Samen houden we het centrum van Zaandam schoon

Transcriptie

1 Samen houden we het centrum van Zaandam schoon Rapportage thematraject participatie In opdracht van: 13 september 2013 Public Result B.V. Postbus AP Den Haag Tel: Fax http: Opdrachtnummer: ZWETI13/25

2 Inhoud 1. Inleiding ACHTERGROND CENTRALE VRAAGSTELLING WERKPROCES LEESWIJZER 5 2. zwerfafvalraject in centrum Zaandam INLEIDING DNA CENTRUM ZAANDAM HUIDIGE AANPAK VAN ZWERFAFVAL AANPAK EN UITVOERING PARTICIPATIETRAJECT ZWERFAFVAL DEELNEMENDE PARTIJEN Resultaten CONCLUSIES INTERVIEWS MET ONDERNEMERS ELEMENTEN DOORBRAAKPLAN CONVENANT Verduurzaming van de aanpak STERKTE-ZWAKTE ANALYSE ADVIES 21 Bijlagen BRONNENLIJST STUKJES IN NIEUWSBRIEF SBZ 2

3 1. Inleiding 1.1 ACHTERGROND De gemeente Zaanstad is een van de gemeenten die heeft deelgenomen aan het thematraject participatie van het Focusprogramma Zwerfafval. Dit ambitieuze actieprogramma wordt uitgevoerd in opdracht van de VNG en VNO-NCW en bestaat uit twee onderdelen: Gemeente Schoon en Nederland Schoon. Het onderdeel Gemeente Schoon wordt door Rijkswaterstaat Leefomgeving (voorheen Agentschap NL) uitgevoerd in samenwerking met de Vereniging voor afval- en reinigingsmanagement (NVRD). Als onderdeel van Gemeente Schoon worden in verschillende thematrajecten gemeenten en intermediairen ondersteund bij het uitvoeren van een effectieve aanpak van zwerfafval. Thematrajecten hebben als doel om gemeenten en intermediairen kennis en ervaring op te laten doen met een specifiek aspect van zwerfafvalbestrijding: monitoring, reiniging, communicatie, handhaving en participatie. Public Result ondersteunt gemeenten op het gebied van zwerfafval middels het thematraject participatie. Ook in Zaanstad bestaat bij de gemeente grote interesse in en behoefte aan ondersteuning bij het betrekken van ondernemers bij het schoonhouden van de het centrum van Zaandam. Met het grotendeels afgeronde project Inverdan heeft de stad een eigentijds centrum gekregen met nieuwe woningen, winkels en horecagelegenheden en een opgeknapte openbare ruimte. Gemeente Zaanstad vindt het belangrijk dat het centrum van Zaandam ook in de toekomst schoon, heel en veilig blijft en ziet het als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de gemeente en de ondernemers in het gebied om daarvoor te zorgen. Met het participatietraject zwerfafval wil de gemeente met de ondernemers in gesprek over hoe dit het beste aangepakt kan worden. Het uiteindelijke doel is gezamenlijk tot een aanpak en afspraken te komen, die worden vastgelegd in een convenant. Indien de 3

4 aanpak in het zwerfafvaltraject succesvol blijkt, kan deze mogelijk worden uitgerold naar andere winkelgebieden in de gemeente. 1.2 CENTRALE VRAAGSTELLING De centrale vraagstelling in het traject luidt: Hoe kunnen de ondernemers (winkeliers, grootwinkelbedrijven, ambulante handel en horeca) beter betrokken worden bij de aanpak van zwerfafval en zich meer verantwoordelijk gaan voelen voor het schoonhouden van de winkelstraten in het centrum van Zaandam? Gemeente Zaanstad wil de ondernemers aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid bij het schoonhouden van de openbare ruimte rondom hun winkel/horecagelegenheid. Het resultaat van het traject is daarom een intentieovereenkomst tussen de betrokken partijen waarin de wederzijdse rechten en plichten van de partijen worden benoemd en de ondernemers hun handtekening zetten onder de overeenkomst om een schone straat te creëren. Het is in het zwerfafvaltraject van gemeente Zaanstad achtereenvolgens gegaan om een analyse van het gebied, het inventariseren van de wensen en doelstellingen van de partijen, het opstellen van een doorbraakplan met voorstellen voor actieplannen en het vastleggen van de afspraken in een intentieovereenkomst. 1.3 WERKPROCES Op 30 januari 2013 heeft in het gemeentehuis van Zaanstad een intakegesprek plaatsgevonden voor het zwerfafvaltraject. Namens de gemeente Zaanstad was senior beleidsadviseur Ben Haisma aanwezig. Vanuit Public Result waren hierbij senior adviseur Wido Scholte en junior adviseur Nienke Boneschansker aanwezig. Tijdens het gesprek kwam naar voren dat de gemeente het zwerfvuil in het centrum van Zaandam wil tegengaan, door te komen tot (bindende) afspraken over de aanpak van zwerfafval tussen de ondernemers uit het gebied en de gemeente. In februari is het concept plan van aanpak opgesteld en op 3 maart met de gemeente besproken. Naast Ben Haisma waren vanuit gemeente Zaanstad ook Cees Fleur en Petra Lindenborn bij dit gesprek aanwezig. Op basis van een aantal suggesties is het concept plan van aanpak aangepast en is vervolgens begonnen met de uitvoering van de aanpak. Hiervoor is halverwege maart een inventariserend interview gehouden met een werkgroep bestaande uit Ben Haisma, Petra Lindenborn, Cees Fleur en Wil Maarsman van gemeente Zaanstad. Doel van het interview was het achterhalen van de wensen/doelen/knelpunten en mogelijkheden van gemeente Zaanstad voor het betrekken van ondernemers in het centrum van Zaandam bij de aanpak van zwerfafval in het gebied. 4

