal isolement valt op dezelfde wijze iets te doen. En soms is het ook niet eens op te lossen. De volgende stap is het interveniëren, het aanbod aan hulp dat kan worden geboden. Bij bepaalde types isolement is dat hulpaanbod er al wel. Bij bepaalde typen sociaal isolement zal dat ontwikkeld moeten worden. Die interventies is een apart verhaal en zeker ook omdat daarbij om de hoek komt kijken wat vrijwilligers kunnen doen: wat kunnen buurtbewoners doen als het gaat om interventies in die specifieke context. Dia 8 Bij de ontwikkeling van die visie gaat het over wat we onder sociaal isolement verstaan. We zijn het wat breder gaan doortrekken, niet alleen sociaal isolement maar ook sociale kwetsbaarheid omdat daar ook een groep onder valt van mensen die zich eigenlijk in een voorstadium van sociaal isolement zich bevinden. Het wordt steeds belangrijk om die preventief in beeld te krijgen. Twee aspecten zijn belangrijk: De kwaliteit en omvang van het netwerk. Vaak wordt eenzaamheid gezien als sociaal isolement, maar dat hoeft niet samen te gaan. Dat kun je afzonderlijk benaderen. Als je spreekt over eenzaamheid, dan gaat het om de kwaliteit van het netwerk. Het netwerk voldoet niet aan iemands behoeften. Dit kan zowel zijn bij iemand met een groot netwerk, als bij iemand met een klein netwerk. Iemand met een klein netwerk hoeft niet eenzaam te zijn. Maar het kan wel. Het kan dus ook dat mensen eenzaam zijn, ook al hebben zij een groot netwerk en daarvan zie je vaak dat dat op termijn kan leiden tot sociaal isolement. Dan zie je, bijvoorbeeld na life-events, dat het netwerk kleiner wordt. De volgende groep is contactarm. Het netwerk is erg klein en kwetsbaar. Deze personen hoeven niet eenzaam te zijn. Een klein netwerk kan al snel leiden tot

5 sociaal isolement als de weinige belangrijke betekenisvolle contacten wegvallen. Sociaal isolement is belangrijk bij ouderen, omdat daar bij de Wmo op wordt ingezet, de eigen kracht. Dan de laatste groep, er is geen ondersteunend netwerk, daar is er echt sprake van sociaal isolement. Dat betekent dat er niemand is om op terug te vallen. Heterogeniteit dia 11 De groep sociaal geïsoleerden is een heterogene groep. Het is belangrijk om die heterogeniteit goed in beeld te hebben, omdat dat ook belangrijk is voor mogelijke interventies. Verschillende interventies passen bij verschillende groepen sociaal geïsoleerden. Heel belangrijk: kijk naar de duur en hardnekkigheid van de sociale problematiek. Een ander aspect, heel belangrijk is de motivatie die een persoon nog heeft om sociaal te participeren. Dia 12 Er zijn twee belangrijke varianten van sociaal isolement. Het eerste belangrijk onderscheid is tussen dreigende problematiek en situationeel. Het kan tijdelijk zijn dat iemand geïsoleerd is of sociaal kwetsbaar. Wanneer het aan een recente gebeurtenis in het leven is verbonden is het situationeel. Heel vaak zie je dat op latere leeftijd gebeuren. De aanleiding is vaak duidelijk aan te wijzen. Bijvoorbeeld het overlijden van een naaste. Het is belangrijk dat deze mensen makkelijk in beeld komen en onderkennen dat ze een probleem hebben. Vaak kunnen deze mensen terug vallen op een bestaand regulier aanbod dat er is of eigen contacten verbeteren of gezelschapssteun zoeken. Dat werkt ook bijna altijd op een of andere manier preventief. Dia 13 De structurele problematiek. Hier heb je het echt over sociaal isolement. Het is niet van de ene op de andere dag ontstaan. Het bestaat vaak al jaren. De problematiek is heel complex, doordat het sociaal isolement al zo lang bestaat. Er is niet meer alleen

6 sprake van sociaal isolement maar ook van andere zaken: zoals schulden bijvoorbeeld. Of psychiatrische problematiek. Het is zelfs een discussie als het echt gaat om ernstige isolement, of er dan niet eigenlijk sprake is van psychiatrische problematiek. Interviews met ernstig sociaal geïsoleerden wijzen uit dat vaak bij ouderen in het verleden een traumatische gebeurtenis heeft plaatsgevonden in het leven waardoor mensen teleurgesteld zijn in sociale relaties en zijn afgehaakt. Vaak zijn het aangrijpende levensverhalen. Bij veel ouderen spelen allerlei oorlogstrauma s. De vrouw die is gevonden in Rotterdam nadat ze zo veel jaren dood heeft gelegen, het is nu duidelijk geworden: daarbij was ook sprake van traumatische ervaringen in de oorlog. Als je daar iets voor wilt doen dan heb je het over langdurige interventies. Intensief en er zijn weinig mogelijkheden om het isolement op te heffen. Dia 14 Naar aanleiding van onderzoek in Rotterdam, met name door Anja Machielse en Roelof Hortulanus zijn de interventieprofielen ontwikkeld. Je kunt een indeling maken in mensen die dreigend geïsoleerd zijn en mensen die structureel geïsoleerd zijn. Dan zie je welke interventies je kan toepassen. Als je kijkt naar de onderste groepen, de compenseerders en overlevers dat zijn in feite de groepen waar we het meeste problemen mee hebben in het ontwikkelen van de aanpak. In een van de publicaties worden deze profielen uitvoerig beschreven en ik weet dat die veel gebruikt worden om sociaal isolement te typeren en om te kijken wat nu zinvol is om te doen. Dia 15 Een van de grootste knelpunten in de aanpak is het bereiken van de doelgroep. De eerste vier groepen, als het gaat om dreigend isolement of situationeel isolement daar zijn eigenlijk de minste problemen mee. Die zijn vaak al bekend in de hulpverlening. In de gemeenten waar we projecten hebben gedaan hebben we daarom vooral ingezet op kennisontwikkeling in de reguliere hulpverlening rondom het signaleren van sociaal isolement, zodat deze groep goed in beeld komt en geholpen wordt.. Het grootste probleem zit hem in die laatste groep mensen, de structureel geïsoleerden en dan met name de mensen met stille problematiek. De

