Eindnotitie Thematraject zwerfafval Purmerend

Transcriptie

1 Eindnotitie Thematraject zwerfafval Purmerend Onderwerp: Eindnotitie Thematraject Participatie bij de aanpak van Zwerfafval, Gemeente Purmerend. Datum: 30 oktober INLEIDING In het najaar van 2012 is in Purmerend gestart met het Thematraject participatie bij aanpak van zwerfafval, onderdeel maatschappelijke stages. Public Result is in opdracht van Gemeente Schoon betrokken. Het participatietraject is gestart eind november / begin december 2012 en eindigt op 31 oktober Voor u ligt de eindnotitie. Hierin wordt het proces van grofweg de laatste 10 maanden geanalyseerd om evt. leerpunten naar voren te laten komen en wordt verkend hoe er een goed vervolg aan gegeven kan worden. De notitie start met een procesomschrijving (gevolgde stappen), dan komen in een Sterkte- Zwakte-analyse (SWOT) de leerpunten, kansen en bedreigingen aan bod en tot slot worden aanbevelingen gedaan voor het vervolg.

2 2. VERLOOP TRAJECT Aanleiding Omdat in de gemeente Purmerend was geconstateerd dat o.a. schoolomgevingen sneller vervuilen dan andere gebieden, is in 2012 door bureau Cyber een zwerfafvalmeting uitgevoerd rond de scholen Jan van Egmond Lyceum en Da Vinci College: het Burgemeester R. Kooimanpark. Op hoofdlijnen was de conclusie dat er al veel afvalbakken staan, maar deze niet altijd strategisch zijn geplaatst of groot genoeg zijn. Anderzijds zou er meer gedaan moeten worden aan het voorkómen van zwerfafval, door de scholen te betrekken.gemeente Purmerend heeft zich vervolgens aangemeld voor het thematraject participatie / maatschappelijke stages bij de aanpak van zwerfafval, uitgevoerd door Public Result. Intake en plan van aanpak De eerste stap, het voeren van een intakegesprek, heeft plaatsgevonden op 6 december Namens de gemeente Purmerend was hier Willem van Kranenburg bij aanwezig. Aansluitend op dit gesprek heeft overleg plaatsgevonden tussen met de twee middelbare scholen in Purmerend, de gemeente en Public Result (Kees Stob en Jaap Meijs). Het gesprek vond plaats met de directies van de scholen: Jeanette Lotte van het Jan van Egmond Lyceum en Peter van Gijzel van het Da Vinci College. Het doel van het traject is toen bepaald: het inrichten van een proces om leerlingen meer te betrekken bij het aanpakken en tegengaan van zwerfafval. Dat kan bijvoorbeeld via maatschappelijke stages. Het is daarbij belangrijk te bepalen wat er onder de maatschappelijke stages wordt gebracht en wat er georganiseerd gaat worden met de partijen. Op verzoek van de scholen worden hierbij ook de leerlingen zelf betrokken. Voor leerlingen is het bewustzijn van de leefomgeving van belang: zich realiseren dat er mensen zijn met andere wensen en behoeften aan de leefomgeving. Doel en aanpak door Public Result verwoord in Plan van Aanpak, in december 2012 opgeleverd.

