Rolling forecast cashflow statement

Transcriptie

1 Corporate finance & treasury Dynamisch werkkapitaalbeheer (7) Drs. Jean Gieskens AC CCM QT is hoofddocent aan de VVCM-opleidingen en kerndocent aan diverse hogescholen en universiteiten in Nederland en Vlaanderen Rolling forecast cashflow statement 32 In de praktijk van het financieel management worden verschillende berekeningsmethoden gehanteerd om de onderscheiden cashflow begrippen te becijferen. In dit artikel staat de berekening van de geprognosticeerde netto cashflow aan de hand van het rolling forecast cashflow statement centraal. Aan de hand van de voorbeeldcase (zie kader) worden de samenstellende onderdelen van de netto cashflow toegelicht en berekend. Jean Gieskens In tegenstelling tot de meeste berekeningen in de voorgaande artikelen zal de berekening van de netto cashflow conform de directe methode niet op retrospectieve maar op prospectieve wijze plaats vinden (zie figuur 1). Uiteraard kunnen de berekeningen van de cash float en de diverse andere cashflow begrippen zowel met een terugkijkende als een vooruitkijkende blik worden toegepast. Bij de inzet van een berekeningsmethode zal echter steeds de afweging moeten worden Serie werkkapitaalbeheer In de voorgaande delen van de artikelenreeks over werkkapitaalbeheer werden de statische en de dynamische methode van werkkapitaalbeheer behandeld. Dit artikel geeft inzicht in het opstellen van een liquiditeitsprognose en behandelt daarmee de berekening van de geprognosticeerde netto cashflow. De opstelling die hiertoe wordt gebruikt is het rolling forecast cashflow statement (RFCFS; voortschrijdende liquiditeitsprognose). In een volgend artikel zullen enkele bijzondere onderdelen van het netto werkkapitaal worden besproken zoals: off-balance sheet financing, work in progress en transitorische posten. gemaakt wat het doel is van de berekening. Zo zal de berekening van de cash float bijna altijd op retrospectieve wijze plaats vinden. Het doel van de berekening is immers inzicht te verstrekken in de aard van de float (LM, RC, credit card betalingen, cheques en wissels) en hiermee de mutatie van de sub-administratie LM en RC te verklaren. De berekening van de free cashflow (FCF) vindt daarentegen overwegend op prospectieve wijze plaats. Het doel van de FCF-berekening is immers het voorspellen van de cashflows die in de planperiode (scenario periode) toekomen aan de verstrekkers van het vermogen. De FCF vormt voor valuators (bedrijfswaardebepalers) veelal het vertrekpunt voor de waardebepaling. De berekening van de netto cashflow kan zowel op prospectieve als op retrospectieve wijze plaats vinden. Van oudsher wordt de indirecte methode veelal ingezet om de aansluiting tussen de gerealiseerde winst in de jaarrekening en de netto cashflow te maken. Deze retrospectieve blik wordt geboden door de Staat van herkomst en besteding der middelen (SHBM). Tegenwoordig wordt dit overzicht het Kasstroomoverzicht conform de indirecte methode genoemd (zie TC 2010, afl. 10). Daarnaast kan het kasstroomoverzicht ook aan de hand van de directe methode worden opgesteld. Zowel de IASB (IAS.7) als de RJ (RJ ) geven de voorkeur aan de opname van het Kasstroomoverzicht conform de

2 33 directe methode in de jaarrekening. In de praktijk passen de meeste organisaties echter de indirecte methode toe. In tegenstelling tot de verklaring van de net cashflow over het verleden vindt de berekening van de toekomstige net cashflow uit praktische overwegingen veelal plaats conform de directe methode. Hiertoe wordt steeds vaker het rolling forecast cashflow statement (RFCFS) gebruikt. RFCFS: rolling forecast cashflow statement Het RFCFS is een liquiditeitsprognosemodel dat veelal wordt gebruikt door de financiële functie(s) binnen de organisatie, zoals de credit, cash en/of treasury manager. Bij de meeste mkb bedrijven zal de controller deze functies uitvoeren en derhalve verantwoordelijk zijn voor de invulling van het gehele RFCFS. De naam van het overzicht geeft precies aan wat het overzicht inhoudt: een voortschrijdende voorspelling van toekomstige cashflows. De netto cashflow wordt in het RFCFS opgesplitst naar de deelgebieden OpEx, CapEx, Tax en FinEx. Figuur 2 biedt een basale weergave van het RFCFS. Afhankelijk van de informatiebehoeften rond de cashflow kan dit schema worden uitgebreid. Rolling De term rolling staat hier voor voortschrijdend. Dit houdt in dat de controller op periodiek terugkerende basis de cashflows gedurende één vooraf vastgestelde periode vooruit plant. In figuur 2 wordt er één jaar vooruit gekeken: - gedurende de eerste maand vindt dit plaats op weekbasis, Methoden: Vuistregels Direct Indirect Cashflows BHK kasstroom Net cashflow Free cashflow Cash float Eenvoudig en uitgebreid CFS: kasstroom directe Cash float methode (LM & RC) SHBM: kasstroom indirecte methode FCF Figuur 1. Cashflow en float begrippen versus berekeningsmethoden.

