Presentatie conferentie PO Masterplan dyscalculie

Transcriptie

1 Presentatie conferentie PO Masterplan dyscalculie Concrete handvatten voor de samenwerking tussen school en gedragsdeskundigen bij de onderkenning van en advisering bij dyscalculie Elle Ankone & Jojanneke van der Beek

2

3 Belangrijke momenten in de samenwerking START ONDERZOEKS- TRAJECT TIJDENS ONDERZOEKS- TRAJECT NA ONDERZOEKS- TRAJECT

4 Start extern onderzoekstraject (1) Wat zijn aanwijzingen voor verwijzing naar de zorg? Het leerproces van de leerling loopt vast of stagneert en dat is opvallend gezien de algemene ontwikkeling De problemen doen zich voor over de hele rekenlinie De intensieve en structurele rekenhulp op school leidt tot aantoonbaar onvoldoende vooruitgang Wegens comorbide ontwikkelingsproblematiek zijn de specifieke onderwijsbehoeften van het kind niet duidelijk Autisme, ADHD, DCD, syndromen en handicaps Er zijn forse emotionele problemen te zien bij het rekenen en gerelateerde vaardigheden Faalangst, vermijding, blokkades, lichamelijke klachten

5 Start extern onderzoekstraject (2) Wanneer heb je voldoende aanwijzingen voor verwijzing naar de zorg? Er wordt voldaan aan de criteria voor ontvankelijkheid van dyscalculie-onderzoek o.b.v. Protocol DDG: 3 opeenvolgende E/V-scores op Cito Rekenen-Wiskunde Een ernstige achterstand t.o.v. leeftijdsgenoten Structurele en gespecialiseerde RT: minimaal 6 maanden 2x30 minuten per week De school kan niet meer voorzien in de specifieke onderwijsbehoeften van de leerling De cognitieve en/of emotionele ontwikkeling van de leerling wordt bedreigd De ontwikkelingsperspectieven van de leerling zijn onduidelijk

6 Start extern onderzoekstraject (3) Welke informatie moet aangeleverd worden? Het Leerlingdossier Dyscalculie uit het protocol DDG (zie bestaande uit een uitgebreide vragenlijst en: Een overzicht van het leerlingvolgsysteem van alle vakken vanaf M3 en eventuele kleutertoetsen Scores op methodegebonden rekentoetsen Handelingsplannen op het gebied van rekenen: Wat is de (individuele) startsituatie Wat zijn de (individuele) doelen Wat is de methode (instructie/feedback/materiaal) Hoe wordt de hulp georganiseerd (wie, wanneer, hoe lang) Evaluatie op inhoud (herhaalde meting met dezelfde toets!) en organisatie (gegaan zoals gepland?)

7 Start extern onderzoekstraject (4) Hoe moet deze informatie aangeleverd worden en wie is hiervoor verantwoordelijk? De ouders/verzorgers zijn (in samenwerking met de school) meestal verantwoordelijk voor de aanmelding voor extern onderzoek De onderzoeker zal (met toestemming van de ouders) de informatie opvragen bij de school Rekenexpert, intern begeleider, remedial teacher, leerkracht? Maak hier afspraken over! Vóór de intake met de ouders/verzorgers moet het leerlingdossier in bezit van de onderzoeker zijn Zorg vanaf het begin voor goede dossieropbouw zodat de informatie vlot, eenvoudig en overzichtelijk aan te leveren is

8 Start extern onderzoekstraject (5) Hoe weet je naar wie je het beste kunt doorverwijzen? Let op het opleidingsniveau: GZ-psycholoog, K&Jpsycholoog of Orthopedagoog Generalist Let op specialisatie in rekenproblemen/dyscalculie: zie hiervoor t.z.t. het register per regio op Let op de mogelijkheden van de gedragsdeskundige/instelling om (fysiek) samen te werken met de school Voorbeelden van gespecialiseerde instellingen: Praktijk De Engh, Dyscalculie Expertisecentrum Nederland, Rekencentrale, Braams&Partners BV.

