Gebouwen. voor Kinderen. door de ogen van kinderen. Omdat het de hoogste tijd is om met kinderen naar gebouwen te kijken.

Transcriptie

1 Gebouwen voor Kinderen Een film gemaakt in het kader van De Agenda gebouwen voor kinderen. Omdat het de hoogste tijd is om met kinderen naar gebouwen te kijken.

2 Ouders hebben steeds meer behoefte aan dagarrangementen, bij voorkeur op één locatie. Een plek waar kinderen onderwijs volgen, tussen de middag kunnen eten en voor- en na schooltijd opgevangen worden. Er worden steeds vaker multifunctionele accommodaties gebouwd waarin binnen- en buitenruimten zijn gecreëerd waar kinderen samen kunnen leren en spelen. Maar hoe kijken kinderen zélf naar de gebouwen waar zij veel tijd in doorbrengen? Hoe ervaren ze de diverse ruimtes en welke behoeftes hebben ze? Op deze DVD komen kinderen aan het woord over de plek waar zij naar school gaan, overblijven, naar de buitenschoolse opvang gaan en buiten spelen. Een film in het kader van De Agenda gebouwen voor kinderen omdat het de hoogste tijd is om met kinderen naar gebouwen te kijken. De Agenda Door maatschappelijke en beleidmatige ontwikkelingen is er steeds meer behoefte aan gebouwen die kinderen een hele dag kunnen ontvangen. Het gaat niet alleen om adembenemende, splinternieuwe, multifunctionele accommodaties. Het gaat ook om clusters van gebouwen waar bijvoorbeeld een stand alone kindercentrum onderdeel van is. De uitdaging bij de realisatie van gebouwen voor kinderen ligt vooral in de transformatie van bestaande en/of clusters van gebouwen. De Agenda brengt de huisvesting onder de aandacht om bij verbouwingen van bestaande - en ontwerpen van nieuwe gebouwen de huisvesting beter te laten aansluiten bij de moderne behoeften van de gebruikers: multifunctionaliteit, flexibiliteit, duurzaamheid en een pedagogisch verantwoorde omgeving voor kinderen. Aan het woord: partners Agenda

3 Waarom is de Agenda Gebouwen voor kinderen nodig? De vraag naar buitenschoolse opvang in en in de directe nabijheid van scholen is de laatste tijd toegenomen en waarschijnlijk zal deze zich verder ontwikkelen. Scholen zien de buitenschoolse opvang als een PRmiddel om nieuwe leerlingen te werven. Ouders hebben behoefte aan een dagarrangement voor hun kinderen. Gemiddeld maakt in Nederland 23% van de schoolgaande kinderen gebruik van buitenschoolse opvang. Ongeveer 60% van de kinderen blijft over op school. Bestaande schoolgebouwen zijn ontworpen voor de functie onderwijs. Zij zijn niet automatisch ook geschikt voor de functie overblijven en buitenschoolse opvang. Gemiddeld worden er maar 150 nieuwe schoolgebouwen per jaar gebouwd. De komende tijd moeten we daarom goed kijken hoe we de bestaande (school) gebouwen goed kunnen aanpassen en verbouwen zodat zij geschikt zijn om kinderen de hele dag te ontvangen: transformeren. Dat was de boodschap van de Agenda. Het afgelopen jaar hebben het Netwerkbureau kinderopvang, het Stimuleringsfonds voor de Architectuur, de VNG, de PO-raad, het Landelijk Steunpunt Brede scholen, het Servicecentrum Scholenbouw en de Brancheorganisatie Kinderopvang overlegd en initiatieven genomen om de transformatie van gebouwen meer onder de aandacht te brengen. Goede voorbeelden zijn belangrijk, maar ook ontmoeting tussen verschillende partijen: kinderopvang, scholen, architecten, bouwmanagers, en anderen. Op deze DVD vragen we bijzondere aandacht voor de beleving van de gebouwen door kinderen. Professionals zijn vaak eenzijdig met het gebouw bezig: de veiligheid, de normen, de vierkante meters. Vaak vullen we de beleving van kinderen zelf in: het moet zo zijn, want kinderen willen dat. Maar misschien denken kinderen daar heel anders over. Eerlijk gezegd zie ik in Nederland soms megalomane gebouwen die brede school worden genoemd, en waar wij, ik en andere kinderen, niet gelukkig van worden. Overgeorganiseerd en teveel bedacht vanuit organisaties, als u begrijpt wat ik bedoel. Aan de andere kant herinner ik me een oude villa in Denemarken, gebruikt als leslokaal en bso, waar kinderen alle ruimte hebben. Het gebouw, de ruimte, is van de kinderen. Een brede school draagt bij aan een bredere ontwikkeling van kinderen, het gebouw kan daarbij inspireren, beschermen, uitdagen, stimuleren en vooral ruimte bieden, letterlijk en figuurlijk. En niet alleen voor kinderen, ook voor hun ouders, en de professionals die daar werken. Dat zou de opgaaf moeten zijn voor architecten. Maar daar is dan wél eerst een inhoudelijke visie op onze maatschappij, op kinderen, opvoeden en onderwijs voor nodig, want zonder een concrete visie komt er wellicht een mooi gebouw, maar geen gebouw voor kinderen. Welke bagage kan een brede school daadwerkelijk meegeven aan kinderen, bagage waarmee zij succesvol kunnen zijn in hun verdere leven. Het geleerde kunnen toepassen is van essentieel belang. Wat vraagt deze brede inhoud, deze programmering van een gebouw? Dát is de uitdaging voor een architect. En zo kan je tot een geweldig gebouw voor kinderen van 0 tot 12 jaar komen, waar ieder de ruimte kan vinden om te groeien. Ja, dan is een brede school absoluut een gebouw voor kinderen. Maar dat vraagt eerst die visie, daarna komt de vorm! Job van Velsen Landelijk Steunpunt Brede Scholen Zijn brede scholen ook gebouwen voor kinderen? Yvette Vervoort Netwerkbureau Kinderopvang

