Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit > Tytsjerksteradiel. Jaarverslag Lokale Commissie

Transcriptie

1 Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit > Tytsjerksteradiel Jaarverslag Lokale Commissie 2014

2 > Cijfers en grafieken Welstandadviesaanvragen per gemeente in het verslagjaar 2014 TER INTRODUCTIE De gemeenschappelijke regeling hûs en hiem heeft in 2014 weer een positief financieel resultaat geboekt, na twee verliesgevende jaren. Door een stijging van het aantal adviesaanvragen namen de adviesinkomsten toe met circa 25% ten opzichte van De lasten van de Friese adviesorganisatie vielen lager uit door ingrepen in de bedrijfsvoering. De gunstige jaarcijfers zijn tevens een signaal dat de Friese bouweconomie weer aantrekt, na een lange periode van stagnatie. Deels is de toename van bouwinitiatieven in Fryslân toe te schrijven aan het feit dat er weer woningbouwplannen worden ontwikkeld. Ook de agrarische sector droeg met o.a. uitbreidingen van nieuwe stallen flink bij. In 2014 werd een mijlpaal bereikt met de 100ste Nije Pleats sessie. Opvallend in de jaarcijfers is verder dat het aantal monumentenaanvragen in 2014 met bijna 25% toenam. Dat hûs en hiem in 2014 weer zwarte cijfers schrijft, terwijl in de begroting met een tekort van ruim 2 ton rekening was gehouden, geeft aan dat de GR gevoelig is voor conjuncturele veranderingen. De eind 2013 in gang gezette transitie naar een flexibele organisatie, die beter kan inspelen op veranderingen in de adviesbehoefte, wordt dan ook door het dagelijks bestuur doorgezet. Eind 2014 werd in een Georganiseerd Overleg met de vakbonden een akkoord bereikt over een Sociaal Plan. Als er weer sprake is van een kostendekkende exploitatie van de GR hûs en hiem zal de discussie over de ruimtelijke kwaliteitsborging in de deelnemende gemeenten zich meer kunnen toespitsen op de inhoud. Met de Omgevingswet in aantocht is er voldoende aanleiding om ons te bezinnen op de wijze waarop zowel het beleid als de uitvoering daarvan in de toekomst gestalte krijgt. Een aantal gemeenten heeft in 2014 het welstandsbeleid bijgesteld door de welstandsnota te actualiseren. Enkele gemeenten willen ook invulling geven aan de ruimte die de wetgever biedt om met behulp van de Kan-bepaling de uitvoering van dat welstandsbeleid anders te organiseren. Mede naar aanleiding van de uittreding van de gemeente Tytsjerksteradiel uit de gemeenschappelijke regeling heeft dit onderwerp tot stevige debatten geleid in de vergaderingen van het Algemeen Bestuur, dat in 2014 tweemaal bijeen kwam. De basis voor de gemeenschappelijke regeling wordt gevormd door het principe dat gemeenten samenwerken. Omdat ze gezamenlijke opgaven hebben, omdat ze expertise en ervaring kunnen delen en ook omdat de adviestaken op een financieel efficiënte wijze worden uitgevoerd. Naast pleidooien om ruimte te bieden aan een meer gedifferentieerde vorm van deelname aan de GR is er de roep om harmonisatie en onderlinge solidariteit. In het verslagjaar hebben deze debatten nog niet tot een eensluidende conclusie geleid. Deze discussie zal in 2015 worden voortgezet. Het initiatief om de contacten tussen gemeenteraadsleden en leden van de commissie Ruimtelijke Kwaliteit te intensiveren is succesvol gebleken. Ook in 2014 werden er in verschillende gemeenten informatieve bijeenkomsten en fietstochten georganiseerd, waarbij gezamenlijk de resultaten van het gemeentelijk beleid voor welstand en monumenten werden aanschouwd en besproken. Marc A. Visser directeur Totaal aantal welstandsadviesaanvragen in het verslagjaar 2014 Totaal aantal welstandsadviesaanvragen in de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit in het verslagjaar 2014