9 Belangrijke momenten in de samenwerking START ONDERZOEKS- TRAJECT TIJDENS ONDERZOEKS- TRAJECT

10 Het externe onderzoek (1) Wat houdt een dyscalculieonderzoek in? ONDERKENNING Criterium van ernst Criterium van achterstand Criterium van hardnekkigheid Primaire factoren VERKLARING Secundaire factoren INDICERING

11 Voorbeeld van een traject: casus Ilse (gr. 8, 11 jr) Intake met ouders en Ilse Analyse van eerdere hulp en onderzoek Contact met de school Onderzoeksdag 1 Een week later: onderzoeksdag 2 Rapportage Adviesgesprek met ouders en Ilse Contact met de school

12 Het externe onderzoek (2) Waarom wordt dit onderzoek door een gedragsdeskundige gedaan? Een gedragsdeskundige: kan de rekenontwikkeling plaatsen in het algehele functioneren van de leerling kan onderzoek doen naar de achterliggende belemmerende en faciliterende factoren intelligentie-, neuropsychologisch- en persoonlijkheidsonderzoek heeft verstand van de ontwikkeling van schoolvaardigheden in combinatie met andere ontwikkelingsgebieden (comorbiditeit) functioneert als onafhankelijke schakel tussen verschillende contexten ouders, school, externe remedial teacher

13 Het externe onderzoek (3) Welke rol speelt de school tijdens het traject? Gedurende het gehele traject is de school een belangrijke informatiebron voor het vormen van hypothesen Binnen alle fasen van het onderzoek naar dyscalculie is de school ook zelf object van onderzoek: Kenmerken van de onderwijsleersituatie Pedagogische en didactische kenmerken van de leerkracht Klassenmanagement en organisatie van de hulp Zorgbeleid van de school De school geeft het kader aan waarbinnen de onderzoeker adviezen formuleert

14 Belangrijke momenten in de samenwerking START ONDERZOEKS- TRAJECT TIJDENS ONDERZOEKS- TRAJECT NA ONDERZOEKS- TRAJECT

15 Na het externe onderzoekstraject (1) Wat zijn de consequenties van de diagnose? Noodzaak tot bijstelling ontwikkelingslijnen bij rekenen ; groei en ontwikkeling is mogelijk, maar minder Zorg nodig voor kind en omgeving bij het leren accepteren van de leerstoornis Mogelijkheid tot gebruik formeel kader voor aanpassingen en hulpmiddelen april 2004: notitie VO/OK/2004/19023 Hulpmiddelen en vrijstellingen voor leerlingen met een beperking, zoals dyslexie en dyscalculie januari 2006: Ontheffingsmogelijkheden en hulpmiddelen voor leerlingen met een beperking, zoals dyslexie en dyscalculie Noodzaak tot aangepaste lesstof, instructie, oefening en toetsing, afgestemd op de onderwijsbehoeften van het kind met dyscalculie (Soms) hulp nodig externe expert (in nauw overleg met de school) Noodzaak stilstaan bij mogelijk negatieve consequenties voor keuze scholing en opleiding

16 Na het externe onderzoekstraject (2) Wat zijn de consequenties als de diagnose niet wordt vastgesteld? Bij uitgestelde diagnose is het van belang RT te organiseren minimaal zes onderwijsmaanden, 2 x 30 minuten per week door geschoolde onderwijsprofessional op basis van nulmeting rekeninhoud (ook) gericht op meest basale uitval concrete en toetsbare doelen en herhaalde toetsing Ook als er geen diagnose dyscalculie gesteld is, is er bij een kind met rekenproblemen noodzaak tot aangepaste lesstof en/of instructie en/of oefening en/of toetsing, afgestemd op de onderwijsbehoeften van het kind

17 Na het externe onderzoekstraject (3) Waarom is het wenselijk dat ook na het diagnostisch traject de gedragsdeskundige in gesprek blijft met de ouders, school en in- of externe RT? toelichting conclusies diagnostiek overleg haalbaarheid van de adviezen overleg doelen korte en langere termijn overleg organisatie instructie en begeleide inoefening rekenen op school begeleiding van proefbehandelingen en RT-trajecten aansturing ontwikkelen eigen leerlijn overleg inhoud, vorm, hulpmiddelen en tijdstip van effectmetingen en toetsen overleg evaluatie voortgang en bespreken eventuele aanpassingen voorlichting en overleg vanaf start groep 7 over stap naar VO bereikbaar bij vragen