4 Wat vragen goede gebouwen voor kinderen van de gemeente? Het antwoord is simpel: Een fiets, uithoudingsvermogen en een goed koersinzicht. Een goed koersinzicht heb je als gemeente nodig omdat je in de race op weg naar goede gebouwen voor kinderen toch altijd de rol van wegkapitein krijgt toebedeeld: of we dat nou regierol noemen of zorgplicht, uiteindelijk kijken alle spelers toch naar de gemeente. En zo hoort het ook want gemeenten heten niet voor niks de eerste overheid. Dat goede koersinzicht betekent verder dat je soms de benen stil houdt en je mederenners diep in de ogen kijkt (een goede pokeraar in je team helpt daarbij ). Maar je moet ook in staat zijn je ego in te slikken en op kop te sleuren als de finish in zicht is of de wind tegen zit. Daarbij helpt uithoudingsvermogen en vasthoudendheid: Het is makkelijk om je te verschuilen achter regels, procedures of gebrek aan geld. Maar de koers gaat altijd verder dus het is zaak om altijd kansen te blijven zien, in het gat te duiken en de aansluiting te houden bij nieuwe ontwikkelingen. Want of je nou met of zonder oortje koerst, de omstandigheden zijn voor iedereen gelijk en het is zaak om je te richten op de dingen die je zelf kan beïnvloeden. En die fiets ten slotte: gebruik die om achter je bureau vandaan te komen en af en toe eens langs de scholen, oh sorry, langs de gebouwen voor kinderen in je gemeente te fietsen. Dan weet je weer waar je het voor doet! Frans Rutjes Onderwijs en Jeugd, VNG Goed onderwijs is essentieel voor de toekomst van Nederland, maar het onderwijs wordt slecht gefaciliteerd. Er staan zo n schoolgebouwen in Nederland met daarin ruim 2,6 miljoen leerlingen en per jaar worden er slechts 150 nieuwe scholen gebouwd. Veel Hoe kunnen bestaande schoolgebouwen worden verbeterd? schoolgebouwen zijn hard aan vernieuwing toe. Een schoolgebouw in Nederland is gemiddeld 35 jaar oud en in de meeste van die gebouwen zijn de werk- en leeromstandigheden ronduit slecht. Hierdoor kunnen leerkrachten hun werk niet optimaal doen en leerlingen niet optimaal profiteren van het onderwijs dat hen wordt aangeboden. Scholen en gemeenten zijn samen verantwoordelijkheid voor onderwijshuisvesting. Scholen hebben hun handen echter vol aan het garanderen van goed onderwijs en zijn vaak maar eens in de 30 à 40 jaar betrokken bij bouw- of renovatieprojecten. Hierdoor is er vaak weinig kennis en ervaring met zulke projecten. Daarnaast hebben scholen te maken met verschillende maatschappelijke ontwikkelingen, zoals nieuwe vormen van lesgeven, krimp of groei in gemeenten en de ontwikkeling van brede scholen, waardoor de wensen ten aanzien van de huisvesting steeds veranderen. Schoolgebouwen zijn tegenwoordig veelal multifunctionele accommodaties waar verschillende gebruikers gehuisvest zijn. Dat vraagt om een andere aanpak en meer samenwerking tijdens de exploitatie en beheer. Servicecentrum Scholenbouw helpt scholen en gemeenten daarom goed samen te werken en slim om te gaan met de beschikbare middelen om zo goede en efficiënte schoolgebouwen te realiseren. Hiermee hoopt Servicecentrum Scholenbouw te bereiken dat de komende jaren steeds betere schoolgebouwen worden gebouwd, waarbij rekening wordt gehouden met maatschappelijke ontwikkelingen en met aandacht voor een gezond binnenmilieu. Louk Heijnders Servicecentrum Scholenbouw

