Gaan vluchtelingen óók meedoen in Gooi en Vechtstreek?

Transcriptie

1 Zienswijze van VG&V (Vluchtelingenwerkgroep Gooi en Vechtstreek) Gaan vluchtelingen óók meedoen in Gooi en Vechtstreek? Inleiding Ter voorbereiding op de extra taken die gemeenten krijgen vanaf 1 januari 2015 op het gebied van jeugd, werk en inkomen, zorg en ondersteuning vraagt de Gemeente Hilversum inwoners en maatschappelijke partners om mee te denken over hoe gemeenten deze taken moet uitvoeren door middel van het indienen van een zienswijze. Hieronder treft u de zienswijze aan van Vluchtelingenwerkgroep Gooi & Vechtstreek. In alle stukken die tot augustus 2014 door de diverse gemeenten zijn gepubliceerd komt het woord vluchteling niet voor. Toch arriveren er jaarlijks vele vluchtelingen in Nederland. Na een soms lang verblijf in een AZC krijgt een aantal vluchtelingen toegang tot de Nederlandse samenleving, deze zogenaamde statushouders worden verdeeld over de Nederlandse gemeenten. Zo verwelkomt ook Gooi en Vechtstreek elk jaar 150 tot 200 vluchtelingen. In 2015 zal de jaarlijkse instroom groter worden. Wie zijn deze mensen? Hoe vergaat het hun in het Gooi? Hoe willen wij dat het hun vergaat? Kunnen zij ook (al) meedoen aan de transformatie in het sociaal domein die wij in Gooi en Vechtstreek gaan vormgeven? Wat gaat de transformatie van het sociaal domein betekenen voor vluchtelingen in Gooi en Vechtstreek? De transformatie vraagt een verandering: van denken in klanten naar denken in mensen van producten en prestaties naar oplossingen en resultaten van denken in afzonderlijke domeinen naar realiseren van meer samenhang van beheersen en controleren naar samen leren en ontwikkelen van zorgen voor naar zorgen dat van verkokerd werken naar een integrale werkwijze De gemeenten in Gooi en Vechtstreek hebben voor de verandering van het sociaal domein de onderstaande uitgangspunten gekozen: - De eigen kracht centraal - Voorkomen, beter dan genezen - De vraag is het vertrekpunt - Samenhang - Maatwerk - De gemeente is het vangnet - Sturen op resultaten en kosten - Samenwerking

2 In het onderstaande overzicht van activiteiten van VG&V tot nu toe en in de toekomst laten wij zien hoe VG&V wil functioneren binnen het sociaal domein en daarbij de uitgangspunten van de gemeenten zoveel mogelijk in ogenschouw houdt. VG&V wil zo haar bijdrage leveren niet alleen aan de transitie maar ook aan de transformatie van het sociaal domein in 2015 en daarna. I. De integrale begeleiding van VG&V VG&V staat voor een integrale benadering in haar begeleiding. Het uiteindelijke doel is dat cliënten zelfstandig participerende inwoners van Gooi en Vechtstreek worden. Wij willen daarom in een zo vroeg mogelijk stadium mensen aanspreken op en ondersteunen in alle facetten waar het nodig is om dat doel te kunnen bereiken. De maatschappelijke begeleiding begint al voor de verhuizing naar de gemeente. Kort daarna start de inburgering en wordt men gestimuleerd om zo snel mogelijk met de taal te beginnen. Als de nieuwkomer gesetteld en een beetje tot rust gekomen is in zijn nieuwe omgeving wordt hij aangesproken om over zijn verdere toekomst (werk?....opleiding?) na te gaan denken met ondersteuning van de loopbaanbegeleiding. VG&V kent drie fasen in de begeleiding, die elkaar opvolgen maar die ook parallel lopen en door allerlei vormen van overleg veel dwarsverbindingen hebben. 1) Maatschappelijke begeleiding - voorlichting over alle rechten en plichten - het wegwijs maken in de Nederlandse regelgeving - het leren invullen van diverse soorten formulieren - wijzen op gewoontes in Nederland - ondersteuning bij zaken rond hun verblijfsrecht - aanvragen van zorgen huurtoeslag - aandacht voor budgetteren: alle vluchtelingen starten met het opbouwen van een schuld - het helpen oplossen van diverse problemen waar een nieuwkomer tegenaan kan lopen, zoals verkeerde registratie door IND in het GBA 2) Taalondersteuning De cliënten hebben de verplichting tot inburgeren en dat doen ze via een commerciële taalaanbieder. Vroeger werd dit door de gemeente geregeld maar nu moeten nieuwkomers het zelf regelen en financieren d.m.v. een lening bij DUO. Het is belangrijk dat het diploma binnen drie jaar gehaald wordt voor analfabeten binnen 5 jaar om de volgende redenen: - De lening hoeft dan niet te worden terugbetaald. - Hoe eerder zij de taal spreken hoe eerder zij kunnen participeren. - Uiteindelijk heeft het halen van het examen gevolgen voor hun definitieve verblijfsrecht. Door extra taalondersteuning kunnen de kansen op het (sneller) halen van het diploma vergroot worden, het kan dan soms zelfs lukken om een stapje verder te gaan en niet alleen het inburgeringexamen te halen, maar zelfs één van de NT2 examens; dat geeft meer mogelijkheden in het kader van scholing en werk. De taalondersteuning gaat in nauw overleg met de taalaanbieder; die heeft de eindverantwoordelijkheid voor de inburgeringcursus en het halen van het examen. 2