7 Oggz-cliënten, dat zijn vaak mensen die overlast veroorzaken, die komen vanzelf in beeld. Die komen ook in beeld omdat er al zorg is, bijvoorbeeld bemoeizorg. Waar we nog steeds met z n allen niet uitkomen, is het vinden van mensen met stille problematiek en het inzetten van interventies en de samenwerking daaromheen. Tweede knelpunt zit hem ook in het interventieaanbod. Vaak zijn er geen passende interventies vanuit het reguliere aanbod. Het is nodig dat er nieuwe interventies worden ontwikkeld. Derde knelpunt: Het is heel goed mogelijk om de deskundigheid te vergroten, rondom sociaal isolement. Maar het is een groot knelpunt om die deskundigheid vast te houden. Dit knelpunt wordt steeds nijpender omdat die integrale samenwerking zo belangrijk wordt gevonden. Dat veronderstelt dat de samenwerkingspartners evenveel gedeelde kennis hebben over sociaal isolement en dat is lang niet altijd zo. En dan gaat het tegenwoordig niet alleen om capaciteit in professionele organisaties maar ook om de afstemming met vrijwilligers organisaties. Daar kom ik op terug. Laatste knelpunt, je kan wel een aanpak ontwikkelen maar hoe veranker je dat in de organisatie? Menskracht is een heikel punt. Dia 17 Hoe kom je bij de doelgroep terecht? Het is steeds belangrijker om integrale signaleringsnetwerken te organiseren, buurtgericht, toegespitst op de doelgroep, waar zowel formele als informele partijen met elkaar samenwerken, en daar horen natuurlijk ook de inloophuizen bij en het buurtpastoraat. Vooral ook om de groep met stille problematiek te vinden. Want dat is een groep waarvan het dagelijks leven zich zich zoveel mogelijk in de eigen directe woonomgeving afspeelt. Wil je ze vinden, dan ben je afhankelijk van buurtbewoners maar ook inloophuizen of soms zelfs buurtkappers en supermarkten of andere sleutelfiguren die op een of andere manier de ingang hebben om deze mensen in beeld te krijgen. Dat is het grootste knelpunt. Dia 18 Wat betreft de integrale samenwerking rondom die kwetsbare buurtbewoner daar wordt op ingezet. Iedere gemeente is daar op dit moment heel sterk mee bezig om

8 daarin te investeren. Het gaat niet om enkelvoudige problemen waar enkelvoudige oplossing voor is. Het gaat om complexe problemen. De integrale samenwerking is er vooral op gericht om de hulp af te stemmen op elkaar. Dat betekent hulp op verschillende levensgebieden tegelijkertijd. Je kunt twee samenwerkingsnetwerken onderscheiden op buurtniveau. De één is Oggz-netwerken. De netwerken van openbare geestelijke gezondheidszorg worden vaak gecoördineerd door de GGD. Een tweede type zijn de wijknetwerken. Oggz-netwerken richten zich vooral op de acute hulp, bij ernstige problemen. Daarvan zie je vaak dat het lastig is dat er informele partijen bij vertegenwoordigd zijn. In Rotterdam heb je wel voorbeelden dat het buurtpastoraat en inloophuizen er in vertegenwoordigd zijn. Maar het is landelijk gezien nog steeds een probleem. Dat heeft er mee te maken dat er vaak bemoeizorg bij komt kijken. Het gaat om mensen die zelf niet meewerken met de hulp en dan heb je het probleem van de privacy. Daarom is het lastig om er vrijwilligers en buurtbewoners bij te betrekken. Reactie: Ik zou er eerder bij zetten de afstemming van de professionele instellingen onderling. Al die verschillende instellingen die werken vaak langs elkaar heen, daar lopen onze vrijwilligers vaak tegen aan. Marina Oggz-netwerken daar zit vaak een selectie van organisaties in. Niet alleen vrijwillige organisaties kunnen daar moeilijk bij aansluiten, maar ook worden soms professionele organisaties daar buiten gehouden. Dat heeft onder andere bijvoorbeeld te maken met concurrentie. Reactie: Het zijn bijna altijd de zorgmijders waar het hier over gaat. Het gaat om de acceptatie van de cliënt dat die hulp krijgt en de wetgeving. Wetgeving: je kan heel ver gaan met je manier van leven zonder dat iemand er iets aan kan doen. Tenzij je een gevaar voor je omgeving of gevaar voor jezelf bent. Marina: dat is in Oggz-netwerken een punt. De privacy is geregeld via allerlei protocollen en soms moet er juridische naar gekeken worden. Het is niet eenvoudig om zomaar in te grijpen. Maar het is ook eenvoudiger dan men soms zegt, als er echt noodzaak is. Dat zie je in de wijknetwerken, die zijn vaak meer open als het gaat om de deelnemende partijen. Daar kunnen ze sommige problemen niet