3 Thematraject jongeren en projectvoorstellen Omdat het participatietraject in Purmerend zich richt op scholen en jongeren is via Gemeente Schoon ook deelgenomen aan het thematraject jongeren. Er is op 29 januari 2013 een training / workshop georganiseerd voor professionals: hoe kunnen zij met jongeren omgaan? De sessie werd begeleid door Hans Kaldenbach. Leerlingen, leraren en ondersteunend personeel van de school oefenden met het effectief aanspreken van jongeren op hun gedrag. Tijdens de bijeenkomst zijn verder de in het plan van aanpak beoogde vervolgstappen gepresenteerd en toegelicht met voorbeelden over hoe het uitgewerkt kan worden. Leerlingen van de scholen hebben vervolgens diverse ideeën aangedragen om het thema zwerfafval op te pakken. De ideeën van de leerlingen zijn verwerkt in concrete projectvoorstellen, waarin ook de tips en tricks uit de sessie met Hans Kaldenbach zijn opgenomen. De projectvoorstellen zijn voorzien van een planning op hoofdlijnen en een bepaalde prioritering. Sommige projecten zullen in de beginfase kunnen / moeten worden uitgevoerd, andere projecten zijn meer geschikt voor een latere fase. Op 6 maart zijn de projectvoorstellen besproken met de scholen. In de bespreking kwam o.a. naar voren dat een beloningssysteem erg motiverend zou zijn voor leerlingen. Daarnaast is gesproken over het evt. betrekken van bewoners uit de omliggende wijk(en) bij de activiteiten en over een olievlekwerking : eerst beginnen bij een klein groepje leerlingen, waarna het thema verder verspreid kan worden. De scholen gaven ook aan dat het besproken overzicht wel erg omvangrijk was. Er werd besloten te focussen op enkele projecten, zodat het ook echt te realiseren is in plaats van grootse ambitieuze plannen op te zetten en het vervolgens niet kunnen realiseren. De voorstellen kunnen echter wel als goede inspiratie en basis dienen voor de aanpak de komende jaren. Bijeenkomst raadszaal 12 maart Op 12 maart is een bijeenkomst gehouden in de raadszaal waarbij leerlingen, ondersteunend personeel (concierges e.d.) en leraren hebben gereageerd op de (aangepaste) projectvoorstellen. Enkele resultaten: Combinatie van de korte en lange termijn aanpak wordt van belang geacht Koppeling aan reguliere activiteiten van de school: JEL+ dagen, dinsdagmiddagactiviteiten, talentgebieden en vakken. Er zijn erg veel nieuwe ideeën vanuit de leerlingen gekomen. Het Da Vinci college zal een film maken om bewustwording te creëren onder de leerlingen. De film is voor en door leerlingen. Het Jan van Egmond was voornemens tijdens de projectweek uitgebreid aandacht te besteden aan (zwerf)afval. Voortgangsbijeenkomsten (mei 2013) De voortgang van de in maart voorgenomen stappen is in mei besproken: Het filmpje van Da Vinci College is eind mei vertoond

4 Het Jan van Egmond Lyceum is het thema verbonden aan de projectweek. Elke leerling heeft in deze week iets met het thema zwerfafval gedaan. Er is aandacht voor geweest bij de vakken aardrijkskunde (wat doet zwerfafval met de omgeving?), biologie (bezoek milieustraat), natuurkunde (hoelang duurt het voordat zwerfafval vergaat? En hoe kan het duurzamer?, ook in relatie tot mobiele telefoons). Verder heeft een klas een bezoek gebracht bij de verbrandingsinstallatie en is er met bewoners van een bepaald gebied (niet aangrenzend aan de school) zwerfafval opgeruimd. In het overleg met de scholen in mei is naar voren gekomen dat de belangrijkste opgave voor de komende tijd het borgen van de aanpak is: geen eenmalige projecten maar structurele inzet en aandacht voor het thema. Tijdens een brede bijeenkomst in mei, waar ook leerlingen en ondersteunend personeel van de scholen bij aanwezig waren, heeft de gemeente haar ambitie kenbaar gemaakt. Graag zou de gemeente bekijken of het mogelijk is dat de scholen zelf verantwoordelijk worden voor het schoonmaken van de binnen- en buitenruimte rond de scholen, o.a. het Kooimanpark. Elke school heeft m.b.t. deze ambitie gebrainstormd in een deelsessie: Het schoolgebouw en het gebied daar omheen wordt verdeeld in kleine gebieden waarvoor verschillende groepen leerlingen verantwoordelijkheid gaan nemen, het buitengebied wordt in overleg tussen de twee scholen ook verdeeld en schoongehouden tegen een beloning. Het Da Vinci college heeft in de brainstorm al een voorstel gedaan voor het schoon te houden gebied. Het ging om het directe gebied rond de school, een stuk plantsoen ten noorden van de Hoornselaan en het deel van het Burg. R. Kooimanpark ten westen van het water. Eens per jaar zal een schoonmaakactie worden gehouden met de hele school. Er is tot slot een aantal randvoorwaarden geformuleerd: het lijkt goed het gebied uiteindelijk schoon te gaan houden met 1e, 2e en 3e klassers, maar van start te gaan met de 2e klassers. De leerlingen die het park schoonhouden zullen hesjes moeten dragen met een leuke slogan erop, zodat duidelijk wordt dat ze goed werk doen. Als beloning kan er een schoolfeest worden gehouden voor de leerlingen die hebben meegedaan. Uitwerking plannen Op basis van de besprekingen in mei zijn gemeente en Public Result aan de slag gegaan met de uitwerking van het onderdeel gebiedsadoptie. De basisinformatie over aantal ledigingen, tijdsbesteding per uur e.d. zijn door de gemeente in kaart gebracht en in een activiteitenschema gevat. De informatie is, met een voorstel voor uitwerking, gedeeld met de scholen. Doel was vóór de zomervakantie deze opzet te bespreken met de scholen zodat aan de hand van eventuele opmerkingen de zomer besteed kon worden om dit nader uit te werken. Door interne drukt bij de scholen is het niet mogelijk geweest voor aanvang van de zomervakantie hierover overleg te voeren. Gemeente en Public Result hebben in de zomer de plannen daarom op basis van de beschikbare informatie verder uitgewerkt. Het ging om een nadere uitwerking van de uit te

