Voorwoord. Missie en doelstelling

Transcriptie

1

2 Missie en doelstelling Voorwoord De Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan zet zich in voor het recht van bescherming van de asielzoekers en vluchtelingen in onze regio. De doelstelling voortvloeiend uit deze missie is tweeledig. Allereerst zet de organisatie zich in voor een humane asielopvang en een rechtvaardige asielprocedure. Ten tweede beoogt de organisatie sociale en economische participatie van vluchtelingen, dus meedoen, wonen, werken kortom leven in de regio. Kernactiviteiten van SVAZ: Rechtsbescherming en begeleiding rondom de asielprocedure Begeleiding van vestiging van nieuwe vluchtelingen Begeleiding van het inburgeringstraject van de nieuwkomers Begeleiding van vluchtelingen naar beroepseducatie en/of werk Bevorderen van de sociale participatie van de vluchtelingen SVAZ voert deze activiteiten uit in de regio waaronder de gemeenten Amsterdam, Diemen, Zaanstad, Purmerend, Wormerland, Landsmeer en Oostzaan, Edam-Volendam en Waterland vallen. Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan (SVAZ) staat voor het recht op bescherming van asielzoekers en vluchtelingen in de regio. Deze missie is tweeledig. Allereerst zet de organisatie zich in voor een humane asielopvang en een rechtvaardige asielprocedure. Ten tweede beoogt de organisatie sociale en economische participatie van vluchtelingen, dus meedoen, wonen, werken, kortom leven in de regio. Met deze missie is VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan de organisatie die de belangen van vluchtelingen in de regio op een professionele manier behartigt. Het is bovendien een organisatie met bijzonder gemotiveerde, betrokken en toegewijde medewerkers, die sterk is als vrijwilligersorganisatie. Cliënten In 2010 begeleidde SVAZ 3180 vluchtelingen uit 87 verschillende herkomstlanden. De grootste groep van deze vluchtelingen komt uit Somalië (429), als herkomstland gevolgd door Irak (376), China (213) en Afghanistan (146). Ook meer dan honderd cliënten zijn afkomstig uit de landen Nigeria, Eritrea, Iran, Siërra Leone en Soedan. Ruim 75% van de cliënten komt uit de twintig landen die in grafiek 1 zijn opgenomen. Meer dan tweederde van de cliënten zijn mannen (70%). Vanuit de locatie Amsterdam werden 2714 vluchtelingen begeleid, waarvan 61 vanuit de vestiging in Diemen. Vanuit de locatie Zaanstreek-Waterland (gemeenten Zaanstad, Purmerend, Edam-Volendam, Wormerland, Oostzaan, Landsmeer en Waterland) totaal 466 cliënten. Grafiek 1: Twintig belangrijkste herkomstlanden cliënten SVAZ 2010 (N=3180) Somalië China Afghanistan Irak Soedan Sierra Leone Iran Eritrea Nigeria Liberia Ethiopië Rusland Congo Ghana Guinee Angola Myanmar Nepal Pakistan Ivoorkust

3 De begeleiding en ondersteuning door SVAZ is er op gericht dat vluchtelingen zo zelfstandig mogelijk kunnen functioneren in de maatschappij. Bij Vluchtelingen- Werk Amstel tot Zaan werken in december 61 betaalde krachten. Daarnaast zijn meer dan vijfhonderd vrijwilligers actief. Deze vrijwilligers maken zich sterk voor de participatie en integratie van vluchtelingen in de eigen leefomgeving vanaf het moment dat zij zich in onze regio vestigen. In de visie van SVAZ zijn vluchtelingen zelfstandig: als men geslaagd is voor de taalinburgering, het leven in balans is (lichamelijk en psychisch gezond), als men de weg weet in de bureaucratie (zelfredzaam dan wel zelfstandig), als men over een eigen (stabiel) inkomen beschikt (uit loondienst of als zelfstandige). Pijlers van zelfstandigheid GEZONDHEID fysiek en psychisch Zelfstandigheid INKOMEN uit loondienst of als zelfstandige Verblijfsstatus DE WEG WETEN in de bureaucratie INBURGERING taal en KNS geslaagd Pardonners Ruim 1200 cliënten in 2010 (Amsterdam 1170, Diemen 5 en Zaanstreek-Waterland 70) hadden een vergunning in het kader van de Generaal Pardonregeling. Vanuit alle vestigingen in de regio werden pardonners intensief begeleid. Een aanzienlijke groep pardonners behoort tot de groep van laaggeletterden. Voor de meeste pardonners duurde het heel lang voor zij op een inburgeringscursus terecht konden. Eind van het jaar blijkt driekwart van de pardonners nog bezig met inburgering. Het percentage pardonners dat hulp vraagt bij psychische of lichamelijke klachten stijgt. Ruim tweederde van de pardonners heeft geen betaald werk. De arbeidsmarktpositie van vrouwelijke pardonners is nog slechter: slechts 16% heeft betaald werk. Bijna alle pardonners hadden als gevolg van het leven in de illegaliteit behoorlijke schulden toen zij zich voor het eerst bij SVAZ melden. Soms bij instanties zoals ziekenhuizen maar vaak ook bij kennissen en vrienden. Voor een aantal pardonners loopt nog een procedure om hun in Nederland - maar in illegaliteit - geboren kinderen te registreren. Uit deze gegevens komt naar voren dat de ondersteuning van de meeste pardonners in 2010 niet kon worden afgesloten. SVAZ heeft een intensieve lobby richting gemeenten gevoerd om de begeleidingstijd voor pardonners te verlengen. Met succes want in de meeste gemeenten in de regio is de begeleidingstijd met een jaar verlengd. Ontmoetingen Het klimaat in Nederland wordt voor vluchtelingen en migranten steeds grimmiger. Verbreding van het draagvlak was daarom een belangrijk speerpunt voor SVAZ in Uitgangspunt daarbij was dat ontmoetingen met vluchtelingen de meest effectieve manier is om dat te bereiken. Alle locaties van SVAZ hebben zich daarvoor met verve ingezet. Begin van het jaar werd voorafgaand aan foto: Jan-Reinier van der Vliet foto: Robert van Sluis de verkiezingen bij lokale politici in de regio aandacht gevraagd voor de problemen van vluchtelingen. Onder andere tijdens het Verkiezingsdebat in Amsterdam op 22 februari waaraan door PvdA, GroenLinks, CDA, VVD, SP en D66 werd deelgenomen. Intensieve werving leverde honderden vrijwillige taalcoaches en wijkvrijwilligers op die gedurende een paar uur per week een vluchteling wegwijs wilden maken in de Nederlandse taal en de eigen wijk of buurt. Daarnaast werden gezamenlijke maaltijden, sportdagen en buurtfeesten georganiseerd waar vluchtelingen en andere bewoners elkaar konden ontmoeten. Vluchtelingen gingen zelf op pad om jongeren voor te lichten over hun situatie. In Amsterdam tijdens gastlessen aan de brugklassen van het Vossius gymnasium en aan leerlingen van de vierde klas van het Amsterdamse Montessori Lyceum. Samen met het Amsterdamse Studentenpastoraat werd een voorlichtingsavond georganiseerd. In Zaandam werden aan HBO-studenten gastlessen gegeven over VluchtelingenWerk en Wereldwerk aan de Zaan. Een VMBO-school in Volendam berichtte de voorlichting die vorig jaar was gegeven niet meer wenselijk te vinden. Wel wilde de schoolleiding de voorlichting opnemen in het vak Maatschappijleer. Ook zou Afghaans koken als vast onderdeel van een maatschappelijke stage voor de studierichting Horeca opgenomen kunnen worden. Voor vluchtelingen en buurtbewoners in zowel Amsterdam Oost als in Rivierenbuurt de Pijp werden maandelijks eetgroepen georganiseerd door wijkvrijwilligers. Met na afloop Salsales!