3 SAMENSTELLING VAN DE COMMISSIE De samenstelling van de Lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit was in 2014 als volgt: Voorzitter : Secondant 1e vier maanden: Secondant 2e vier maanden: Secondant 3e vier maanden: Monumentendeskundige: Gertjan Timmer Jasper van Zellingen Gerrit Boschloo René Bremer René Bremer De Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit was in 2014 samengesteld uit de volgende externe leden: Architecten (2x) Stedenbouwkundige Burgerlid Landschapsarchitect Monumentendeskundige Cultuurhistoricus Voorzitter (directeur hûs en hiem) Secretaris (adviseur hûs en hiem) (Zie ook onze website voor een overzicht van de leden van de adviescommissie.) GEMEENTELIJK BELEID Algemeen Het gemeentelijk welstandsbeleid maakt deel uit van het totale gemeentelijke ruimtelijk beleid. De advisering vindt plaats binnen de bouwmogelijkheden van de bestemmingsplannen. De structuurvisie is het richtinggevend document voor de gewenste ruimtelijke ontwikkelingen op de langere termijn met uitwerkingen tot de vereiste maatregelen op kortere termijn. Aan de ruimtelijke kwaliteit wordt verder sturing gegeven met beeldkwaliteitplannen, en zo mogelijk gemeentelijkemonumentenbeleid en reclamebeleid. Welstandsbeleid Het gemeentelijk welstandsbeleid is in 2004 door de gemeenteraad voor het eerst vastgesteld. De kern van de nota wordt gevormd door de gebiedscriteria. Deze toetsingscriteria omschrijven in de verschillende soorten te onderscheiden gebieden per beeldaspect de aanwezige en beoogde kwaliteit van de bebouwing. Voor specifieke typen bouwwerken, zoals bijvoorbeeld boerderijen, zijn objectcriteria opgesteld. In 2012 is een aanvulling op de Welstandsnota Tytsjerksteradiel vastgesteld. Deze aanvulling betreft het vervallen van de welstandstoets voor bouwwerken achter de voorgevellijn, voor zover deze gelegen zijn in het achtererfgebied en waarvan de bouwkosten lager zijn dan ,-. Erfgoedbeleid Het voornemen van de gemeente Tytsjerksteradiel om tot een gemeentelijke erfgoedbeleid te komen, moet nog nader gestalte krijgen. In het verslagjaar zijn geen zichtbare ontwikkelingen geweest op het vlak van de totstandkoming van de gemeentelijk monumentenlijst. Alhoewel het aantal monumentenaanvragen voor rijksmonumenten in Tytsjerksteradiel relatief beperkt is, vormt de uitvoering van de besteltaken aangaande rijksmonumenten een aandachtspunt. Reclamebeleid Reclame vormt een belangrijke factor in de beleving van het omgevingsbeeld. Wildgroei is een bekend risico bij reclame en is te voorkomen met het instrument van gemeentelijk reclamebeleid. De gemeente Tytsjerksteradiel heeft geen integraal reclamebeleid vastgesteld. Handhavingsbeleid Een krachtig handhavingsbeleid draagt, zo blijkt uit de praktijk van de advisering, bij aan het vergroten van het draagvlak voor de ruimtelijke-kwaliteitsborging. De gemeente Tytsjerksteradiel heeft een gematigd actief handhavingsbeleid. > Cijfers en grafieken Monumentenadviesaanvragen per gemeente in het verslagjaar 2014 > Cijfers en grafieken Totaal aantal monumentadviesaanvragen in het verslagjaar 2014 Totaal aantal monumentadviesaanvragen in de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit in het verslagjaar 2014

