De Laatste Zorg. Workshop 7 oktober 2016

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "De Laatste Zorg. Workshop 7 oktober 2016"

Fenna van den Velde
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 De Laatste Zorg Workshop 7 oktober 2016

2 Disclosurebelangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Geen Geen Geen 1

5 Consoler Toujours La médecine, c'est guérir parfois, soulager souvent, consoler toujours. (Ambroise Pare ) (Geneeskunde is soms genezen, vaak verlichten, maar altijd troosten)

6 Werkgroep Palliatieve Zorg Palliatieve Zorg bij COPD NVALT Koepelkerk Amsterdam S.M. De Hosson Longarts Wilhelmina Ziekenhuis Assen

7 Middeleeuwen

8 Dame Cicely Saunders Christopher s Hospice

12 Statistiek overlijden Incidentie Jaarlijks overlijden in NL personen Hiervan overlijden er aan een nietacute aandoening

14 Behoeften in de stervensfase Pijn en symptoombestrijding Communicatie over pijn- en sympt.bestrijding Informatie over ziekteproces Emotionele steun bij verwerking ziekte Steun bij problemen tussen patient en naasten Spirituele begeleiding en rituelen Begeleiding bij beslissingen rondom levenseinde Ondersteuning oa bij afscheid nemen Steun bij verliesverwerking Francke en Willems, 2000

15 Markering van de stervensfase

16 Markering van de stervensfase Niet meer eten en drinken Toenemende zwakte en bedlegerigheid Snelle, zwakke pols Verminderde doorbloeding van de extremiteiten Onregelmatige ademhaling Reutelen Toenemende sufheid Onrust Ingevallen gelaat Bleek om de neus, spitse neus

17 Verstoring van de stervensfase

18 Verstoring van de stervensfase Somatische factoren Psychische factoren Sociale factoren Spirituele/existentiele factoren

19 Somatische factoren Belastende symptomatologie: Delier Dyspneu Reutelen Pijn Braken Lichamelijke uitputting Mutilerende aandoeningen (mn hoofdhalstumoren, vulvacarcinoom)

20 Psychische factoren Angst (eerdere ervaringen, voor pijn, voor verlies van controle, voor het onbekende) Acceptatie en verwerkingsproblematiek Psychische uitputting Depressie

21 Sociale factoren* Verstoorde relaties (ruzie binnen familie, verloren contact met familie, openlijke ruzies aan bed) Ontoereikende comminucatie tussen patient en zijn naasten/zorgverleners Onvoldoende informatie aan patient/naasten Overlijden dat alle betrokkenen overvalt Geen afscheid kunnen nemen Ongewenste plaats overlijden

22 Existentiële factoren Onverwacht snel beloop overlijden of juist een te lange stervensfase Traumatische ervaringen uit het verleden (oorlogstrauma, incest, verloren kinderen) Angst wat komen gaat na de dood Culturele verschillen Aantasting integriteit zorgverleners door boosheid/onmacht door patient of naasten

24 Waar kunnen mensen beste sterven? Op de plaats waar ze zich veilig voelen B. Koekoek. Regie over plaats van sterven, 2014

25 Waar kunnen mensen beste sterven? Op de plaats waar ze zich veilig voelen B. Koekoek. Regie over plaats van sterven, 2014

26 Voorkeursplaats overlijden B. Koekoek. Regie over plaats van sterven, 2014

27 Daadwerkelijke plaats overlijden CBS, 2014

28 Gewenst vs daadwerkelijk CBS, 2014

29 Belangrijkste symptomen in de stervensfase

30 Belangrijkste symptomen in de stervensfase Kanker Hartfalen COPD Vermoeidheid 88% 78% 80% Anorexie 56% 64% Dyspneu 39% 62% 90% Pijn 45% 42% 49% Klachten van de mond 34% 48% Verwardheid 24% 17% 22% Somberheid 19% 55% Angst 30% Slaapproblemen 14% 51% Obstipatie 29% 25% Misselijkheud 17% 20%

31 Reutelen Uitleg Aanpassing van de houding Eventueel: Scopolamine 20 mg sc/iv; eventueel mg/ 24 uur sc/iv via continue pomp Scopolamine transdermaal (1,5 mg). 1 pleister om de 3 dagen verwisselen Atropine oogdruppels 1% sublinguaal. Iedere 4 uur 2-3 druppels

32 Misselijkheid en braken Metoclopramide supp/sc/iv 10 mg 3dd Dexamethason sc 4-8 mg 1dd Ileus: Maaghevel Octreotide 3dd mcg of mcg/ 24 uur sc/iv

33 Angst Onderken en bespreek de angst!!! Onderscheid angst van een delier Eventueel medicatie staken (of bij verdeniking op onttrekking weer starten) Zn benzodiazepine. Inferieur aan bespreekbaar maken

34 Onrust/delier Belangrijke, behandelbare oorzaken: blaasretentie/obstipatie Pas (zo mogelijk) de medicatie aan Zorg voor rustige, stabiele en veilige omgeving Zn haldol buccaal, sc of via continu sc/iv pomp Evt palliatieve sedatie

35 Mictie en defaecatieproblemen Indicatie catheter: Mictie te inspannend Blaasretentie (belangrijke bijwerking morfine!) Incontinentie Palliatieve sedatie Behandeling obstipatie: klysma

36 Pijn of dyspneu in de terminale fase Bij milde pijnklachten: paracetamol Bij milde dyspneuklachten: vernevelingen/inhalaties op proef Absoluut voorkeursbehandeling bij matige tot ernstige klachten: morfine per pomp Indien niet beschikbaar: morfine s.c.

37 Symptomatische bestrijding dyspneu Proportionele dosering (!) Startdosering opioidnaief: 2,5 5 mg (net als UK) In richtlijn geen nadere duiding bij niet-opioid naieve patienten Evaluatie na 4 uur, dosering evt 50% verhogen Doorbraakdyspneu: 1/6 dagdosering opioid Evt. Benzodiazepine toevoegen

38 Stervensfase Symptomatische bestrijding Palliatieve sedatie Acute Palliatieve sedatie Euthanasie

39 Zorgpad Stervensfase

42 Professioneel

Vergelijkbare documenten

De laatste zorg H E T N A C H T C O N G R E S, J U N I

De laatste zorg H E T N A C H T C O N G R E S, 1 5-1 6 J U N I 2 0 1 7 M A R G OT V E R K U Y L E N S P E C I A L I S T O U D E R E N G E N E E S K U N D E K A D E R A R T S PA L L I AT I E V E Z O R G