4 SVAZ Amsterdam organiseerde samen met Advocatenkantoor Linklaters een dagje-uit naar de Efteling. Vooral vluchtelingenvrouwen en kinderen namen hieraan deel samen met medewerkers van Linklaters en SVAZ vrijwilligers met hun kinderen. De gezinnen van vluchtelingen en van de medewerkers werden gekoppeld, zodat er gedurende de dag intensieve contacten ontstonden. Een van de kinderen van een Nederlandse advocaat vertelde aan het eind van de dag aan hun vader dat ze vluchtelingenkinderen leuker vond dan de kinderen die bij hen op school zaten in het Gooi. Om nieuwe en oude Nederlandse vrouwen samen iets te laten ontwikkelen in creatieve vorm organiseerde het inloopcentrum voor werk en participatie in Zaandam de creatieve cursus De wereld rond op een wandkleed. Vrouwen - die elkaar in het dagelijkse leven niet vanzelfsprekend tegenkomen - werkten samen vanuit hun Zaanse buurt aan het verbeelden van de eigen cultuur op een wandkleed. In Edam-Volendam werd met gemeente en woningbouwcorporaties overlegd over het gebrek aan tolerantie en acceptatie van vluchtelingen op wijkniveau. Vrijwilligers van SVAZ vormden een taakgroep om te onderzoeken hoe, voorafgaand aan de vestiging van nieuwe vluchtelingen in de gemeente, contact gelegd kan worden met toekomstige buren om het draagvlak te vergroten. Het idee voor kleinschalige eetgroepen op buurtniveau wordt verder uitgewerkt. Een groot succes was de bijeenkomst Ontmoet Ons die in november door SVAZ Waterland, samen met sociaalcultureel centrum de Bolder en het Algemeen Vrouwenoverleg Waterland, werd georganiseerd. Afghaanse vluchtelingen kookten voor hun buren. Wethouder Schalkwijk fungeerde als gastheer met als taak onderlinge contacten tussen de aanwezigen te stimuleren. Dankzij de inzet van personeel, vrijwilligers en bestuur werden 3180 vluchtelingen uit 87 herkomstlanden door SVAZ begeleid en is het draagvlak voor vluchtelingen onder groepen burgers vergroot. Mária van Veen, Directeur Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan Leeswijzer In dit jaarverslag wil SVAZ u aan de hand van praktijkvoorbeelden kennis laten maken met VluchtelingenWerk en de resultaten die met de dienstverlening aan vluchtelingen zijn bereikt. Het eerste hoofdstuk beschrijft de ondersteuning op weg naar werk zoals taalcoaching, sollicitatietrainingen, begeleiden van stages, zoeken van banen of creëren van werkervaringsplaatsen. In de vijf hoofdstukken daarna staat steeds een specifieke groep vluchtelingen centraal: nieuwkomers, uitgeprocedeerden, jonge ex-ama s, oudere vluchtelingen en vluchtelingenvrouwen. In de laatste drie hoofdstukken komen degenen aan bod die vanuit de werkorganisatie de ondersteuning bieden: de betaalde medewerkers en vrijwilligers, het management, de ondernemingsraad en het bestuur. Tot slot worden in Feiten en Cijfers enkele gegevens over de achtergronden van het cliëntenbestand van SVAZ gepresenteerd.

5 Inhoud foto s: Job Janssen Missie en doelstelling Voorwoord 1 Op weg naar werk 1.1 Taalcoaching 11 Taalduet Amsterdam 11 Experiment bedrijven 12 Taal- en participatiecoaching Diemen 12 Samen de deur uit in de Zaanstreek 13 Taalpartners Arbeidsmarkt 14 Leren door doen Amsterdam 14 Wereldwerk aan de Zaan 15 Verankering Banenoffensief Vluchtelingen 17 Scholing- en werkproject Edam-Volendam 17 2 Nieuwkomers Asielzoekers 21 Huisvesting 21 Wegwijs in de buurt 22 Juridische en maatschappelijke begeleiding 23 Gezinshereniging 24 Psychische hulpverlening 25 3 Uitgeprocedeerden Beleidswijzigingen 27 Medische gronden 27 4 Ex-Ama s Up2You Amsterdam 29 Experiment Perspectiefproject Zaanstad 30 Moving Colors 31 5 Ouderen Tien workshops 33 Publiekspresentaties 33 Verspreiding 33 6 Vrouwen Meer culturen in besturen 35 7 Medewerkers Betaalde medewerkers 39 Vrijwilligers 40 8 Management en Ondernemingsraad Managementoverleg 43 Overleg met de OR 44 9 Bestuur 47 Samenstelling bestuur SVAZ Feiten en cijfers in beeld 51 Colofon 58

6 foto: Jan-Reinier van der Vliet 1 Op weg naar werk Vluchtelingen hebben nauwelijks tot geen netwerk tot hun beschikking in Nederland, ze hebben vaak traumatische ervaringen achter de rug, komen uit een andere cultuur, velen hebben lang moeten wachten op een verblijfsvergunning, sommigen hebben hun gezin moeten achterlaten. De route door de regelgeving rond wonen, werken en inburgeren is voor de gemiddelde vluchteling bepaald geen eenvoudige opgave. Het oude idee van de hoogopgeleide politieke vluchteling, die zich in no-time de taal eigen maakt en aanpast aan de Nederlandse gebruiken, is achterhaald. In dit hoofdstuk staat de ondersteuning van vluchtelingen bij het leren van de taal en het vinden van een baan centraal Taalcoaching Vaak ontbreekt intensief en structureel taalonderwijs doordat men lang op een wachtlijst staat. Veel vluchtelingen, die cliënt zijn bij SVAZ, geven te kennen dat zij behoefte hebben aan meer contact met Nederlanders en meer mogelijkheden om de taal te leren. Uitgaande van de specifieke situatie en taal- en participatiebehoeften van vluchtelingen traint SVAZ vrijwilligers als taalcoach. Na de training Methodisch Handelen als Taalcoach worden de taalcoaches individueel gekoppeld aan een vluchteling. Gedurende een half jaar trekt zo n koppel tenminste anderhalf uur per week gezamenlijk op om de Nederlandse taal te oefenen en de samenleving te verkennen. Taalduet Amsterdam Al na de eerste oproep bleek het aanbod aan taalcoaches enorm. Via diverse kanalen meldden vrijwilligers zich aan: via de vacatureservice van de Vrijwilligerscentrale Amsterdam, via de SVAZ website en via de landelijke campagne Weet u de weg Ook mensen die langs ons gebouw reden en VluchtelingenWerk Nederland zagen staan, liepen spontaan binnen om zich op te geven als taalcoach. Veel jongeren, moeders of mensen met een commerciële baan, bleken in voor zinvol vrijwilligerswerk, dat qua uren goed in een de volle week is in te plannen. Eind 2010 zijn in Amsterdam 215 vluchtelingen gekoppeld aan een taalcoach. Ruim de helft daarvan zijn nieuwkomers, de overige zijn vluchtelingen die in het kader van het Generaal Pardon een verblijfsvergunning kregen. Intakeprocedure taalcoaches Met iedere toekomstige coach wordt een intakegesprek gehouden om te beoordelen op voldoende geschiktheid. Vrijwilligers worden geselecteerd op leeftijd (ouder dan 18 jaar), uitstekende beheersing van de Nederlandse taal en motivatie om gedurende minimaal zes maanden een vluchteling te helpen bij zijn of haar lesprogramma en om samen sociale activiteiten te ondernemen. Vereisten zijn verder: Beschikken over sociale vaardigheden; Deelname aan de verplichte training; Bereid zijn incidentele bijeenkomsten bij te wonen; Bereid zijn minimaal 1,5 uur per week te investeren; Coaching bij de vluchteling of de coach thuis of elders te laten plaatsvinden; Bereid zijn voor minimaal 6 maanden een contact aan te gaan. Als de vrijwilliger geselecteerd wordt, komt tijdens de intake ook aan de orde welke voorkeuren de toekomstige coach heeft. Bijvoorbeeld of hij of zij op een ochtend, middag of avond wil coachen. Of hij/zij voorkeur heeft voor een man of vrouw, met of zonder kinderen en ook over welke vaardigheden, kennis of hobby s de coach beschikt om met een vluchteling te delen.

