Lezing MOLA Provinciaal molencentrum Wachtebeke (B.)

Transcriptie

1 Lezing MOLA Provinciaal molencentrum Wachtebeke (B.) BAT is een bedrijf van 7 personen en voert reeds meer dan 20 jaar werken uit aan industrieel erfgoed, historische waterbouwkundige kunstwerken en structuren. BAT bezit een uitgebreid restauratie atelier en kennis op het gebied van historische engineering. Het werkterrein heeft zich in de loop der jaren sterk verbreed naar het gehele restauratie traject. Van planontwikkeling tot daadwerkelijke uitvoering tot onderhoudsplanning. Van initiator van projecten tot specialistisch aannemer tot directie-adviseur. Daarnaast worden sinds een 6 tal jaren vele innovaties op het snijvlak van ecologische stromingstechnische en waterbouwkundige vraagstukken ontwikkeld onder de noemer met de kracht van de natuur en de taal van de stromingsleer Tussen de 50 en 60 historische waterbouwkundige projecten zijn in deze 20 jaar voorbij gekomen. De waterbouwkundige ontwikkeling liep van restauratie van watermolens, naar het actief gebruik van deze molens met de bijbehorende waterbouwkundige structuur voor het opwekken van groene stroom. Van restauratie van historische stuwen en sluizen naar het ontwikkelen en actief gebruiken van deze kunstwerken. Ecologie en vismigratie als vanzelfsprekende factoren hierin. De wereld om ons heen staat niet stil. Steeds meer instituties hebben vele aanvullende kaders voor, of een mening over, de kwaliteit van de openbare ruimte. De waterbouwkundige structuur is hier echter, vaak zonder te beseffen, een meer dan dominant onderdeel van. Dit verandert de positie van handelen voor iedereen. Passief toekijken kan niet meer. De laatste ontwikkelingen waarin alle zaken zich verenigen bestaan uit het actief her-ontwikkelen van historische waterbouwkundige structuren op basis van open innovaties. Cultuurlandschappen, Beekdalen, hoogwater, ecologie en duurzaamheid, het gaat al eeuwenlang vanzelfsprekend samen. En we kunnen eenvoudigweg niet anders. Vast een punt voor een stevige doch boeiende discussie. 1

2 Cultuurlandschappen, ecologie en KRW. Een zoektocht naar verbindende waarden. Een lezing vanuit kennis en ervaring van: Ontwerp, bouw van complexe historische technische en waterbouwkundige structuren. Historische watermolens en waterturbines voor elektriciteitsopwekking. Moderne en historische werktuig- en waterbouw. Uitvoerende techniek en eigen werkplaats. Eigen stromingslab Stromingstechnisch specialisme, en toepassing bij ecologische processen. en testen met vissen. Bouwen testmodellen en locaties Binnen de visie van: Samen met anderen, actieve kennisdeling. Open innovaties en ontwikkelingen. Integrale watersystemen; Er is nog zoveel mogelijk. Anders denken anders doen. B.A.T. Sittard J.M.G. Dehing 2

3 Opbouw en doel lezing Een samenvatting van 7 jaar actief onderzoek. Een verrassende zoektocht naar verbindingen tussen cultuurlandschappen, historische waterbouwkundige structuren, beekdalen en ecologie. Denken en handelen: Positie, cultuurlandschap, ecologie. De watermolen als kijk in een andere wereld. Ontwikkeling Van complex molenlandschap tot temporele vismigratie. Van vistrap tot TMZ en lokstroomversterkers Het beekdal in de breedte, de schaarste voorbij. De schaamte voorbij, op zoek naar de kernwaarden Cultuurlandschappen, KRW en Vismigratie Analyse, Complexer dan het lijkt Nieuwe inzichten in de praktijk. Hoe nu verder. Visie en toepassing BAT. 3

4 Positie, Cultuurlandschap en ecologie. De wereld in 75 woorden. Cultuurlandschap is gebouwd op het versterken van de fysieke omgevingsfactoren en mogelijkheden voor menselijk handelen. Ecologie is vrijwel altijd vervlochten met het cultuurlandschap. Dominantie cultuurlandschap is van grote waarde en is bijna niet uit te wissen. De mens als Heerser, als rentmeester, of een andere positie. De handen uit de mouwen, onbewust heilstaat denken, Institutie logica en de rest van de wereld. Weten we wel wat we doen. Er valt heel veel te leren uit andere werelden. bv. de stedenbouwkundige ontwikkelingen. Vinex ecologie? 4

5 De watermolen als kijk in een andere wereld Het sprookje van het lelijke eendje. Kern: Dominant cultuurobject in het eeuwenlang benutten van omgevingsfactoren. Grootschalige beïnvloeding hydrologische situatie. landschapsbeïnvloeding op grote schaal. Veel historische kennis aanwezig. Grootschalig verval van molens en molenstructuren. Tegenstelling met ecologie of met instituties? Deze afstand gooit vele waardevolle factoren weg. Stelling: Er is weinig onderzoek gepleegd op het samengaan van watermolen molenbiotopen en ecologie. De watermolenstructuur als wormgat naar verleden maar ook de toekomst!! 5