9 bespreken vanwege de privacy maar als je dan ziet de ernst van het problemen... dan denk je dat er reden genoeg is juist om dat toch in te brengen. En misschien ook door te verwijzen naar Oggz-netwerken. Reactie: Je moet het hebben van de goodwill en de acceptatie. Het is een strategie die je moet gaan hanteren, gezamenlijk hanteren, de kokers moeten worden doorbroken, er moet wordt samengewerkt. Het zit nog veel meer in de structuur van de zorg en welzijnssector waarin iets moet veranderen, willen de werkers in het veld echt uit de voeten kunnen straks. Marina We zijn voor het provinciaal project Utrecht met de drie gemeenten, bijna een jaar alleen maar bezig geweest om een gedeelde visie ontwikkeling van de grond te krijgen. Want daar steekt het vaak op. Als je direct al begint met inzet op het signaleren en bespreken van cliënten, dan zie je dat het niet werkt. Dat je niet de groep bereikt die je wilt bereiken. Dat zit hem daar in. Bij het ontwikkelen van een gedeelde visie heb je toch ook te maken met de identiteit van de organisaties in zo n netwerk. Dat zit hem met name daar in hoe wordt gekeken naar het type problematiek. Over de problematiek wordt in de thuiszorg heel anders gesproken dan in de GGZ of hoe vrijwilligers dat doen, dat zijn allemaal van die bijkomende punten. Reactie: het heeft er mee te maken dat de mensen aan tafel elkaar kennen, vertrouwen, en dat je niet steeds een wisseling van werkers hebt, dan moet je steeds weer opnieuw beginnen. Je hebt vertrouwen nodig. Dan heb je aan een half woord genoeg. Marina: We hebben dat met name in Amersfoort meegemaakt. Er zijn buurtnetwerken in drie wijken waar zelfs buurtbewoners aan tafel zitten dat is heel bijzonder, die bestaan al heel lang. Al voor de Wmo. Dat zijn de schoolvoorbeelden van hoe het kan. Dat wil niet zeggen dat alle kwetsbare buurtgenoten ook daadwerkelijk in beeld komen, maar de samenwerking is heel bijzonder. Zelfs huisartsen zitten daar aan tafel. Wat daar speelt is dat wijknetwerken die verbindingen met Oggz-netwerken niet hebben. Dat werkt langs elkaar heen. Dat

10 blijkt ook in Utrecht en dat wil de gemeente graag veranderen. Dan blijkt dat in Oggz-netwerken soms casuïstiek wordt besproken die ook in de wijknetwerken wordt besproken en dat weten ze dan niet van elkaar. Daar komen ze dan toevallig achter. Belangrijk is in de wijknetwerken dat ze de signalerende functie hebben. Met name het herkennen, onderkennen en opvangen van signalen. Dia 18 Er zijn dus wat knelpunten in die integrale samenwerking. De vertegenwoordiging van vrijwilligers is nog een probleem. Het is vooral een probleem als het niet door een beroepskracht wordt gedaan. Ik zie steeds vaker dat de vrijwillige inzet gecoördineerd wordt door een professional. Dan werkt het wel als een beroepskracht vanuit de vrijwilligersorganisatie aan tafel zit. Die worden dan door andere professionals als gelijkwaardig gezien. Het grootste probleem is wanneer een vrijwilliger in een netwerk aan tafel zit. De betrokkenheid van vrijwilligers bij de cliëntbespreking werkt vaak niet goed. Dat heeft er mee te maken dat hulpverleners op een hele ander manier praten over sociaal geïsoleerde buurtbewoners dan vrijwilligers. Vrijwilligers hebben moeite met de hulpverleningsstand van de professionals en professionals storen zich aan de ervaringsgerichte inbreng van de vrijwilligers. Een ander knelpunt is de vrijwillige inzet bij moeilijk groepen. Daar zitten beperkingen aan vast. Er wordt vanuit de Wmo heel makkelijk gedacht dat bij iedere problematiek buurtbewoners en vrijwilligers dat kunnen oplossen, maar dat is toch niet vanzelfsprekend. Vrijwillige inzet is aanvullend. Dia 23 Als het gaat om echt moeilijke doelgroepen dan is de interventie vaak gericht op de praktische insteek van de vinger aan de pols houden door een vrijwilliger als het kan, professioneel als het moet bij het aanpakken van een heel moeilijke situatie. Het is wel in opkomst, dat er steeds meer getrainde vrijwilligers komen die voor een groot deel het werk van professionals gaan overnemen. Dat zie je bij Oggz-cliënten en bij ouderen die ernstig aan het dementeren zijn, daar gaat de buurt toch steeds meer mee te maken krijgen. Het is minder vanzelfsprekend dat ouderen met dementie

11 worden opgenomen in een zorgcentrum. Er is voor deze groep in toenemende mate een aanbod van vrijwilligers die hetzelfde werk doen als de professionals. In feite zijn ze co-partner van de professional aan het worden. Als zij samen in dezelfde organisatie werken is dat een hybride organisatie. Dit type organisaties komen er steeds meer. Dat betekent dat het grootste deel van het werk door vrijwilligers wordt gedaan, maar altijd in directe verbinding met een professional. Die zorgen de kwaliteit van de vrijwillige inzet op peil blijft. Dia 24 Er is veel weerstand tegen vrijwillig als het kan, professional als het moet ook bij professionals: de inzet van vrijwilligers gaat niet vanzelfsprekend. Wat we merken bij verschillende projecten: professionals zijn bang dat ze vrijwilligers binnenhalen en trainen en dat zij zichzelf werkeloos maken en uiteindelijk zelf als vrijwilliger werken. Er zijn voorbeelden dat professionals ontslagen worden en een maand later als vrijwilliger te werk werden gesteld. Ook het afbakenen van deskundigheid en verantwoordelijkheid is een punt. Vrijwilligers kunnen veel, maar waar houdt het op? Je kunt ook niet alles verwachten van de vrijwilligers. Het is vrijwillig werk. Het heeft een eigen dynamiek. Er is angst voor overbelasting. Die geluiden zijn er nu al uit de praktijk. Kerkelijke organisaties in Rotterdam die zeggen: onze vrijwilligers zijn overbelast. Wat ook meespeelt bij professionals is dat ze weinig voorbeelden kennen uit de praktijk waar de samenwerking met vrijwilligers gewoon goed werkt. Dia 27 Wat aan de kant van vrijwilligers meespeelt als weerstand in de ontwikkelingen is: waar blijft de unieke intrinsieke motivatie van de vrijwilliger en waar blijft de bijzondere relatie met de cliënt, want dat maakt vrijwilligerswerk anders. Vrijwilligerswerk is geen hulpverlening. Wat nodig is, is een herpositionering en profilering van vrijwilligerswerk. In Rotterdam zie je dat vrijwilligersorganisaties zich organiseren en samen optrekken en zich bezig houden met deze vragen om de eigen identiteit gedeeld te krijgen en naar buiten toe uit te dragen. Ook wat er nodig