18 Na het externe onderzoekstraject (4) Wat zijn belangrijke inhoudelijke aspecten van de begeleiding/rt bij dyscalculie? 1. scheiden en ontwikkelen van leerlijnen 2. (meestal) bieden van individueel rekenprogramma 3. stellen van concrete doelen voor 2,5 en 5 onderwijsmaanden 4. bieden van extra, expliciete en specifieke instructie en begeleide oefening 5. ontwikkelen individueel opzoekboek 6. stimuleren van reflectie en betrokkenheid 7. afstemmen op basisbehoeften en individuele kenmerken en behoeften

19 Uit de leerlijn verhaaltjes met rekenmachine

20 Voorbeeld zelfgemaakte keuzeboom

21 Fragment uit een keuzeboom

22 Na het externe onderzoekstraject (5) Wat zijn belangrijke organisatorische aspecten van de begeleiding/rt bij dyscalculie? (wekelijks) ontwikkelen eigen rekenmap (duidelijke structuur, dagschema, zelfstandig te maken rekentaken per leerlijn, verwijzing naar automatiseringsoefeningen op computer, extra katern indien tijd over ) bied minimaal 60 minuten instructie en begeleide oefening per week op de eigen rekenmap (bij voorkeur individueel) bied positieve feedback op inzet, organisatie, strategieaanpak en coping kijk het werk na, bied weinig feedback op fouten, maar bied nogmaals instructie of pas de taak aan maak afspraken over de rol van de leerkracht

23 Voorbeeld weekschema in rekenmap

24 Voorbeeld dagschema automatiseren op laptop

25 Na het externe onderzoekstraject (6) Wat zijn belangrijke organisatorische aspecten bij externe RT? zie vorige dia zorg voor duidelijke afstemming, afspraken en regelmatig overleg tussen externe RT en school m.b.t. leerdoelen en leerlijnen ontwikkelen van wekelijkse inhoud map nakijken en vullen van de map toetsing zelfstandig werken in de klas formuleer de verantwoordelijkheden per onderwijsprofessional

26 Na het externe onderzoekstraject (7) Wat zijn belangrijke aspecten van de toetsing? maak op bewuste wijze gebruik van de LVS toetsen rekenen-wiskunde: toets alleen als kind voldoende progressie heeft gemaakt kies de toets die past bij het rekenniveau van het kind (eventueel: terugtoetsen, herhaald toetsen) bied de hulpmiddelen die het kind gewend is, zoals opzoekboek, ruitjespapier 1x1 cm, rekenmachine, e.d. toets ook kwalitatief op de aangeboden lesstof (eigen toets) ter overweging: overslaan rekenonderdelen binnen Entreetoets of Eindtoets

27 Na het externe onderzoekstraject (8) Wat zijn bruikbare leermiddelen? individuele doelen zijn leidend, instructie en begeleide inoefening zijn bepalend evidence based / practise based programma s: Op weg naar rekenen, Als Speciale kleuter tel je ook mee!, De Rekenhulp voor kleuters, Speciaal Rekenhulp-programma Optellen & Aftrekken tot 1000 en Vermenigvuldigen & Verdelen, Maatwerk, Met Sprongen Vooruit overige hulpmiddelen: bijv. Ambrasoft, rekensprint eigen creaties: bijv. zelf bedachte sommen, oefenkaartjes

28 Voorbeeld woordenlijst in wrts

29 Voorbeeld oefening in wrts

30 Vragen?

31 Meer informatie? Protocollen Van Luit, J.E.H., Bloemert, J., Ganzinga, E.G., & Mönch, M.E. (2012). Protocol Dyscalculie: Diagnostiek voor Gedragsdeskundigen (protocol DDG). Doetinchem: Graviant Educatieve Uitgaven Van Groenestijn, M., Borghouts, C., & Janssen, C. (2011). Protocol Ernstige RekenWiskunde-problemen en Dyscalculie. Assen: Koninklijke Van Gorkum BV Websites Video s Zie het dossier Dyscalculie op voor diverse filmpjes, bijvoorbeeld Omgaan met dyscalculie Labyrint over Haat en liefde voor getallen op Het D&D-team over dyslexie en dyscalculie op Het Klokhuis over dyscalculie op