Kansenkaart energie uit waterkracht

Transcriptie

1 Kansenkaart energie uit waterkracht Bedoeling van de kansenkaart In de zoektocht naar duurzame energie gaat de belangstelling ook uit naar energie uit water. Als waterschap hebben we, net als onze regio, doelstellingen om meer duurzame energie te gaan opwekken en daarmee een bijdrage te leveren aan de CO 2 reductie. Waterschap Rijn en IJssel heeft besloten voor wat betreft de ontwikkeling van duurzame energie niet zelf initiatieven te nemen om energie uit waterkracht op te wekken, maar om dat aan de markt over te laten. Het waterschap beschouwt energieopwekking met waterkracht als een activiteit met een maatschappelijk belang. Dit betekent dat we willen meewerken aan initiatieven die passen binnen de speelruimte die de primaire functie van watergangen biedt. Als de inrichting en het beheer van waterkrachtcentrales voldoen aan de gestelde eisen/randvoorwaarden en deze niet in de weg staan aan de primaire functie van de watergangen, kunnen we initiatiefnemers ondersteunen met kennis en advies; in beginsel niet met geld. Als vervolgstap zal het waterschap de initiatieven formeel beoordelen op weten regelgeving. Het waterschap beoordeelt het initiatief als eigenaar van de watergang èn als vergunningverlenende en handhavende instantie in het kader van de waterwet/keur en legger. Met deze kansenkaart laat het waterschap zien waar in het beheergebied zich mogelijkheden voor opwekking van energie uit waterkracht voordoen en waarmee rekening gehouden moet worden. Kansenkaart waterkrachtcentrales Voldoende verval en wateraanbod In opdracht van het waterschap is een onderzoek uitgevoerd naar potentiele locaties voor het winnen van energie uit waterkracht (zie kaart). Concreet is gezocht naar stuwen met voldoende verval en wateraanbod voor het plaatsen van een waterkrachtcentrale (WKC) voor rendabel te achten energieopwekking. Uit deze studie komen 9 stuwen naar voren, 4 in de Oude IJssel en 5 in de Berkel. Daarnaast is een overzicht gegeven van een aantal middelgrote stuwen (met een overlaat groter dan 3 meter) die wellicht ook interessant kunnen zijn. Leveringszekerheid van water en handhaving locatie Uit overleg met potentiele energieafnemers zijn naast een geschikte locatie ook de leveringszekerheid van water en het handhaven van de eigenschappen op de locatie gedurende de levensduur van de WKC als belangrijke voorwaarden genoemd. In dit overleg is verzocht om een garantie van deze aspecten voor minimaal 20 jaar. Dat betekent dat in die periode watersysteemaanpassingen die leiden tot een lagere energie opbrengst niet wenselijk zijn. Aan de hand van dat uitgangspunt heeft het waterschap de onderzochte 9 locaties nader beoordeeld. 1