3 Rolling forecast cash flow statement Wk 1 Wk 2 Wk 3 Wk 4 Mnd 2 Mnd 3 Kw 2 Kw 3 Kw 4 Valutair saldo primo OpEx CapEx Exploitatie: ontvangsten + verkopen contant + ontvangen van debiteuren (brackets en buckets) + overige ontvangsten (afval/uitval/bijproduct en diverse posten) Exploitatie: uitgaven - inkopen (grond- & hulpstof, materiaal, goederen) - lonen - LB/sociale lasten/pensioen - uitbesteed werk (freelancer, zzp, contracten) - huisvesting (huren, telefonie, energie, verzekering OG, water, onderhoud) - overigen (abonnenmenten, accountant, verzekering, lease) Mutaties duurzame kapitaalgoederen + desinvesteringen - investeringen 34 Tax FinEx Belastingen en heffingen + Subsidies +/- btw - winstbelasting - heffingen (provincie, waterschap, gemeente, etc.) Eigen vermogen - Betaalde dividenden + Ontvangen opgevraagd vermogen AH Vreemd vermogen: ontvangen gelden + LT (lening) + KT (deposito,callgeld) + ontvangen rente Vreemd vermogen: betaalde gelden - LT (lening u/g) - KT (deposito, callgeld) - betaalde rente Netto cashflow Valutair saldo ultimo Figuur 2. Rolling forecast cashflow statement (RFCFS). - gedurende het eerste kwartaal vindt dit bovendien plaats op maandbasis, en - gedurende het gehele jaar gebeurt dit ook nog eens op kwartaalbasis. Afhankelijk van de business cycle van het bedrijf en de mate waarin seizoensinvloeden hier een impact op hebben kan er natuurlijk ook op andere wijzen worden gepland. Veel voorkomende varianten zijn de jaarplanning op maandbasis of vier-weeksbasis (dertien perioden van vier weken). OpEx De term OpEx staat voor operational expenditures & receipts. In deze sectie van het RFCFS worden alle geplande operationele uitgaven en ontvangsten voor de komende periodes opgenomen. Er wordt hier uitdrukkelijk gesproken over expenditures (niet: expenses) en receipts (niet: revenues); het RFCFS geeft immers inzicht in de uitgaven en ontvangsten en niet in de kosten en opbrengsten. Onder operationeel dient hier te worden verstaan: alle uitgaven en ontvangsten die niet terug te voeren zijn op financiële, investerings- of fiscale transacties. Per saldo omvat de OpEx alle uitgaven en ontvangsten die verbonden zijn aan de operationele en enkele overige rest activiteiten (sundries) van een organisatie. Met betrekking tot de berekening van de cashflows in de sectie OpEx kunnen de volgende attentiepunten worden genoemd: Ontvangsten van debiteuren: brackets & buckets De ontvangen betalingen van debiteuren kunnen op basis van het ontvangstmoment worden ingedeeld naar ontvangsten die binnen en ontvangsten die buiten de overeengekomen betalingstermijn (term of payment: TOP) vallen. De debiteurenportefeuille (accounts receivable: AR) kan op basis van ouderdom worden onderverdeeld naar brackets. Een bracket is een tijdsklasse waarbinnen openstaande facturen op basis van ouderdom (DO: days outstanding) worden ingedeeld. Van oudsher zijn deze brackets gebaseerd op

4 intervallen van dertig dagen. Deze intervallen vinden hun oorsprong in de tijd dat er vanuit pragmatische overwegingen werd gewerkt met enkelvoudige rente. De enkelvoudige interestberekening werd gebaseerd op een maandtermijn van dertig dagen en een jaartermijn van 360 dagen. De voortschrijdende ontwikkeling binnen de ict heeft dit uitgangspunt inmiddels overbodig gemaakt. Met behulp van software kan immers tot op de dag nauwkeurig de samengestelde interest van elk openstaand factuurbedrag worden berekend. Het verdient dan ook de voorkeur om de