Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit > Dongeradeel. Jaarverslag

Transcriptie

1 Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit > Dongeradeel Jaarverslag 2013

2

3 Inhoudsopgave < 1. Inleiding 1.1 ter introductie 1.2 samenstelling van de commissie 2. Gemeentelijk beleid 2.1 algemeen 2.2 welstandsbeleid 2.3 monumentenbeleid 2.4 reclamebeleid 2.5 handhavingsbeleid 3. Lokale commissie 3.1 de openbare vergadering 3.2 vooroverleg, tussenoverleg en nabespreking 3.3 overige activiteiten 4. Cijfers en grafieken 4.1 aantal adviesaanvragen 4.2 percentage plannen met bezoek 4.3 percentage naar aard van de adviezen 4.4 percentage naar omvang van de bouwsom 5. Principes en praktijk van de advisering 5.1 algemeen 5.2 hanteren van de welstandsnota in de dagelijkse praktijk advisering in afwijking van de nota in afwijking van het advies verleende of geweigerde vergunning(en) 5.5 advisering t.a.v. monumentenaanvragen. 6. Bijzondere ontwikkelingen en projecten 6.1 bijzondere ontwikkelingen 6.2 bijzondere projecten 7. Conclusies en aanbevelingen

4 > Inleiding 1.1 Ter introductie Hûs en hiem in transitie Voor de deelnemende gemeenten in de gemeenschappelijke regeling hûs en hiem was 2013 een jaar van strategische heroriëntatie. Liquideren, fuseren of transformeren? Kort gezegd waren dit de meest fundamentele keuzes die aan het Algemeen Bestuur zijn voorgelegd door een werkgroep, die toekomstscenario s voor hûs en hiem heeft geschetst. Niet de kwaliteit van advisering door hûs en hiem vormde de aanleiding voor de heroriëntatie en de toekomstverkenning, exploitatietekorten in de bedrijfsvoering wel. De omzet van hûs en hiem bleef ook gedurende het verslagjaar dalen als gevolg van vraaguitval. Uit een peiling onder de deelnemende gemeenten bleek dat er voldoende draagvlak is voor het in stand houden van een gezamenlijke organisatie van de gemeenten op het gebied van ruimtelijke kwaliteit in Fryslân. Wel werd besloten om in te grijpen in de bedrijfsvoering. Eind 2013 werd door het Algemeen Bestuur besloten tot effectuering van het toekomstscenario met de titel: Zelfstandige continuering van hûs en hiem na transitie tot een flexibele organisatie met een passende omvang van de formatie. Contact tussen raadsleden en de door de raad benoemde leden van de commissie ruimtelijke kwaliteit is onverminderd van belang. In 2013 is gestart met het organiseren van bijeenkomsten en excursies, waarbij gemeenteraadsleden en medewerkers van hûs en hiem gezamenlijk de resultaten van het eigen welstands- en monumentenbeleid in de gemeente hebben aanschouwd en bediscussieerd. Dit initiatief is voor herhaling vatbaar en zal in 2014 worden voortgezet. Ongetwijfeld komt aan orde op welke wijze de gemeenteraad in de komende jaren invulling wil geven aan het beleid op het gebied van ruimtelijke kwaliteit in uw gemeente. Op hûs en hiem kan een blijvend beroep worden gedaan als betrouwbaar en gezaghebbende adviseur. Naast een sluitende exploitatie voor de gemeenschappelijke regeling is de transitie van hûs en hiem er ook op gericht om per gemeente maatwerk te leveren. De keuze voor een flexibele organisatie stelt hûs en hiem in staat om mee te bewegen met toekomstige veranderingen in de vraag naar onafhankelijk en deskundig advies op het gebied van ruimtelijke kwaliteit. Marc A. Visser directeur