5 voeren activiteiten, gedetailleerd in kaart brengen van het gebied inclusief aanwezige afvalbakken en een voorstel doen voor verdeling en het opstellen van een jaarplanning. Ook is een voorstel voor een belonings- en controlesysteem opgesteld. Afronding traject De uitgewerkte plannen zijn na de zomervakantie met de directies en betrokken leraren van de scholen besproken. Tijdens de bijeenkomst bleek dat de scholen na beraad de ambitie m.b.t. het structureel uitvoeren van activiteiten rond zwerafval door leerlingen hebben teruggeschroefd: minder activiteiten en alleen op het eigen perceel. De voornaamste reden was de verantwoordelijkheid die de scholen hebben voor o.a. de veiligheid van de leerlingen en de relaties met de ouders. Voor het uitvoeren van de door de gemeente en Public Result uitgewerkte plannen was het dan ook te vroeg. Concreet komt het erop neer dat de scholen voorlopig alleen de directe omgeving van hun school zullen aanpakken (omliggend groen en stoep). Zwerfafval wordt opgeruimd en een klein aantal prullenbakken wordt door de concierges geleegd. De scholen hebben wel een aantal ideeën aangereikt voor de verdere aanpak, waaronder het betrekken van het Clusius college. Afgesproken is dat de scholen op basis van de nieuwe inzichten een plan ontwikkelen. Aan hen is aanvullend gevraagd de volgende elementen daarin op te nemen: Een kaartje met het beoogde gebied voor het Jan van Egmond lyceum; Een planning Evt. ideeën over een schoonmaakdag Communicatie-uitingen. Een slotbijeenkomst met de scholen vindt plaats op 31 oktober. Voorstel is dan bovenstaande punten te bespreken.

6 3. STERKTE-ZWAKTE ANALYSE AANPAK STERKTES Door objectieve analyse probleem in beeld (bewustwording) Vaste overlegstructuur en aanspreekpunten bij alle partijen Meerdere scholen betrokken, onderwerp op agenda Aanpak zowel projectmatig als structureel Leerlingen betrokken Uitgewerkte plannen beschikbaar Relatie gemeente scholen verbeterd Communicatie wordt belangrijk onderdeel KANSEN Betrekken Clusius voor groenonderhoud Uitbreiding gebied Betrekken bewoners via Clup Welzijn / scholen. Vervolg mogelijk door inzet gelden afvalfonds Verbinding JEL + en dimi-activiteiten Aansluiting op concept duurzame school (Da Vinci) ZWAKTES Controlesysteem nog niet uitgewerkt Uiteindelijk wordt slechts een klein gebied aangepakt Beloningssysteem nog niet uitgewerkt Aanpak nu (nog) te gering voor uitrol naar / toepassing op andere scholen Ambities gemeente en scholen verschillen BEDREIGINGEN Wie voelt zich eigenaar van gebied? Druk bezette agenda s (personeel) scholen Type activiteiten in voorgestelde plannen niet altijd geschikt voor leerlingen Ondernemers Wormerplein en AH XL willen niet betrokken worden.