4 DE LOKALE COMMISSIE De openbare vergadering De commissie vergadert eens in de twee weken op het gemeentehuis voor de advisering van de ingediende aanvragen. Ter plaatse worden de plannen (voor het eerst) bekeken en getoetst. Deze vergadering is openbaar. De agenda van de vergadering wordt niet op de website van de gemeente gepubliceerd, de uitslagen van de adviezen wel. Vooroverleg en tussenoverleg Naast de formele welstandstoetsing biedt de vergadering ook de mogelijkheid tot vooroverleg met de commissie. De aanvrager krijgt daarmee in een vroeg stadium zicht op de aanvaardbaarheid van zijn plannen. Overige activiteiten In het verslagjaar heeft er eenmaal een Nije Pleats-sessie plaatsgevonden. Samen met andere adviserende instanties op het gebied van ruimtelijke kwaliteit is daarbij onderzoek gedaan naar de wijze waarop de agrariër de gewenste schaalvergroting van zijn bedrijf vorm zou kunnen geven. Er zijn in het verslagjaar geen andere structurele activiteiten geweest zoals bijvoorbeeld kwaliteitsteams etc. DE ADVISERING Algemeen De advisering aan de gemeente behelst de toetsing van de ingediende bouwplannen aan het door de gemeenteraad vastgestelde beleid. Jaarlijks brengen zowel de commissie als burgemeester en wethouders aan de gemeenteraad verslag uit van de advisering en hoe daarmee is omgegaan. De werkwijze van de lokale commissie is erop gericht de toetsing van de plannen zoveel mogelijk in dialoog met de aanvrager te doen. Deze directe communicatie is voor alle betrokkenen niet alleen plezierig maar ook efficiënt: de planbedoelingen worden voor de commissieleden verhelderd en eventuele kritiek kan doorgaans in tweede instantie worden ondervangen. De welstandsnota in de dagelijkse praktijk. De welstandsnota wordt over het algemeen elk jaar door de gemeente herzien. De bruikbaarheid van de welstandsnota is in het algemeen goed te noemen. De gestelde criteria zijn vaak helder en duidelijk. De bekendheid bij de aanvragers en vertegenwoordigers blijft vaak beperkt tot het bestaan van de nota. Wellicht kan het opnemen van de nota op de gemeentelijke website hierbij helpen. In het gemeentehuis zijn goede faciliteiten voor een inzichtelijke planpresentatie. Advisering in afwijking van de criteria In de meeste gevallen bieden de criteria van de welstandsnota voldoende houvast voor de beoordeling van de aanvragen. In de gevallen dat een afwijkend ontwerp van bijzondere kwaliteit is en een extra bijdrage aan het omgevingsbeeld levert, kan de commissie adviseren de hardheidsclausule toe te passen. Vrijwel zonder uitzondering worden deze gevallen aan de breed samengestelde centrale commissie voorgelegd. In afwijking van het advies verleende of geweigerde vergunning Dit jaar zijn ons geen meldingen gedaan van verlening van bouwvergunningen in afwijking van het welstandsadvies. Terugkoppeling naar de commissie is voor een goede advisering van belang. Advisering monumentenaanvragen In eerste instantie voert de lokale adviescommissie ruimtelijke kwaliteit een quick scan uit en beoordeelt zij of ze de aanvraag zelf ter plaatse af kan handelen. Is dat het geval dan schrijft zij een gecombineerd welstands- en monumentenadvies. In de overige gevallen wordt het plan behandeld door de monumentenadviseur, die zo nodig ter plekke gaat kijken en het plan eventueel aan de centrale adviescommissie voorlegt. Op deze wijze is het mogelijk om de adviesaanvraag zorgvuldig en binnen de gestelde termijnen te behandelen. In het verslagjaar 2014 werden provinciebreed in totaal 275 adviesaanvragen behandeld. Daarvan zijn vijf adviesaanvragen in de gemeente Tytsjerksteradiel voorgelegd aan de Lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. In de Centrale Adviescommissie zijn drie monumentenplannen behandeld. > Cijfers en grafieken Aantal adviesaanvragen en behandelingen / Percentage plannen met bezoek Aantal adviesaanvragen en behandelingen Het aantal welstandsadviesaanvragen daalde in het verslagjaar van 96 naar vier. Dit heeft alles te maken met het uittreden uit de gemeenschappelijke regeling Percentage plannen met bezoek --- Gemeente Tytsjerksteradiel --- Provinciaal Het percentage plannen met bezoek is in het verslagjaar sterk gedaald. Het lage aantal planbehandelingen is hier mede debet aan. Het provinciale gemiddelde stijgt nog elk jaar licht