2 De Berkel Voor de Berkel wordt op dit moment gewerkt aan een gebiedsperspectief waarin een toekomstbeeld wordt geschetst. De gedachten gaan daarbij uit van een klimaat-robuust en dynamisch riviersysteem waarin stroming en beleving belangrijke aandachtspunten zijn. Het anders inrichten en beheren van het watersysteem en aanpassen van het huidige peilbeheer met vaste stuwen is dan wellicht aan de orde. Dit betekent dat voor meerdere stuwen die in het beeksysteem van de Berkel aanwezig zijn de situatie op termijn kan wijzigen. Daarom is het niet mogelijk en ook ongewenst om voor een lange periode vast te stellen dat de huidige situatie gehandhaafd kan blijven. Het plaatsen van een constructie voor het opwekken van waterkracht kan daarmee niet/minder rendabel zijn. Een uitzondering hierop kan gemaakt worden voor de locatie stuw Afleidingskanaal-Eefde. Deze stuw ligt niet in het beeksysteem en zal om die redenen naar verwachting ongewijzigd blijven. Wel kan de wens voor een grotere doorstroming naar Zutphen in de zomer een rol spelen waardoor het wateraanbod op de stuw kleiner wordt. Hier bestaat misschien een mogelijkheid om gebruik te maken van de aflaat van extra water uit het Twentekanaal, waardoor er een grotere energieopwekking met een WKC mogelijk wordt. Oude IJssel Bij de stuw Doesburg in de Oude IJssel loopt nu een traject voor plaatsing van een waterkrachtinstallatie daarvoor is een aanbestedingstraject uitgevoerd. De voorbereiding voor het plaatsen van een waterkrachtinstallatie is in gang gezet. De overige 3 stuwlocaties, meer bovenstrooms, zijn relatief nieuw. Op korte/middel lange termijn verwachten we dat hier geen grote aanpassingen aan het watersysteem worden doorgevoerd, wat betekent dat de verwachting gerechtvaardigd is dat in de komende 20 jaar er geen wijziging zal optreden in de watertoevoer zodat plaatsing van een WKC voor een langere periode mogelijk is. Periode van 10 jaar voor 4 stuwen in de Berkel Zoals hiervoor is aangegeven is het voor de stuwen die in het beeksysteem van de Berkel liggen, vanwege mogelijke gebiedsontwikkelingen, niet mogelijk om op voorhand voor een lange periode zekerheid te geven over het uitblijven van watersysteemaanpassingen. Het waterschap kan wel vanuit de huidige wijze van programmering en voorbereiding van projecten de verwachting uitspreken dat het watersysteem rond deze stuwen de komende 10 jaar (dus tot 2026) onveranderd blijft. Het is mogelijk dat na afronding van de gebiedsontwikkeling die periode langer zal blijken te zijn omdat er geen of slechts beperkt wijzigingen in het watersysteem zullen worden doorgevoerd. Of gezien de mogelijk beperkte periode van leveringszekerheid van water en het handhaven van de eigenschappen op de locaties deze stuwen interessant (rendabel) genoeg zijn voor initiatieven uit de markt, betreft een afweging die gemaakt moet worden door initiatiefnemers zelf. Middelgrote stuwen Naast de hierboven genoemde initiatieven is het misschien ook mogelijk om in de overige watergangen energie op te wekken. Potentiele geschikt geachte locaties uit het onderzoek zijn watergangen met bestaande stuwen met een overlaat groter dan 3 meter (zie kaart). Naar eigen inzicht kunnen echter ook andere watergangen in beeld komen. Het is niet uitgesloten dat particulieren met een (verwijderbare) installatie hier energie uit waterkracht kunnen opwekken voor eigen gebruik (energie direct aan te wenden). Het waterschap zal van geval tot geval nagaan of en voor welke periode de plaatsing van een WKC mogelijk is. Omdat het handhaven van peilbeheer een belangrijke voorwaarde is en altijd prioriteit zal hebben moet niet worden uitgesloten dat het wateraanbod uiteindelijk te gering zal zijn voor energieopwekking. 2

3 Samenvattend Grotere waterkrachtcentrales: Voor locaties in de Oude IJssel (4 stuwen) en locatie stuw Afleidingskanaal van de Berkel in Eefde kan het waterschap voor initiatieven die passen binnen de speelruimte die de primaire functie van watergangen biedt voor langere periode een WKC toestaan. Voor de andere potentiele locaties in de Berkel (4 stuwen) kan het waterschap tot 2026 garanderen dat het watersysteem rond deze stuwen onveranderd blijft. Het is aan de initiatiefnemer om de afweging te maken of de ontwikkeling van waterkracht op deze locaties interessant is. Kleine waterkrachtcentrales (particulier gebruik): De mogelijke locaties voor dergelijke systemen betreffen veelal bij de bestaande stuwen. Het waterschap zal van geval tot geval nagaan of en voor welke periode de plaatsing van een WKC mogelijk is. Uitgangspunten en aandachtspunten Energieopwekking door waterkracht wordt gerealiseerd door een inrichting. Deze inrichting noemen wij een Waterkrachtcentrale (WKC). Onder de waterkrachtcentrale wordt verstaan alle constructies ten behoeve van het opwekken van bruikbare energie d.m.v. peilverschil en stroming in het water. Het waterschap heeft op grond van de Waterschapswet tot taak de waterstaatkundige verzorging van zijn gebied. Het waterbeheer moet zo georganiseerd worden dat wordt voldaan aan de functies van het water en de omgeving zoals bedoeld in het waterbeheerplan (bijvoorbeeld vispasseerbaarheid). 3