5 Inleiding < 1.2 Samenstelling van de commissie De Lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit van de gemeente Dongeradeel is één van de 25 commissies die in Friesland werkzaam zijn onder verantwoordelijkheid van hûs en hiem en kent twee leden: een vaste voorzitter/rayonarchitect (3 jaar) en een roulerende secondant (± 4 maanden). Beiden zijn architect of monumentendeskundige en benoemd door de gemeenteraad. De samenstelling van de Lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit was in 2013 als volgt: - Voorzitter / rayonarchitect: Tim Brill - Secondant 1 e trimester: Jan Oostenbrug - Secondant 2 e trimester: Piet Klimstra - Secondant 3 e trimester: Jan Oostenbrug De commissie werd ondersteund door: - Monumentendeskundige: Gertjan Timmer De Lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit functioneert onder mandaat van de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. In de praktijk voorziet de lokale commissie veruit het grootste deel van de aanvragen van advies (ruim 95%). In dit verslagjaar zijn 2 van de 155 aanvragen uit de gemeente Dongeradeel voorgelegd aan de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit in Leeuwarden. Meer cijfers en grafieken vindt u in hoofdstuk 4. A.R.K. Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Lokale A.R.K. (2 leden) Centrale A.R.K. (9 leden) Voorzitter: Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit (3 jr) 2 Architecten (extern) (3 jr) Secr: Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit (4 mnd) Stedenbouwkundige (3 jr) Burgerlid (3 jr) Fac. Secr. monumentendeskundige Landschaparchitect (3 jr) Monumentendeskundige (3 jr) Cultuurhistoricus (3 jr) Voorzitter (3 jr) Secretaris Opbouw Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit

6 > Gemeentelijk beleid 2.1 Algemeen Het gemeentelijk welstandsbeleid maakt deel uit van het totale gemeentelijke ruimtelijk beleid. De advisering vindt plaats binnen de bouwmogelijkheden van de bestemmingsplannen. Sinds de invoering op 1 juli 2008 van de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening vormt de Structuurvisie het richtinggevend document voor de gewenste ruimtelijke ontwikkelingen op de langere termijn met uitwerkingen tot de vereiste maatregelen op kortere termijn. Aan de ruimtelijke kwaliteit wordt verder sturing gegeven met beeldkwaliteitplannen, gemeentelijk monumentenbeleid en reclamebeleid. 2.2 Welstandsbeleid Het gemeentelijk welstandsbeleid is in 2004 door de gemeenteraad voor het eerst vastgesteld. De kern van de nota wordt gevormd door de gebiedscriteria. Deze toetsingscriteria omschrijven in de verschillende soorten te onderscheiden gebieden per beeldaspect de aanwezige en beoogde kwaliteit van de bebouwing. Voor specifieke typen bouwwerken, zoals bijvoorbeeld boerderijen, zijn objectcriteria opgesteld. De welstandsnota is in 2008 herzien en te vinden op de gemeentelijke website. In het verslagjaar is een grote stap gezet in de voorbereiding voor een geheel geactualiseerde welstandsnota. 2.3 Monumentenbeleid De erfgoedverordening van Dongeradeel is in 2007 vastgesteld. (geactualiseerd in 2012) In de gemeente Dongeradeel bevinden zich 225 rijksmonumenten en 5 van rijkswege beschermde stads en dorpsgezichten, te weten Dokkum, Ee, Holwerd, Metslawier en Moddergat. De gemeente Dongeradeel heeft voor eigenaren van beeldbepalende panden binnen beschermde gezichten een stimuleringsregeling (DOM subsidie) in het leven geroepen om hen te stimuleren de beeldbepalende karakteristieken van hun pand te behouden. Een dergelijke regeling draagt bij aan het behoud van panden die geen monument zijn, maar door hun karakteristiek wel zeer beeldbepalend zijn voor de omgeving.