5 > Cijfers en grafieken Percentage naar de aard van het advies BIJZONDERE PLANNEN EN ONTWIKKELINGEN Bijzondere ontwikkelingen Per 1 januari 2015 zal de gemeente Tytsjerksteradiel uittreden uit de gemeenschappelijk regeling hûs en hiem. Dit betekent concreet dat er geen adviesaanvragen meer gedaan worden bij hûs en hiem en dat de welstandstoetsing van bouwplannen intern door ambtenaren zal worden gedaan. Voor de verplichte onafhankelijke toetsing van monumentenaanvragen zal gebruik worden gemaakt van de expertise van het Groningse Team Ruimtelijke Kwaliteit Libau. Op het gebied van welstandstoezicht staat de wet- en regelgeving niet stil. In het kader van de op handen zijnde Omgevingswet (2018) is in de nabije toekomst een privatisering van de bouwtoets en de kwaliteitsborging te verwachten. De gemeenten krijgen de mogelijkheid om in de vorm van een omgevingsplan bijvoorbeeld regels vast te leggen over de bestemming van grond, afspraken over natuur en milieu en cultureel erfgoed. Het omgevingsplan kan zo 'breed' gemaakt worden als zij willen: Van een goede ruimtelijke ordening tot een goede fysieke leefomgeving. Ook kunnen de gemeenten in hun (verplichte) omgevingsplan aangeven of en zo ja in hoeverre zij de ruimtelijke-kwaliteitsborging van de gebouwde omgeving door een onafhankelijke adviescommissie wil laten doen. In de ontwerp Omgevingswet is inmiddels de term monumentencommissie vervangen door gemeentelijke adviescommissie. Dit maakt de weg vrij voor gemeenten om indien gewenst een externe als adviescommissie ruimtelijke kwaliteit in te schakelen voor een - brede - integrale welstands- en monumentenadvisering. Een andere meer recente verandering is de invoering (2013) van de zogenaamde Kan-bepaling waarmee de gemeenten ruimte krijgen om te beslissen of zij wel of niet gebruik willen maken van de onafhankelijke adviescommissie ruimtelijke kwaliteit of dat de omgevingsvergunningplichtige plannen ambtelijk worden getoetst aan de welstandscriteria. Een klein aantal Friese gemeenten waaronder de gemeente Tytsjerksteradiel maakt al gebruik van deze bepaling. Dit houdt voor de gemeente Tytsjerksteradiel specifiek in dat bouwwerken achter de voorgevellijn, voor zover deze gelegen zijn in het achtererfgebied (bedoeld zoals in het Bor) en waarvan de standaardbouwkosten lager zijn dan ,- niet meer ter toetsing aan hûs en hiem zijn voorgelegd. Het zou goed zijn als alle gemeenten op korte termijn gaan aangeven in hoeverre zij gaan kiezen voor (gedeeltelijke) ambtelijke toetsing, of de aanvragen blijven voorleggen aan hûs en hiem. Bijzondere projecten Na het qua aantal aanvragen en bouwproductie bijzonder schrale jaar 2013 werd in de loop van 2014 een heel voorzichtig herstel zichtbaar. Ondanks het uitblijven van een significant structureel herstel in de gemeente Tytsjerksteradiel is er een tweetal in het oog springende projecten en bouwinitiatieven te noemen. Al deze plannen zijn behandeld in de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. - Zorgcentrum Noardburgum Het plan betrof de herinrichting van zowel het terrein als de bebouwing van het bestaande zorgcentrum Nieuw Toutenburg. De bestaande bebouwing zal worden gesloopt waarbij op de plek van de bebouwing een nieuwe parkruimte en riante waterpartij zal worden aangelegd. Aan deze waterpartij komen in een paviljoenvorm en met een heldere modernistische architectuur de woon/zorgruimten van Burgumerheide te liggen. De commissie uitte haar waardering voor de zorgvuldigheid waarmee het plan is opgezet en vormgegeven. Impressie eerste ontwerp Zorgcentrum Percentage VOOROVERLEG-adviezen bij eerste behandeling --- Gemeente Tytsjerksteradiel --- Provinciaal Percentage VOLDOET-adviezen bij eerste behandeling