7 4. AANBEVELINGEN VOOR VERVOLG Vanaf de start van het traject tot aan de zomervakantie zijn de ambities van de gemeente en de scholen helderder geworden en gegroeid. De gemeente heeft nog steeds de ambitie het thema zwerfafval bij de scholen blijvend onder de aandacht te brengen, met daarbij een uitbreiding van het adoptiegebied. Op basis van het procesverloop en de sterkte-/zwakte-analyse van het traject wordt een aantal aanbevelingen / uitgangspunten voor het vervolg gegeven: 1. Ga z.s.m. van start, evalueer het project en breid het zo mogelijk uit De scholen hebben om diverse redenen hun ambitie ingeperkt, maar zijn nog steeds aangehaakt en betrokken en willen bovendien van start met het onderhoud van een (klein) gebied rond de scholen. Het lijkt nu goed deze ambitie maximaal te ondersteunen en het project uit te voeren maar tegelijkertijd aandacht te blijven vragen voor eventuele uitbreidingsmogelijkheden. Het zou goed zijn de scholen te motiveren mee te denken en mogelijkheden te zoeken om bij aan te sluiten. Het opstellen van gedeelde doelen en hierop evalueren aan het einde van het schooljaar kan een basis vormen voor een vervolgtraject. Het organiseren van een schoonmaakdag, waar de scholen ook voor openstaan, kan een eerste voorproefje zijn voor mogelijke uitbreiding van het gebied en de activiteiten. 2. Leg daarbij de huidige afspraken vast in een convenant De gedeelde doelen en afspraken kunnen worden vastgelegd in een afspraken A4 of miniconvenant waarop ook gewezen kan worden mocht de aanpak stagneren. Het biedt een framework voor de evaluatie. Probeer in een dergelijk afsprakendocument ook verantwoordelijkheden met namen en rugnummers vast te leggen zodat duidelijk is wie waarop aangesproken kan worden. 3. Benader andere partijen (b.v. het Clusius College) om bij het project aan te sluiten Het Clusius College biedt groene VMBO- en MBO-opleidingen in de regio. Stage- of leerplekken kunnen geboden worden voor onderhoud van het park, inclusief prullenbakken legen, onkruid verwijderen en zwerfafval opruimen. Wellicht zijn er verder mogelijkheden om in het kader van de komende participatiewet partijen te betrekken. 4. Als gebied is uitgebreid bewoners betrekken Als uiteindelijk de ambitie is gehaald het gebied uit te breiden naar het gehele Kooimanpark (op z n vroegst schooljaar ), is het mogelijk bewoners te betrekken. Het adoptiegebied grenst dan aan meerdere kanten aan woongebieden. Als de activiteiten in het Kooimanpark ook zoveel mogelijk zichtbaar worden gemaakt (zie 5.), wordt het project sneller bekend bij de omgeving en is er mogelijk meer animo onder bewoners om ook betrokken te worden.

8 5. Communiceer over de aanpak Een wens van de scholen is om de aanpak actief uit te dragen, door o.a. het plaatsen van bordjes maar ook door via internet en twitter te communiceren. Het is goed voor het imago van de school maar kan ook omwonenden, andere partijen en de school zelf (verder) motiveren te participeren in het traject. Wellicht kunnen zelfs de tot nog toe moeillijk te betrekken ondernemers in de omgeving van de school worden gemotiveerd. Voorbeeld communicatie: Wijk bij Duurstede Voor een goede communicatiestrategie is het raadzaam meerdere (nieuwe) media te benutten. De lipdub van het Da Vinci is daarvan een goed voorbeeld. Ook kan gekeken worden naar de communicatie zoals in Wijk bij Duurstede geuit. Via een artikel in VNG Magazine, twitter en lokale kranten vroegen zij aandacht voor de aanpak van zwerfafval. Zie o.a. en 6. Uitgangspunt is participatie van onderop Hoe dan ook is het goed te onthouden dat participatie altijd van onderop moet komen. Uiteraard is het goed om als gemeente grote ambities te hebben en het kan zeker helpen deze uit te dragen, om ook andere partijen te motiveren. Maar altijd blijft de overheid hiervoor afhankelijk van de inzet en bereidwilligheid van andere partijen. Ambities zullen daardoor moeten worden bijgesteld, maar door ook de reacties en overwegingen van andere partijen blijvend serieus te nemen, kan op de lange termijn veel meer bereikt worden dan door vroegtijdig af te haken als de ambities niet volledig aansluiten. Met handige methoden als het vastleggen van afspraken kan er stapje voor stapje meer participatie worden bereikt.