5 Tijdens een vergadering van de werkgroep beheer van SBZ (Stichting Binnenstadsmanagement Zaandam) op 4 april heeft senior adviseur Nanneke van der Heijden namens Public Result een presentatie gegeven over het zwerfafvaltraject in gemeente Zaanstad en ervaringen van PR met het betrekken van ondernemers bij de aanpak van zwerfafval. Bij de presentatie was o.a. Frans Wittenberg, voorzitter van SBZ, aanwezig en het zwerfafvaltraject werd door hem positief ontvangen. Op 17 april heeft een reflectie van de bijeenkomst bij SBZ plaatsgevonden met de werkgroep van de gemeente. Vervolgens heeft Ben Haisma in samenwerking met Frans Wittenberg gezorgd voor een lijst met contactgegevens van negen ondernemers en het Regio College voor het houden van inventariserende interviews. Tevens zijn de ondernemers uit het Centrum van Zaandam op de hoogte gebracht van het zwerfafvaltraject, middels een stukje in de SBZ nieuwsbrief (zie paragraaf 3.2.) In mei zijn 9 interviews gehouden met individuele ondernemers in het projectgebied (5 op locatie, 4 telefonisch) om hun doelen/wensen/mogelijkheden te inventariseren m.b.t. participatie bij de aanpak van zwerfafval. Daarnaast zijn gesprekken gevoerd met het Regiocollege over de mogelijke inzet van studenten bij het schoonhouden van het centrum. De resultaten hiervan zijn teruggekoppeld naar de gemeente in de notitie Conclusies interviews ondernemers met daarin ook elementen voor een doorbraakplan (besproken met Ben Haisma en Ted Smit op 21 juni). De conclusies uit de interviews zijn tevens teruggekoppeld aan SBZ tijdens de algemene bestuursvergadering van 2 juli jl. Ook zijn de conclusies per mail of per post gestuurd naar de geïnterviewde ondernemers zelf en is de stand van zaken van het traject gepubliceerd in een stukje in de nieuwsbrief van SBZ. Na de terugkoppeling van de conclusies uit de interviews aan de gemeente en aan SBZ is een aantal elementen uit het concept doorbraakplan verder uit gewerkt tot een definitief doorbraakplan en bijbehorend convenant. Het convenant is opgenomen in deze eindrapportage en vormt teven het eindproduct van het participatietraject zwerfafval in Zaandam 1.4 LEESWIJZER In deze eindrapportage doen we verslag van het verloop van het participatietraject in Zaandam. In het volgende hoofdstuk staan na een introductie van het onderzoeksgebied een overzicht van de betrokken partijen in het traject weergegeven. In hoofdstuk 3 staat naast de aanpak van het zwerfafvaltraject ook de belangrijkste tussenresultaten in het traject: terugkoppeling v/d interviews met ondernemers, dat heeft geleid tot het opstellen van het convenant en (in bijlage 1) een notitie over adoptie van afvalbakken door ondernemers. Hoofdstuk 4 vormt een advies voor een verdere verduurzaming van de aanpak. In bijlage 2 zijn nog artikelen uit de nieuwsbrief van SBZ over het project opgenomen. 5

6 2. zwerfafvaltraject in centrum Zaandam 2.1 INLEIDING In dit hoofdstuk beschrijven we de voorgestelde aanpak van het zwerfafvaltraject in Zaandam en schetsen we de manier waarop deze in de praktijk is uitgevoerd en welke partijen hierbij zijn betrokken. Eerst geven we kort de karakteristiek van het pilotgebied weer: het centrum van Zaandam. 2.2 DNA CENTRUM ZAANDAM Het zwerfafvaltraject richt zich op het centrum van Zaandam, weergegeven in groen in onderstaande figuur. Het gebied wordt aan de noordkant begrensd door de Stationstraat, aan de oostkant ligt de Zaan, aan de zuidkant de Czaar Peterstraat en aan de westkant het station van Zaandam. Midden in het gebied ligt Inverdan, het herontwikkelingsplan dat het nieuwe kloppende hart van het stadscentrum van Zaandam moet worden. Doel van het project is het creëren van een eigentijds centrum met spraakmakende architectuur en een opgeknapte openbare ruimte met daarin nieuwe winkels, woningen, horeca en uitgaansgelegenheden. In 2006 is de gemeente begonnen met de uitvoering van het masterplan Inverdan en in 2010 zijn de eerste projecten opgeleverd. Inmiddels is een groot deel van de plannen uitgevoerd, maar ook in 2013 wordt er nog gebouwd. 6

7 In het gebiedsmarketingplan Zaandam Centrum (2012) van de gemeente staat dat er 234 winkels in het centrum van Zaandam zijn gevestigd met een gezamenlijk oppervlak van m². Dit is een forse afname ten opzichte van 2004 toen er nog 328 winkels waren met een gezamenlijk oppervlak van m². Onderzoeksbureau Locatus heeft in oktober 2011 het aantal passanten in het centrum van Zaandam geteld. Hieruit kwam naar voren dat er wekelijks bezoekers in het centrum komen. Dit is een stijging van 5,2 procent ten opzichte van Hoewel er meer bezoekers zijn, ziet een bezoeker gemiddeld maar circa 26 procent van het totale winkelfront, dit was in 2010 nog 30 procent. Een goede doorbloeding van het winkelcentrum blijft daarom een aandachtspunt voor gemeente Zaanstad. De gemeente ziet een aantrekkelijk verblijfsgebied als een van de punten om een betere doorbloeding te bereiken. In december 2011 opende de Primark haar deuren in het centrum van Zaandam. Onderzoeksbureau Locatus telde het aantal passanten in het weekend voor en na de opening en kwam uit op 20 tot 30 procent meer bezoekers in het totale winkelcentrum in het weekend na de opening. Hierbij geeft het onderzoeksbureau aan dat dit vaker voorkomt bij de opening van een nieuwe winkel of keten (bv. Mediamarkt). In de toekomst zal moeten blijken wat het gemiddelde effect is van de Primark op de totale bezoekersstroom in het centrum van Zaandam. Leefbaarometer De Leefbaarometer van het ministerie van BZK draagt bij aan het inzicht in het DNA van het centrum van Zaandam De Leefbaarometer is een online monitor om de leefbaarheid in wijken en buurten in Nederland weer te geven. In de Leefbaarometer wordt leefbaarheid gedefinieerd als 'de mate waarin de leefomgeving aansluit bij de voorwaarden en behoeften die er door de mens aan worden gesteld. Er worden zes elementen van de leefbaarheid van wijken en buurten afgezet tegen het landelijk gemiddelde. Dit zijn veiligheid, woningvoorraad, voorzieningenniveau, bevolkingssamenstelling, publieke ruimte en sociale samenhang. De totale leefbaarheid wordt weergegeven in een score die varieert van zeer negatief (donker rood) tot uiterst positief (donkergroen). Deelscores voor de verschillende elementen geven aan of een gebied beter of slechter scoort dan 7

8 het landelijk gemiddelde. De waarden van de deelscores variëren tussen -50 (een grote negatieve afwijking) en +50 (een grote positieve afwijking). In het centrum van Zaandam loopt de Leefbaarometerscore uiteen van matig positief tot positief en zeer positief (gegevens uit 2012). In het centrum wordt relatief hoog gescoord op de publieke ruimte en het voorzieningenniveau. Vergeleken met het landelijke gemiddelde scoort het gebied minder goed op veiligheid, sociale samenhang, bevolkingssamenstelling en woningvoorraad. In het gebied ten noorden en zuiden van de Gedempte Grachten Rozengracht zijn deze scores gemiddeld lager dan op de grachten zelf, wat het verschil in algemene beoordeling verklaart (zie onderstaande figuur ) 2.3 HUIDIGE AANPAK VAN ZWERFAFVAL Zaanstad heeft te maken met een grote bezuinigingsopgave, waardoor het een constante uitdaging voor de gemeente is om de aanwezige ambities met de beschikbare middelen uit te kunnen voeren. De openbare ruimte blijft een belangrijk punt op de gemeentelijke agenda en in toenemende mate wordt geprobeerd om bewoners te betrekken in het schoon, heel en veilig houden van de eigen leefomgeving. In november 2012 heeft Zaanstad de nieuwe Kwaliteitscatalogus Beheer Openbare Ruimte vastgesteld. In het op de CROW-systematiek gebaseerde beeldkwaliteitsplan staan kwaliteitsnormen weergegeven voor het beeldgestuurde onderhoud/reiniging 8