6 > Cijfers en grafieken Percentage naar de aard van het advies - Bonnemahuis Hurdegaryp De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed heeft een procedure opgestart om het voormalige woonhuis van architect Abe Bonnema en de bijbehorende tuin (naar ontwerp van tuinarchitecte Mien Ruys) aan te wijzen als beschermd rijksmonument. Dit voornemen vloeit voort uit het aanwijzingsprogramma van het Rijk om een aantal topmonumenten uit de wederopbouwperiode 1959 t/m 1965 aan te wijzen. De adviescommissie ruimtelijke kwaliteit heeft de gemeente geadviseerd dat het woonhuis en de tuin van voldoende cultuurhistorische betekenis zijn om de aanwijzing te rechtvaardigen Percentage VOLDOET MITS-adviezen bij eerste behandeling Bonnemahuis Hurdegaryp Gemeente Tytsjerksteradiel --- Provinciaal 1 Percentage VOLDOET NIET-adviezen bij eerste behandeling

7 > Cijfers en grafieken Percentage naar omvang van de bouwsom CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN De gemeente Tytsjerksteradiel werd door ons als een gemeente ervaren, waar de welstandsadvisering tijdens de lokale commissievergadering op een efficiënte wijze werd gefaciliteerd. De eventuele kritiek op plannen werd mede door de inzet van de afdeling doorgaans in de tweede aanvraag ondervangen. - t.a.v. welstandsbeleid: De huidige nota wordt bijna elk jaar herzien maar is jammer genoeg niet te vinden op de gemeentelijke website. Actueel zijn de ontwikkelingen met betrekking tot de nieuwe omgevingswet. Aanbeveling: In tegenstelling tot een groot aantal andere Friese gemeenten zijn de agenda s en uitslagen van de commissie vergaderingen en de welstandsnota niet op de gemeentelijke website te vinden. Teneinde de werkwijze met betrekking tot de toetsing van ruimtelijke kwaliteit, al dan niet ambtelijk, bij aanvragers en vertegenwoordigers te vergroten wordt een plaatsing van deze onderdelen op de gemeentelijke website aanbevolen. Op het gebied van welstandstoezicht staat de wet- en regelgeving niet stil. In het kader van de op handen zijnde Omgevingswet (2018) zullen de gemeente de mogelijkheid (verplichting) krijgen een omgevingsplan op te stellen. Wij bevelen u aan om op de omgevingswet te anticiperen en ruimtelijke kwaliteitsborging en cultureel erfgoed een prominente plek te geven bij het opstellen van het omgevingsplan. - t.a.v erfgoedbeleid: conclusies: In het verslagjaar is weinig vooruitgang geboekt bij het tot stand komen van het gemeentelijk monumentenbeleid in Tytsjerksteradiel. De uitvoering van de besteltaken ten aanzien van de rijksmonumenten in Tytsjerksteradiel, verdient verbetering en een betere afstemming binnen de gemeentelijke organisatie. aanbevelingen: Voor wat betreft de ambitie voor gemeentelijk monumentenbeleid en ook voor wat betreft de uitvoering van de besteltaken, lijkt versterking van de kennis en expertise op het vlak van monumentenzorg en erfgoedbeleid binnen de gemeentelijke organisatie, gewenst. Nu het Rijk gemeenten de verplichting oplegt om het cultureel erfgoed bij de belangenafweging in het kader van ruimtelijke planontwikkelingen serieus mee te laten wegen, is integraal erfgoedbeleid gewenst. Verder is het aan te bevelen om het draagvlak voor monumenten niet alleen bij