ONDERSTEUNINGSTRAJECT BEWUSTWORDING KANSEN RELIGIEUS ERFGOED VOOR DE TOEKOMST

Transcriptie

1 Stimuland Vilsterseweg PD Vilsteren Tel (0529) Fax (0529) ONDERSTEUNINGSTRAJECT BEWUSTWORDING KANSEN RELIGIEUS ERFGOED VOOR DE TOEKOMST Eindrapportage Opgesteld voor: Contactpersoon Stimuland: Gemeente Deventer mevrouw J.J.F.M. Kranendijk Postbus GC Deventer de heer B. Jaspers Faijer Datum:

2 1. Projectbeschrijving 1.1 Aanleiding opdracht De gemeenteraad van Deventer heeft aandacht gevraagd voor de problematiek rondom vrijkomende kerkgebouwen en kerkelijke gebouwen. Naar aanleiding hiervan is er met ondersteuning van de provinciale regeling Grote Stedenbeleid, programma Cultureel Erfgoed, een herbestemmingagenda ontwikkeld. Deze Lokale Agenda Herbestemming dient als beleidsinstrument en onderlegger voor concrete activiteiten en investeringen, die onder andere gericht zijn op het vergroten van inzicht in de problematiek van leegstand en herbestemming, het creëren van bewustwording en het bevorderen van herbestemming. Daarnaast wil de gemeente samen met de kerkbesturen van een aantal kerken de mogelijkheden onderzoeken van nevenbestemming, waarbij de gebouwen ook in gebruik kunnen blijven voor kerkelijke activiteiten. De gemeente Deventer zou graag meer inzicht willen in de toekomstbestendigheid van deze gebouwen: fysiek en exploitatietechnisch. Het is niet duidelijk in hoeverre bestuurders van monumentale kerken in Deventer zich bewust zijn van hun financiële positie en de gevolgen van veranderende maatschappelijke en economische ontwikkelingen. Ook is onvoldoende inzichtelijk in hoeverre besturen kennis hebben van kansen en mogelijkheden voor een nevenbestemming van hun kerkelijk gebouw of daarmee al concreet aan de slag zijn. Stimuland is gevraagd een concreet ondersteuningstraject te bieden aan drie kerken in kernen van de gemeente Deventer: Okkenbroek, Bathmen en Diepenveen, met als doel een snelle ontplooiing van nevenbestemmingen. 1.2 Doelstelling Doel van dit ondersteuningstraject was het versnellen van de ontplooiing van nevenbestemmingen gericht op een optimaal gebruik van monumentale kerkelijke gebouwen in Okkenbroek, Bathmen en Diepenveen. De beoogde versnelling zou bestaan uit: Bewustwording onder kerkbesturen van de kansen en bedreigingen die op hun af komen. Het zoeken naar een goede afstemming tussen kerkelijke gebouwen onderling en in relatie met ander sociaal vastgoed. Inzicht verkrijgen in de (latente) vraag naar ruimte. Inzicht verkrijgen in welke rol kerkelijke organisaties kunnen bieden in het organiseren van activiteiten of het bieden van ruimte. 1.3 Beoogd resultaat en beoogde effecten Voor drie kerkelijke gebouwen in de kernen is een beschrijving opgesteld van mogelijk toekomstig gebruik van het gebouw. Waar mogelijk is een stappenplan uitgewerkt met concrete acties. De beoogde effecten van dit ondersteuningstraject waren: n130170/ blz. 2/5

3 Besef en inzicht bij kerkbesturen in de eigen problematiek. Positieve en proactieve houding van de kerkbesturen om knelpunten aan te pakken en kansen te benutten. Positionering van de eigen kerk in relatie tot ander sociaal vastgoed. Bewustwording van wat samenwerking betekent en kan opleveren. Inzicht mogelijke nevenbestemmingen. Versterking van het netwerk met ander maatschappelijk vastgoed en culturele instellingen: kennis vergaren en delen. 2. Rapportage 2.1 Algemeen De opdracht is gebaseerd op de voorveronderstelling dat de kerkeigenaren / -besturen van de drie kerken in meer of mindere mate al serieus hadden nagedacht over nevenactiviteiten. In de praktijk bleek dit echter erg wisselend. De eerste ronde gesprekken is door Stimuland en gemeente gezamenlijk gedaan. Daarna is besloten de opdracht te verruimen en vooral in te zoomen op de behoefte aan ondersteuning die op dat moment nodig was. Bovendien is het wel of niet gebruik maken van de ondersteuningsmogelijkheid zoveel mogelijk bij kerken zelf neergelegd. 4. Conclusies De algehele conclusie van deze opdracht is dat de oorspronkelijk geformuleerde doelstelling (zie 1.2) het versnellen van de ontplooiing van nevenbestemmingen gericht op een optimaal gebruik van monumentale kerkgebouwen in Okkenbroek, Bathmen en Diepenveen niet volledig is gerealiseerd: Bewustwording onder kerkbesturen van de kansen en bedreigingen die op hun af komen is wel groeiende, ook zonder de gepleegde inzet vanuit dit project. Het zoeken naar een goede afstemming tussen kerkelijke gebouwen onderling en in relatie met ander sociaal vastgoed is in Diepenveen reeds vanuit eigen kracht gebeurd, en is in Okkenbroek en Bathmen nog niet echt van de grond gekomen. Oorzaken dat het wel van de grond is gekomen zijn: Goed bewustzijn van de eigen kerkelijke situatie in relatie tot de lokale omgeving. Goed ondernemerschap van de beheerder. Ruimte voor ondernemerschap (letterlijk en figuurlijk) door zowel kerkelijk als gemeentelijk bestuur. Oorzaken dat de afstemming niet goed van de grond is gekomen zijn: Door dalende betrokkenheid van inwoners van een kern op de kerkelijke gemeente is de positie van de kerkelijke gemeente afgenomen. Steeds minder schouders dragen de groeiende lasten (financiën, vrijwilligerswerk, etc.). Bewustwordingsproces binnen de kerkelijke gemeenschap is nog niet of nog maar net op gang. De neuzen staan binnen de kerkelijke gemeenschap nog niet dezelfde kant op, er is geen gezamenlijke toekomstvisie en geen gezamenlijke, gedragen agenda. Andere prioriteiten vragen de aandacht (geestelijke zaken, vervulling van de kerkelijke ambten). n130170/ blz. 3/5