12 is om gefaciliteerd te worden. Dat is in toenemende mate een kwestie waar gemeenten mee te maken krijgen. In Den Haag zorgvrijwilligers: onderzoek naar de specifieke kwaliteit van de werkwijze en inzet van zorgvrijwilligers, vooral in maatjesprojecten. Niet vrijwilligers in de zorg. Ook juist om je te profileren en te beschermen dat de manier waarop je werkt niet geconfisqueerd wordt. Reactie: theoloog Erik Borgman schreef een prachtig verhaal over vrijwilligers, wat is een vrijwilliger. Dat gaat inderdaad over intrinsieke motivatie. Wat nu vrijwilligerswerk wordt genoemd, is eigenlijk onbetaalde arbeid. Dat heeft niets meer met vrijwilligerswerk te maken. Als je arbeid moet doen en je bent eigenlijk vrijwilliger dan heb je een heel andere insteek. Dan ben je net geen echte professional, en schiet je altijd tekort. In plaats van dat je in de meerwaarde zit. Want de vrijwilliger heeft een unieke relatie met iemand. In mijn werk is de ondersteuning van de vrijwilliger is zo belangrijk, anders houd ik het centrum niet draaiend. Je moet terug naar de vraag: wat is een vrijwilliger. Er wordt nu zoveel onder geschaard; je hebt ook al geleid vrijwilligerswerk. Tine heeft een onderzoekje in de Kempen gedaan naar vrijwilligers en professionele inzet: Oma op facebook. Ik heb ook gekeken wat vinden nu vrijwilligers en wat vinden professionals over vrijwilligers. Wat zijn de verschillen. Duidelijk werd dat ze aanvullend zijn op elkaar, en juist niet vervangend. Door het aan beide groepen te vragen, kom je ook de grenzen tegen wat per se wel en wat per se niet kan. Een ding was medicatie geven die verantwoordelijkheid willen vrijwilligers niet. Een van de zaken die professionals vonden dat vrijwilligers bij uitstek goed doen is het opbouwen van langdurige relaties en dat ze heel vaak de vertaalslag maken van technische en medische termen die niet begrepen worden. Dat kunnen ze uitleggen en dat helpt bij een stukje therapietrouw. De vrijwilliger heeft een ander soort vertrouwensrol dan de professional. Ernstig structureel geïsoleerden hebben vaak geen goede ervaring met hulpverlening. Dan zie je dat soms een vrijwilliger daar meer kan, juist in het eerste

13 contact. Dat heeft er mee te maken dat de professional vaak in de hulpverleningsstand staat. Die willen van alles. De invalshoek van de vrijwilliger is anders, als het gaat om presentie, die staat er anders in. Het kan ook andersom: Dank zij de vrijwilliger is de hulpverlener er binnen gekomen. Zo zijn ze aanvullend op elkaar. Marina: dat is ook denken wij de meerwaarde van de vrijwillige inzet, dat het aanvullend moet zijn. Maar ga je met gemeenten in gesprek dan denken die daar anders over. Die zien het als een vorm van bezuiniggen. De vrijwilligers moeten met flink wat overredingskracht aangeven dat de professionals nodig zijn, Dat het altijd gefaciliteerd moet worden. Dat is het grootste knelpunt bij de gemeente. Den Haag: medewerkers van de ggd mochten eerst alleen mensen achter de voordeur. Nu krijgen ze alle daklozen er bijen niet meer uren. De beweging van bezuiniging is al lang aan de gang. De keten zit al vol en ze kunnen eens in de drie maanden langs komen. Tine: Je kunt je afvragen wanneer is zorg dan echte zorg. Als je al dit soort zaken weg gaat bezuinigen, en je kunt maar een keer in de maand langs komen, dan kun je net zo goed wegblijven. Wat voegt het dan toe? Af en toe langs komen om een vinger aan de pols te houden, dat kanwel. Bijvoorbeeld we proberen in samenwerking met buurbewoners in Rotterdam met de welzijnsorganisatie burgertriades op te zetten rondom een geïsoleerde buurtbewoner op zetten, in de gaten houden of er het niet uit de hand loopt. De scheidslijn welzijn wordt steeds dunner en vager de hamvraag waar stopt het de vrijwillige inzet in het welzijn of ook nog in een stukje zorg en verantwoordelijkheid. Het is ook schokkend hoe de zorg in protocollen is vastgelegd. Als er gesignaleerd wordt, bijvoorbeeld door thuiszorg, dan mogen zij daar ter plekke niet iets mee doen dat moet weer naar een coördinator en dat moet weer ingebracht worden in het gezamenlijk overleg. De zichtbare schakels, dat lijkt een goed initiatief, maar hoe gaat dat dan lopen?