9 van openbaar groen, straatmeubilair, verharding en civiele kunstwerken. Voor het centrum van Zaandam geldt kwaliteitsniveau A, behoudens voor hondenpoep waarvoor kwaliteitsniveau A+ geldt. Eén en ander betekent: Er mag zich geen hondenpoep op of tussen de verharding en het openbaar groen bevinden. Er mag in zeer geringe mate sprake zijn van onkruid of (grof en fijn) zwerfafval op verharding en in het openbaar groen. De afvalbakken mogen voor maximaal 75% gevuld zijn. Dan moeten deze geledigd worden. Als gevolg van de bezuinigingen is het voornemen (nog niet bestuurlijk geaccordeerd) om de beeldkwaliteit één niveau naar beneden te brengen. Dit betekent dat de beeldkwaliteit in het Centrum van Zaandam naar niveau B gaat en dat voor hondenpoep niveau A gaat gelden. 2.4 AANPAK EN UITVOERING PARTICIPATIETRAJECT ZWERFAFVAL De aanpak van het participatietraject kende de volgende doelstellingen: Ondernemers aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid bij het schoonhouden van de openbare ruimte rondom hun winkel/horecagelegenheid. Het komen tot een intentieovereenkomst tussen alle betrokken partijen waarin de wederzijdse rechten en plichten van de partijen worden benoemd en de ondernemers hun handtekening zetten onder de overeenkomst om een schoon Centrum te creëren. Om deze doelstellingen te realiseren heeft Public Result in overleg met de gemeente een plan van aanpak opgesteld waarin de volgende stappen zijn opgenomen: Stap 1: Inventariserende gespreksronde Stap 2: Concept doorbraakplan Stap 3: Uitwerking actieplannen in bijeenkomsten tot definitief doorbraakplan Stap 4: Opstellen van intentieovereenkomst Stap 5: Verkenning uitrolmogelijkheden in gemeente (indien mogelijk) Stap 1: Inventariserende gespreksronde Deze stap bestond uit een verkenning van de betrokken partijen in het traject (gemeente, SBZ, individuele ondernemers) en hun wensen, doelen en middelen met betrekking tot de aanpak van zwerfafval in het centrum van Zaandam. Het voeren van een inventariserend gesprek met het Regio College behoorde ook tot deze stap. Daarnaast zijn meerdere bijeenkomsten met de gemeentelijke werkgroep gehouden, waarin de wensen/doelen/mogelijkheden voor het zwerfafvaltraject werden besproken. Ook werd contact gelegd met Stichting Binnenstadmanagement Zaandam ( SBZ) en 9

10 in een presentatie aan de werkgroep beheer van SBZ het zwerfafvaltraject geïntroduceerd. De van SBZ en de gemeente verkregen contactinformatie van 9 ondernemers in het centrum van Zaandam heeft geresulteerd in 9 interviews, waarvan de resultaten in het volgende hoofdstuk worden weergegeven. Ook is in de eerste stap een oriënterend gesprek gevoerd met Henk Keijzer en Marcel de Jonge (afdeling vastgoed en beheer) van het Regio College. Doel was het inventariseren van de mogelijkheden voor het betrekken van studenten van school bij de aanpak van zwerfafval in het centrum van Zaandam. Hoewel beide heren enthousiast waren over het zwerfafvaltraject, bleek dat zij binnen het Regio College niet de personen waren die hierover besluiten konden nemen. Na een doorverwijzing naar een collega van team AanZ! (regelt stages voor studenten van op Mbo 1 en 2 niveau) bleek uiteindelijk geen belangstelling van het Regio Collega voor deelname aan het zwerfafvaltraject, omdat het traject niet goed aansloot bij het onderwijsprogramma. Stap 2: Concept doorbraakplan De interviewresultaten uit stap 1 zijn teruggekoppeld naar zowel de gemeente, SBZ, als de geïnterviewde ondernemers. Tevens hebben de interviews met zowel de ondernemers als de gemeente geresulteerd in een concept doorbraakplan. Stap 3: Uitwerking actieplannen in bijeenkomsten tot definitief doorbraakplan Het oorspronkelijke doel van stap 3 was het gebruiken van het concept doorbraakplan als basis van enkele bijeenkomsten met ondernemers en vertegenwoordigers van de gemeente om toe te werken naar concrete actieplannen in een definitief doorbraakplan. In de praktijk is deze stap iets anders verlopen, in de zin dat er twee afzonderlijke bijeenkomsten hebben plaatsgevonden met de gemeente en SBZ om de interviewresultaten en elementen uit het concept doorbraakplan te bespreken. Om toe te werken naar een definitief doorbraakplan en concept convenant was aanvullende informatie vereist vanuit de gemeente. Ter informatie heeft Public Result een notiie adoptie van afvalbakken opgesteld voor de gemeente. Na het verstrekken van de ontbrekende informatie door de gemeente is vervolgens het concept convenant opgesteld. In een gezamenlijke bijeenkomst met SBZ en gemeente Zaanstad is de inhoud van het concept convenant besproken. 10

11 Stap 4: Opstellen intentieovereenkomst In deze eindrapportage is het definitieve convenant opgenomen. Deze zal vervolgens door SBZ neergelegd worden bij de ondernemers om er draagvlak voor te krijgen. Gemeente Zaanstad moet vervolgens een keuze maken of het convenant los gebruikt zal worden of onderdeel zal worden van een nog op te stellen beheerplan. Stap 5: Verkenning uitrolmogelijkheden in gemeente (indien mogelijk) Gezien het verloop van de voorgaande vier stappen en de deadline voor het opleveren van het eindrapport, is het niet mogelijk gebleken binnen het project een verkenning naar de uitrolmogelijkheden over andere winkelgebieden in Zaanstad uit te voeren. Wel is in dit eindrapport een advies gegeven om de aanpak te verduurzamen. 2.5 DEELNEMENDE PARTIJEN Bij het participatietraject in het centrum van Zaandam zijn de volgende personen en partijen betrokken: Gemeente Zaanstad Ben Haisma. Senior beleidsadviseur, aanvrager van het traject bij Gemeente Schoon, centrale contactpersoon in het participatietraject zwerfafval, aanwezig bij bijeenkomsten van de gemeentelijke werkgroep. Petra Lindenborn. Centrummanager centrum Zaandam, aanwezig bij bijeenkomsten van de gemeentelijke werkgroep en SBZ. Cees Fleur. Beheerder openbare sport-, speel- en recreatievoorzieningen, aanwezig bij bijeenkomsten van de gemeentelijke werkgroep. Wil Maarsman. Beleidsadviseur van de afdeling bedrijvigheid en omgeving, aanwezig bij bijeenkomsten van de gemeentelijke werkgroep Ted Smit, directe collega van Cees Fleur, aanwezig bij bespreking concept convenant samen met Ben Haisma SBZ Frans Wittenberg, voorzitter SBZ, aanwezig bij bijeenkomsten SBZ Truus Vegter, secretatesse SBZ, centraal aanspreekpunt bij SBZ, aanwezig bij bijeenkomsten met SBZ. Overig 9 ondernemers, individuele interviews (5 op locatie, 4 telefonisch) Regio College, inventariserend gesprek met Henk Keijzer en Marcel de Jonge (afdeling vastgoed en beheer), 11