7 Grafiek 2: Pardonners en Nieuwkomers onder deelnemers Taalduet Nieuwkomers: 117 De taalcoaches worden door medewerkers van SVAZ begeleid. Er worden aanvullende trainingen en terugkomdagen gehouden. Bijvoorbeeld over het thema Psychische Problemen bij Vluchtelingen. Alle taalcoaches hebben een consulent waar zij bij problemen een beroep op kunnen doen. Vooral via werd hier intensief gebruik van gemaakt. Het team van Taalduet bestond eind 2010 uit zeven medewerkers (waarvan drie betaalde krachten en vier vrijwilligers). Experiment Bedrijven Experiment was om - naast individuele taalcoaches en wijkvrijwilligers - ook bedrijven bij de taalcoaching te betrekken. Veel vluchtelingen willen zo snel mogelijk participeren op de arbeidsmarkt. De koppeling aan een taalcoach uit het bedrijfsleven kan daar een hefboom voor vormen. Centraal in deze nieuwe aanpak staan dat: vluchtelingen direct in contact komen met bedrijven en organisaties waar ze eerst geen toegang tot hadden; bedrijven en organisaties in contact komen met mensen eventueel potentiële nieuwe werknemers die zij nog nooit hebben ontmoet; medewerkers van bedrijven en organisaties ingeschakeld worden als vrijwillige taalcoach (niet vrijblijvend!); bedrijven en organisaties actief hun visie en missie rond maatschappelijk ondernemerschap invulling kunnen geven. Twee bedrijven die vluchtelingen taalcoachten in 2010 zijn Advocatenkantoor Linklaters en KPN. Bij Linklaters waren acht medewerkers aan vier vluchtelingen gekoppeld. De tijden werden onderling afgesproken. Bij KPN kreeg de vluchteling iedere week een andere taalcoach. Resultaat na evaluatie van dit experiment was dat de Voor iedere arbeidsorganisatie moet een methode op maat (voor zowel de vluchteling als het bedrijf) worden toegepast. Uit het experiment komt ook naar voren dat de samenwerking met maatschappelijke organisaties en bedrijven vluchtelingen de mogelijkheid biedt om hun sociale netwerk uit te breiden en een netwerk op te bouwen binnen het bedrijfsleven. De resultaten van dit experiment worden gebruikt om meer arbeidsorganisaties in de regio te enthousiasmeren voor deelname aan het taalcoachproject. Taal- en participatiecoaching Diemen In Diemen zijn met de gemeente afspraken gemaakt om via een taalcoach of participatiecoach tijdens het inburgeringtraject, snellere en vooral betere toekomstmogelijkheden voor vluchtelingen te bevorderen. Bovendien ontstaan hierdoor contacten tussen de oude inwoners van Diemen en de inburgeraars en wederzijds begrip. De coaches en cursisten trekken anderhalf uur per week samen op om de Nederlandse taal te oefenen en integratie te bevorderen. Naast training en individuele begeleiding werden voor taalcoaches onder andere een voorlichtingavond met ROC docenten georganiseerd over hun aanpak van het Inburgeringprogramma en diverse ondersteuningsbijeenkomsten. Na een inventarisatie van de behoefte onder taalcoaches werd een cursus Interculturele Communicatie samengesteld van vier avonden. Veel waardering was er voor de deelname aan de ervaringstheatervoorstelling: Human Cargo en de jaarlijkse spelletjes- en picknickdag. veertig taalkoppels in drie jaar was afgesproken, kon - met steun uit het Participatiebudget - bijna het dubbele aantal taalkoppels (77) gerealiseerd worden. In 2010 zijn 57 nieuwe koppels in Diemen gestart. De begeleiding loopt door tot november Helaas is er in 2011 geen budget voor nieuwe koppelingen. Samen de deur uit in de Zaanstreek In Purmerend startte het jaar na een taalcoachtraining met 13 nieuwe taalkoppels. Regio Waterland werd in februari bij het project betrokken. Inburgeraars uit Broek in Waterland, Ilpendam, Katwoude, Marken, Monnickendam, Overleek, Uitdam, Watergang en Zuiderwoude konden daardoor ook aan het project meedoen. Begin september startte een vrijwilliger als projectondersteuner voor het taalcoachproject voor 16 uur per week. De nieuwe trainster van de taalcoaches bleek ook als vrijwilliger werkzaam bij VluchtelingenWerk Edam-Volendam. Dit vergemakkelijkte de samenwerking en zette bovendien VluchtelingenWerk extra op de kaart. Eind december stond de teller van dit succesvolle project op 73 taalkoppels in Purmerend en 6 in Waterland. Innovatief is het Taalcoachcafé in Purmerend. Tijdens de caféavonden kunnen de taalcoaches onderling ervaring uitwisselen en worden de cafégangers geïnformeerd. Bijvoorbeeld over de onderwerpen woordenschat en total physical response. Op 16 juni was een ludiek jaarfeest met een hoge opkomst van taalkoppels en een positieve toespraak van de wethouder Werk & Welzijn. Hij uitte daarin zijn wens op langere termijn het project voor te zetten. Ook in Edam-Volendam liep het taalcoachproject voorspoedig. In 2010 waren 25 taalvrijwilligers actief. De vraag van vluchtelingen naar een taalcoach was zo groot dat er Pardonners: 98 gekozen methoden om taalcoaches te koppelen aan een 12 vluchteling verder worden ontwikkeld en uitgebreid. Hoewel met de gemeente in 2008 een maximum van zelfs tijdelijk een wachtlijst moest worden ingevoerd. Ge- 13 ïnventariseerd is de behoefte van in Edam en Volendam aanwezige vluchtelingen aan een extra cursus Nederlandse Taal. In principe zouden alle inburgeringsplichtigen hiervoor in aanmerking komen. De optie voor extra taallessen voor vluchtelingen is door de gemeente helaas later weer ingetrokken. Er gaat niets boven persoonlijk contact. Een vriendschappelijke relatie met iemand die de tijd neemt om met je te praten over wat je bezighoudt. Iemand die je in contact brengt met weer andere mensen, waardoor je je sociale netwerk kunt opbouwen. Iemand die, door zichzelf te zijn en tegelijk open en respectvol te zijn, je in staat stelt je te verplaatsen in zijn of haar belevingswereld. Ook al is die wereld een heel andere dan de jouwe. Zo n contact is van onschatbare waarde om inburgeraars zich snel thuis te laten voelen in onze samenleving en om ze te prikkelen zelf volop initiatief te nemen om mee te doen. Dat kan zijn door betaald werk, door vrijwilligerswerk of door andere activiteiten, die maken dat ze er gewoon bijhoren. Daar kan geen cursus tegenop. Wethouder Berent Daan bij de start van het Purmerendse project Samen de deur uit in Taalpartners SVAZ streeft binnen het taalcoachproject naar intensieve samenwerking met taalaanbieders en andere deelnemende organisaties om zo kennis en ervaring te delen en het project taalcoaches tot een succes te maken.

8 In Purmerend werkt de SVAZ locatie Zaanstreek Waterland bijvoorbeeld samen met de gemeente, het re-integratiebedrijf Agens, het Regio College, Fiolet taaltrainingen en de Vrijwilligerscentrale Purmerend. De taalcoachprojecten waren mogelijk door de vrijwillige inzet van meer dan driehonderd taalcoaches en subsidies van de betrokken gemeenten en het Europees Integratie ten (voor de lessen maatschappelijke oriëntatie) en een 14 Fonds (EIF). stagiaire van de Hogeschool van Amsterdam. De integrale aanpak kent vier fasen waarvan de beginletters 15 de naam van die aanpak vormen: M.O.O.D methodiek. 1.2 Arbeidsmarkt Gezien de situatie in het land van herkomst hebben vluchtelingen vaak geen arbeidscarrière opgebouwd. Een vaak lange asielprocedure heeft ertoe geleid dat aansluiting vinden bij de Nederlandse samenleving extra moeilijk is geworden. In de vorige paragrafen zijn de activiteiten om vluchtelingen wegwijs te maken in de Nederlandse taal en samenleving beschreven. SVAZ ontwikkelt daarnaast projecten arbeidstoeleiding. Leren door doen Amsterdam Eind 2009 vroeg het re-integratiebedrijf Implacement SVAZ om in Amsterdam het cursusaanbod voor de Leren door Doen trajecten te verzorgen. Implacement deed zelf de coaching en plaatsing van cursisten. Vanaf december 2009 werden de volgende cursussen gegeven: Computergebruik Sollicitatievaardigheden Conversatieles Maatschappelijke oriëntatie Het cursusaanbod groeide van tien in het eerste kwartaal naar twaalf in het tweede kwartaal en vijftien in het derde kwartaal. In het vierde kwartaal omvatte het aanbod zeventien cursussen waarvan tien cursussen conversatie op diverse niveaus, drie cursussen maatschappelijke oriëntatie, drie cursussen computer en een cursus sollicitatievaardigheden. Tabel 1 Deelnemers cursusaanbod Leren door Doen In Tabel 1 is aangegeven hoe met het aantal cursussen ook het aantal deelnemers in de loop van het jaar toenam. Meer dan twintig vrijwilligers waren als docent aan de slag voor het project. Samen met twee betaalde docen- Donderdag 24 juni 2010 vierden Implacement en SVAZ met een aansprekend programma de succesvolle samenwerking. Voorafgaand aan een sportief programma hebben diverse sprekers van DWI, Implacement en SVAZ het woord gevoerd en zijn vier cursisten geïnterviewd over hun ervaringen met het traject. Onder de meer dan honderd deelnemers bevonden zich klantmanagers van DWI, cursisten en medewerkers van Implacement en SVAZ. Cursist wordt stagiair In het tweede kwartaal startte een nieuw experiment. Gevorderde cursisten konden hun stage vervullen door zelf te assisteren bij de computercursussen. Dit bleek een groot succes. De nieuwe stagiairs kregen de mogelijkheid om het eigen CV te upgraden. Bovendien gaf het veel zelfvertrouwen. Voor de overige deelnemers was het stimulerend om te zien dat de cursussen daadwerkelijk tot een stage op niveau konden leiden. foto: Robert van Sluis In december vond de eerste gezamenlijke, feestelijke certificaatuitreiking aan 92 cursisten plaats die met succes het gehele traject hebben voltooid. Tien van de 92 deelnemers stroomden uit naar betaald werk. In de laatste lesweek van 2010 zijn er diverse uitstapjes gemaakt met de cursisten. In de vorm van een stadswandeling, een bezoek aan Artis en bezoek aan het Historisch Museum konden cursisten nader kennismaken met Amsterdam. Vooral de rondleidingen in Artis en het Historisch Museum sloegen aan bij de deelnemers. Sommige deelnemers bleven zelfs na afloop van de excursie nog in Artis of in het Historisch Museum, om verder te kijken. Zeker voor herhaling vatbaar dus! Wereldwerk aan de Zaan Uit de ervaringen van SVAZ locatie Zaanstreek-Waterland en uit eerdere onderzoeken blijkt dat het voor vluchtelingen niet gemakkelijk is om te participeren. Dat geldt voor zowel maatschappelijke als economische participatie. Vluchtelingen hebben vaak belemmeringen op meerdere leefgebieden waarvoor een integrale aanpak gewenst is. In het project Wereldwerk aan de Zaan kunnen vluchtelingen werkervaring opdoen en tegelijkertijd in contact komen met buurtbewoners, vrijwilligers en andere vluchtelingen. 1. Meedoen De cliënt gaat meedoen doordat hij een leerwerkplek krijgt aangeboden in de simulatie werkomgeving van Wereldwerk. De cliënt krijgt werkzaamheden aangeboden die aansluiten bij zijn interesses, capaciteiten en belastbaarheid. Het zelfbeeld wordt versterkt en het zelfvertrouwen vergroot. 2. Ontwikkelen De cliënt ontwikkelt zicht verder. Om dit te kunnen doen, moet de cliënt zich veilig voelen en een positief zelfbeeld hebben. Cliënten vervolgen het werk in diverse projecten binnen Wereldwerk of lopen extern stage. Doel is de eigen competenties verder te ontwikkelen. 3. Oriënteren In deze fase oriënteert de cliënt zich op de toekomst. Er wordt een brug geslagen naar de arbeidsmarkt door het vergroten van inzicht in diverse branches/werkzaamheden, sollicitatietraining en (snuffel) stage. 4. Doorstromen De cliënt stroomt aan het eind van het traject door naar een werkplek, vrijwilligerswerk, scholing of een regulier re-integratietraject. In deze fase wordt de cliënt ondersteund bij het zoeken naar vacatures, het contact leggen met bedrijven of opleidingsinstituten en het voorbereiden en nabespreken van sollicitatiegesprekken. januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december