7 Gemeentelijk beleid < 2.4 Reclamebeleid Voor reclame zijn specifieke criteria opgesteld. Deze zijn per deelgebied en ook per bestemming gedifferentieerd. Het beleid is in samenspraak met verschillende partijen tot stand gekomen en heeft daarmee een breed maatschappelijk draagvlak, waarbij richting aanvragers op voorhand duidelijkheid wordt verschaft. De reclamecriteria voor de verschillende gebieden zijn goed te vinden op de gemeentelijke website. 2.5 Handhavingsbeleid Met ingang van 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) van kracht geworden. Deze wet regelt dat gemeenten en provincies nog maar één vergunning voor ruimtelijke activiteiten afgeven en handhaven, namelijk de Omgevingsvergunning. De Wabo vereist dat gemeenten een handhavingsbeleid opstellen. Een krachtig handhavingsbeleid draagt, zo blijkt uit de praktijk van de advisering, bij aan het vergroten van het draagvlak voor de ruimtelijke kwaliteitsborging. De gemeente Dongeradeel heeft ten aanzien van welstand een actief handhavingsbeleid. Voor de standaard glasvezelstations, waarvan in Dongeradeel circa 30 stuks worden geplaatst, verzorgde Adema architecten met een aantal eenvoudige middelen een aantrekkelijke remake.

8 > Lokale commissie 3.1 De openbare vergadering De commissie vergadert eens in de twee weken op het gemeentehuis voor de advisering van de ingediende aanvragen. Ter plaatse worden de plannen (voor het eerst) bekeken en getoetst. Deze vergadering is openbaar. Veelal worden aanvragers door de gemeente uitgenodigd een toelichting te geven en aanwezig te zijn bij de openbare behandeling van hun plan. Ook belanghebbenden zijn daarbij van harte welkom. De communicatie verloopt effectiever en plezieriger indien aanvragers aanwezig zijn. Niet alleen is de advisering met een mondelinge toelichting van de commissie duidelijker dan een adviesbrief, ook kan een mondelinge toelichting van de aanvrager meer inzicht bieden in de planbedoelingen. De agenda van de vergadering wordt vooraf op de website van de gemeente gepubliceerd. 3.2 Vooroverleg en tussenoverleg Naast de formele welstandstoetsing biedt de vergadering ook de mogelijkheid tot vooroverleg met de commissie. De aanvrager krijgt daarmee in een vroeg stadium zicht op de aanvaardbaarheid van zijn plannen. Van deze besprekingen wordt verslag gemaakt zodat hier in een later stadium op kan worden teruggekomen. Bij het tussenoverleg gaat het over een mogelijke aanpassing van het plan of wordt het uitgebrachte advies verduidelijkt Overige activiteiten In het verslagjaar 2013 heeft de voorzitter van de lokale commissie ruimtelijke kwaliteit deelgenomen aan acht keukentafelgesprekken in het kader van de Nije Pleats. Hierin is met name verkend hoe de agrariër de gewenste schaalvergroting van zijn bedrijf vorm zou kunnen geven in het licht van de landschappelijke inpassing. De gemeente Dongeradeel hanteert de multidisciplinaire Nije Pleats methode ook voor kleinere plannen, die niet passen in het planologische beleid en waarvoor een kwaliteitsarrangement wenselijk wordt geacht. Overigens heeft in het voorjaar een evaluatieonderzoek plaatsgevonden over de ervaringen met en de resultaten van de Nije Pleats, waaraan ook ambtenaren van deze gemeente hebben bijgedragen. Verder heeft de voorzitter van de lokale commissie deelgenomen aan een aantal door de gemeente georganiseerde schetssessies die dienden om aan de hand van actuele aanvragen al schetsenderwijs te zoeken naar wenselijke vormgevingsprincipes die als onderlegger kunnen dienen voor vervolgsituaties.