6 Van molenlandschap tot temporele vismigratie. Temporele vismigratie als resultaat van 5 jaar denken en doen. Start Hoe hebben waterbouwkundige structuren eeuwenlang gefunctioneerd. Molens en vissen, ik zie en hoor zoveel. In schoon water kunnen bijna overal vissen zijn. No 1 notering onderzoekprojecten innovatiefonds KRW Ontwikkeling Bouw en onderzoek temporele vistrap als trigger: Vistrap op basis van te veel aan water (100 dagen regel.) Vistrap gebouwd binnen de natuurlijke omgevingsfactoren. 2 jaar uitgebreid testen en onderzoeken. Eigen speeltuin met zeer grote waarde. Resultaat Een goed functionerende vistrap. (vissen gebruiken de vistrap.) Dynamische factor in de beek is zeer belangrijk. Denkprocessen openen tussen vakgebieden is waardevolle factor. Van grenzen opzoeken kun je veel leren. Vakwerelden verbinden en van elkaar leren is essentieel.. Er gebeurde echter ook zo veel meer.. 6

7 Van TMZ tot lokstroomversterkers Er gebeurde ook zoveel meer. Start. Oevers, erosie, begroeiing en onderhoud. De schone beek als nieuw fenomeen. Ervaring natuurlijke systemen gebruiken en in te meten. Waar zijn die harde modellen en uitgangspunten. Ontwikkeling Veel nieuw denken, chaos, doch werkende vistrap. We missen zoveel. Kijken we wel goed. Waarom beperking in vistrap-denken, of richtlijnen. Mogelijkheden en dynamiek van de vistrap breder benutten. Dynamische factor in stromingslab gericht onderzoeken, Start gerichte zoektocht naar benutten natuurlijke eigenschappen als stromingen e.d. Resultaat: Resultaten: lokstroomversterker, beekreiniger, lage snelheidsvistrap. Durf te verbinden en te genieten. (Er gebeurd zo veel.). Zoeken naar de werkelijke kernwaarden. (chaos ordenen.) Open structuren steeds meer als uitgangspunt. Hoe komen we verder, want er zit nog zoveel in het vat. 7

8 onmogelijke combinaties lage snelheid Vistrap Nieuwe Lokstroomversterker. Korte vistrap. Van stresspunten naar verdeling. Uitgangspunten aanscherpen. stromingstechnische uitwerking. Test met vissen in stromingslab. Teststrook gebouwd met aanwezige materialen. Verder onderzoek en marktintroductie. Vele ideeën. 8

9 Het hele beekdal doet mee. De breedte in, de schaarste voorbij. Start: Twijfel over aanpak vraagstuk vismigratie versus watermolen en historische omgeving. Molenbiotoop als startpunt van ontwikkeling Zoeken naar diversiteit en dynamiek. Beekdalbreed durven denken. (keten-object denken) Gerichte onderzoeken en oplossingen voor deelobjecten ontwikkelen. Ontwikkeling: Hoogwater, vismigratie, molenfunctie en beekinrichting in een integrale beweging. De dynamiek en variaties van het beeksysteem als uitgangspunt binnen een functionerende molen met ruimte voor duurzaamheid. Resultaat: Grote diversiteit en variaties. Variabele vistrappen. Open structuren: ( Beter grondgebruik dan techniek.) Aansluiten bij omgevingsfactoren. Bufferfuncties en robuustheid bevorderen. Onderhoud 5% als ecologisch en structuur behoud. Grote kostenbesparingen mogelijk. 40 % 9

10 Het hele beekdal doet mee. Ontwikkeling integrale structuurplannen. Integrale structuurplannen -Passief sturen en peilvariaties als probleemoplosser. -Hoogwater als ecologisch kans. -Breder beekdal en beleving. -Integrale vismigratie en extra overloop gebieden. -Open structuren, ruimte en variaties voor ecologie. -Goedkoper in aanleg. -Duurzaamheid als logisch onderdeel. Nu reeds bereikt: -Kaders voor denkrichting en methode -Internationale erkenning. Stelling De grenzen bij de integrale waterbouwkundige structuren zitten vooral in het eigen hoofd. 10