12 3. Resultaten 3.1 CONCLUSIES INTERVIEWS MET ONDERNEMERS Uit de gehouden interviews zijn de volgende zaken naar voren gekomen. Tevredenheid over hoe schoon het centrum van Zaandam is Ondernemers beamen het belang van een schone uitstraling van het winkelgebied. Tijdens de bouw van het Inverdan project is er veel overlast geweest, maar er is nu een positief effect op de klandizie in het centrum van Zaandam (inclusief horecagelegenheden op de Dam). De Gedempte Gracht is nog nooit zo schoon geweest als nu het geval is. Het gebied is echter minder schoon na evenementen in het weekend. Deze slagader van centrum heeft terecht prioriteit, maar betreurd wordt dat de zijstraatjes minder schoon zijn. Ook de achterterreinen, zoals van V&D zien er minder goed uit. Positief wordt de zichtbare aanwezigheid van de schoonmakers van de gemeente beoordeeld. De geplaatste prullenbakken zijn mooi maar niet praktisch vanwege de overkapping, waardoor afval blijft haken. Hoewel het er momenteel dus heel netjes uitziet, bestaat bij de ondernemers zorg over een vermindering van de gemeentelijke inzet. De vraag is wie het dan oppakt. Door de ondernemers wordt erkend dat huidige inzet luxe is, maar er zal mogelijk weinig begrip zijn als er minder wordt ingezet door de gemeente. Anderzijds ligt er een direct belang voor de ondernemers om ook zelf een bijdrage te leveren: een minder schoon winkelgebied leidt al snel tot dalende omzetten. Schoon is meer dan alleen de afwezigheid van zwerfafval en overvolle prullenbakken, het gaat ook om scheve stoeptegels, graffiti en wildgeparkeerde fietsen. Op deze punten is nog verbetering mogelijk. Horecaondernemers op de Dam hebben last van dumping van afval door omwonenden in de kliko s van de ondernemers. 12

13 Huidige betrokkenheid bij initiatief om zwerfafval aan te pakken in het centrum van Zaandam. Er lopen momenteel geen gezamenlijke initiatieven in het centrum van Zaandam. Bij sommige winkels staat echter omgevingsbewustzijn en hygiëne (incl. schoon) hoog op de agenda. Veel winkels maken gebruik van recyclebare tassen, sommige winkels vragen de klant of een tasje nodig is. De ondernemers houden zelf een oogje in het zeil of de voorkant van de onderneming schoon is als normaal en zo niet dan ruimen ze het afval op. Het is wel moeilijk zo niet onmogelijk om controle te houden op klanten die na aankoop de winkel/horecazaak verlaten en elders het verpakkingsmateriaal of de tasjes dumpen. Ondernemers willen buiten wel zelf afvalbakken neerzetten, maar dit is niet mogelijk vanwege het uitstallingverbod van de gemeente. Huidige relatie met de gemeente/andere ondernemers met betrekking tot de aanpak van zwerfafval. Onduidelijk is wie binnen de gemeente het centrale aanspreekpunt is voor de ondernemers. Ook de huidige inzet van de gemeente (d.w.z. 2 straatreinigers) is niet bij alle ondernemers in beeld. Er is onduidelijkheid over de verdeling van de verantwoordelijkheden van de gemeente en de ondernemers bij het schoonhouden van de binnenstad. De horecaondernemers zijn momenteel niet blij met de gemeente vanwege de mogelijke komst van ondergrondse containers, waar voor hen hoge kosten aan zijn verbonden. SBZ wordt een prima partij gevonden als vertegenwoordiging voor ondernemers, alleen niet iedereen is lid. Zolang de bijdrage aan SBZ vrijwillig blijft, zullen er altijd meelifters zijn. Het opstarten van het beoogde ondernemersfonds is een lastige opgave, maar wel erg belangrijk voor onder andere een gezamenlijk gedragen aanpak van zwerfafval. Voor een succesvol SBZ is een verdere professionaliseringsslag nodig. SBZ is belangrijk bij het organiseren van evenementen; er is echter geen maandagenda of promotie van evenementen. Transparantie is heel belangrijk: ondernemers willen weten waar het geld dat zij betalen heengaat. Bereidheid tot samenwerking met de gemeente en andere ondernemers om zwerfafval aan te pakken, maar hoe? De ondernemers vinden het een goed initiatief om bij hen langs te gaan om te kijken hoe zij over het onderwerp denken, maar er is ook wantrouwen: wil de gemeente weer geld, is de participatie alleen vanwege bezuinigingen, enz.? De ondernemers staan 13

14 altijd open voor ideeën, want het onderwerp wordt als belangrijk gezien. Zij willen ook bijdragen aan het schoonhouden van het centrum, mits dit zichtbaar wat oplevert. Een enkele ondernemer oppert het idee om te werken met een beloningssysteem, waarbij mensen die schoonmaken een kortingsbon krijgen die zij in het centrum kunnen uitgeven. Ook wordt gesteld dat entertainment in het centrum belangrijk is om te kunnen (blijven) concurreren met internetverkoop. Als idee wordt geopperd: Holle Bolle Gijs prullenbakken in vorm van Zaans huisje. Er zijn ook belemmeringen. De ondernemers voelen verantwoordelijkheid om bij te dragen aan een schone omgeving, maar hebben er moeite mee als ze er op aangesproken kunnen worden als het niet goed gebeurt. Uiteindelijk wordt de kwaliteit van de openbare ruimte gezien als verantwoordelijkheid van de gemeente. De focus van de onder ondernemers ligt vooral op het eigen afval en eigen terrein; er is weinig wij gevoel. Gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel is er nog niet.vaak ligt de meeste rommel in het centrum als het druk is; dan zijn de ondernemers ook het drukst, wat het lastig maakt om dan te participeren. Sommige winkels (grotere ketens) moeten veranderingen in hun beleid afstemmen met het hoofdkantoor, dit werkt belemmerend. Kleinere ondernemers maken vaak lange dagen, er is daarom weinig tijd voor participatie (meepraten in het traject). Heldere afspraken, die gezamenlijk worden gedragen/nagekomen zijn belangrijk voor de ondernemers. Er moet een duidelijk plan komen, waarin helder staat wat er gaat gebeuren, wat dit betekent voor de deelnemenede ondernemers en wat dit betekent voor de ondernemers die niet participeren. Als de ondernemers een serieus geldbedrag in het traject moeten investeren, zijn zij niet bereid om mee te doen. Een goede borging is noodzakelijk, het initiatief moet levend gehouden worden. Als tegenprestaties wordt het volgende aan de gemeente gevraagd: ervoor zorgen dat meer winkels opengaan op de koopzondag (nu is dat nog beperkt) en meer activiteiten organiseren in het centrum en deze beter promoten. Verder stellen ze voor om de aftrap van het traject groots op te zetten. 14