brackets te baseren op de periodes die binnen het aanmaningstraject van een organisatie worden gehanteerd. Hiertoe worden de brackets eerst ingedeeld naar bracket(s) die voldoen aan de TOP en voorts naar brackets die achterstallig zijn. Deze laatste brackets worden in de praktijk van het creditmanagement buckets genoemd. Ontvangsten van debiteuren die voldoen aan de TOP vallen binnen de eerste bracket(s). Ontvangsten van debiteuren die niet voldoen aan de TOP vallen binnen één van de gedefinieerde buckets. Het is aan de controller om vooraf in te schatten welke ontvangsten binnen welke bracket(s) en buckets vallen. De terms of payment kunnen immers verschillen per branche, per land of zelfs per klant. Btw Alle ontvangsten uit hoofde van verkopen en alle uitgaven uit hoofde van inkopen luiden inclusief btw (voor zover btw wordt geheven). Indien gewenst kunnen de ontvangsten en uitgaven worden uitgesplitst naar de diverse btw-tarieven. De periodieke huursommen kunnen zowel btw-belast als vrij van btw plaats vinden. Hiervoor dienen de verhuurder en huurder expliciet te kiezen. Lonen versus uitbesteed werk/ingehuurde arbeidskrachten Lonen zijn vrij van btw. Bij het aantrekken van freelancers/ zzp ers of het uitbesteden van het werk moet echter wel btw worden verrekend. Loonbelasting/sociale lasten/pensioen Deze post dient onder de operationele uitgaven te worden verantwoord. Soms zijn controllers geneigd om deze post onder de sectie Tax van het RFCFS te scharen. Dit is niet correct; de loonbelasting wordt immers bij de werknemer als voorbelasting op de inkomstenbelasting geheven. Het is de werkgever die slechts zorg draagt voor de afdracht van de loonbelasting uit het bruto loon. CapEx De term CapEx staat voor capital expenditures & receipts. In deze sectie van het RFCFS worden alle geplande investeringen (uitgaven) en desinvesteringen (ontvangsten) in duurzame kapitaalgoederen voor de komende periodes opgenomen. Op deze wijze worden de cashflows als gevolg van investeringsbeslissingen expliciet getoond. Bovendien wordt de post uitgaven aan handelscrediteuren niet vervuild met uitgaven aan overige crediteuren. Tax De term Tax staat voor alle soorten belastingen die op de organisatie drukken. In deze sectie van het RFCFS worden alle winstbelastingen (incl. lump-sum taxes), btw, regionale heffingen en subsidies voor de komende periodes opgenomen. Met betrekking tot de berekening van de cashflows in de sectie Tax kunnen de volgende attentiepunten worden genoemd: Btw: factuurstelsel Organisaties die goederen en/of diensten leveren aan bedrijven dienen facturen te versturen voor de geleverde prestaties. Ten behoeve van de berekening van de periodiek verschuldigde of terug te vorderen btw dienen deze organisaties het factuurstelsel toe te passen. Dit houdt in dat de btw wordt berekend op basis van de facturen die in een aangiftetijdvak worden verstuurd en ontvangen. Hiermee wijkt het factuurstelsel af van het kasstelsel waarbij de verschuldigde of terug te vorderen btw wordt berekend op basis van de som van de periodiek ontvangen en betaalde bedragen. Binnen de organisaties die op basis van het factuurstelsel de btw verrekenen bestaat er de mogelijkheid voor verrekening op jaar-, kwartaal- of maandbasis. Als hoofdregel houdt de belastingdienst verrekening op kwartaalbasis aan. Indien per kwartaal meer dan euro aan btw verschuldigd is, dan dient de aangifte per maand te geschieden. Indien per jaar minder dan euro aan btw verschuldigd