9 Cijfers en grafieken <

10 > Cijfers en grafieken 4.1 Aantal adviesaanvragen en behandelingen aanvragen gemeente Dongeradeel aanvragen Provinciaal gemeentelijk provinciaal Aantal adviesaanvragen en behandelingen In 2013 zijn 145 adviesaanvragen ingediend, een daling van 13% t.o.v (provinciaal: een daling van 15%). Met een gemiddeld aantal behandelingen per aanvraag van 1,68 resulteert dit in 244 planbehandelingen. Het aantal monumentenaanvragen zakte van 11 naar 10. De adviesgelden (niet afgebeeld) zakten van naar , een daling van 17% t.o.v Percentage plannen met bezoek 60% 50% 40% 30% 20% 10 % 0% Percentage plannen met bezoek plannen met bezoek Dongeradeel plannen met bezoek Provinciaal Het percentage aanvragen waarbij de aanvrager het plan in de lokale commissie toelichtte nam verder toe van 47% in 2012 naar 50% in Provinciaal waren de percentages 36% en 38%. Deze stijgende tendens draagt bij aan de vermaatschappelijking van de welstandsadvisering en komt ten goede aan de wederzijdse communicatie tussen gemeentelijk adviseur en de aanvrager.

11 Cijfers en grafieken < 4.3 Percentage naar aard van de adviezen 50% 40% 30% 20% 10 % 0% De provinciale tendens van een daling van voldoetadviezen bij de 1 e behandeling (van 42 naar 38%) zette zich in Dongeradeel versterkt door (van 39 naar 32%). Percentage VOLDOET adviezen bij 1 e behandeling 50% 40% Een lichte schommeling in de voldoet-mits-adviezen. 30% 20% 10 % 0% Percentage VOLDOET MITS adviezen bij 1 e behandeling 50% 40% 30% 20% 10 % 0% Percentage VOLDOET NIET adviezen bij 1 e behandeling 50% 40% 30% 20% 10 % De stijging in voldoet-nietadviezen zette in 2013 door, (van 24% naar 27%; provinciaal van 14,2% naar 15,8 %). Wellicht hangt e.e.a. samen met het lage percentage vooroverleggen. In het percentage vooroverleggen steekt Dongeradeel provinciaal gezien ongunstig af. Het moge duidelijk zijn dat vooroverleg bijdraagt tot sneller positief resultaat. 0% Gemeente Dongeradeel --- Provinciaal Percentage VOOROVERLEG adviezen bij 1 e behandeling

12 > Cijfers en grafieken 4.4 Percentage naar omvang van de bouwsom 45% 40% 35% 30% % 20% 15% 10% % 0% gemeente Dongeradeel Percentage naar omvang van bouwsom 35% 30% 25% 20% 15% 10% % 0% provinciaal Percentage naar omvang van bouwsom Opvallend is de stijging van het percentage aanvragen met bouwsommen in de één na hoogste categorie (van 6% naar 13,3%) tegenover de daling van de middelste prijscategorie (van 24,7% naar 20%). De daling van aanvragen in de duurste categorie (van 10,0% naar 7,5%) is sterker dan het gemiddelde provinciale beeld (van 9,5% naar 9,3%).

13 Cijfers en grafieken <

14 > Principes en praktijk van de advisering 5.1 Algemeen De advisering aan de gemeente behelst de toetsing van de ingediende bouwplannen aan het door de gemeenteraad vastgestelde beleid. Voor een beter begrip blijkt het steeds weer goed te zijn de aanvragers tijdens de beoordeling in de lokale commissie op de hoogte te stellen van deze taak: de adviescommissie ruimtelijke kwaliteit adviseert immers niet op basis van eigen voorkeuren, zoals nog wel eens wordt gedacht. In dit hoofdstuk komt het belang van de duidelijkheid van het te beoordelen materiaal en van het toetsingskader aan de orde. Ook de mate waarin de welstandsnota toereikend is voor alle adviesaanvragen en in hoeverre de advisering door het College kan worden overgenomen wordt besproken. 5.2 Hanteren van de welstandsnota in de dagelijkse praktijk. Het gemeentelijk welstandsbeleid van de gemeente Dongeradeel is in 2004 door de gemeenteraad voor het eerst vastgesteld in de vorm van de welstandsnota waarbij het gemeentelijke grondgebied in verschillende gebiedstypen is verdeeld. Daarnaast zijn er zogenaamde objectgerichte criteria voor specifieke bouwwerken vastgesteld: Boerderijen, mestvergistingsinstallaties, windturbines en grootschalige reclameobjecten. De nota is in 2008 herzien. In het verslagjaar is men met een grondige actualisatie van de welstandsnota gestart, die voorjaar 2014 zal worden vastgesteld. Voor de nieuwbouwgebieden (ontwikkelingsgebieden) zijn zogenaamde beeldkwaliteitplannen vastgesteld. Deze documenten bieden specifieke criteria, waarbij ook doelstellingen met betrekking tot de inrichting van het openbare gebied worden aangegeven. Het verdient aanbeveling deze beeldkwaliteitplannen als ruimtelijke kwaliteitsparagrafen in het bestemmingsplan op te nemen. Voor incidentele nieuwe ontwikkelingen worden doorgaans specifieke welstandscriteria opgesteld. In het geval van tussentijdse wijziging van de criteria is het van belang dat deze zijn vastgesteld door de gemeenteraad dan wel dat het voornemen daartoe bestaat. De welstandscriteria gaven doorgaans voldoende houvast voor een verantwoorde advisering.