15 3.2 ELEMENTEN DOORBRAAKPLAN De vervolgstap om uiteindelijk tot een convenant te komen heeft bestaan uit het opstellen van een doorbraakplan, dat zich richt op de zaken die een nadere uitwerking behoeven alvorens het convenant wordt opgesteld. Het gaat hierbij om het volgende: Inzet gemeente als het gaat om het schoonhouden van het winkelgebied (schoonheidsgraad en daartoe te leveren inzet) en andere maatregelen om gebied schoon, heel en veilig te houden, afhankelijk van financieel kader. Onderzoek naar vergroten aantrekkelijkheid en toegankelijkheid prullenbakken. Mogelijkheden voor plaatsen extra vuilnisbakken door gemeente dan wel ondernemers en daarbij geldende (stedenbouwkundige en juridische) randvoorwaarden. Het gaat daarbij ook om welke beloning ondernemers hiervoor zouden kunnen krijgen (geen precariorechten?). Mogelijkheden om ondernemers die bereid zijn gemeentelijke prullenbakken te legen (adoptiebakken) korting te geven op legen bedrijfscontainer. Zie ook notitie bijlage 1. 1 Nader onderzoek naar de gewenste maatregelen en samenwerking tussen gemeente en ondernemers bij evenementen. Opzet mogelijke communicatiestrategie om het zwerfafval veroorzaakt door bezoekers aan het Centrum te verminderen. Het gaat hierbij zowel om een algemene communicatiestrategie als de specifieke communicatie bij evenementen. Eventueel: mogelijkheden om het Centrum meer in de regio te promoten en extra activiteiten te organiseren (af te stemmen met centrummanager en binnen financiële randvoorwaarden gemeente). Eventueel: wijze waarop te ondertekenen convenant feestelijk omlijst kan worden, bijvoorbeeld bij de introductie van het ondernemersfonds (mits dit er komt). De zaken worden door de gemeente nader uitgewerkt en zijn voor zover nu al duidelijkheid gegeven kan worden verwerkt in het convenant.. 1 De reikwijdte van de notitie is beperkt en uitsluitend gericht op het convenant. Zo is geen rekening gehouden met gedragsvariabelen, het afvalbakkenbeleid in zijn algemeenheid en de gehele keten van verwijdering van zwerfafval. 15

16 3.3 CONVENANT De tekst van het (los van dit raport aan SBZ aangeboden) convenant luidt als volgt: 2 Stichting Binnenstadsmanagement Zaandam, te dezen vertegenwoordigd door de voorzitter van de Stichting, de heer F. Wittenberg, hierna te noemen 'SBZ'; Gemeente Zaanstad, te dezen vertegenwoordigd door wethouder de mevrouw L. Linnekamp, hierna te noemen 'de gemeente'; Hierna gezamenlijk te noemen Partijen ; Overwegende dat: 1. Met de realisering van het Inverdan project en de herinrichting van de openbare ruimte van het centrum in de afgelopen periode veel geïnvesteerd is door partijen om het gebied tot een aantrekkelijk en gastvrij gebied te maken, dat fungeert als het kloppend winkel- en uitgaansgebied voor de Zaanstreek; 2. Een schoon, heel en veilig gebied een absolute voorwaarde is om bezoekers aan te trekken en te behouden in het gebied; 3. Partijen tevreden zijn over het niveau van schoon houden en dat de inzet is om dit niveau de komende jaren in stand te houden; 4. Er een gezamenlijke verantwoordelijkheid ligt bij de gemeente en de ondernemers in het centrum van Zaandam voor het schoon en attractief houden van het gebied; 5. Partijen zich realiseren dat uitsluitend een goede onderlinge samenwerking leidt tot het beoogde resultaat, zodat partijen afspraken met elkaar willen maken om een schoon en gastvrij gebied te borgen; 6. Onder het centrum van Zaandam in dit convenant wordt verstaan het gebied, als volgt begrensd: Noordkant: Stationsstraa en de Westzijde tot aan de Kolkbaai Oostkant: de Zaan en de Wilhelminasluis Zuidkant: Nicolaasstraat (inclusief Zaantheater) en Czaar Peterstraat Westkant: spoorlijn Amsterdam Alkmaar 2 Het convenant is juridisch niet getoetst. Public Result aanvaardt op dit punt dan ook geen verantwoordelijkheid. 16

17 Komen het volgende overeen: 1. Als het gaat om de in dit convenant geregelde zaken, is SBZ voor de gemeente het centrale aanspreekpunt en de wijkmanager centrum voor SBZ of de afzonderlijke ondernemers (-organisaties); 2. SBZ en de gemeente overleggen ten minste twee keer per jaar over het onderhoud en beheer van de openbare ruimte in het centrum en de kwaliteit en uitstraling van het gebied. 3. De gemeente waarborgt in het centrum schoonheidsgraad B, gemeten volgens de CROW-methodiek en monitort dit periodiek. Door een gezamenlijke inspanning wordt gestreefd naar schoonheidsgraad A. 4. De ondernemers zijn verantwoordelijk voor het schoonhouden van de openbare ruimte (stoep, straat, enz.) in een straal rond 25 meter rond hun pand dan wel tot aan de grens van het gebied dat door de aanpalende ondernemers dient te worden schoongehouden of dat onder directe verantwoordelijkheid van de gemeente valt (zoals grachten). Het gaat daarbij niet alleen om de hoofdwinkelstraten, maar ook om de zijstraten en achterterreinen. Als sprake is van elkaar overlappende gebieden waarvoor twee of meer ondernemers verantwoordelijk zijn, ligt de grens van het door elke ondernemer schoon te houden gebied op de middenas van het overlappende gebied. SBZ zal zich inspannen om deze verantwoordelijkheid voor schoonhouden van de openbare ruimte in een straal rond 25 meter bij de ondernemers te borgen. 5. De gemeente is verantwoordelijk voor het schoonhouden van de openbare ruimte, die niet onder de hierboven genoemde verantwoordelijkheid van de ondernemers valt, zoals de gracht ter plaatse van de Gedempte Gracht en het Ankersmidplein. 6. SBZ zal zich inspannen om bij de horecaondernemers extra te benadrukken dat er goede asbakken komen vóór elke horecaonderneming. Deze asbakken moeten een aanvulling zijn op de tafelasbakken en vooral gericht zijn op klanten die staand buiten roken. De asbakken moeten qua vormgeving voldoen aan de in bijlage 1 opgenomen model Aanloog aan de afspraak met de ondernemers in het centrum is de ambulante handel verantwoordelijk voor het schoonhouden van de openbare ruimte rondom 3 Deze bijlage is niet in dit rapport opgenomen. 17