is, dan kan de aangifte per jaar geschieden. Vanwege de huidige economische crisis mogen de mkb-ondernemingen die per kwartaal meer dan euro aan btw afdragen toch per kwartaal aangifte doen (vanaf 2009 tot en met 2011). De grote bedrijven moeten verrekenen op maandbasis. Btw: afdracht vs terugbetaling De btw wordt op maand- of kwartaalbasis met de belastingdienst verrekend. Dit houdt in dat het saldo van de op de omzetfacturen in rekening gebrachte btw en de voordruk van de op de inkoopfacturen betaalde btw met de belastingdienst wordt verrekend. Deze verrekening kan de vorm hebben van: - een afdracht aan de belastingdienst: het bedrag van de op de omzetfacturen in rekening gebrachte btw is groter dan de voordruk van de op de inkoopfacturen betaalde btw. Deze afdracht dient plaats te vinden in de eerst volgende maand na het aangiftetijdvak; - een terugbetaling door de belastingdienst: het bedrag van de op de omzetfacturen in rekening gebrachte btw is kleiner dan de voordruk van de op de inkoopfacturen betaalde btw. De terugbetaling door de belastingdienst vindt afhankelijk van de snelheid van het indienen van de aangifte omzetbelasting plaats in de eerstvolgende maand of in de tweede opvolgende maand. Regionale heffingen en subsidie Regionale heffingen zoals provinciale, gemeentelijke en waterschapsheffingen worden verantwoord onder het kopje Tax. Indien één van deze heffingen echter sterk verbonden is met de omvang van de primaire activiteiten van de organisatie kan ervoor gekozen worden om deze heffingen op te nemen in de sectie OpEx. Dit geldt eveneens voor het onderdeel subsidies. FinEx De term FinEx staat voor financial expenditures & receipts. In deze sectie van het RFCFS worden alle geplande autonome transacties met de vermogensmarkt (geld- en kapitaalmarkt) voor de komende periodes opgenomen. Dit kan 35

5 Voorbeeldcase rolling forecast cashflow statement 36 De controller van een organisatie heeft op 3 januari 2011 de volgende cijfers verzameld: Per 1 januari 2011 bedroeg de positie LM/RC: Omzet (incl. 19% btw) 2010: + oktober november december De verwachte omzet (incl. 19% btw) voor de volgende acht maanden bedraagt per maand: + januari februari maart april mei juni juli augustus De debiteurenontvangsten vinden voor 30 procent plaats in de maand volgend op de maand waarin de omzet wordt gerealiseerd, voor 50 procent in de daarop volgende maand en de laatste 20 procent wordt ontvangen in de daarop volgende maand. De inkoop vindt plaats op rekening twee maanden voor de maand van verkoop. De inkoop bedraagt 75 procent van de verkoop. De betaling aan crediteuren vind plaats in de maand volgende op de maand van de aankoop. De afschrijvingen van vaste activa bedragen euro per maand. Aan operationele uitgaven (CooP: costs out of pocket) zoals lonen en huur wordt betaald: - januari februari maart april mei juni Van de totale rentelasten (inclusief de kosten van overdrafts) van de eerste zes maanden ter grootte van euro wordt in mei 600 en in juni euro betaald. Uit hoofde van verschuldigde VpB wordt in maart een uitgave van en in juni van euro gedaan. Het VpB-tarief bedraagt 25,5 procent, het btw-tarief 19 procent. In februari dient de aanschaf van een nieuwe machine van euro te worden betaald. In mei wordt euro afgelost op een langlopende lening. De voortschrijdende liquiditeitsbegroting op maandbasis voor de eerste zes maanden van 2011 conform het RFCFS zien er als volgt uit. Euro Netto cashflow 2011 (blauw) en