PROTOCOL DYSCALCULIE ANNIE M.G. SCHMIDTSCHOOL, DEN HAAG. 1.Inleiding

Transcriptie

1 1.Inleiding In dit protocol wordt beschreven hoe op de Annie M.G. Schmidtschool wordt gewerkt aan het voorkomen, onderkennen en aanpakken van rekenproblemen of dyscalculie. Dit protocol maakt onderdeel uit van het zorgbeleidsplan van de Annie M.G. Schmidtschool. Kinderen met dyscalculie hebben een hardnekkig probleem met het aanleren en automatiseren van reken- en telhandelingen. Dit komt voor bij zo n 3 tot 6 procent van de basisschoolleerlingen. Maar niet bij alle leerlingen die rekenproblemen ervaren is sprake van een rekenstoornis. De Annie M.G. Schmidtschool besteedt veel aandacht aan het vroegtijdig signaleren- en de begeleiding van leerlingen met rekenproblemen. Indien deze zorg en begeleiding weinig of geen resultaten heeft spreken we van ernstige rekenproblemen of dyscalculie. Dit protocol geeft een omschrijving van de belangrijkste fasen van herkennen, de begeleidingsmethoden en extra maatregelen die op school kunnen worden toegepast. Begeleiding voor kinderen met rekenproblemen is optimaal als deze op school en thuis in elkaars verlengde plaatsvindt. Het onderdeel Communicatie met ouders besteedt hier aandacht aan Wat is dyscalculie? De werkwijze van de Annie M.G.Schmidtschool is een specificering op schoolniveau van het protocol Ernstige RekenWiskunde-probleem en Dyscalculie (protocol ERWD). In dit protocol ERWD wordt gesproken van dyscalculie als ernstige rekenwiskunde-problemen ontstaan ondanks deskundige begeleiding en zorgvuldige pogingen tot afstemming en deze problemen hardnekkig blijken. Dyscalculie wordt gezien als een leerstoornis waarvan juist het hardnekkige karakter didactische resistentie het belangrijkste onderscheidende kenmerk is. Dit hardnekkige rekenprobleem kan met intensieve begeleiding (op didactisch niveau) nauwelijks tot niet verholpen worden. De problemen worden dan ook primair veroorzaakt door kindkenmerken. Dit betekent dat een uiteindelijke diagnose altijd vooraf dient te gaan door goed rekenwiskunde onderwijs en planmatige (gespecialiseerde) hulp. Voor kinderen die naast rekenproblemen of dyscalculie ook gedrags- en/of sociaalemotionele problemen hebben, moeten we uitsluiten dat deze problemen belemmerend zijn voor de diagnostiek van dyscalculie. Bij kinderen met een gediagnostiseerde stoornis kan dit worden aangetoond door een schriftelijke verklaring van een specialist waarbij het kind in behandeling is.

2 NB: Voor kinderen waarbij AD(H)D is vastgesteld en die hiervoor medicatie krijgen, geldt dat de meetmomenten pas worden meegerekend vanaf het moment dat de medicatie is gestart. 3.Herkennen van rekenproblemen Rekenontwikkeling en werken aan tussendoelen hebben een belangrijke plaats in het onderwijsaanbod op onze school. (Hardnekkige) problemen met het aanleren en automatiseren van reken- en telhandelingen kunnen worden voorkomen, dan wel worden teruggedrongen door hiaten in de ontwikkeling in een zo vroeg mogelijk stadium in het rekenonderwijs te onderkennen en aan te pakken. Signalen die kunnen wijzen op hiaten in de rekenontwikkeling zijn: de leerling maakt opvallend veel fouten bij gemakkelijke rekensommen; de leerling is opvallend langzaam bij rekenen; de leerling blijft op de vingers tellen, terwijl leeftijdsgenoten dat niet meer doen; de leerling heeft moeite met de volgorde van de stappen die nodig zijn bij ingewikkelde rekensommen; de leerling vindt het lastig om hoeveelheden in te schatten; de leerling vindt begrippen als links/rechts en boven/onder lastig; de leerling heeft moeite met klokkijken en/of tijdsbesef. 4.Handelingsplan 2 Aan het signaleren op school ligt het protocol ERWD ten grondslag. Dit protocol beschrijft vier fasen in onderwijsbehoeften bij het leren van rekenen-wiskunde. In volgorde van groen naar rood nemen de specifieke onderwijsbehoeften en dus ook de behoefte aan afstemming toe.