5 Een architect voor het leven Het kiezen van de juiste architect vergt inspanning. Een goede architect is in staat om het leven van kinderen, leerkrachten en verzorgers te verrijken. Kinderen brengen gedurende een lange en cruciale periode van hun leven de meeste tijd overdag door in en bij school en kinderopvang. Daarom moeten gebouwen voor onderwijs en opvang bijdragen aan ontwikkeling, welzijn en geluk. Niet elke architect is hiervoor geschikt. Kies een architect alsof je een partner voor het leven zoekt. Iemand die goed kan luisteren, die meedenkt, nieuwe inzichten biedt. Een gesprekspartner waar je je op verheugt. Iemand die geïnteresseerd is in onderwijs en opvoeding en die weet wat voor omgeving nodig is om het leven te kunnen vieren. Een architect, die bewezen heeft gebouwen te kunnen maken waar je blij van wordt, waar je graag dagen, weken, maanden zou willen doorbrengen. Met een avontuurlijke omgeving, die kinderen in een veilige omgeving vertrouwd maakt met een breed scala aan beweging en ontmoeting. Zoek een architect, die regelmatig op bezoek komt, om nog eens te kijken of het gebouw wel goed functioneert: of het handig en prettig is in gebruik. Bij twijfel, altijd eerst verder zoeken. Er zijn genoeg goede en zeer gemotiveerde architecten, die zich kunnen inleven in de wereld van kinderen. En daar ook veel denkkracht en creativiteit in willen steken. Dus neem de tijd. Want gebouwen kun je niet inruilen; die bouw je voor het leven. Daarom moeten gebouwen voor kinderen optimaal ruimte bieden om dit leven spelenderwijs te verkennen. Janny Rodermond Stimuleringsfonds voor de Architectuur Hoe krijgen schoolbesturen inspiratie voor goede gebouwen voor kinderen? Wie is er wel eens op bezoek geweest bij een andere school? Als er een nieuw gebouw wordt ontwikkeld worden er vaak andere, nieuwe gebouwen, van te voren bezocht. De gemiddelde schoolleider bouwt 0,7 keer in zijn leven een nieuwe school. Het is dan goed om bestuurders en leerkrachten (die moeten er tenslotte in werken) de gelegenheid te geven het eens met eigen ogen te zien. Dat levert soms veel ohs en ahs op. Dan blijkt ook dat bestuurders en leerkrachten eigenlijk weinig andere scholen van binnen zien. Natuurlijk moet je ook goed opletten: wees bedacht op een flitsende PowerPoint (die misschien al te vaak is getoond) en maak zelf van te voren je vragenlijst. Een bezoek aan een andere school is heel leerzaam. Dan heb ik het niet alleen over splinternieuwe gebouwen, maar ook en met name over slim verbouwde gebouwen. Juist in verbouwde gebouwen zijn heel bewuste afwegingen gemaakt over gebruik van ruimten, behoefte aan nieuwe ruimte, het invoegen van opvang en peuterspeelzaal, het toevoegen van nieuwe functies (bijvoorbeeld een keuken of een plek om over te blijven), of de herinrichting van het plein. Slim verbouwde gebouwen zijn vaak nog niet gedocumenteerd in overzichtsboeken met nieuwe multifunctionele accommodaties. Een bezoek is dus noodzakelijk en toont tegelijkertijd het vernuft, de slimheid en de alertheid van de betrokkenen. Een laatste tip: Laat je niet gek maken door een prachtig en flitsend gebouw. Niet zelden lijkt een gebouw fantastisch, maar zijn er toch praktische problemen. Kijk dus goed achter de muren voor een goed beeld. Een slim bestuur gaat eens op gebouwen safari! Gertjan van Midden PO-raad

