Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Misselijkheid

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Misselijkheid"

Ine Geerts
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Misselijkheid 5-Folder misselijk.indd :23:15

2 5-Folder misselijk.indd :23:16

3 1. Hoe herkent u misselijkheid? Misselijkheid is een subjectieve gewaarwording, die moeilijk is te definiëren. Het is een onaangenaam gevoel in de buik, vaak gepaard gaande met ziektegevoel en (aandrang tot) braken. Braken is het krachtig uitstoten van de maaginhoud via de mond. Braken treedt vaak in combinatie met misselijkheid op Kenmerken speekselvloed zweten bleekheid hoge pols neiging tot defecatie 1.2. Mogelijke oorzaken vertraagde maagontlediging (obstructie/medicijnen/gastritis) chemisch/metabool (medicijnen/chemotherapie/hypercalciëmie) nierinsufficiëntie cerebraal/psychologisch (hersenmetastasen/opgedane ervaringen met misselijkheid t.g.v. behandeling/pijn) vestibulair (medicijnen/ziekte van Ménière/tumor in middenoor) andere abdominale oorzaken (peritonitis carcinomatosa/ candida/ileus/levermetastasen) Misselijkheid en braken komt voor bij 40-70% van de patiënten in een vergevorderd stadium van kanker 5-Folder misselijk.indd :23:16

Braken treedt vaak in combinatie met misselijkheid op. 1.1. Kenmerken speekselvloed zweten bleekheid hoge pols neiging tot defecatie 1.2.

4 2. Hoe signaleert u misselijkheid? Patiënt is misselijk/ braakt JA Interventie A Heeft de patiënt problemen met eten? NEE JA Interventie A + B Heeft de patiënt moeite met drinken? NEE JA Interventie A + C Is de patiënt gespannen of angstig? NEE JA Interventie A + D Heeft de patiënt last van neurologische verschijnselen/ hoofdpijn? NEE JA Interventie A + E Is er sprake van een ileus? JA Interventie A + F 5-Folder misselijk.indd :23:16

NEE JA Interventie A + B Heeft de patiënt moeite met drinken?

5 3. Hoe behandelt u misselijkheid? Interventie A Algemeen: neem de anamnese af overleg met een arts over de meest waarschijnlijke oorzaak en welke onderzoeken en behandeling mogelijk zijn geef informatie over de mogelijke oorzaak/behandeling/ (bij)werking van anti-emetica/belang van inname/tijdstip gebruik de richtlijn Mondverzorging voor een goede mondverzorging spoel na het braken de mond met water evalueer dagelijks de genomen interventies en rapporteer bijzonderheden Interventie B geef advies: - een lichte maaltijd, kleine porties, let op presentatie, niet te vet/gekruid. Bij veel braken toch iets lichts eten (cracker) - bij misselijkheid op een ijsklontje zuigen of cola/gingerale drinken adviseer patiënt 30 tot 45 minuten na de maaltijd een halfzittende houding aan te nemen. Indien zitten niet mogelijk is rechter-zijligging adviseren zorg voor een prettige omgeving (let op temperatuur/geur/licht) vraag naar de wensen van de patiënt op het gebied van voeding. Overleg eventueel met een diëtist over de mogelijkheden 5-Folder misselijk.indd :23:16

oorzaak/behandeling/ (bij)werking van anti-emetica/belang van inname/tijdstip gebruik de richtlijn Mondverzorging voor een goede mondverzorging spoel na het braken de mond met water evalueer

6 Interventie C observeer de patiënt op tekenen van dehydratie (geconcentreerde urine, weinig intake, huidturgor, droge mond, neiging tot collaberen, lage RR) houd een vochtbalans bij stimuleer de patiënt voldoende te drinken parenterale vochttoediening is altijd afhankelijk van de levensverwachting en de wens van de patiënt en zal in overleg met de arts worden besproken Interventie D adviseer de patiënt ruimzittende, niet-knellende kleding te dragen zorg voor afleiding en ontspanning (bijv. ontspanningsoefeningen, massage) bespreek de ervaringen/angsten van de patiënt overleg met de arts over de medicamenteuze behandeling van angst en slapeloosheid Interventie E geef informatie over lichaamshouding en plotselinge wisselingen in lichaamshouding. Adviseer de patiënt rustig te bewegen Interventie F indien patiënt volumineus blijft braken kan, in overleg met de arts, ter verlichting een maaghevel ingebracht worden cave: toediening van metoclopramide en domperidon stimuleert de darmperistaltiek zie verder hoofdstuk Ileus uit Palliatieve zorg, richtlijnen voor de praktijk, uitgave VIKC, Folder misselijk.indd :23:17

de patiënt ruimzittende, niet-knellende kleding te dragen zorg voor afleiding en ontspanning (bijv.