4 Op basis daarvan moet het waterschap zich bij de beoordeling van initiatieven van derden voor WKC s zich telkens afvragen of de installatie en het gebruik verenigbaar is met die functies. Die beoordeling vindt enerzijds plaats als eigenaar van de watergang, c.q. de stuw waarin de WKC is gepland en anderzijds als vergunningverlenende en handhavende instantie. Beide wegen zwaar: zonder watervergunning heeft de privaatrechtelijke toestemming als eigenaar geen betekenis en als er wel een watervergunning is maar geen privaatrechtelijke toestemming kan de vergunning niet worden gebruikt. Het waterschap zal bij al zijn handelingen en besluiten steeds moeten voldoen aan alle relevante wet- en regelgeving, ook als die niet met zoveel woorden wordt genoemd. Het waterschap als eigenaar Het waterschap is meestal eigenaar van de watergangen, van de stuwen en van de naastliggende gronden en beoordeelt een initiatief dan ook in de hoedanigheid van eigenaar van de stuw waarop de WKC moet worden geplaatst. Dat betekent dat er privaatrechtelijke overeenstemming moet komen te bestaan tussen de initiatiefnemer(s) en het waterschap over de voorwaarden waaronder de eigendommen van het waterschap kunnen worden benut en over alle overige kwesties die aan de orde zijn. Dat betreft onder meer: - de aard en duur van de verplichtingen over en weer; - de regeling van de eigendom van de WKC door bijvoorbeeld de vestiging van een opstalrecht ten behoeve van de initiatiefnemer; - de deugdelijkheid van de aan te brengen constructies; - de verdeling van aansprakelijkheid; - bereikbaarheid waterstaatswerk; - financiële voorwaarden; - (niet-)overdraagbaarheid van de rechten uit de overeenkomst; - onvoorziene omstandigheden / calamiteiten; - overmacht; - opzegmogelijkheden; - etc. etc. Besprekingen over de inhoud van een privaatrechtelijke overeenkomst kunnen worden opgestart indien en zodra duidelijk is dat het een kansrijk initiatief betreft waarvoor naar verwachting een publiekrechtelijke vergunning kan worden verleend. Het waterschap als vergunningverlenende en handhavende instantie Het waterschap is vergunningverlenende en handhavende instantie in het kader van de waterwet/keur en legger. In die rol kijkt het waterschap vanuit de ja-mits gedachte of bij het ontplooien van initiatieven kan worden voldaan aan de doelstellingen o.a. voorkomen en beperkingen van overstromingen, wateroverlast, waterschaarste, maar ook bescherming van chemische en ecologische kwaliteit van de watersystemen waaronder watergebonden flora en fauna. Spelregels voor initiatieven Deze kansenkaart wordt 1 oktober 2016 gepubliceerd op de website van Waterschap Rijn en IJssel en in de digitale uitgave van Het Waterschapsblad. Vanaf die datum kunnen initiatiefnemers zich melden met een initiatief voor een WKC. Wanneer een initiatiefnemer het voornemen heeft een WKC voor ontwikkeling aan te melden kan als eerste contact worden gezocht met de energie coördinator van het waterschap. De energie coördinator kan vragen beantwoorden en het contact leggen met een medewerker van het waterschap voor een verkennend gesprek. 4

5 Wanneer een initiatief kansrijk is en de initiatiefnemer wil het plan verder uitwerken kan er een melding worden gedaan bij het waterschap. De melding kan per mail worden ingediend bij de energiecoördinator: In de melding moet de initiatiefnemer de volgende inlichtingen opnemen: - naam en adres van de aanvrager; - locatie van de WKC; - gewenste periode van aanleg van de WKC; - korte omschrijving van het initiatief (type WKC, verankering in de watergang, eventuele effecten voor het watersysteem); - bijzonderheden bij dit initiatief. Als de melding deze inlichtingen bevat ontvangt de initiatiefnemer een ontvangstbevestiging. Indien bepaalde inlichtingen ontbreken ontvangt de initiatiefnemer een verzoek de inlichtingen aan te vullen. Indien de initiatiefnemer zich als eerste voor de betreffende locatie heeft gemeld en alle benodigde inlichtingen heeft verstrekt, krijgt de initiatiefnemer gedurende 2 maanden de tijd om de melding uit te werken tot een plan van aanpak. Als dat plan van aanpak goed is uitgewerkt gaat het waterschap met de initiatiefnemer een privaatrechtelijke overeenkomst aan. In deze overeenkomst wordt opgenomen binnen welke termijn de initiatiefnemer met realisatie op de locatie moet beginnen. In het Plan van aanpak moet de gewenste termijn onderbouwd inzichtelijk zijn en de initiatiefnemer moet uitgaan van een reële inschatting. Gedurende deze termijn heeft de initiatiefnemer de eerste optie voor het realiseren van de WKC op de betreffende locatie. De initiatiefnemer dient zich ervan bewust te zijn dat hij in die periode, naast de overeenkomst, een publiekrechtelijke vergunning voor de aanleg van de WKC moeten verkrijgen. Slaagt hij echter er niet in te starten met realisatie op de locatie binnen de overeengekomen termijn, dan wordt de overeenkomst ontbonden en dient de initiatiefnemer alle lopende vergunningsaanvragen terug te trekken. Indien een initiatiefnemer zich niet als eerste voor de locatie heeft gemeld wordt hij op een wachtlijst geplaatst. Indien de als eerste geplaatste initiatiefnemer er niet in slaagt tijdig te starten zal de eerstvolgende initiatiefnemer van de wachtlijst voor de betreffende locatie in de gelegenheid gesteld worden een WKC te exploiteren. 5