15 Principes en praktijk van de advisering < 5.3 Advisering in afwijking van de criteria In veruit de meeste gevallen bieden de criteria van de welstandsnota voldoende houvast voor de advisering over de aanvragen. In die gevallen waarbij de commissie van mening is dat een afwijkend ontwerp zowel op zichzelf van bijzondere kwaliteit is alsook wel degelijk een extra bijdrage aan het omgevingsbeeld kan leveren kan de commissie adviseren de hardheidsclausule te gebruiken. Vrijwel zonder uitzondering worden deze gevallen aan de breed samengestelde centrale commissie voorgelegd. In het verslagjaar is in één geval overwogen B en W te adviseren gebruik te maken van de hardheidsclausule. Het betrof een vooroverleg over een houten bedrijfswoning in het buitengebied bij Ee. 5.4 In afwijking van het advies verleende of geweigerde bouwvergunning Aan de adviescommissie is geen melding gedaan van beschikkingen in afwijking van het welstandsadvies. 5.5 Advisering monumentenaanvragen De lokale adviescommissie ruimtelijke kwaliteit beoordeelt in eerste instantie of zij de aanvraag verder zelf af kan handelen. Wanneer blijkt dat de aanvraag door de lokale adviescommissie zelf afgehandeld kan worden, schrijft zij een gecombineerd welstand en monumentenadvies. Indien voor de bouwaanvraag zeer specifieke monumentenkennis nodig is wordt de aanvraag aan de monumentenadviseur of de centrale adviescommissie ruimtelijke kwaliteit voorgelegd. Op deze wijze is het mogelijk om de adviesaanvragen zorgvuldig en binnen de gestelde termijnen te behandelen. In het verslagjaar 2013 zijn 10 adviesaanvragen uit de gemeente Dongeradeel voorgelegd aan de commissie.

16 > Bijzondere ontwikkelingen en projecten 6.1 Bijzondere ontwikkelingen Van rijkswege is sinds begin 2013 de verplichting om voor elk welstandsadvies de commissie in te schakelen geschrapt; de advisering kan ook door de eigen ambtenaren worden afgedaan. In het verleden (tot de invoering van de Wabo in 2010) was dit voor kleine bouwplannen ook al mogelijk. Hûs en hiem heeft aan de Friese gemeenten een uniforme regeling voorgelegd hoe om te gaan met deze ambtelijke welstandstoetsing. De gemeenteraad van Dongeradeel heeft in het verslagjaar voor deze aanpak gekozen. De hausse aan investeringen van agrarische bedrijven hield in het verslagjaar aan. In zeven gevallen werd geadviseerd volgens de methodiek van de Nije Pleats. Helaas brandden in het voorjaar van 2013 binnen de gemeente 2 historische boerderijen af. Voor het herbouwplan voor de schuur van de familie Sipma in Engwierum kwam het Nije Pleats team samen in het dorpshuis. De herbouw van de schuur en het lyts hûs van de familie Hoekstra in Bollingwier werd eind van het jaar aangevraagd en in 2014 behandeld. Eveneens stijgend is de populariteit van zonnepanelen. Indien ze deel uitmaken van het dakvlak en niet binnen het beschermde stads- of dorpsgezicht of op een monument worden geplaatst zijn ze vergunningsvrij. Niet altijd leveren ze een positieve bijdrage aan het uiterlijk van het gebouw. Hûs en hiem heeft in het verslagjaar een publieksfolder met tips opgesteld. Deze is op de website te vinden ( Daarnaast zijn een aantal aanvragen van zonnepanelen binnen een beschermd gezicht voorgelegd. Bij een geval in Holwerd oordeelde de commissie dat de geplaatste panelen een exces vormden. Aanbevolen wordt voor de bewoners van beschermde gezichten collectieve locaties buiten het beschermd gebied aan te wijzen waar ze hun eigen panelen kunnen plaatsen. De opbrengst kan, dankzij nieuwe rijksregelgeving, worden verrekend met de energienota, alsof de panelen op het eigen dak zijn geplaatst. 6.2 Bijzondere projecten Hierna volgt een vrij willekeurige selectie van een aantal opmerkelijke plannen.