18 hun kraam of wagen na afloop van de markt. SBZ zal zich inspannen dat de betreffende ondernemers deze afspraak naleven. 8. Wanneer evenementen in het centrum worden gehouden, leveren zowel de gemeente als de ondernemers een extra inspanning om het centrum schoon te houden. Naast het schoonhouden gaat het om een communicatiecampagne via posters e.d. en social media gericht op de bezoeker om zwerfafval te voorkomen. Een nadere uitwerking vindt per evenement plaats door de organisator van het evenement in samenwerking met SBZ en de gemeente. De (beperkte) extra kosten worden vanuit het op te richten ondernemersfonds of anderszins gefinancierd. 9. Hoewel de verantwoordelijkheid voor het legen van de prullenbakken in het openbare gebied van het centrum bij de gemeente ligt, wordt aan de ondernemers gevraagd de prullenbakken in de directe nabijheid van hun winkel of bedrijf (dat wil zeggen op minder dan 25m afstand van de toegang tot de winkel of het bedrijf) te legen indien deze vol zijn, teneinde zwerfafval te voorkomen. 10. Ondernemers die op straatniveau snacks, broodjes, frisdrank e.d. verkopen worden in de gelegenheid gesteld om in de directe nabijheid van hun onderneming extra prullenbakken te plaatsen volgens een door de gemeente goedgekeurd ontwerp in casu de zg. Nederlands Schoonbak. Zij hoeven hiervoor geen precariorechten te betalen. Het legen van deze prullenbakken is een verantwoordelijkheid van de betreffende ondernemers. De prullenbakken mogen alleen gedurende openingstijd van de onderneming worden geplaatst in de openbare ruimte. 11. Ondernemers zullen zo min mogelijk verpakkingen (waaronder papieren of plastic zakken) aan hun klanten verstrekken, bijvoorbeeld door bij de kassa s te vragen of de klant de verpakking wil in plaats van deze automatisch te verstrekken. Filialen van grootwinkelbedrijven die hierover niet zelfstandig mogen beslissen, leggen dit punt voor aan hun hoofdkantoor. 12. Ondernemers zijn verantwoordelijk voor een goede uitstraling van hun panden en achterterreinen. Het gaat daarbij om het zo snel mogelijk verwijderen van graffiti op het eigen pand en andere vormen van vervuiling en herstellen van vernielingen op, aan of rondom het pand. 13. De gemeente is verantwoordelijk voor een goede uitstraling van de openbare ruimte (winkelstraten, grachten, enz.). Zij zal daartoe foutief geplaatse fietsen en graffiti verwijderen en vernielingen herstellen. 14. Gezien de bereidheid van de ondernemers een bijdrage te leveren aan een blijvend schoon Stadshart, zal de gemeente zich samen met SBZ inspannen om 18

19 het centrum beter in de regio te promoten en het aantal activiteiten in het centrum te vergroten gezien de toenemende betekenis van het recreatief winkelen. Dit convenant gaat uit van een serieuze inspanningsverplichting van alle partijen en houdt rekening met de bereidwilligheid van betrokken ondernemers. De afspraken neergelegd in dit convenant zijn echter niet vrijblijvend. Partijen zullen elkaar dan ook steeds op hun verantwoordelijkheden moeten kunnen aanspreken. Aldus overeengekomen en getekend te Zaandam op 2 oktober 2013, Stichting Binnenstadsmanagement Zaandam, Gemeente Zaanstad, namens deze F. Wittenberg namens deze L. Vissers-Koopman 19

20 4. Verduurzaming van de aanpak 4.1 STERKTE-ZWAKTE ANALYSE Terugblikkend op het proces kunnen een aantal sterke en zwakke punten en kansen en bedreigingen worden benoemd. Hieruit kunnen lessen worden geleerd voor het geval de gemeente ook in andere winkelgebieden de ondernemers meer aan zet wil brengen. De sterke punten kunnen als ze ook in andere winkelgebieden aanwezig zijn, als aanknopingspunt voor een aanpak in deze gebieden worden gezien. Sterktes Mooi nieuw en schoon centrum, wat ondernemers motiveert het gebied op orde te houden. Enthousiaste, goed georganiseerde ondernemersvereniging met veel leden en draagvlak Veel bereidheid tot initiatieven bij actieve ondernemers Goede persoonlijke verhouding tussen betrokken partijen Aanwezigheid winkelstraatmanager Succesvolle aanpak centrum kan worden gecontinueerd, maar met meer inzet ondernemers Af te sluiten convenant is goede formele basis voor rolverdeling gemeente en ondernemers Kansen Proberen Regio-college alsnog geïnteresseerd te krijgen met een programma op maat. Actieve bewoners betrekken bij schoonhouden centrum, bijvoorbeeld achterterreinen. Uitwerking en uitvoering convenant niet alleen bij SBZ leggen, maar bij de daaronder vallende afzonderlijke ondernemersverenigingen (direct contact met vooral kleinere ondernemers) Zwaktes Soms beperkte betrokkenheid grootwinkelbedrijf door weinig binding met gebied Actievere rol gemeente denkbaar als het gaat om promoten van het centrum en communicatie richting bezoekers om centrum schoon te houden Meer betrokkenheid Regio College zou wenselijk zijn Bedreigingen Te grote personele of financiële belasting voor de ondernemers, waardoor ze afhaken. Onvoldoende (immateriële) ondersteuning door de gemeente. 20

21 4.2 ADVIES Als de gemeente tot een bredere uitrol over andere winkelgebieden wil komen, dan kunnen de volgende stappen worden voorgesteld: Stap 1: selecteer één of meer winkelgebieden die prioriteit verdienen in de aanpak. Criteria voor de prioriteitstelling kunnen zijn: de verloedering van het gebied, te verwachten bovengemiddelde negatieve effecten van bezuingingen op het schoonhouden door de gemeente, of juist positieve punten (zoals in het centrum van Zaandam): een opgeknapt winkelgebied dat men graag schoon wil houden, een actieve ondernemersvereniging met breed draagvlak en/of enthousiaste ondernemers. Het is aan te bevelen dat de gemeente de belangrijkste winkelgebieden aan de hand van deze criteria inventariseert en op basis hiervan een prioriteiring aanbrengt. Stap 2: Inventariserende gespreksronde met de ondernemers De inventariserende gespreksronde heeft als doel in contact te komen met de ondernemers van het gebied en zo een krachtenveldanalyse te maken. De uitkomsten van de gespreksronde kan vervolgens besproken worden met het bestuur van de ondernemersvereniging en geïnteresseerde individuele ondernemers. Inzicht zou hierbij moeten worden verkregen in de volgende punten: Wat willen ondernemers m.b.t. zwerfvuil? Wat willen ondernemers inbrengen? Welke mogelijkheden hebben ze hiervoor? Hebben ze de competenties en middelen hiervoor? Wat vragen ze van de gemeente? Wat is de rol van de (eventuele) winkelstraat- of wijkmanager? Welke andere partijen zouden moeten worden betrokken? Welke regierol is voor de gemeente gewenst? Denk bij de aanpak ook aan de achterkanten van het gebied! (achterkant V&D centrum Zaandam) 21