9 16 Trajectbegeleiding De cliënt wordt begeleid door een trajectcoördinator, Nieuw in 2010 was het Wereldkookcafé. Het Oranje Fonds verleende zowel voor het Patchworkproject als het Huisreglement. In het kader van methodiekontwikkeling werd het Handboek Trajectbegeleiding ontwikkeld. Follow-ups van deze bijeenkomst: 1. Inventariseren wat organisaties voor vluchtelingen kunnen 17 een coach en vakkrachten binnen verschillende activiteiten. Wereldkookcafé subsidie. Vanaf september 2010 zijn er betekenen. De trajectcoördinator is een beroepskracht die negen bijeenkomsten geweest met in totaal 23 deelne- 2. Samen met UWV en UAF onderzoeken wat VSA concreet verantwoordelijk is voor de invulling, de voortgang en de mers en 87 gasten. kan ondernemen voor vluchtelingen. evaluatie van het traject. Elke deelnemer wordt gekoppeld Alleen voor cliënten zijn het Computercafé en de com- 3. Afspraak maken met de woningbouwcorporatie De aan een coach. Deze coach is een HBO-stagiair of putercursus. Werkervaring kunnen cliënten opdoen in Alliantie over stageplaatsen. een vrijwilliger. De coach motiveert, activeert en informeert de tweedehandswinkel of het fietsenproject waar fietsen 4. Afspraak maken met de senior werkcoach van UWV de cliënt. Vakkrachten zijn vrijwilligers die worden worden opgeknapt en verkocht. Werkbedrijf Amsterdam Zuidoost over onder meer hoger ingezet op verschillende activiteiten. Bijvoorbeeld een opgeleide vluchtelingen. fietsenmaker of een tekendocent. Gedurende het gehele 5. Afspraak maken met het ROC over huidige mogelijkheden traject bouwt de deelnemer een portfolio op met daarin met betrekking tot opleidingen en leerwerktrajecten. voor elke fase een getuigschrift van de opgedane werk- 6. Afspraak maken met organisaties die ondersteuning en leerervaring. bieden bij het opzetten van een eigen bedrijf. 7. Organiseren van een ambassadeur voor het Banenoffensief Vluchtelingen in Amsterdam. Door Wereldwerk aan de Zaan wordt een uitgebreid programma van creatieve activiteiten georganiseerd in het inloopcentrum voor werk en participatie. Zaanse buurtbewoners met en zonder vluchtelingachtergrond kunnen hier aan deelnemen. Bijvoorbeeld aan het Handwerkcafé, het Teken- en schildercafé of het Patchworkproject. De vrouwen die deelnamen aan het patchworkproject hebben deze cursus na tien bijeenkomsten feestelijk afgerond met een High Tea. Begin september werd het wandkleed feestelijk onthuld door de wethouder op het gemeentehuis in Zaandam. Resultaten In het eerste kwartaal zijn acht Wereldwerktrajecten gestart, in het tweede en vierde kwartaal elk drie nieuwe trajecten. Twee Wereldwerktrajecten uit het vorige jaar werden in 2010 afgesloten. Daarnaast namen in 2010 ook twaalf Pardonners en twee vluchtelingen in het kader van het Banenoffensief deel aan trajecten Wereldwerk aan de Zaan. De Pardonners legden verschillende werkbezoeken af. Zij bezochten het ROC Zaanstad, de Multicopy, de openbare bibliotheek, een bouwbedrijf en een beveiligingsbedrijf. Een cliënt is intensief begeleid voor de opleiding tot heftruckchauffeur. Onderhandelingen met de gemeente Zaanstad resulteerden in een jaar verlenging van pardoncontracten. Concreet betekent dit dat tien pardontrajecten na 2010 nog een jaar doorlopen bij Wereldwerk Wereldwerk deed mee aan de Burendag in september. Met ondersteuning van het Oranje Fonds zijn diverse creatieve activiteiten uitgevoerd, waaronder een schilderworkshop door een van de vrijwilligers. Handboeken Wereldwerk In 2010 is een Productboek voor Wereldwerk gemaakt met daarin alle diensten en tarieven. Verder is een Handboek beheer voor Wereldwerk ontwikkeld met daarin alle protocollen, gegevens Bedrijfshulpverlening (BHV) en Verankering Banenoffensief Vluchtelingen Doelstelling van Verankering Banenoffensief Vluchtelingen (VBOV) is om vanuit een structurele alliantie met partners in de regio 50 plaatsingen van vluchtelingen te realiseren in de periode (waarvan 55% naar betaald werk, 30% naar onbetaald werk en 15% naar een opleidingstraject). In Amsterdam wordt de projectleider VBOV bijgestaan door een projectmedewerker methodiekbeschrijving, een team van Emplooivrijwilligers en een stagiaire. Zij bemiddelen vluchtelingen naar een werkervaringsplaats of werk. Daarnaast is er onder leiding van de directeur een projectgroep gevormd die tot taak heeft het project te verankeren in de regio Amstel tot Zaan. In mei en juni is intensief overlegd met ketenpartners: het UWV Werkbedrijf, de directeur van de Dienst Werk en Inkomen (DWI), de Vacature Service Amsterdam (VSA) en de stichting Vluchteling Studenten (UAF). Inzet was om afspraken te maken over het zo effectief mogelijk begeleiden van vluchtelingen naar een stageplaats of baan en de wederzijds faciliterende en ondersteunende rol. UAF leverde bespreekpunten aan voor een mogelijk convenant tussen gemeente, UWV Werkbedrijf en SVAZ. Voor de nieuwe wethouder is hierover een memo opgesteld. In de loop van 2010 bleek een dergelijk convenant te hoog gegrepen. Regionale Netwerkbijeenkomst Op 14 oktober heeft een regionale netwerkbijeenkomst plaatsgevonden. Het was een groot succes. Een zeer grote opkomst en bereidheid bij iedereen om een steentje bij te dragen aan het verbeteren van de arbeidsmarktpositie van vluchtelingen. Resultaten Het aantal plaatsingen in het kader van het project VBOV gedurende het gehele jaar was 35. Een daarvan betreft een betaalde baan en een vluchteling is met een opleiding gestart. De overige 33 zijn stage- of werkervaringsplaatsen. Methodiek Na de inventarisatiefase van de werkprocessen en van de producten is de methodiek beschreven. Van de producten sollicitatietraining en bemiddeling naar werk was SVAZ penvoerder. SVAZ leverde ook input voor de producten van de overige penvoerders: interculturele communicatie, intake, beroepskeuze en nazorg. Scholing- en werkproject Edam-Volendam Een cliënt die in 2009 al intensief begeleid werd bij het opzetten van een eigen zaak startte in januari als zelfstandig ondernemer. Helaas werd een kredietaanvraag

10 18 voor de eigen zaak afgewezen. VluchtelingenWerk ondersteunde de cliënt bij het indienden van bezwaar tegen de afwijzing. Een tweede cliënt die een eigen bedrijf wilde starten werd doorverwezen naar het officiële traject van de gemeente. Hij rondde het eerste gedeelte van de training voor startend ondernemerschap succesvol af en werd begeleid bij het schrijven van een ondernemersplan. In 2010 werden in Edam-Volendam nog zes andere cliënten begeleid van scholing naar werk.