monumenteneigenaren maar ook bij andere inwoners te vergroten. - t.a.v. reclamebeleid: De gemeente Tytsjerksteradiel heeft met betrekking tot de aanvraag van reclame-uitingen geen beleid opgesteld. Hoewel de commissie de ontwikkeling van specifieke reclamecriteria voor met name kwetsbare gebieden als het centrum van Burgum of het buitengebied voorstaat, geeft de toetsing van de aanvragen op basis van de algemene welstandscriteria in de huidige adviespraktijk weinig problemen. - t.a.v. de lokale commissie : De werkwijze van de lokale commissie is erop gericht de toetsing van de plannen zoveel mogelijk in dialoog met de aanvrager te doen. Hiermee werd het begrip voor en het belang van ruimtelijke-kwaliteitsborging vergroot en de procesgang duidelijk versneld. De actieve en uitnodigende houding van de behandelend ambtenaren zorgde in de afgelopen jaren voor een relatief hoog bezoekersaantal bij de planbehandelingen Aanbeveling: Wij doen de aanbeveling om ondanks dat de werkwijze met betrekking tot de ruimtelijke toetsing van bouwplannen is gewijzigd, aanvragers en vertegenwoordigers te blijven wijzen op de mogelijkheid om hun plannen toe te lichten (openbare zittingen) % 3 25% 15% 1 5% Percentage naar omvang van de bouwsom Gemeente Tytsjerksteradiel --- Provinciaal

8 > Colofon Dit teneinde het belang van een goede ruimtelijke kwaliteit van de leefomgeving te promoten en het vergunningstraject transparant en openbaar te houden. - t.a.v. de cijfers en grafieken: Gezien het lage aantal adviesaanvragen dat de commissie is voorgelegd in het adviesjaar zijn de getoonde cijfers niet representatief voor het eigenlijke aantal bouwplannen in de gemeente. Het overgrote deel van de omgevingsvergunningaanvragen is in het adviesjaar door de gemeente zelf ambtelijk afgedaan. - t.a.v. de adviespraktijk Dit jaar zijn ons geen meldingen gedaan van verlening van bouwvergunningen in afwijking van het welstandsadvies. Aanbeveling: Om een zo transparant mogelijke procesgang met betrekking tot de welstandstoets te waarborgen blijft het gewenst kennis te kunnen nemen van het aantal keren dat afgeweken wordt van een welstandsadvies. Dit aspect zou aan de orde kunnen komen in het door de gemeente op te stellen welstandsjaarverslag, waarin conform de woningwet aan de gemeenteraad verantwoording wordt afgelegd over hoe het college is omgegaan met de welstandsadviezen. beleidsinstrumentarium dan ooit te voren. Wij doen de aanbeveling om bij de ontwikkeling van uw omgevingsvisie en omgevingsplan partijen te betrekken die u kunnen adviseren over bijvoorbeeld ruimtelijke kwaliteit en erfgoed beleid. Tot slot merkt de commissie op dat zij de uittreding van de gemeente Tytsjerksteradiel uit de gemeenschappelijke regeling hûs en hiem betreurt maar dankt de gemeente en met name, de bij de borging van ruimtelijke kwaliteit betrokken ambtenaren, voor de jarenlange plezierige samenwerking. Namens de lokale adviescommissie ruimtelijke kwaliteit van Tytsjerksteradiel, Jasper van Zellingen, voorzitter - t.a.v. de bijzondere ontwikkelingen conclusies: Sinds 2012 zijn gemeenten verplicht om het aanwezig cultureel erfgoed bij ruimtelijke planontwikkelingen serieus mee te laten wegen in het bestemmingsplan. Dit betekent dat bij een belangenafweging werkelijk rekening moet worden gehouden met het belang (behoud) van het aanwezige erfgoed binnen de gemeente. Aanbeveling: Bij de overgang in het kader van de nieuwe omgevingswet zal erfgoed een volwaardige plaats verdienen in zowel het nieuwe omgevingsplan als in een nieuwe omgevingsvisie. Om erfgoed en omgevingskwaliteit te borgen biedt de omgevingswet de gemeente daartoe een groter