14 Achtergronden zijn te vinden in de publicaties van het lesi op de website. Wim Moggré vertelt over Ido Lelystad Er zijn twee inloophuizen, echt inloophuizen: kom maar binnen, de laagdrempeligheid kopje koffie. Begonnen heel kleinschalig en steeds groter geworden. Er is een keur aan activiteit daar mag je aan mee doen, dat hoeft niet. Creatieve ochtenden, taalles voor allochtone vrouwen, naailes voor allochtone vrouwen, bingo is erg populair. We zijn alleen overdag open. Het is echt nog statisch, in die zin, je kan naar het inloophuis toe komen. Daarnaast bleek dat nog al wat bezoekers financiële problematiek hebben. Zo is schuldhulpverlening ontstaan. Het heeft zich zo ontwikkeld dat wij een van de twee schuldhulpverlening instellingen zijn in Lelystad. Zo is het een belangrijke partij van schuldhulpverleners in Lelystad. Dat wordt door de gemeente erkend. Ruim 50% wordt gefinancierd door de gemeente. Er zijn 7 professionals en 300 vrijwilligers. We kunnen een positief resultaat op de schuldhulpverlening, inzetten bij andere activiteiten: kennisontwikkeling, intervisie voor vrijwilligers, coaching is ook van belang. Binnen de schuldhulpverlening is een aantal projecten. Er is een gevangenis in Lelystad. We zijn een spreekuur voor kort gestraften begonnen. Dan kunnen ze daar al aan de slag, wat zijn je problemen enzovoort. We merken dat reclassering niets doet met kortgestraften. Maatschappelijk werk doet ook niets voor deze kortgestraften. Dat zijn echt mensen die zitten daar een tijdje en dan gaan ze weer

15 weg. Wij proberen die mensen wel in beeld te krijgen en proberen met exodus een overdracht buiten de poort te regelen. Want als je net buiten komt en je weet niet waar je terecht kunt, dan val je terug. Dus vanuit de inloophuizen proberen we een heel netwerk om die groep heen te creëren. De vraag is natuurlijk nu met die nieuwe ontwikkelingen: Hoe ga met het nieuwe welzijn je mensen opzoeken in de wijk? Sociaal isolement hoe herken je dat, moet je de wijk in? Ga je dat doen? De discussie die we nu hebben is: Zijn we daar wel van als inloophuis of zijn daar anderen voor. Misschien is je kracht wel dat je een inloophuis bent en moet je bekend zijn bij alle partijen die in het veld lopen als doorverwijzers naar ons, in plaats van dat wij verwijzen naar hun. Zorg dat alle netwerken in de wijk weten dat je er bent. Als je dat doet hoe doe je dat? Kun je niet veel beter het contact met de kerken op zoeken. Met name rondom de ouderen bezoekers. Elke kerk heeft wel ouderenbezoekers. Misschien heel specifiek vrijwilligers die bij heel veel mensen, potentieel eenzame mensen binnenkomen. Wel in de kaartenbak, niet in de kerk komen. Misschien is dat een aanknopingspunt om je veel meer bekend te maken in die netwerken. Dan kun je wijzen op de kracht die je hebt als inloophuis, de warmte die we te bieden hebben. Maaltijden, twee keer per dag twintig mensen die bij ons eten. Dat is de zoektocht. Ga je actief naar buiten van uit de inloophuizen dan zou je een derde van Lelystad kunnen bedienen. Of ligt onze kracht in de inloophuizen en moet je daar op focussen. Ga je vandaar mensen helpen. Wij verwachten de psychiatrie, de licht verstandelijke beperking die komen meer. De mensen die niet meer naar dagbesteding kunnen. Die hebben geen dagbesteding meer. Wat doe je daar mee. Dat zie je ontstaan. Op dit moment zitten ze daar, we moeten even kijken We hebben iemand gehad en die kwam elke dag met zijn hele hebben en houden bij ons. Dat was op een gegeven moment niet meer veilig voor de gasten. Een echte zorgmijder. Die is drie kwart jaar bij ons gekomen maar we konden niets met hem bereiken. Iedereen in Lelystad kent hem. Iedereen kende hem als zorgmijder. De schuldhulpverlening en de voedselbank. Voor een groot deel zijn het dezelfde mensen. Daar proberen we een aanbod voor te creëren. We hebben een nieuw project: hulp in perspectief. Iedereen die voor de intake bij de voedselbank komt

16 krijgt een gesprek met een medewerker van hulp in perspectief. Die kijkt wat is de vraag achter de vraag. Vaak zit er veel meer. Je moet veel meer aan de voorkant zitten. Hoe snel kun je mensen opvangen voor de schulden zijn, lichte vormen van schuldhulpverlening. Je moet veel meer aan de voorkant zitten. We hebben een overleg met wooncorporatie en de gemeente en maatschappelijk werk over wie staan op problematisch huurgedrag. In alle netwerken rondom onze doelgroep zijn we vertegenwoordigd. Hebben jullie overleg met Oggz? We kregen deze week een uitnodiging. Met name rond dak en thuislozen met schulden. Je ziet het ook bij dagbesteding moeilijker worden, met verstandelijk gehandicapten en nah. Die zullen veel meer vrijwilligers moeten hebben. Ze kijken jaloers naar ons. Bij ons is een groot bestand, een potentieel beslag op vrijwilligers. Er komt steeds meer op je af. Onze vraag is wat laat je op je afkomen. We zijn een informele organisatie, je zit niet met protocollen, die vaak belemmerend werken. Onze succesfactoren: een sluitend vangnet. Een van onze inloophuizen is ook op zaterdag open, dat groeit ook maar door. We zouden liefst ook op zondag open zijn, maar dan heb je meer vrijwilligers nodig. De maaltijd, het warme bad dat de inloophuizen vormen. Ons uitgebreide netwerk in Lelystad. Sommige mensen wonen hier al heel lang, veel mensen kennen ons. Het lastige bij ons is: als je mensen binnen hebt en ze komen niet meer, waar zijn ze dan gebleven? Komen ze terecht bij de hulp die ze nodig hebben of verdwijnen ze? Waar zijn die mensen dan? Hebben ze dan hulpverlening? Samenvattend: breed aanbod van activiteiten, de discussie is of we naar de mensen toe moeten gaan. We komen met de mensen in aanraking door onze activiteiten en ons breed netwerk. We moeten nog meer bekend maken dat we er zijn. Bijvoorbeeld als de thuiszorg bij iemand komt, dat ze zeggen: ga daar heen om te eten of koffie te drinken. Vanuit ons moeten we veel meer die netwerken gebruiken en zorgen dat we bekend zijn.