3 3) Loopbaanbegeleiding Het is belangrijk dat mensen zo vroeg mogelijk beginnen te denken over de periode ná de inburgering, hun toekomst. Het moet een doorlopend proces worden in samenhang met de taalverwerving en de maatschappelijke begeleiding en niet een nieuwe start na de inburgering. De ervaring leert dat vluchtelingen daarbij specifieke ondersteuning nodig hebben. Vragen en zaken die hierbij aan de orde komen zijn: - Voor met name jongeren: wat zijn er voor opleidingsmogelijkheden? - Hoe ziet de arbeidsmarkt eruit, wat zijn mijn mogelijkheden en belangrijker wat zijn mijn onmogelijkheden? - Kan ik mijn oude beroep weer oppakken? - Het opstellen van een CV en het gebruik van internet en sociale media bij het solliciteren. - Hoe voer ik een sollicitatiegesprek? - Het vinden van een oriënteringsstage of vrijwilligerswerk. - Bekend worden met de Nederlandse gewoonten op de werkvloer. - Voorlichting over soorten werk, soorten bedrijven. - Aandacht voor vaktaal (in samenwerking met de taaldocenten). - Het opbouwen van een netwerk van uitzendbureaus en werkgevers waarmee samengewerkt kan worden. In het kader van de participatiewet zal deze begeleiding in nauw overleg met de sociale dienst en het UWV worden uitgevoerd Netwerk vergroten Alle vormen van begeleiding worden door vrijwilligers gedaan en zij vormen als het ware het eerste netwerk van de vluchteling. De verschillende begeleiders hebben regelmatig onderling overleg, daarbij speelt hun signaleringsfunctie een belangrijke rol. Gaat alles volgens plan?zijn er problemen die wij op kunnen lossen of zal er doorverwezen moeten worden naar de hulpverlening van de tweede lijn? Deze vormen van begeleiding vinden plaats in de nulde lijn en gaan geleidelijk over naar de eerste lijn waarin de vluchteling een participerende inwoner is, die op eigen kracht verder kan. Een enkeling zal ook in deze fase nog laagdrempelige ondersteuning nodig hebben. Dat is dan te zien als een duwtje in de rug om vervolgens weer op eigen kracht verder te kunnen. 3