22 Stap 3: vaststellen op welke wijze de gemeente de regie wil voeren als het gaat om het samenwerken met de ondernemers. De gemeente moet zich goed afvragen op welke wijze zij met de ondernemers wil samenwerken en de regie voeren. Ze zal ook haar interne organisatie hierop moeten afstemmen, wil er sprake zijn van een structurele aanpak. In het regiemodel Zwerfafval, dat Public Result voor Gemeente Schoon heeft ontwikkeld, hangt de regierol van de regisseur de gemeente van twee factoren af. De eerste factor is de mate van vrijblijvendheid van de ambitie van de gemeente: worden er wel of geen (bindende) afspraken gemaakt over de ambitie als het gaat om de schoonheidsgraad en de rollen die partijen vervullen? De tweede factor is de mate van doelconcensus van het netwerk: in hoeverre streven de verschillende partijen in het netwerk hetzelfde doel na? Wanneer deze twee factoren tegen elkaar worden afgezet, zijn er vier verschillende regierollen te onderscheiden: Beheersingsgericht (niet-vrijblijvende ambitie en een lage doelconcensus) Resultaatgericht (niet-vrijblijvende ambitie en een hoge doelconcensus Faciliterend (vrijblijvend ambitie met een hoge doelconcensus) Visionair (vrijblijvende ambitie en een lage doelconcensus) De verschillende regierollen stellen verschillende eisen aan de wijze waarop de gemeentelijke organisatie werkt. De regierol hoeft zeker in een grote gemeente als Zaanstad niet steeds hetzelfde te zijn: de rol kan wisselend zijn per gebied, mede afgestemd op de specifieke bijdrage die de ondernemers kunnen en willen leveren. Dat vraagt om een goede analyse van het DNA van het gebied. In het centrum van Zaanstad is bijvoorbeeld sprake van een resultaatgerichte regierol. In gebieden waar minder mogelijk is, kan sprake zijn van een groeimodel : bijvoorbeeld van visionair via beheersingsgericht of faciliterend naar uiteindelijk resultaatgericht. Stap 4: businesscases en convenant ondernemers-gemeente In deze stap zal door middel van enkele bijeenkomsten toegewerkt worden naar een overeenkomst. In deze bijeenkomsten komen ondernemers en de gemeente samen om te praten over de overeenkomst. Waar in (gecompliceerde) gevallen nog zaken uitgewerkt moeten worden kunnen hiervoor businesscases worden opgesteld. In de businesscases is er aandacht voor welke maatregelen er genomen worden, welke korte termijn acties en lange termijn ambities er zijn en het gemeenschappelijke belang en wederzijdse rechten en plichten. Maar ook wie het eigenaarschap heeft van de acties. Bovendien is er aandacht voor quick wins en voor wat hoort wat, alsmede voor de vorm van de uitvoeringsorganisatie. Daarin wordt vastgelegd hoe de organisatie er uit gaat zien qua bezetting, verantwoording en verantwoordelijkheid. Tevens wordt ingegaan op vraagstukken als: hoe vinden de ondernemers en de gemeente elkaar? met welke frequentie komen partijen bij elkaar? 22

23 hoe wordt gemonitord en gehandhaafd? Stap 5: Overeenkomst ondertekenen De voorgaande stappen leiden tot een overeenkomst die in een feestelijke kickoffbijeenkomst met de betrokken partijen ondertekend zal worden. Het doel van deze feestelijke bijeenkomst is om de partijen te enthousiasmeren om duurzaam bij te dragen aan een schoon winkelgebied. Stap 6: uitvoering Na het ondertekenen van de overeenkomst kan de uitvoering van de gemaakte afspraken beginnen. Het is vanaf dit punt aan de partijen om de uitvoering vorm te geven en daar op toe te zien. Public Result zal geen onderdeel meer zijn van deze stap. Bij de uitvoering van deze stappen kan de gemeente (financiële) ondersteuning van Gemeente Schoon vragen. 23

24 BIJLAGE 1: NOTITIE ADOPTIEBAKKEN De reikwijdte van de notitie is beperkt en uitsluitend gericht op het convenant. Zo is geen rekening gehouden met gedragsvariabelen, het afvalbakkenbeleid in zijn algemeenheid en de gehele keten van verwijdering van zwerfafval. 1. INLEIDING Ten behoeve van het zwerfafvaltraject in gemeente Zaanstad, waarbij de gemeente streeft naar het maken van concrete afspraken met ondernemers over het gezamenlijk schoon, heel en veilig houden van het stadshart van Zaandam, is deze notitie opgesteld. In de notitie wordt antwoord gegeven op de vraag van de gemeente hoe de adoptie van afvalcontainers door ondernemers in andere gemeenten functioneert. Deze vraag wordt beantwoord aan de hand van deskresearch en ervaringen van Public Result met adoptie van afvalcontainers in andere zwerfafvaltrajecten. De opbouw van de notitie is als volgt: Introductie: Wat is adoptie? Welk vormen zijn mogelijk? Wat zijn de doelgroepen / gebieden. Relevantie voorbeelden uit andere gemeenten: hoe is het aangepakt? Zijn er resultaten bekend? o Bewoners + ondergronds containers/afvalbakken: A dam Oost, Bronckhorst, Den Haag, Sliedrecht o Ondernemers + afvalbakken: A dam Noord + A dam plannen Centrum XL Korte conclusie: Welke lessen zijn hieruit te trekken voor Zaandam? Hoe moet de gemeente het doen? 2. ADOPTIE VAN AFVALBAKKEN: VERSCHILLENDE VORMEN De adoptie van afvalbakken wordt in toenemende mate in gemeenten toegepast. Redenen voor gemeenten om dergelijke projecten op te zetten is naast het nastreven van een schonere leefomgeving, ook het stimuleren van betrokkenheid van burgers en het inspelen op bezuinigingen. Bij de adoptie van afvalbakken kan er onderscheid gemaakt worden tussen twee verschillende vormen: 1. De adoptie van ondergrondse containerlocaties, waarbij de adoptant de ruimte rond de container schoonhoudt en in het geval van grofvuil dumpingen contact opneemt met de gemeente/afvalophaaldienst. Ook kan de adoptant een verstopte container met een sleutel van de gemeente openen en doorprikken. 2. Adoptie van bovengrondse afvalbakken, waarbij de adoptant naast het schoonhouden van de directe omgeving ook zorgt voor lediging van de bak. In praktijk lijken bewoners de voornaamste doelgroep te vormen voor het adopteren van een afvalbak/containerlocatie in de directe leefomgeving, maar er zijn ook specifieke voorbeelden van ondernemers die afvalbakken adopteren. 24