17 Hoeveel mensen komen er: ongeveer 200 per week in de inloophuizen, daarnaast de schuldhulpverlening en een inloopspreekuur. Dat inloopspreekuur is weer een losse activiteit, er komen mensen met heel veel brieven. Het UWV gaat weg uit Lelystad. Mensen moeten zich digitaal inschrijven. Ik verwacht nog meer drukte. Jan: Ik herken het wel, de concurrentie om de vrijwilliger neemt enorm toe. Binnen zorg en welzijn, dat is merkbaar. De jonge vrijwilliger 30+, die legt zich minder makkelijk vast, die doet dat een paar jaar. De omloopsnelheid is hoger. Je moet vaker werven. Bij de ouderen moet het praktisch zijn. Op vrijdagochtend voedselpakketten inpakken, geen vergaderingen. Tijdgebonden, projectmatig vrijwilligerswerk is makkelijker. Gastvrouwen elke week is lastiger. Lilian van Klinken Ik werk twee jaar in Arnhem in inloophuis Sint Marten en ik val op een rijke bodem. Mijn collega Geert Rozema werkt al 7 jaar in onze wijken. Toen ik werd geïntroduceerd, was er een meneer van tachtig en ik beloofde dat ik een keer koffie kwam drinken. Het grappige is dat die meneer is aangemeld bij Humanitas en Zonnebloem op zoek naar een maatje. Maar nee, hij zei: ik ben niet eenzaam, er komt alleen nooit iemand. Ik heb de volgende keer een mevrouw meegenomen. Bij ons zijn geen protocollen en ik had afgesproken met deze mevrouw dat zij zou blijven, als ik weg ging. Dat werkte. Die mevrouw komt er nu nog steeds. Dat is een van onze bezoekmaatjes. Wij doen een proactief beroep op het stilzwijgend verlangen van mensen om mee te doen. We hebben soorten vrijwilligers maar je kan geen onderscheid maken tussen een a en een b vrijwilliger. Sommigen komen 2 uurtjes en er zijn vrijwilligers voor 40 uur in de week. Er zijn 70 vrijwilliger, er veel daarvan met gemengde taken. Ze

18 kunnen gastvrouw zijn én bij iemand op bezoek gaan. Alle combinaties zijn mogelijk. Dat maakt het soms heel erg chaotisch en heel erg maatwerk. Tweede is de positieve insteek. Bijvoorbeeld Ans. Ans is een echte Klarendalse. Pas kwam iemand in de scootmobiel, helemaal in tranen, mascara uitgelopen en ze vroeg naar Ans. Ans is onze gouden vrijwilliger. Maar, Ans was er niet. Ik vroeg: kan ik iets doen. Nee, maar ze moest Ans hebben. Want met Ans kun je tenminste lachen. Met Ans kun je snikkend van het lachen op het kerkplein zitten. En daar had ze op dit moment behoefte aan. Door de week zijn er tal van activiteiten. Je kunt elke dag bij ons eten, je kunt bij ons inlopen met koffie en een spelletje, we hebben een handwerkgroep. En we hebben elke vrijdag een inloopkoor. Als ik dan weer hoor o heideroosje dan weet ik dat onze wijkbewoner met Parkinson er is. Die vraagt altijd hetzelfde nummer aan. Bij het inloopkoor komen inderdaad mensen uit de wijk inlopen en mee zingen. Het is opgezet voor mensen van de GGZ, maar zo langzamerhand kwamen doorsnee wijkbewoners erbij. Een van de doorlopende activiteiten is pastoraatsgroep, dat doe ik samen met mijn collega Geert Rozema. Er zijn allerlei vormen van diaconale zorg: kleding weggeven, brood weggeven twee keer per week. En we doen heel veel aan signaleren. We worden veel geholpen door de hele buurt. We werken in Klarendal, Sint Marten en Spoorhoek. Dat betekent dat ene alcoholist op vrijdagmiddag aan ons doorgeeft dat we de buurman, een nog ergere alcoholist, niet bezocht hebben. Hij weet precies wanneer we niet geweest zijn. Het is nu al drie-en-een-halve week geleden, jullie weten toch dat hij hulp nodig heeft. Men mobiliseert elkaar om door te geven. We doen erg veel aan signaleren. Bijvoorbeeld het verhaal van Marina. Vreselijk lastig. Het contact met de hulpverlening. Kerstavond iemand die heeft geen huis meer, als ik dan hulpverlening

19 bel, dan zeggen ze het is kerstmis. Dan zeggen ze: wij gaan nu naar huis, over vier weken houden we een spoedintake. Wat moeten wij dan die drie-en-een-halve week? Dat kost ontzettend veel tijd. Het kost ook ontzettend veel tijd om te ontdekken waar mensen gebleven zijn. Of mensen wel de hulp krijgen die toegezegd is. Ook omdat hulpverleners toch uit gaan van een aantal basisvaardigheden die mensen gewoon niet hebben. Bijvoorbeeld een bezoeker heeft een prehistorische mobiel. Zij is doorverwezen naar psychologische hulp. De hulpverlener heeft ingesproken op het antwoordapparaat. Maar deze vrouw kan alleen de telefoon beantwoorden. Wij komen er na vier weken achter dat op de voic is ingesproken dat ze op bezoek komt. Onze vrouw heeft het feit dat ze niets hoorde, geïnterpreteerd als dat niemand haar wou zien. We hebben een buurtservice dat zijn 20 vaste mensen, voornamelijk mannen, 50 plus mannen. Dat is vijf jaar geleden gestart door, ondiplomatiek gezegd, de ultieme kankeraars in de wijk. Ze klaagden altijd niemand kijkt naar ons om, het is allemaal niets.. Het zijn mensen die overal uitgezet werden. Dat is de start geweest van de klussendienst omdat de buurtpastor zei: wat kan jij doen voor de wijk? Het is een heel vaste groep met handige en minder handige klussers. Die zijn heel trots dat ze bij de buurtservice horen. De meesten zijn vijftig plus, maar er zijn ook enkele jongere en vrouwen bij. Op de buurtservice wordt een heel groot appel gedaan door buurtzorg, o.a. helpen verhuizen. Vanuit de klussendienst komen mensen vanzelf bij de bezoekmaatjes. Het zijn allemaal mannen uit de buurt. Ze zien wat er aan de hand is ze zijn bovendien allemaal uit de buurt. Ze kijken als ze met de hond wandelen, hangt het gordijn nog recht. Ze zeggen de dingen anders dan wij doen. Er kwam iemand klussen bij een man, die is alcoholisch. Die zat met drie zonen op de bank. Er kwam een klusservice aan. Behang kwam van de muur, er was heel lang niets gedaan. Hij zei: is er wat met jullie handen. Door de toon die toch anders is als de hulpverlening. Uiteindelijk zijn ze mee gaan helpen. De drie zonen staken voor het eerst in twintig jaar de handen uit de mouwen. Ze bleken heel wat te kunnen en ze zijn nu heel trots dat ze het huis zelf mee opgeknapt hebben. Je krijgt een soort extra dynamiek.