11 Op zoek naar de kernwaarden. De schaamte voorbij. Start. Chaotisch nieuw denken ordenen. Hogere orde factoren zoeken. Op zoek naar de kernwaarden. Ontwikkeling Ordening op variatie OO programmeren en keten denken. Vanuit de kernwaarden kun je verder ontwikkelen. Huidige kernwaarden beekdalen Schoon water en open bodem en oevers. Diversiteit, dynamiek en robuustheid. variaties en wand-ruwheid opzoeken. Afgeleiden Natuurlijke factoren benutten. Molenbiotoop als variatie beekvak. Breder en opener ontwerpen. Bescheidenheid! Zaken relativeren over de tijdas. Werken met de kracht van de natuur. We kunnen niet anders 11

12 Cultuurlandschappen en KRW 1.0 Complexer dan het lijkt. Analyse huidige positie Jonge wetenschap, komt van heel ver, over vele vakgebieden heen. Veel uitgangspunten op basis van inzicht, literatuur en handreikingen, Reële wetten en richtlijnen vaak opgeschaald tot complexe doelen. Combinatie met klassieke waterbouw is zeker niet vanzelfsprekend! Interne positie : Uitgangspunten en aanwijsbaar resultaat zijn moeilijk te beoordelen. Doelstellingen zijn vaak niet gehaald of te weinig geproblematiseerd. Het proces van innovatie- en effectiviteitsverbetering, of kosten/baten afweging is niet op gang gekomen. Externe positie Acceptatie en mogelijkheden lopen sterk terug. (lage fruit is bijna weg.) Conflicten en onmogelijkheden nemen toe, steeds duurdere oplossingen worden noodzakelijk. Beleidsdoelstellingen zijn fysiek niet haalbaar. op punten zelfs onjuist. Aantasting van eeuwenoude cultuurlandschappen en structuren is dramatisch, doch totaal niet noodzakelijk. Stelling -Het KRW beleid zal binnen enkele jaren tot stilstand komen, door inefficiëntie en eiland gedrag. Is er een oplossing?? 12

13 Cultuurlandschappen en KRW 2.0 Gezamenlijke basis en mogelijkheden benutten. hoe dan wel, waar liggen de mogelijkheden. Accepteer je gedeelde positie met het cultuurlandschap. Nieuwe verbindingen zoeken tussen cultuurlandschap, beekdalen. KRW doelen, en migratiezones. Starten met het molenbiotopen en de enorme mogelijkheden ervan. (let wel op voor de kennis- en vakgebieden valkuilen.) Op langere termijn: Nieuwe integrale systemen ontwikkelen over de vakgebieden heen. Institutie logica ombuigen. Conflict vermijdend werken. Anders denken: van nee tenzij naar ja tenzij. Stelling: -Innovatie op basis van beekdalbreed denken leiden tot geheel nieuwe mogelijkheden en zeer grote kostenbesparingen. De meerwaarde, kwaliteit en acceptatie komen er vanzelf achteraan. Alles naar de geest en doelstelling van KRW. 13

14 Cultuurlandschappen en KRW 2.0 Hanteerbare inzichten en ervaringen van 7 jaar ontwikkelen. Kort overzicht: Er zitten altijd veel extra mogelijkheden in het gehele beekdal. Je kunt cultuurlandschappen gebruiken. De watermolen als startpunt van denken biedt hierbij nieuwe mogelijkheden. Kleine multifunctionele vistrappen en variabele watersystemen zijn zeer effectiever en kostenbesparend. Keten- objectstructuur bekijken en op elkaar afstemmen. watersnelheden bij watermolens en stuw- en beekvakken. Een zeer bijzondere discussie zonder reële basis. Gericht nieuwe keten structuren en objecten blijven ontwikkelen. (bv lokstroomversterker, standaard vistrap, migratie zones etc. Blijf door-ontwikkelen het meeste weten we nog niet. Hoe gaan we met de grote veranderingen van schoon water, en klimaatverandering om. 14

15 Cultuurlandschap, ecologie en KRW. En hoe nu verder. Start: Anders kijken en nieuwe inzichten toepassen is om vele redenen noodzakelijk, doch zeker niet vanzelfsprekend. Subsidies zijn weg, De lopende onderzoeken gaan via uitvoerende projecten. (risico, doch heel vaak rendabel.) Onderzoek bij de start levert aanbestedingsproblemen op. Integrale oplossingen zijn altijd kwetsbaar, maar ook veel goedkoper. ontwikkeling Verder onderzoek kan vele kansen brengen en tot verdere kostenreductie voeren. (>50 % huidig) Prentenboek methodiek en beschrijving als basis. Door-ontwikkeling standaard objecten als bv. De lokstroomversterker en LS vistrap Vervolg Open innovatie over vakgrenzen heen. Samen projecten doen en uitwisseling. Uitwisseling internationaal om overstijgende inspiratie op te doen. 15

16 Succes, Mooie foto s, en nu verder 16

17 Bedankt voor uw aandacht. Kwaliteit kan niet zonder passie. J.M.G. Dehing B.A.T. Sittard Moeras als onderdeel van een molenbiotoop met watergebrek en vraagstuk voor een vistrap. 17