6 Hoe kun je opvang en onderwijs goed verenigen in één gebouw? Kinderopvang heeft de laatste jaren een enorme ontwikkeling doorgemaakt. De capaciteit is enorm gegroeid. Er zijn veel nieuwe aanbieders bijgekomen. Hele dagopvang en bso op een aparte plek had soms voordelen, maar steeds meer kijken we naar de mogelijkheden om opvang en onderwijs bijeen te brengen, bijvoorbeeld in of rond het schoolgebouw Misschien is het niet mogelijk om iedere school te voorzien van opvang, want er is wel enig volume nodig. Om onderwijs en opvang in één gebouw te brengen is het belangrijk dat zowel opvang als onderwijs anders gaan nadenken over hun praktijk. Denken en handelen vanuit (de dag van) het kind, dat is belangrijk. In dagarrangementen zijn kinderen langere tijd per dag in een gebouw. Op dit moment worden de verschillende voorzieningen vaak aan elkaar geplakt. Letterlijk: door een aanbouw bij de school, of een bso-box op het plein. Het is echter belangrijk dat we bij de bouw en verbouw de opvang een integrale plek en functie in het gebouw geven, dus niet in een hoekje of op zolder. Kinderen hebben recht op meerdere werkruimtes. Om zich optimaal te kunnen ontwikkelen, hebben kinderen uitdagingen nodig. Deze zouden ook in het gebouw tot uitdrukking moeten komen. Nu voelt dat wellicht soms nog onwennig, maar over vijf jaar vinden opvang en onderwijs meer geïntegreerd plaats. Opvang en onderwijs in één gebouw gaat om twee zaken: een fysiek duidelijke plek voor de opvang en samen een nieuwe cultuur ontwikkelen bij het personeel. Walter Bakx Brancheorganisatie Kinderopvang Colofon Film en camera Jan Heuves Script Jørgen Hofmans Geluid Henri van den Berk Camera Michiel de Kruif Geluidsnabewerking Marco Trappenburg Filmlocaties Prinsenbeek: Multifunctionele accommodatie De Knipoog, waar twee basisscholen, een peuterspeelzaal, een kinderdagverblijf en een buitenschoolse opvang gehuisvest zijn. Breda: Rooms Katholieke Basisschool Sint Maerte en buitenschoolse opvang Prins Heerlijk V die in hetzelfde gebouw gehuisvest zijn. Eindredactie Yvette Vervoort en Frank Studulski Grafische vormgeving Larisa Wiegant, Graphic Design & Illustration en Sylvia Stølan, Illustratief ontwerp Drukwerk Drukkerij De Gans, Amersfoort Met dank voor de organisatie op de filmlocaties aan Walter Bakx, Kober groep Josien Schoufour, Kober kindercentra, Breda Elly Buiks, Kober kindercentra, Prinsenbeek Met dank aan kinderen van Buitenschoolse opvang Prinsentuin, Kober kindercentra, Prinsenbeek Openbare basisschool daltononderwijs Apollo, Prinsenbeek Buitenschoolse opvang Prins Heerlijk V, Kober kindercentra, Breda Rooms Katholieke Basisschool Sint Maerte, Breda Met dank voor tekstbijdragen aan Job van Velsen, Landelijk Steunpunt Brede Scholen Frans Rutjes, Onderwijs en Jeugd, VNG Louk Heijnders, Servicecentrum Scholenbouw Janny Rodermond, Stimuleringsfonds voor de Architectuur Gertjan van Midden, PO-raad Walter Bakx, Brancheorganisatie Kinderopvang/Kober groep Met dank aan de partners Agenda Brancheorganisatie Kinderopvang Landelijk Steunpunt Brede scholen PO-raad Servicecentrum Scholenbouw Stimuleringsfonds voor de Architectuur VNG Mei 2011 In opdracht van Netwerkbureau Kinderopvang Het Netwerkbureau Kinderopvang is op 1 september 2008 ingesteld door de directie Kinderopvang van het ministerie van OCW voor een periode van drie jaar. In oktober 2010 is de directie kinderopvang overgegaan naar het ministerie van SZW. De opdracht van het Netwerkbureau is op praktische en oplossingsgerichte wijze kinderopvangorganisaties, scholen en gemeenten te ondersteunen en stimuleren bij het realiseren van meer capaciteit in de kinderopvang.

7