20 Geert en ik zorgen wel dat de klussen geregistreerd worden. Als je bij mensen komt die geen vloer hebben, is er geld nodig. We kennen lokale fondsen die geld hebben als mensen het zelf niet hebben. We hebben bezoekmaatjes, een beginnende groep. We hebben nu tien mensen die bezocht worden. Het is best ingewikkeld om die terug te laten komen in het centrum. Want je wilt wat gemeenschappelijks hebben. Het zijn de uitvliegers, ze komen moeilijk terug, dan kunnen ze niet enzovoort. Hoe komen jullie aan de mensen die bezocht worden. Er zijn allerlei mogelijkheden door elkaar heen. Mensen kunnen hulp krijgen bij financiën en zelf bezoekmaatje zijn. Of meedoen in de buurtservice en zelf hulp krijgen. Er zijn allerlei mogelijkheden. Het is hier een soort centraal station waar je op allerlei treinen kan springen. Ze komen ook via professionals. Er komen zelfs professionals die in de problemen zelf zitten door de manier waarop ze moeten werken. Ze komen hun hart luchten. En er zijn hulpverlenersbijeenkomsten waar wij bij horen. Alle groepen functioneren door elkaar. Mensen die verslaafd zijn, gepensioneerd zijn, ziek zijn, ex-gedetineerd zijn, mensen die vrijwilliger zijn Het is een groot gebeuren. Het zijn buurtbewoners die signaleren of de thuiszorg. Iemand zegt mijn buurman is erg ziek, we zetten het bed naar beneden. Dan heeft die het koud, hij heeft geen dekens. Gaat iemand een deken brengen. Dan zegt de buurvrouw: het wordt wel erg zwaar, dan komt er een bezoekmaatje. Belangrijk dat dat iedereen kan zijn, van de kerk en van de moskee, het zijn netwerken die spontaan ontstaan, overwegend niet formele netwerken. Er zijn allerlei netwerken die spontaan zijn ontstaan. Het zijn informele netwerken maar we werken met zeker 20 professionals samen. De buurtservice houdt veel mensen uit de GGZ. In zo n buurt zijn al een aantal netwerken. Wat voegen jullie dan toe, wat is de meerwaarde. Deze mensen zijn heel bang voor hulpverlening. We zijn er voor mensen die niets met hulpverlening te maken willen hebben. Dat heeft te maken vooral met jeugdzorg, kinderen zijn uit huis gehaald, hele drama s. Dan is de buurtpastor of het inloopcentrum nog echt een veilige plek. Als ze ons vertrouwen zijn we de ingang voor hulpverleners. Is het ook zo dat je soms bewust iemand niet inbrengt. Wij zitten in zo min mogelijk vergaderingen. Het duurt me te lang. We

21 zitten in de denktank van de Wmo, maar dat gaat te traag. Ik ga er niet meer naar toe. We schrijven elke week veertig of vijftig kaarten bij verjaardagen overlijden en rouw. Daarnaast hebben we ook nog jaarlijks vastentassen. Gevuld met eten. Dit jaar 170 tassen. We hebben een weggeeftafel, we krijgen ontzettend veel speelgoed, voor de zomervakantie en sinterklaas kunnen mensen dat ophalen. We doen mee met wijken voor kunst, mensen gratis soep, sinterklaasfeest, kerstkaarten, miniconferentie in de wijk. Dat betekent dat mensen gebruik maken van dit pand wekelijks, waaronder koor dat ruimte huurt en kinderwerk van welzijnswerk. Op de kerstborrel, vorig jaar voor de eerste keer. Zou er wel iemand komen? Er bleken 130 mensen te komen. Zo bekend zijn we wel. Er wordt terug gegeven dat je bij ons alle lagen ziet. De directeur van de RIBW en ook de cliënten. Jan Grotendorst, Ik geloof er echt in om op die manier aan de gang te gaan. Ik geloof niet meer in het systeem van boven. Als je vraagt wat de wensen zijn, begin dan maar onderaan en zo zie ik het hele Wmo gebeuren. Niet een groep professionals die het bedenken. Begin bij de motivatie van de groepen met wie je iets wilt. Zoals in Arnhem, dat is een goede manier. Begin onderaan en zo zie ik dus ook als je niet met de mensen om tafel gaat zitten dan bedenk je niets. Op die manier moet het groeien Marina aan Lilian: Wat ik me afvroeg is of jullie nu de meest ernstige mensen vinden. Ja veel mensen van de Oggz. Bijvoorbeeld een meneer was geïsoleerd en daar mocht niemand binnen komen. Meneer had nog een half jaar te leven. Het enige is dat hij er twee keer gekookt wordt voor hem. Zo kwaliteit van leven verhogen. Hij krijgt een maaltijd. Dat betekent niet dat het isolement is opgeheven. Jan Grotendorst