25 De locaties van adoptie afvalbakken/containers staan meestal niet bij voorbaat vast en liggen verspreid over een gemeente. In sommige gemeenten kunnen bestaande afvalbakken geadopteerd worden, maar in andere gemeenten kan er eventueel ook nieuwe afvalbakken geplaatst worden op een plek die de aanvrager graag wil, in ruil voor het verder zelf zorgdragen voor die afvalbak. Een nieuw verschijnsel is dat gemeenten in het kader van de bezuinigingen afvalbakken weghalen, tenzij bewoners of ondernemers bereid zijn de bakken te adopteren. 3. ADOPTIE AFVALBAKKEN: ERVARINGEN UIT ANDERE GEMEENTEN In deze paragraaf worden praktijkvoorbeelden gegeven van gemeenten die ondergrondse container locaties/afvalbakken ter adoptie aanbieden aan bewoners en ondernemers. In bijvoorbeeld Amsterdam-Oost werkt men al een tijd lang volgens dit principe en is het project in het verleden al geëvalueerd. De resultaten hiervan staan in deze paragraaf vermeld. In andere gemeenten zoals bijvoorbeeld Bronkhorst staat men juist aan het begin van het opzetten van een adoptieproject. De reden hiervoor is bezuinigingen waardoor een deel van de bestaande afvalbakken afgestoten moet worden, tenzij de afvalbakken worden geadopteerd. In onderstaande tekst worden eerst een aantal adoptieprojecten geïntroduceerd waarbij (voornamelijk) bewoners de adoptie-doelgroep vormen. Vervolgens komen twee voorbeelden specifiek over de adoptie van afvalbakken door ondernemers aan bod. 3.1 Adoptie ondergrondse containers / afvalbakken door bewoners Amsterdam-Oost De adoptie van afvalcontainers is in maart 2007 begonnen de Transvaalbuurt in Amsterdam Oost onder het motto Stop frustratie, adopteer een afvallocatie!. Doel van het project is om bijplaatsingen van afval bij de containers te voorkomen en de locatie schoon te houden met hulp van de mensen in de buurt. Adoptanten van een afvallocatie houden samen met het stadsdeel de ruimte rond de container schoon. Klein afval dat er rondslingert, doet de adoptant in de container en hij veegt de locatie aan met gereedschap gekregen van het stadsdeel. Als er grofvuil ligt op dagen dat dit niet wordt opgehaald of als een container vol of kapot is, kan de adoptant gratis bellen met het speciale adoptienummer van het stadsdeel. Het stadsdeel komt dan extra snel in actie. Als blijk van waardering voor de deelname ontvangen adoptanten een nieuwsbrief, waarin ze op de hoogte worden gehouden van de ervaringen van adoptanten en resultaten van het project. Daarnaast worden er bijeenkomsten gorganiseerd met andere adoptanten en medewerkers van het stadsdeel om ervaringen uit te wisselen en het stadsdeel organiseerdt regelmatig excursies voor adoptanten, bv. naar het Afval Energie Bedrijf. Na 4 maanden waren er 25 adoptiebewoners, in 2008 waren dit er 80 en inmiddels zijn er al meer dan 250 adoptiebewoners. Naast bewoners doen ook ondernemers 25

26 mee. Volgens de website van stadsdeel Amsterdam Oost zijn sinds de start van het project de straten zichtbaar schoner en is er minder frustratie. In 2008 is een eerste evaluatierapport van het project verschenen met daarin conclusies en aanbevelingen ( Stop frustratie, adopteer een afvallocatie. Evaluatie Project Adoptie Afvalcontainers Transvaalbuurt, maart 2007 maart 2008). De oorspronkelijke doelstelling van het project was dat eind maart 2008 minimaal 60 containerlocaties in de Transvaalbuurt waren geadopteerd. Een tweede doelstelling was dat de schoonheidsgraad op alle geadopteerde locacties, bepaald volgens de uitgangspunten van het Handboek Beheer Openbare Ruimte, gemiddeld minimaal een 6 zou bedragen. Voor het bepalen van de schoonheidsgraad zijn van januari tot april 19 geadopteerde containerlocaties gemonitord. In de conclusie van het evaluatierapport staat dat eind maart containerlocaties in de Transvaalbuurt waren geadopteerd en dat qua schoonheidsgraad 68% van de afvallocaties een 6 of hoger scoorden. Dit betekent dat de oorspronkelijke doelstellingen van het project niet waren behaald. De schrijvers van het rapport merken echter op dat de doelstelling te beperkt zijn omschreven om alleen op basis daarvan het (ontbreken van) succes van het project te kunnen vaststellen en te bepalen om het project voor te zetten en eventueel uit te breiden naar andere buurten. Daarom geven zij in het rapport een aanvulling op de bereikte doelstellingen in de vorm van conclusies en aanbevelingen. Enkele voorbeelden hiervan zijn: Eind maart 2008 waren er 81 adoptanten (73 bewoners en 8 winkeliers) Gemiddeld maakt de adoptant de afvallocatie één keer per week schoon (kost ca minuten tijd) 86% van de adoptanten zegt zelf verbetering te zien sinds de locatie is geadopteerd 47% van de gemeten afvallocaties heeft op maandag een beduidend lagere score op de beeldkaliteit dan donderdag (conclusie: afvaloverlast ontstaat vooral tijdens weekend) Elke adoptant geeft aan door te willen gaan met de adoptie van de afvallocatie In het rapport wordt aanbevolen om het adopteren van afvallocaties te continueren. De projectduur wordt vastgesteld tot juni Inmiddels is gebleken dat het voorzetten van het project toch een succes is geweest. Zoals eerder genoemd zijn er inmiddels al meer dan 250 adoptiebewoners en het adopteren van afvalcontainers en afvalbakken is overgenomen in andere stadsdelen van Amsterdam (West, Nieuw-West en Noord) en andere gemeenten. Hieronder volgen een aantal voorbeelden van gemeenten, waar de adoptie van prullenbakken/afvalcontainer locaties mogelijk is. 26

27 Gemeente Brockhorst In het recentelijk verschenen prullenbakkenplan van gemeente Bronckhorst (2 mei 2013) staat beschreven dat ca. 150 van de 444 prullenbakken in de gemeente momenteel niet voldoen aan de opgestelde plaatsingscriteria (o.a. minimaal bereik van 50 meter en maximaal 70 meter uit elkaar). De prullenbakken die na toetsing van de plaatsingscriteria moeten verdwijen, kunnen worden geadopteerd. In het onderstaande artikel staat de oproep van de gemeente aan de burger voor het adopteren van een afvalbak beschreven: Oproep Bronckhorst: adopteer een prullenbak (uit: online Telegraaf, publicatie 9 juli 2013) BRONCKHORST - Adopteer een prullenbak, anders verdwijnt die voorziening aan het eind van het jaar. Die oproep doet de gemeente Bronckhorst aan de inwoners in het Prullenbakkenplan, dat het college van B en W van de Gelderse gemeente dinsdag heeft vastgesteld. Bronckhorst hoopt euro te bezuinigen door gemeentelijke prullenbakken af te stoten. Inwoners of verenigingen die vinden dat een openbare vuilnisbak in hun omgeving behouden moet blijven, kunnen die adopteren. Ze moeten zorgen voor legen en schoonhouden. Daarvoor krijgen ze van de gemeente speciale vuilniszakken, die maandelijks worden opgehaald. Drie inwoners en een vereniging hebben zich al gemeld voor adoptie van in totaal tien prullenbakken. Bronckhorst telt in totaal 444 prullenbakken waarvan er vooralsnog 150 voor adoptie zijn aangeboden. Inzamelen van afval in de openbare ruimte is in tegenstelling tot ophalen van vuilnis aan huis geen wettelijke taak voor de gemeente. Den Haag In de gemeente Den Haag kunnen bewoners via de gemeentelijke website een adoptie-afvalbak aanvragen. In overleg met de bewoner plaatst de gemeente de adoptie-afvalbak op een plek die goed bereikbaar is en waar veel afval ligt. De bewoner zorgt vervolgens voor de lediging van de afvalbak en ontvangt hiervoor de sleutel van de adoptie-afvalbak, werkhandschoenen en vuilniszakken. De afspraken tussen de adoptant en de gemeente worden vastgelegd. Bij problemen haalt de gemeente de afvalbak weg. Bewoners in de gemeente kunnen ook een ondergrondse restafvalcontainer adopteren. Dit loopt via de milieubeheerder van het stadsdeel waar de adoptant woont. Gemeente Sliedrecht Ook in gemeente Sliedrecht kan een adoptiebak worden aangevraagd. Na een 27