4 II. Kan deze vorm van begeleiding niet net zo goed door een andere organisatie gedaan worden? Er komen jaarlijks ongeveer 150 tot 200 nieuwe vluchtelingen in Gooi en Vechtstreek wonen, afkomstig uit een AZC of als uitgenodigde vluchteling rechtstreeks uit een vluchtelingenkamp ergens in de wereld. Dit is absoluut geen homogene groep: - Leeftijden kunnen variëren van nul tot tachtig. - Opleidingsniveauslopen uiteen van analfabeet tot universitair geschoold. - Ze hebben geen gemeenschappelijke taal, vaak spreekt men zelfs geen Europese taal. - Ze zijn afkomstig uit vele verschillende culturen met verschillende normen en waarden. - Het betreft alleenstaanden, kleine gezinnen en ook grote gezinnen. - Als ze al uit hetzelfde land komen, gaat het dan vaak weer om groepen die elkaar in het land van herkomst bestrijden. Wat hebben zij wel gemeenschappelijk: - Ze hebben geen of een heel klein sociaal netwerk. - Zij spreken nog geen Nederlands en kennen de Nederlandse gewoonten niet. - Zij vertrouwen de overheid niet; ze zijn gevlucht omdat hun overheid hun niet de noodzakelijke bescherming kon of wilde bieden. Zij zullen moeten leren om de overheid te vertrouwen en vervolgens nog een stap verder te gaan en de overheid om hulp te vragen. Om deze groep te kunnen begeleiden en ondersteunen is inzicht vereist in de vluchtelingenproblematiek in het algemeen en de bereidheid om zich in ieder individu, met zijn eigen geschiedenis, te verdiepen. Het vereist ook enige kennis van de vreemdelingenwet, met name voor wat betreft de materiële rechtspositie van cliënten die volgt uit de specifieke verblijfsvergunning die men heeft gekregen. Heb je die kennis niet, dan is een verkeerd advies snel gegeven met soms vergaande gevolgen voor de cliënt (financieel tot zelfs intrekken van de verblijfsstatus). Sommige vluchtelingen komen in de gemeente wonen terwijl de gezinsherenigingsprocedure met achtergebleven gezinsleden nog loopt. Dit vraagt ook weer speciale expertise van vrijwilligers. VG&V heeft deze deskundigheid in huis en denkt graag mee over de transformatie in het sociaal domein aangaande vluchtelingen. III. Zal door de begeleiding van VG&V er nooit door vluchtelingen een beroep gedaan worden op de hulpverlening van de tweede lijn? Hoewel het motto is dat voorkomen beter is dan genezen, is het een illusie om te denken dat de begeleiding van VG&V alles kan voorkomen. Vluchtelingen vormen een kwetsbare groep: - Het gaat om relatief veel mensen met traumatische ervaringen. - Ouders worden vaak afhankelijk van hun eigen kinderen doordat de kinderen de taal veel sneller oppakken. Dit kan wrijvingen opleveren als het om de opvoedingstaak gaat. Ouders kunnen kinderen niet bijbenen en kinderen leven noodgedwongen in twee culturen. 4

5 - Onzekerheid ten aanzien van hun verblijfsrecht kan ook tot problemen leiden. - Men kampt vaak met een ernstige schuldenproblematiek; men krijgt de schuld van de inrichting van de woning en diverse voorschotten niet weg en vervolgens gaat het van kwaad tot erger. VG&V denkt wel dat de vluchtelingen in het nieuwe systeem van hulp- en zorgverlening erop vooruit zullen gaan. De toegangsmedewerker heeft uiteindelijk een centrale rol en zal zeker de vinger aan de pols houden of ook de vluchteling adequaat geholpen wordt en niet weer zonder werkelijk resultaat terugverwezen wordt naar VG&V onder het mom van jullie hebben verstand van vluchtelingen en wij niet. De benadering waarin een huishouden met soms meerdere personen als één geheel met misschien meerdere hulpvragen wordt gezien zal organisaties dwingen om samen te werken en zal de ontschotting zeker bevorderen. Onze cliënten zullen door deze benadering door de bomen het bos weer gaan zien. VG&V is bereid om haar expertise in te brengen in een multidisciplinair overleg. Door de goede regie en vervolgens een goede onderlinge samenwerking van alle hulpverleners zal de uiteindelijke behandeling waarschijnlijk korter duren en dus goedkoper. Ook is VG&V bereid om haar begeleiding weer op te pakken als de iemand uitbehandeld is, opdat hij zijn eigen kracht weer op kan bouwen met laagdrempelige ondersteuning. Nadrukkelijk moet gesteld worden dat de (vrijwillige) medewerkers van VG&V geen professionele zorgen hulpverleners zijn en dat ook niet willen zijn. De vrijwilligers kunnen zelfs niet belast worden met eindverantwoordelijkheid voor het traject van een vluchteling. De eindverantwoordelijkheid voor de trajecten van deze specifieke groep zal bij een professional moeten liggen. IV. Wat kan VG&V nog meer voor de gemeente betekenen in het sociaal domein? VG&V kan: 1) een laagdrempelig spreekuur organiseren voor mensen met een klein sociaal netwerk die desondanks zelfredzaam zijn en dus functioneren in de eerste lijn. Zij hebben soms een steuntje in de rug nodig. Is het formulier goed ingevuld? Heb ik een bepaald probleem op de juiste manier aangepakt? Kan ik met deze vraag inderdaad naar die instantie? 2) haar deskundigheid en ervaring delen met allen werkzaam in het sociaal domein, zowel professionals als vrijwilligers 3) voorlichting geven aan inwoners over de vluchtelingenproblematiek in het algemeen. Op die manier hoopt VG&V meer begrip te kweken voor als er een nieuwe vluchteling in de straat komt wonen. Kortom: VG&V wil een serieuze gesprekspartner zijn voor de gemeenten. Het bestuur van VG&V: Eva van der Blom, Rien Rense Nel Huese, Willy Timmermans, Ernst Steinroth (bestuur@vgenv.nl) 5