11 foto: Jan-Reinier van der Vliet 2 Nieuwkomers In dit hoofdstuk informatie over de dienstverlening en ondersteuning van nieuwkomers. Onder Nieuwkomers worden hier verstaan: vluchtelingen die als asielzoeker naar Nederland komen of statushouders die zich in de regio Amstel tot Zaan vestigen, waaronder Pardonners. Voor een deel gaat het daarbij om gezinshereniging. 21 Asielzoekers Vluchtelingen wonen tijdens hun asielprocedure - vaak langdurig - in een asielzoekerscentrum (AZC). In de regio Amstel tot Zaan was in 2010 geen AZC waardoor er weinig asielzoekers als cliënt waren. Vanaf het derde kwartaal meldden ook zich nauwelijks asielzoekers voor doorverwijzing naar het Aanmeld Centrum in Ter Apel. Mogelijk hebben deze asielzoekers zelf hun weg naar Ter Apel gevonden. Eind februari heeft de gemeente Amsterdam met het COA afgesproken dat de gemeente aan maximaal 2000 asielzoekers structurele opvangcapaciteit wil gaan bieden. De gemeente zal hiervoor geschikte locaties zoeken in grote nieuwbouwgebieden. SVAZ onderhield over dit bericht nauw contact met de Bestuursdienst Amsterdam. Er zijn ultimo 2010 geen vorderingen te melden. Huisvesting Wanneer vluchtelingen na de asielprocedure een verblijfsvergunning krijgen en in Nederland mogen blijven, komen zij in aanmerking voor een woning. Er moet dan wel een woning zijn. Het ministerie van Justitie stelt twee keer per jaar vast hoeveel vluchtelingen iedere gemeente moet huisvesten. Als er woningen beschikbaar zijn geeft de gemeente dat door aan het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA). Het COA draagt vervolgens een vluchteling voor. Afhankelijk van de woonruimte kan dat gaan om een alleenstaande jongere of om een gezin met kinderen. SVAZ begeleidt deze vluchtelingen vanaf het moment dat zij zich vanuit een asielzoekerscentrum in de regio vestigen. Locatie Zaanstreek-Waterland krijgt van de gemeente bericht zodra het COA een nieuwkomer heeft voorgedragen. VluchtelingenWerk begeleidt vervolgens de huisvesting van de vluchteling vanaf het moment van aankomst in de gemeente. Binnen de gemeenten Zaanstad, Wormerland, Oostzaan, Landsmeer zijn in 2010 totaal 52 huisvestingen geweest. In Purmerend waren dat er achttien en in Edam-Volendam vier. Daarbij ging het wel om enkele grotere gezinnen zodat in totaal negentien vluchtelingen gehuisvest werden. In Waterland kwamen in 2010 nauwelijks woningen leeg. Slechts een vluchtelingengezin werd gehuisvest. Geen problemen met huisvesting waren er in Diemen. Daar vonden zelfs meer vluchtelingen woonruimte dan volgens de taakstelling door het Rijk werd gevraagd. In Amsterdam zorgt de gemeente zelf voor het huisvesten van vluchtelingen. Samen met woningcorporaties geeft de gemeente hier uitvoering aan.

12 Tabel 2 Huisvestingstaakstelling vluchtelingen 2010 Gemeente Saldo te realiseren 1e halfjaar 1 Taakstelling Totaal Saldo te realiseren 2e halfjaar 1 tot Amsterdam Diemen Zaanstad Hoogzwanger verhuizen Spreekuren voor vluchtelingen in de regio 22 Oostzaan Een tijdrovende aanvraag kwam voor een Guineese 23 Landsmeer Purmerend Edam-Volendam Waterland mevrouw. Acht maanden zwanger moest zij verhuizen vanuit een AZC naar Amsterdam. Meerdere wijkvrijwilligers schoten te hulp. Zij zorgden voor een babyuitzet (hier was nog geen geld voor beschikbaar). Zij richtten de woning in met meubels. Amsterdam Inloopspreekuur: dinsdag- en donderdagochtend Juridisch spreekuur: op basis van afspraken (uitgezonderd acute hulpvragen) Spreekuur Alle Kleur (voor psychische problemen): 1) Directoraat Generaal Wetgeving, Internationale Aangelegenheden en Vreemdelingenzaken, Ministerie van Justitie 2) Directoraat Generaal Wonen, wijken en integratie, Ministerie Binnenlandse Zaken, stand van zaken 1 november 2010 Zij regelden dat cliënte een Franssprekende kraamverzorgster kreeg. Mooi om te zien dat zoveel vrijwilligers zich hiervoor inzetten en dat alles goed gekomen is. Mevrouw is bevallen van een kerngezonde dochter. woensdag de gehele dag Diemen Inloopspreekuur: maandag- en donderdagochtend Edam-Volendam Juridisch spreekuur (in Purmerend): vrijdagochtend Maatschappelijke zaken: woensdagmiddag Binnen twee weken na de verhuizing krijgen de nieuwe statushouders een maatschappelijke opstart van VluchtelingenWerk. Die richt zich op het regelen van de basiszaken zoals het aanvragen van een uitkering, huuren zorgtoeslag, het regelen van tandarts en huisarts en het zoeken van een school voor de kinderen. Wegwijs in de buurt Veel vluchtelingen ervaren de Nederlandse samenleving als erg gesloten, zij vinden het moeilijk om in contact te komen met buurtbewoners. Wijkvrijwilligers in Amsterdam hebben wekelijks persoonlijk contact met vluchtelingen in hun eigen wijk. Zij maken de vluchteling wegwijs Kinderen naar school In Volendam konden de zes kinderen uit een nieuwkomersgezin al snel naar school. Die school was alleen wel vrij ver van de woning. VluchtelingenWerk Edam- Volendam plaatste een oproep voor kinderfietsen in een buurtkrant. Met succes: alle kinderen fietsen nu elke dag naar school. In Diemen konden vluchtelingenkinderen tussen 5 en 12 jaar aanvankelijk niet naar een basisschool. Per busje werden zij vier dagen per week gehaald en in de buurt en in de Nederlandse taal. Soms gaan ze met hun vluchteling mee naar een instantie en soms samen naar een buurtactiviteit. Wijkvrijwilligers bieden indien nodig ook hulp bij technische zaken in de woning (zoals problemen met de verwarming, het maken van een opnamerapport en het doorspelen van klachten). Wijkvrijwilligers zijn geen hulpverleners maar een maa tje van de nieuwkomer in de wijk of buurt. In Amsterdam zijn gemiddeld 180 wijkvrijwilligers actief, verspreid over de verschillende stadsdelen. Daarmee vormen wijkvrijwilligers een belangrijke schakel voor de vluchteling met de Amsterdamse samenleving. Zij dragen bij aan de sociale cohesie en leefbaarheid in de buurt. gebracht naar basisschool Olympus in Amsterdam. Een zeer onwenselijke situatie omdat hierdoor de integratie met kinderen in hun eigen wijk vertraagd werd. SVAZ Diemen besprak dit probleem met beleidsambtenaren en schooldirecteuren. De kennis om vluchtelingkinderen extra te begeleiden bleek wel aanwezig op diverse Diemense basisscholen. In het nieuwe schooljaar moesten nog vier kinderen naar Olympus, de rest was inmiddels doorgestroomd naar het Diemense basisonderwijs. Juridische en maatschappelijke begeleiding Doelstelling van de juridische en maatschappelijke begeleiding van de 3180 cliënten van SVAZ is hen te begeleiden tot zij zelfstandig kunnen functioneren in de samenleving. Juridische en maatschappelijke begeleiding start op het moment dat een asielzoeker of vluchteling voor het eerst een van de SVAZ spreekuren bezoekt met een vraag. Die vraag kan gaan over het opstarten van een verblijfsprocedure, over tijdelijke opvang of huisvesting, over het verkrijgen van een uitkering, over hoe gezinsleden naar Nederland te halen of om hulp om door het woud van bureaucratische regelgeving te komen. Vluchtelingen worden overspoeld door de bij die complexe regelgeving behorende stroom formulieren. Een onmogelijke opgaaf voor mensen die de taal niet spreken of helemaal niet Purmerend Juridische zaken: maandag- en woensdagochtend Maatschappelijke zaken: maandag- en woensdagochtend Waterland Juridisch spreekuur (in Purmerend): vrijdagochtend Zaandam Juridische zaken: dinsdag- en donderdagochtend Maatschappelijke zaken: woensdagmiddag en vrijdagochtend kunnen lezen of schrijven; in Diemen bijvoorbeeld waren 19 van de 50 cliënten in 2010 nog bezig met alfabetiseren. Intensieve begeleiding door medewerkers en vrijwilligers van SVAZ is nodig bij het invullen van aanvraagformulieren, het informeren naar de voortgang en zonodig het schrijven van een bezwaarschrift.