4 De kerkelijke gemeenschap leeft nog teveel in een eigen wereld; daardoor weinig contacten met burgerlijke gemeente en met de (vraag van de) omliggende gemeenschap. Het inzicht verkrijgen in de (latente) vraag naar ruimte is door bovengenoemde oorzaken niet aan de orde gekomen. Dit heeft geleid tot tussentijdse aanpassing van de projectopdracht. Dit geldt ook voor het inzicht verkrijgen in welke rol kerkelijke organisaties kunnen bieden in het organiseren van activiteiten of het bieden van ruimte. Doordat een concrete agenda ontbreekt, is inzet van kerkelijke organisaties ook niet aan de orde. 5. Aanbevelingen Op basis van de ervaringen uit dit project en de conclusies zoals hierboven weergegeven, reiken wij u de volgende aanbevelingen aan: 1. (gemeente Deventer) Richt het proces ontplooiing van nevengebruik gericht op een optimaal gebruik van monumentale kerkelijke gebouwen zo in, dat iedere stakeholder die wil er ook vanuit eigen verantwoordelijkheid aan kan bijdragen. De kerkelijke gemeente te Diepenveen komt uit dit project als goed voorbeeld naar voren wat betreft de ontplooiing van nevenactiviteiten gericht op een optimaal gebruik van het monumentale kerkgebouw. Dit is enerzijds vooral dankzij de eigen kracht, het eigen initiatief en de toe-eigening van het proces die de kerkelijke gemeente aan de dag legt. Anderzijds wordt het hen ook mogelijk gemaakt: ook dit laatste aspect verdient de komende jaren voldoende aandacht. 2. (gemeente Deventer) Versterk de relaties tussen burgerlijke en kerkelijke gemeente met het oog op de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en aanverwante vraagstukken op het sociale domein. Een belangrijk aandachtsveld uit de Wmo is het bevorderen van leefbaarheid in kernen en wijken, waardoor participatie van inwoners aan de samenleving kan worden versterkt. Vanouds spelen kerkelijke gemeenschappen hierin een rol, hoewel deze afnemende is vanwege het dalend aantal actieve kerkleden. Vanuit de visie dat het samenspel van formele en informele zorgstructuren van groot belang is voor de uitvoering van de Wmo en aanverwante regelingen, raden wij u aan te investeren in de relaties tussen burgerlijke en kerkelijke gemeente. 3. (kerkelijke gemeente) Breng de kansen en knelpunten ten aanzien van het gebruik van het monumentale kerkgebouw voor de komende jaren in beeld en vertaal deze naar een concrete agenda. Gebleken is dat een kerkelijke gemeente om velerlei oorzaken zich niet altijd bewust is van de (komende) veranderingen, hiervan geen eenduidig beeld heeft gevormd en daarom geen heldere toekomstvisie met actieplan heeft. Dit zou wel moeten, ten eerste voor een goed beheer van de kerkelijke gebouwen zelf en ten tweede vergemakkelijkt dit de communicatie met de burgerlijke gemeente en andere stakeholders waarmee eventueel kan worden samengewerkt. 4. (burgerlijke en kerkelijke gemeente) Probeer te leren van elkaar en verrijk elkaar met opgedane kennis en ervaringen. n130170/ blz. 4/5

5 Het onderwerp optimaal gebruik van een monumentaal kerkelijk gebouw door het ontplooiien van nevenactiviteiten staat al jarenlang bij menig kerkelijke en burgerlijke gemeente op de agenda. Niet altijd behoeft door eigen schade en schande te worden geleerd. n130170/ blz. 5/5