17 Bijzondere ontwikkelingen en projecten < Herbouw schuur Engwierum arch. Karin Couwenberg Uitbreding ambulancepost Dokkum Adema architecten Herbouw schuur Bollingwier Adema architecten Uitbreiding schuur en nieuwe woning Ee arch. Gunnar Daan

18 > Conclusies en aanbevelingen 7 Conclusies en aanbevelingen De gemeente Dongeradeel wordt door ons als een gemeente ervaren, waar de welstandsadvisering tijdens de lokale commissievergadering op een efficiënte wijze wordt gefaciliteerd. De eventuele kritiek op plannen wordt mede door de inzet van de afdeling doorgaans in de tweede aanvraag ondervangen. Op nieuwe ontwikkelingen wordt tijdig geanticipeerd met het opstellen van stedenbouwkundige onderbouwingen en bijbehorende specifieke welstandscriteria. Er is sprake van een vrij intensieve afstemming tussen gemeentelijk ruimtelijk beleid en de adviseur van hûs en hiem. Experimenten in de vorm van schets-sessies en een veelvuldige gebruik van de Nije Pleatsmethodiek, ook voor gevallen anders dan grootschalige agrarische ontwikkelingen, zijn hiervan voorbeelden. Het percentage bezoekers tijdens de vergaderingen van de lokale commissie steeg in het verslagjaar 2013 opnieuw. Afgezet tegen de provinciaal stijgende trendlijn (36%) is het aantal plannen met bezoek (50%) opnieuw ruim boven het gemiddelde. Het verdient desalniettemin aanbeveling het bezoek van aanvragers bij de planbehandeling te blijven stimuleren. Voor een verdere optimalisering worden de volgende aanbevelingen gedaan: - Het vaststellen van een lijst van gemeentelijke monumenten. De inventarisatie, beschrijving en waardering van de cultuurhistorische waarden van de individuele objecten zijn een instrument voor een effectiever beleid ten aanzien van deze voor de gemeente belangrijke objecten in vergelijking met dan tot nu toe het geval is. - Tevens is afstemming van het monumentenbeleid met overig ruimtelijk beleid aan te bevelen. De rijksoverheid streeft een meer gebiedsgerichte benadering van het erfgoedbeleid na en het bestemmingsplan wordt ook ingericht om cultuurhistorische waarden te borgen. - Voor de bewoners van panden in de beschermde dorps- en stadsgezichten collectieve locaties organiseren waar ze hun zonnepanelen kunnen plaatsen. Recente rijksregelgeving maakt het mogelijk om de opbrengst te verrekenen met de jaarlijkse energierekening, als waren de panelen op het eigen dak geplaatst.

19 Conclusies en aanbevelingen < Tot slot nodigen wij u van harte uit een zitting van de Lokale adviescommissie ruimtelijke kwaliteit bij te wonen of tezamen met de voorzitter op excursie in uw eigen gemeente te gaan. Namens de Lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Ir. Tim Brill, voorzitter.

20