22 Ons bezoekproject Over de Drempel, waarin vrijwilligers mensen in vervuilde en vereenzaamde situaties bezoeken, bestaat al bijna 20 jaar, al ver voor de Wmo. Ver voor de participatiesamenleving zijn intrede deed, waren wij daar al mee bezig. Ook in het samenwerken tussen de formele en informele zorg, in ons project werken betaalde krachten van de GGD en Stek al jaren samen met vrijwilligers. Zij vullen elkaar goed aan, de vrijwilliger kom regelmatig langs bij de cliënt en signaleert naar de betaalde krachten, als er problemen zijn, die te groot zijn om door hem of haarzelf op te lossen. De vrijwilligers gaan de contacten aan. Alle aanmeldingen komen binnen via de GGD. Er is een tijd geweest dat zorgwekkende zorgmijders daar niet in beeld waren. Toen waren de vrijwilligers de brug, die contact legde naar de hulpverlening of naar de GGD. Dat was een tijdje anders maar nu is er een geïntegreerde aanpak Den Haag onder dak om alle dak- en thuislozen in beeld te krijgen en te begeleiden. Alle aanmeldingen komen nu via de GGD binnen. De GGD bepaalt of er professionele of informele hulp wordt ingezet, over de drempel. Over de drempel wordt heel specifiek ingezet in bepaalde situaties waarin men denkt daar is echt een vrijwilliger nodig, Daar wordt een beroep gedaan op speciale kwaliteit van de vrijwilliger: luisteren aandacht geven motiveren. Zij proberen het contact met hulpverleners te versterken, en ook het sociale netwerk. En daarnaast te werken aan het opruimen van de woning. De vrijwilligers worden door professionals getraind om te leren hoe zij cliënten motiveren, maar ook om goed met hun grenzen om te kunnen gaan. Als voorbeeld bezocht de GGD Hubertus om samen te overleggen om zijn problemen op te lossen. Hubertus gaf aan geen hulp nodig te hebben en dat hij het wel zelf kon. Maar het voorstel van de GGD om een beroep te doen op een vrijwilliger van over de drempel, daar stond hij wel voor open. Al snel was Carola was bereid gevonden, om hem op weg te helpen. Maar daten kost tijd Op het eerste huisbezoek van de man van de GGD en Carola, bleek Hubertus niet thuis. Het viel niet mee om een afspraak met hem te maken, want hij had zijn

23 telefoon uitgeleend aan een vriend. Toen het wel lukte, mochten ze eerst niet binnenkomen. omdat hij eerst op wilde ruimen. Na wat heen en weer gepraat, ging de deur steeds verder open en mochten ze toch binnen. Chaos maar een boeiend contact. In de woning heerste een enorme chaos. Ook nu gaf Hubertus aan dat hij geen hulp nodig had. Maar Carola mocht wel terug komen. Het eerste gesprek liep gelijk goed en het klikte. De tweede keer werd over van alles gepraat. Carola vond Hubertus gelijk een boeiende man en liet hem zijn verhalen vertellen. Zo groeide zijn vertrouwen. En mocht ze van hem steeds meer vragen. Niet alleen in de woning heerste chaos, ook financieel. Naast zijn huis, waren ook zijn kleren erg vervuild. Hij was niet meer in staat om voor zichzelf te zorgen. Bovendien slecht ter been. Bij een van haar bezoeken trof Carola hem liggend op de vloer aan, waar hij al twee dagen had gelegen. Hij was onwel geworden. Dat gebeurde wel vaker, maar deze keer kon hij niet meer op staan. Ze schakelde hulp in. Hubertus werd opgenomen in het ziekenhuis, maar kwam na enige tijd weer thuis. Daar veranderde niet veel. Hij had moeite om spullen weg te doen. Als gevolg van zijn geheugenstoornissen verzorgde hij zichzelf en zijn huis niet goed. Na een volgende ziekenhuisopname werd na onderzoek vastgesteld, dat hij niet meer in staat was zelfstandig te wonen. Een beschermde omgeving Samen met Carola heeft Hubertus een aantal verzorgingshuizen bezocht. En hij zag het eigenlijk best wel zitten. Ze betrok er ook andere mensen bij, zodat er een netwerk rondom hem ontstond. Na enige tijd kon hij een kamer krijgen in het verzorgingshuis van zijn keuze. Carola was samen met hem naar de woning geweest om zijn persoonlijke spullen op te halen. Ze hadden intussen zo n goede verstandhouding dat ze samen alle zaken rondom gas en licht regelden in samenwerking met de begeleider van de GGD. De overgang goed verliep. Financiën werden overgenomen door een organisatie in Den Haag die financiële zaken regelt, voor mensen in kwetsbare posities. Dat was nodig omdat Hubertus zelf geen overzicht over zijn financiën had. Hij leende geld aan vrienden, schonk bedragen aan goede doelen, maar rekeningen werden niet meer betaald.

24 Carola heeft zoals gezegd, met genot aan deze situatie gewerkt. Zij is hem in het verzorgingshuis blijven bezoeken, ook toen het contact van over de drempel was afgerond. Hij begon al zo snel vertrouwd te raken dat hij andere mensen wegwijs ging maken in het verzorgingstehuis. Zij herinnerde hem er aan dat hij in het begin had gezegd dat hij nergens een probleem mee had en dat hij alles zelf wel kon oplossen. Hij moest er erg om lachten en gaf uiteindelijk toe dat het allemaal en beetje uit de hand was gelopen. Zulke verhalen nemen we op in ons jaarverslag. Ze zijn niet allemaal zo succesvol als deze. Het geeft wel aan het moeizame proces van binnen komen relatie opbouwen, vertrouwen winnen. We zeggen tegen vrijwilligers: begin eerst en relatie op te bouwen, vertrouwen winnen. Als je die basis niet legt dan gaat, dan kom je niet verder. Voor de rest is het zo lang en zo breed als de cliënt het wil; wat hij of zij wil dat zijn leefsituatie is of zou moeten zijn. Daar heb je niets over te zeggen.

25