valutaire positie (rood) per maand jan/11 feb/11 mrt/11 apr/11 mei/11 jun/11 Rolling forecast cashflow statement (euro) jan/11 feb/11 mar/11 apr/11 mei/11 jun/11 Valutaire positie primo Cash Inflow uit omzet: 1e bracket = 30% Cash Inflow uit omzet: 2e bracket (1e bucket) = 50% Cash Inflow uit omzet: 3e bracket (2e bucket) = 20% OpEx: cash inflow Betalingen aan crediteuren CooP: betaling personeel en huur OpEx: cash outflow Investeringen Desinvesteringen CapEx % btw afdracht op omzetfacturen (+ 1 mnd) % btw terugvordering voordruk (+ 1 mnd) VpB 25,5% Tax Rente Aflossingen FinEx jan/11 feb/11 mar/11 apr/11 mei/11 jun/11 Netto cashflow per maand Valutaire positie per ultimo

6 zowel op de markten voor eigen als vreemd vermogen. Met betrekking tot de berekening van de cashflows in de sectie FinEx kunnen de volgende attentiepunten worden genoemd. Vreemd vermogen De transacties kunnen bestaan uit het in- en uitlenen van hoofdsommen respectievelijk het aflossen en inlossen (van gedeelten) van deze hoofdsommen. Over het algemeen kunnen deze transacties zeer nauwkeurig worden gepland omwille van de standaard modaliteiten die aan de diverse vormen van vreemd vermogen kleven. Naast de transacties die betrekking hebben op hoofdsommen maken ook de interesten over deze hoofdsommen deel uit van de FinEx. De interestbedragen en vervaldata kunnen net zoals de (deel)transacties van de hoofdsommen uit de modaliteitenfiche van de lening worden afgeleid. Minder bekend maar eveneens tot de FinEx behorend zijn de kosten van overdrafts en de betaalde bankprovisies die verband houden met het aantrekken van vreemd vermogen. Tot de FinEx behoren niet de betaalde (boete)rente op handelsschulden (crediteuren). Deze worden in de sectie OpEx verantwoord. Netto cashflow De geprognosticeerde netto cashflow die wordt berekend aan de hand van het RFCFS bestaat uit de saldi van de cashflows uit de secties OpEx, CapEx, Tax en FinEx. Deze netto cashflow saldeert in de posten LM en/of RC op de balans. In het RFCFS worden de LM en RC samengevat onder het kopje Valutair saldo primo respectievelijk Valutair saldo ultimo. Het is aan de controller om vooraf te bepalen of dit valutair saldo dient te worden aangezuiverd indien het negatief is of dient te worden uitgezet indien het positief is en bovendien de wijze waarop hieraan invulling zal worden gegeven. Indien een organisatie door een bank gefinancierd is met vreemd vermogen kan de bank bovendien eisen dat het RFCFS periodiek wordt verstrekt aan de bank. De mate waarin de prognose in het RFCFS overeenkomt met de realisatie wordt door de bank gekenschetst als de kwaliteit van de communicatie. Deze kwaliteit kan worden bevorderd door voor elke sectie van het RFCFS een functionaris verantwoordelijk te stellen onder toepassing van controle technische functiescheiding. De volgende verdeling ligt dan voor de hand: - OpEx: credit manager en/of controller - CapEx: controller - Tax: tax xompliance officer - FinEx: cash & treasury manager In het mkb is veelal de controller verantwoordelijk voor de invulling van al de secties van het RFCFS. Vanuit het oogpunt van een strak gedirigeerd netto werkkapitaalbeheer kan er echter een knip worden gemaakt op basis van de geïnduceerde en de autonome cashflows. De credit manager kan zich dan richten op de calculatie van de cashflows uit hoofde van OpEx en de geïnduceerde cashflows uit hoofde van Tax. De controller kan zich richten op de calculatie van de autonome geldstromen. C 37