7 4. Anamnese Sinds wanneer bestaan de misselijkheidsklachten? Frequentie van het braken: Hoeveelheid per keer cc keer per dag tijd na de maaltijd Bent u recent behandeld met: chemotherapie radiotherapie datum laatste kuur datum laatste bestraling Welke medicatie gebruikt u en sinds wanneer? Aard van het braken: explosief/projectiel is er sprake van onrust/angst/spanning wel/niet in combinatie met misselijkheid Gewichtsverlies: kg in weken 5-Folder misselijk.indd :23:17

chemotherapie radiotherapie datum laatste kuur datum laatste bestraling Welke medicatie gebruikt u en sinds wanneer?

8 Samenstelling van het braaksel: niet verteerd voedsel bevat vers / oud bloed Heeft u verder last van: hoofdpijn neurologische stoornissen koorts toename buikomvang vol gevoel na het eten obstipatie maagklachten anders Wat verergert de misselijkheid/braken eten bewegen houding spanning medicijnen geuren in de omgeving anders faecaal gallig klachten in de mond slikklachten sufheid verwardheid dorstgevoel geconcentreerde urine Wat vermindert de misselijkheid/braken eten houding ontspanning medicijnen anders Wat heeft u tot nu toe gedaan aan de klachten en met welk resultaat? medicijnen, namelijk ontspanning/afleiding eetgewoontes aangepast anders 5-Folder misselijk.indd :23:17

in de mond slikklachten sufheid verwardheid dorstgevoel geconcentreerde urine Wat vermindert de misselijkheid/braken eten houding ontspanning medicijnen anders Wat heeft u

9 5. Medicatie Hieronder volgt informatie over veelgebruikte medicijnen bij misselijkheid en braken. Volg hierbij altijd het voorschrift van de arts. Algemene anti-emetica domperidon (Motilium) 1 en 2* metoclopramide (Primperan) 1, 2, 3, 4 ook bij misselijkheid t.g.v. medicatie Bij behandeling chemotherapie/radiotherapie ondansetron (Zofran) 1, 2, 3, 4 granisetron (Kytril) bijwerking obstipatie 1, 2, 3* aprepitant (Emend) bij platinahoudende chemokuren 1* dexamethason ook bij verhoogde intracraniële druk 1, 3, 4 en bij resistentie voor overige anti-emetica. Niet na 17 uur s middags geven i.v.m. onrust, denk aan maagbescherming Bij ileus butylscopolamine (Buscopan) bij buikkrampen 1, 2, 3 octreotide bij volumineus braken 4 en 3 Bij misselijkheid t.g.v. medicatie cyclizine (antihistaminicum), ook bij radiotherapie 1, 2* haloperidol 1, 3, 4 Bij vestibulaire oorzaak scopolamine TTS pleister cyclizine 1 5-Folder misselijk.indd :23:17

medicatie Bij behandeling chemotherapie/radiotherapie ondansetron (Zofran) 1, 2, 3, 4 granisetron (Kytril) bijwerking obstipatie 1, 2, 3* aprepitant (Emend) bij platinahoudende chemokuren 1*

10 Overige levomepromazine (Nozinan) 1,2, 3, 4 bij misselijkheid die op andere medicatie niet reageert lorazepam tabletten ook sublinguaal 1, 3, 4, 5 bij misselijkheid met psychologische component *) Toedieningsvormen: 1 = tablet 2 = zetpil (contra-indicatie: rectumcarcinoom) 3 = intraveneuze of subcutane toediening, eenmalig 4 = subcutane of intraveneuze toediening continu met pompje 5 = druppels 5-Folder misselijk.indd :23:17

tablet 2 = zetpil (contra-indicatie: rectumcarcinoom) 3 = intraveneuze of subcutane toediening, eenmalig 4 =

11 6. Aantekeningen 5-Folder misselijk.indd :23:18

12 Voor informatie kunt u contact opnemen met het IKA Plesmanlaan 125, 1066 CX Amsterdam, tel.: Dit is een uitgave van de Netwerken Palliatieve Zorg in Midden- en Zuid-Kennemerland, Amstelland en Meerlanden. Met ondersteuning van het IKA. Bron richtlijn: Palliatieve zorg, richtlijnen voor de praktijk. VIKC Folder misselijk.indd :23:19

Zuid-Kennemerland, Amstelland en Meerlanden. www.netwerkpalliatievezorg.nl.

Vergelijkbare documenten

Misselijkheid en braken in de palliatieve fase

Misselijkheid en braken in de palliatieve fase Annemieke Delhaas: oncologie verpleegkundige hospice, consulent PTMN Franca Horstink-Wortel: Specialist ouderengeneeskunde/kaderarts palliatieve zorg, consulent