13 Tabel 3 JMB cliënten locatie Amsterdam in 2010 Categorie Doorstroom vanuit 2009 naar 2010 (Jaarrapportage 2010) Instroom 2010 Totaal 2010 Totale uitstroom Inburgeringsplichtigen Totaal Veel vragen tijdens de spreekuren en individuele begeleiding betroffen budgetteren en schuldhulpverlening. Dit jaar moesten vluchtelingen voor het eerst aan de inburgeringseis hebben voldaan om een vergunning voor onbepaalde tijd te krijgen. Voor mensen die voor 19 december 2009 een verblijfsvergunning ontvingen geldt een termijn van vijf jaar voor inburgering. Veel bemiddeling werd ook gevraagd rond kinderopvang tijdens de inburgeringslessen. Alle SVAZ locaties kregen te maken met cliënten waarvan de tijdelijke verblijfsvergunning wegens beleidswijzigingen ingetrokken kon worden. In Diemen werd door verdubbeling van het aantal cliënten een tweede spreekuur per week noodzakelijk. In 2010 werden honderd spreekuren gehouden: elke maandag en donderdag van uur. Tijdens de spreekuren werden gemiddeld wekelijks zeven cliënten geholpen. In verband met school- en werkverplichtingen zijn er vervolgafspraken gemaakt op andere kantoortijden. Inclusief huisbezoeken waren er in Diemen gemiddeld 22 cliëntcontacten per week: in totaal 1109 cliëntcontacten over heel Het team bestond uit drie vrijwilligers en twee stagiaires die werden ondersteund en aangestuurd door een parttime betaalde medewerker (30 uur). Gezinshereniging Nederland is op de vingers getikt door het Europese Hof van Justitie in verband met verschillende inkomenseisen voor gezinshereniging en gezinsvorming. De eisen werden daarop aangepast. Dit leverde onmiddellijk aanvragen van nieuwe cliënten op. In 2010 begeleidde SVAZ totaal 130 gezinsherenigingen: waarvan 90 vanuit locatie Amsterdam en 40 vanuit locatie Zaanstreek-Waterland Voor onze cliënten, die gezinshereniging hebben aangevraagd in het kader van nareis-asiel, blijft het een lange Nieuwkomers WI weg om een MVV-aanvraag op de verschillende ambassa- cliënten heeft een deel ernstige psychische problemen Pardonners Zij zullen langdurig geholpen moeten worden. Er zijn ook 1.3 Ex-AMA s met status cliënten waarbij na enkele gesprekken de hulpverlening Totaal 1A wordt beëindigd. Soms omdat de problemen grotendeels zijn opgelost, soms omdat de cliënt wordt doorverwezen. 2. Volwassenen in procedure Een enkele keer omdat de cliënt niet meer gemotiveerd is Totaal voor hulpverlening. des in te dienen. Bijvoorbeeld Birmese gezinsleden kunnen een MVV-aanvraag indienen bij de Nederlandse ambassade in Bangkok en Tibetanen of Bhutanesen in New Delhi. Zij kunnen daar niet langer dan één of drie maanden verblijven. De gehele MVV-procedure vaak inclusief het inburgeringsexamen - neemt echter langere tijd in beslag. Mensen staan dan voor een moeilijke keuze. Illegaal verblijven in het land waar de Nederlandse ambassade is gevestigd of de grens overgaan naar een derde land (Laos bijvoorbeeld) om daar opnieuw een visum aan te vragen. Ondanks deze moeilijkheden lukt het soms gezinsleden om herenigd te worden met hun familie in Nederland. Een van de successen in Zaanstad was de snelle spontane hereniging van een Tibetaanse cliënt met zijn naar India gevluchte vrouw. Een andere successtory is een geslaagde gezinshereniging voor een kind van tien jaar uit Kirgizië. Met behulp van de Nederlandse ambassade in Kazachstan - die bereid was het kind een paspoort te verstrekken en bemiddeld heeft bij de emigratieautoriteiten van Kazachstan - is het kind uiteindelijk herenigd met zijn vader in Amsterdam. In Diemen resulteerden twee aanvragen en in Purmerend vijf aanvragen in gezinshereniging. Een alleenstaande moeder uit Somalië werd uiteindelijk met haar twee kinderen (die nog in Kenia zaten) in Volendam verenigd. Psychische hulpverlening In Amsterdam hield een medewerker van AlleKleur wekelijks een spreekuur dat gemiddeld door zes cliënten werd bezocht. Het eerste gesprek werd gevoerd met een psychiatrisch verpleegkundige. Deze doet de intake en schakelt waar nodig een psychiater in om een diagnose te stellen. Ook bij psychosociale problemen kan er een doorverwijzing plaatsvinden. Van de circa 40 aangemelde foto: Robert van Sluis

14 3 Uitgeprocedeerden foto: Robert van Sluis Uitgeprocedeerden zijn vluchtelingen waarvan na de asielprocedure een verblijfsvergunning is afgewezen of waarvan een tijdelijke verblijfsvergunning wordt ingetrokken. Dat laatste vaak omdat categoriaal beleid is gewijzigd. Veel van deze vluchtelingen melden zich bij SVAZ om de mogelijkheden van het starten van een nieuwe procedure te bespreken. 27 Sinds eind november 2005 gold een zogeheten categoriaal beschermingsbeleid voor asielzoekers uit de Ivoorkust, omdat het in dat West-Afrikaanse land te onveilig was. Die situatie was volgens informatie van het ministerie van Buitenlandse Zaken begin 2010 verbeterd. Het kabinet schafte daarom op 25 juni 2010 het automatisch verlengen van een tijdelijke verblijfsvergunning aan asielzoekers uit Ivoorkust af. Per individu zou bekeken worden of iemand hier tijdelijk mag blijven. Ook verleende tijdelijke vergunningen werden opnieuw beoordeeld. Justitie schatte dat dit landelijk om vierhonderd vergunningen ging. Eind van het jaar was de situatie in Ivoorkust echter zo onduidelijk en gewelddadig dat er vanuit de IND geen activiteiten zijn ondernomen met betrekking tot intrekken of omzetten van vergunningen. Beleidswijzigingen Ook uitgeprocedeerde Irakese asielzoekers meldden zich bij SVAZ. In een aantal zaken werd een nieuwe procedure gestart. Bijvoorbeeld voor een christelijk gezin uit de Iraakse stad Mosul. Omdat de gehele christelijke gemeenschap daar te maken heeft met vervolging, kan dit gezin volgens SVAZ niet worden teruggestuurd. Het categoriale beschermingsbeleid voor Irak is in november 2008 beëindigd. Een jaar later werd aangekondigd dat de stelselmatige heroverweging van 29d-vergunningen zou beginnen. In de praktijk betekende dit dat alle Irakezen met een 29d-status opnieuw beoordeeld worden door de IND. Voor een grote groep moeten nieuwe procedures gevoerd worden. Geïnventariseerd werd voor welke Irakezen dit geldt. Dankzij een subsidie vanuit het Landelijk Bureau was het mogelijk een consulent een dag per week vrij te maken voor de juridische begeleiding van cliënten die door opheffing van het categoriale beleid hun verblijfsvergunning dreigden te verliezen. Samen met vrijwilligers werden in september voorlichtingsbijeenkomsten voor klanten uit Irak en Ivoorkust georganiseerd. Er bleken grote verschillen te zijn wat betreft de fase van de procedure waarin cliënten zich bevonden. Sommige cliënten hadden nog geen aankondigingsbrief gehad van de IND, anderen waren al bijna aan het einde van hun procedure. Eind 2010 zijn er in Amsterdam 97 cliënten met een vergunning op basis van het categoriale beleid. Van 44 cliënten is deze vergunning omgezet naar een andere verblijfsvergunning. Binnen het juridisch team zijn drie vrijwilligers werkzaam voor deze cliënten. Ook in Zaanstreek- Waterland zijn vrijwilligers getraind om deze vluchtelingen te ondersteunen. Voor cliënten waarvan de verblijfsvergunning dreigt te worden ingetrokken is contact opgenomen met hun oude advocaat of is een nieuwe advocaat gezocht. Medische gronden Medische redenen kunnen ook grond zijn voor heroverweging van een verblijfsstatus. In Diemen kwam het verzoek van de gemeente om een ex-cliënt wegens medische redenen een jaar extra te begeleiden. Deze cliënt had sterke suïcidale neigingen. Begeleiders van SVAZ Diemen hebben veel van zijn frustraties weg kunnen nemen. Eind 2010 is zijn situatie stabiel. Ook een jonge nieuwe cliënte en een uitgeprocedeerde Irakees werden extra begeleid om zelfdoding te voorkomen. Een oudere cliënte bleef wegens medische redenen alleen in Nederland achter. Haar familie moest gedwongen terugkeren naar Armenië. Alleen, zonder de nabijheid van haar familie is cliënte overleden. Samen met landgenoten kon VluchtelingenWerk haar toch een waardige Armeense begrafenis geven.

15 4 Ex-Ama s foto: Goedele Monnens Ex-ama s zijn Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers die de leeftijd van 18 jaar bereikt hebben. Tot hun 18e jaar worden zij opgevangen door Nidos en krijgen zij onderdak en scholing. Zodra ze meerderjarig worden vervalt de opvang of uitkering van de overheid. Voor de meeste jongeren is terugkeer naar het land van herkomst niet zonder meer een optie. Uit onderzoek blijkt dat ex-ama s een verhoogd risico lopen op een marginaal bestaan. Zij komen dikwijls in de illegaliteit terecht. SVAZ wil dat voorkomen door ex-ama s te ondersteunen bij de aanvraag van een verblijfsvergunning of de voorbereidingen van terugkeer naar hun land van herkomst. 29 Up2You Amsterdam Het Up2You project is voor ex-ama s die hun geschiedenis hebben in Amsterdam. Ook jongeren die in een traject zitten bij de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) vallen onder de doelgroep. Naast individuele begeleiding zijn er drie groepsactiviteiten: een Up2You training onder leiding van twee consulenten, een computercursus verzorgd door twee vrijwilligers/docenten en fitness door een professionele trainer ondersteund door een vrijwilliger. De Up2You training bestaat uit 12 wekelijkse bijeenkomsten van 2,5 uur. Thema s die worden behandeld: Normale reacties op een abnormale situatie Identiteit: veranderende identiteit en zelfwaardering (verleden, heden en toekomst) Stress: gezond en ongezond: lichamelijk, psychisch, gedrag en gedachte, draagkracht en draaglast Rouw en rouwverwerking Wie ben ik? Wat kan ik? Wat doe ik het liefst en het best? Seksualiteit Geloofsovertuiging Opvoeding Illegaliteit: wat houdt dit in op de lange en korte termijn? Tijdens de training zijn de jongeren enthousiast. Zij zijn niet (meer) gewend aan de basisregels van groepsbijeenkomsten zoals het elkaar uit laten praten. De jongeren laten zich hier wel op corrigeren. Er komt veel energie los in de training, zowel positieve als negatieve. Dit sluit aan bij één van de doelstellingen van de trainingen; de jongeren weer na te laten denken over hun verleden, heden en toekomst op korte en lange termijn. Resultaten Amsterdam Begin 2010 waren er 66 Up2You deelnemers. In de loop van het jaar kwamen er 19 jongeren bij. Van de totaal 85 deelnemers is ongeveer een kwart vrouw. Veertien deelnemers zijn verantwoordelijk voor één of meer kinderen. In 2010 hebben twaalf jongeren een verblijfsvergunning ontvangen. Bij de gemeente Amsterdam is aandacht gevraagd voor de betaling van leefgelden voor de jongeren die meedoen aan het project. De drempel om leefgeld te ontvangen is hierdoor verlaagd. Leefgeld bevrijdt jongeren van de dagelijkse geldzorgen om huur en eten te kunnen betalen. Daardoor kunnen zij al hun aandacht richten op hun toekomstperspectief en wat zij nodig hebben om dat te bereiken. Drie jongeren zijn teruggekeerd naar hun land van herkomst (Bangladesh, Soedan en Angola). Door de jongeren en de medewerkers van Up2You is gericht gewerkt aan

16 foto: Goedele Monnens Moving Colors Drie ex-ama s uit Zaandam namen deel aan de productie van de film Moving Colors. Het tastbare resultaat van een jongerenproject in het kader van Bi-Ont (Binding en Ontmoeting) van VluchtelingenWerk Noordwestholland. De première van Moving Colors vond plaats op 13 juni in Filmtheater Tuschinski in Amsterdam. Compleet met rode loper en Oscar uitreiking. Van maart tot juni namen tien ex-ama s uit Alkmaar, Haarlem en Zaandam en tien studenten van de Hogeschool van Amsterdam deel aan deze filmproductie. Als gelijkwaardige deelnemers gingen zij aan de slag. Ze bedachten zelf het scenario, filmden, acteerden en monteerden dit alles. Belangrijk doel van het project was jongeren, die elkaar normaal niet tegenkomen, met elkaar in contact te brengen. De filmpremière was zeer geslaagd. Naast het vertonen van de film waren er verschillende muzikale optredens. Ook een van de Zaanse ex-ama s verzorgde een optreden. De directeur van VW Noordwestholland en een Tweede Kamerlid van GroenLinks hielden een toespraak. De deelnemers aan het project werden aan het einde van de première op het podium geroepen. Zij kregen allemaal een kleine Oscar uitgereikt en een certificaat dat zij een cursus filmen en monteren hadden gevolgd. Erg leuk is dat de jongeren na het project nog steeds contact met elkaar hebben. Van de film Moving Colors is een DVD gemaakt. Toekomst huiskamerproject Zaanstad 30 kwaliteitsverbetering van de voorbereiding van terugkeer. 31 De jongere die teruggekeerde naar Angola heeft daardoor In 2010 vallen onder het experiment perspectiefproject Met de gemeente Zaanstad en de provincie is het hele zeer goede kansen om de komende jaren een financieel in Zaandam formeel tien ex-ama s zonder verblijfsvergunning. jaar overlegd over nieuwe samenwerkingsvormen om het zelfstandig bestaan op te bouwen. Hij heeft bovendien Daarnaast namen 55 jongeren deel aan het huiskamerproject ook na de einddatum (1 augustus 2010) aangegeven een rol te willen spelen in de opvang van huiskamerproject. voort te zetten. De begeleiding van de jonge statushouders andere ex-ama s die naar Angola willen. Dit succes heeft Op openingsdagen bezoeken vijf tot twaalf jongeren de zou omgezet kunnen worden in werkervaringsplaat- geleid tot grotere motivatie bij alle jongeren die nog bezig huiskamer. Met de jongeren wordt gesproken over hun sen. Gekoppeld aan de WIJ (Wet Investering Jongeren) zijn met voorbereidingen voor terugkeer naar hun land van toekomstperspectief. Vaak zijn dat moeilijke gesprekken kan de financiering dan op trajectbasis worden geregeld. herkomst. over terugkeer waarbij ook gekeken wordt naar alternatieven. Informeel zijn hier afspraken over gemaakt, maar de In totaal kregen acht ex-ama s een leefgeldver- formele besluitvorming is uitgesteld tot De consulenten die verantwoordelijk zijn voor Up2You en strekking. Een ex-ama kreeg in 2010 een verblijfsvergunning. Ook voor de ex-ama s zonder verblijfsvergunning, vallend het hoofd JMB hebben veelvuldig contact gehad met de Internationale onder de financiering van het experiment van het Rijk, Organisatie voor Migratie (IOM). Eén van de Door ook de bredere doelgroep WIJ ers tot het huiskamerproject eindigde het jaar onzeker. De landelijke stuurgroep was redenen was dat heel weinig Chinese ex-ama s zonder verblijfsvergunning toe te laten wordt het in de loop van het jaar er eind 2010 nog niet uit of het project na de einddatum deelnemen aan het project. Het contact steeds drukker. Er vinden diverse activiteiten plaats zoals (april 2011) enkele maanden verlenging krijgt. Bij de provincie met een Chinese native counselor van IOM en één van de samen koken, muziek maken en het opknappen van de Noord-Holland is een subsidieaanvraag ingediend belangrijkste Chinese organisaties in Amsterdam leverde tuin. Iedere donderdagochtend is er taalles. Voetballen om het project voor de brede doelgroep ex-ama s in stand uiteindelijk niets op. Deze doelgroep bleef moeilijk te bereiken. wordt een wekelijks terugkerende sportactiviteit. Eens te houden. De jongeren bevinden zich waarschijnlijk nog wel in per 14 dagen kwam de zelfsturende ex-amagroep bijeen Amsterdam. Kennelijk hebben zij een manier gevonden om die allerlei sociale activiteiten organiseert. Het Sinterklaasfeest te overleven, vaak binnen het eigen netwerk. Zorgen rond en een gezamenlijk kerstdiner vormen daarvan de situatie van deze jongeren blijven aanwezig. de afsluiting. Veel zorg is er ook over het gebrek aan een vervolgtraject voor de jongeren na 1 april 2011 als het Up2You eindigt. Veel jongeren zitten op dit moment in een situatie waarbij het zeer onwenselijk is om de begeleiding en soms ook de financiële ondersteuning te stoppen. Voor jonge moeders, jongeren met psychische klachten en jongeren die in de laatste fase zitten van terugkeer naar het eigen land zou dit rampzalig zijn. Samen met de ambtenaar vanuit de bestuursdienst Openbare Orde en Veiligheid zal SVAZ bespreken welke jongeren na 1 april nog begeleiding nodig hebben. Intentie is om de begeleiding na 1 april 2011 voor de groep jongeren met zorg nog een beperkte periode voort te zetten. Experiment Perspectiefproject Zaanstad foto: Goedele Monnens

17 LOV 5 Ouderen In het Europees Jaar van bestrijding van armoede en sociale uitsluiting mocht volgens SVAZ aandacht voor de positie van oudere vluchtelingen niet ontbreken. Ouder worden in een vreemd land valt zwaar. Helemaal als je pas op latere leeftijd in Nederland bent komen wonen zoals veel oudere vluchtelingen. Door leeftijd, culturele verschillen, taalproblemen, een laag inkomen en het ontbreken van een sociaal netwerk is het voor hen extra moeilijk om aansluiting te vinden bij de voor hen nieuwe samenleving. Bij ouderenorganisaties zijn vluchtelingen vaak niet in beeld, (georganiseerde) sociale activiteiten zijn vaak een brug te ver. Vluchtelingenorganisaties richten zich meestal niet specifiek op 50-plussers. Met het project Gedeelde Ervaringen haalde SVAZ twaalf oudere vluchtelingen duurzaam uit hun isolement door hen in contact te brengen met twaalf oudere Amsterdammers en hen gezamenlijk presentaties te laten voorbereiden en uitvoeren voor een breed publiek. 33 filmstill: Patricia van der Does Tien workshops Na een zorgvuldige intakeprocedure zijn twaalf oudere vluchtelingen gekoppeld aan twaalf oudere Amsterdammers. In koppels of groepsgewijs ging men op stap om uit te vinden hoe het dagelijkse leven van ouderen in Amsterdam eruitziet. De koppels deden verslag van hun ervaringen door foto- en videoregistratie. Tijdens tien workshops zijn door de 24 ouderen (met en zonder vluchtelingenachtergrond) samen de publiekspresentaties voorbereid. De gelijkwaardigheid tussen alle deelnemers stond tijdens de workshops centraal. Het onder begeleiding van vakdocenten samen iets nieuws leren had een positief effect. Het werken met de camera en videotechniek was voor iedereen in het begin lastig, maar juist daardoor was het startniveau van iedereen gelijk. De techniek creëerde verbondenheid. Beeld werkte heel goed in communicatie. Alle deelnemers waren (erg) positief over het gebruik van deze methode. Het samen filmen had een sterk motiverende werking en zorgde voor veel enthousiasme bij de deelnemers. Publiekspresentaties Bijna driehonderd toeschouwers - zowel ouderen als jongeren werden actief betrokken bij de vier publiekspresentaties eind september en begin oktober waarmee de deelnemers zichtbaar maakten hoe de kennismaking van oudere vluchtelingen met hun nieuwe woonplaats is verlopen en welke drempels de ouderen ondervinden om actief te participeren in de Nederlandse samenleving. Tijdens de geslaagde interactie van de projectdeelnemers met de toeschouwers kwam ook naar voren wat het publiek kan bijdragen om oudere vluchtelingen meer bij activiteiten en netwerken te betrekken. Verspreiding Voor een brede verspreiding werd de ontwikkelde methodiek vastgelegd in een boekje en op een dvd, die tijdens de slotconferentie op 3 december 2010 aan ruim zestig deelnemers van maatschappelijke organisaties en beleidsmakers werden gepresenteerd. Behalve de aanbeveling om de succesvolle methodiek over te nemen werd beleidsmakers aanbevolen om uit te gaan van de kracht van oudere vluchtelingen. Bij alle beleidsontwikkeling rond participatie, welzijn en bestrijding van armoede en sociale uitsluiting zou in de toekomst de situatie van oudere vluchtelingen een specifiek aandachtspunt moeten zijn.

18 6 Vrouwen foto: Johannes Abeling Vluchtelingenvrouwen vormen een kwart van het cliëntenbestand van SVAZ. Uit de cijfers blijkt dat de arbeidsmarktpositie van vluchtelingenvrouwen veel slechter is dan die van autochtone vrouwen, van migrantenvrouwen of van mannelijke vluchtelingen. Niet alleen op de arbeidsmarkt, ook in besturen zijn vluchtelingenvrouwen sterk ondervertegenwoordigd, ook waar het hun directe woon- en leefomgeving betreft. SVAZ initieert daarom diverse projecten om de participatie van vluchtelingenvrouwen te vergroten. Bijvoorbeeld het project Vluchtelingenvrouwen in besluitvorming en bestuur. 35 Meer culturen in besturen Op 26 april 2010 vond de slotconferentie plaats van het project Vluchtelingenvrouwen in Besluitvorming en Besturen. SVAZ startte dit project op 1 juni 2008 in samenwerking met het Amsterdams Steunpunt Wonen, Wereldpand en de Nederlandse Woonbond omdat vluchtelingenvrouwen sterk ondervertegenwoordigd waren in besturen, ook waar het hun directe woon- en leefomgeving betrof. Doel van het project was de bestuurlijke participatie van vluchtelingenvrouwen te vergroten en tegelijkertijd een cultuuromslag in de witte meestal door mannen bezette besturen te bewerkstelligen. Uitgaande van wensen van vluchtelingenvrouwen met bestuurlijke ambities werd daartoe een traject ontwikkeld bestaande uit een bestuurstraining en een begeleide bestuurs stage binnen een maatschappelijke organisatie. Door de projectcoördinator werden Amsterdamse besturen benaderd die een vluchtelingenvrouw als stagiaire in hun midden wilden opnemen. Na het afronden van de training, werden de vluchtelingenvrouwen gematcht met het bestuur van hun keuze om een jaar lang volledig mee te draaien in dat bestuur. Om de vrouwen tijdens hun bestuurstage persoonlijk te ondersteunen en te coachen werden mentoren gezocht. Doorbraak Het project zorgde voor een doorbraak binnen de Amsterdamse bestuurscultuur. Begin 2010 concludeerde de Adviesraad Diversiteit en Integratie na een rondgang langs besturen dat het Amsterdamse bestuur wit is. Met dit project traden in één klap 24 vluchtelingenvrouwen, na een intensieve voorbereidende training, toe tot Amsterdamse besturen. Zij zijn weliswaar gestart als trainee, maar de eerste stappen zijn gezet: drie van de trainees bekleden na afloop van het project een reguliere bestuursfunctie. Voor de besturen vormde de eigen diversiteitsdoelstelling een belangrijke reden om deel te nemen aan het project. Om het diversiteitsbeleid verder te stimuleren werd de besturen een tweetal werkconferenties aangeboden. In rondetafelgesprekken maakten bestuurders van maatschappelijke organisaties, vluchtelingenvrouwen en mentoren kennis met elkaar. Er werd informatie uitgewisseld en wederzijdse verwachtingen besproken. Resultaten van die werkconferenties waren een groot aantal tips van vluchtelingenvrouwen en bestuurders voor besturen en tips voor nieuwkomers in een bestuur. Gedurende de looptijd van het project konden bestuurders ook een Workshop Interculturalisatie en een Masterclass Diversiteitsmanagement volgen.

19 36 Na afloop van het project vermeldde een bestuurslid op het evaluatieformulier dat door dit project voor de eerste keer de diversiteitsdoelstelling van het bestuur was gerealiseerd via deze stagiaire. Andere besturen gaven aan dat het project voor hen een herbezinning op de bestuurscultuur betekende. foto: Johannes Abeling Handleiding De resultaten van het project zijn neergelegd in de handleiding Meer Culturen in Besturen. Daarin zijn werkwijze, tips, tools en aanbevelingen voor besturen en (toekomstige) bestuursleden opgenomen en een Checklist Interculturalisatie van Besturen. Met deze handleiding wil SVAZ andere besturen en vluchtelingenvrouwen inzicht geven in de valkuilen en tips en handvatten bieden om de invloed van vluchtelingenvrouwen in besturen en op besluitvorming in de toekomst verder te vergroten. Het eerste exemplaar werd tijdens de slotconferentie op 26 april 2010 aan Mark Frequin, directeur-generaal Wonen, Wijken en Integratie van het Ministerie van VROM aangeboden.

20 7 Medewerkers 39 Grafiek 3: Grafiek 4: Grafiek 5: Etnische achtergrond SVAZ medewerkers vluchteling: 21% zwarte- en migranten werknemer: 10% fulltimers: 21% bepaalde tijd: 34% Grafiek 6: autochtonen: 69% Percentage fulltimers en parttimers onder het SVAZ personeel parttimers: 79% Percentage werknemers met contract voor bepaalde en onbepaalde tijd onbepaalde tijd: 66% Percentage vrouwen en mannen onder het SVAZ personeel vrouwen: 77% mannen: 23% Betaalde medewerkers Bij SVAZ werkten in betaalde medewerkers (48 fte). Zestien (10,6 fte) daarvan verrichtten hun werk vanuit de locatie Zaanstreek Waterland. De meeste betaalde medewerkers (75%) werken als consulent / werkbegeleider of coördineren de projecten die in eerdere hoofdstukken werden beschreven. Ondersteunende medewerkers Een kwart van de betaalde krachten werkt samen met vrijwilligers in de ondersteunende diensten: de receptie, de administratie, het beheer en de ICT. Zonder die ondersteuning zou de dienstverlening aan vluchtelingen niet mogelijk zijn. Als voorbeeld van al het ondersteunende werk in tabel 4 op de volgende bladzijde een overzicht van het aantal bezoekers dat de baliemedewerkers in locatie Amsterdam ontvingen. Kwaliteitsverbetering In 2010 is de kwaliteit van de dienstverlening verder verbeterd. Daaronder op het gebied van ICT onder meer het verbeterde back-upsysteem en wat financiën betreft de risicoanalyse en monitoring. In verbetering van arbeidsomstandigheden is geïnvesteerd door aanpassing van de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RIE) en veiligheidsmaatregelen.