3 Dit schema wordt op onze school als volgt ingevuld: *Fase groen: Er is sprake van een normale rekenwiskundige ontwikkeling. De onderwijsbehoeften zijn niet specifiek. *Fase geel: De leerkracht signaleert rekenproblemen bij onvoldoende resultaten op de bloktoetsen van Rekenrijk en de Cito-toetsen Rekenen en Wiskunde en voert een rekengesprek met de leerling. Aanwijzingen hiervoor staan in de handleiding van Rekenrijk per blokdoel aangegeven. De interventies binnen fase groen en geel worden weergegeven in het groepsplan. Bij voldoende ontwikkeling kan de leerling weer aansluiten bij fase groen. *Fase oranje: Sommige leerlingen laten ondanks de interventies van de leerkracht in fase geel onvoldoende vooruitgang zien, gemeten over een periode van maximaal zes maanden. De leerling komt mogelijk in fase oranje. Op dat moment wordt aanbevolen om een intern diagnostisch rekenonderzoek uit te laten voeren. De leerkracht overlegt met de IBer en raadpleegt de rekencoördinator van de school voor advies. Er wordt overleg gevoerd met de betrokken ouders. In het intern diagnostisch rekenonderzoek wordt gekeken naar de rekenwiskundige ontwikkeling van de leerling: wat kan hij al? Wat is de wijze waarop hij leert rekenen? Soms zijn meerdere gesprekken nodig. Er wordt gerichte begeleiding aangeboden voor leerlingen die naast de verlengde instructie extra instructie nodig hebben. Als vuistregel geldt dat leerlingen per week één uur extra begeleiding en oefentijd nodig hebben. 3 De school stelt op basis van het intern diagnostisch rekenonderzoek een handelingsplan op. Dit heeft doorgaans een looptijd van zes tot acht onderwijsweken. De leerkracht bespreekt dit handelingsplan met de ouders van de leerling. Daarnaast houdt de leerkracht een logboek bij. Bij evaluatie wordt gekeken of de gepleegde interventie het beoogde effect heeft gehad. Bij voldoende ontwikkeling kan de leerling weer aansluiten bij fase geel. Bij onvoldoende vooruitgang blijft de leerling in fase oranje en wordt het handelingsplan aangepast. *Fase rood Wanneer de fases van onderwijsbehoeften (fase groen, geel en oranje) doorlopen zijn en de leerling geen baat heeft bij de geboden ondersteuning, vindt er extern reken diagnostisch onderzoek plaats. Hierover wordt overleg gepleegd met de betrokken ouders. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door een orthopedagoog en/of psycholoog. Uit de resultaten van het onderzoek volgen handelingsadviezen die de grote lijn voor de begeleiding van de leerling op school en thuis (in samenwerking) beschrijven.

4 5.Diagnose/afgeven dyscalculieverklaring De Annie M.G. Schmidtschool stemt de begeleiding van kinderen af op de mogelijkheden van het kind. Een dyscalculieverklaring is daarbij niet nodig of direct van belang voor de aanpak van de lees- en/of spellingproblemen. De school verricht diagnostisch onderzoek, stemt de begeleiding daarop af en houdt het leerlingdossier/dyscalculiedossier bij. Indien het vermoeden bestaat van dyscalculie zal dit met de ouders worden besproken. Een dyscalculieverklaring mag alleen worden afgegeven door functionarissen die een academische graad hebben in de klinische (kinder- of jeugd-)psychologie of orthopedagogiek, evenals een erkende bekwaamheidsregistratie in de psychodiagnostiek, minimaal op het niveau van de BIG registratie Gezondheidszorgpsycholoog (GZpsycholoog). De school draagt zorg voor een leerling-/dyscalculiedossier. Als een deskundige bij een leerling dyscalculie vaststelt, wordt er naast het deskundigenrapport meestal ook een dyscalculieverklaring afgegeven. In de dyscalculieverklaring staat welke hulp en voorzieningen de deskundige adviseert. Een dyscalculieverklaring mag alleen worden afgegeven door een daartoe bevoegde deskundige. Een dyscalculieverklaring kan een leerling recht geven op bepaalde faciliteiten, zoals het gebruik van een rekenmachine en extra tijd bij het maken van toetsen en schoolexamens. De school bepaalt zelf welke voorzieningen worden toegestaan. Aan de dyscalculieverklaring kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. De verklaring blijft altijd geldig. 4 Meer informatie 6.Begeleiding op school De begeleiding van de kinderen met rekenwiskundeproblemen maakt onderdeel uit van de zorgstructuur binnen de groep en zal dus ook binnen die groep door de groepsleerkracht plaatsvinden. De begeleiding vindt plaats met de reguliere lesmethoden aangevuld met begeleidingstechnieken die zijn afgestemd op de problematiek van het kind. Leerlingen met ernstige rekenwiskunde problemen: krijgen zo nodig extra tijd; mogen gebruik maken van een procedureschrift; mogen gebruik maken van een tafelkaart, waarop de tafels die de leerling wel geautomatiseerd heeft, zijn bedekt; mogen gebruik maken van concreet rekenmateriaal; krijgen slechts één rekenstrategie aangeboden; mogen gebruik maken van een rekenmachine;

5 werken met de F-lijn van de methode Rekenrijk /maatwerk; deze methode biedt leerstof zeer specifiek op niveau aan; werken met een eigen leerlijn afhankelijk van het niveau. 7.Communicatie met ouders Als er sprake is van hardnekkige rekenproblemen of dyscalculie bespreken we graag met ouders hoe we hun kind het best kunnen begeleiden. In het geval van ernstige rekenproblemen of dyscalculie hebben we het vertrouwen en de medewerking van ouders nodig om tot goede resultaten te kunnen komen. Daarbij is voor ons niet alleen het leesen spellingniveau van belang, maar ook het sociaal-emotioneel functioneren van de leerling. Rol van de ouders bij rekenen Hulp van de ouders heeft alleen zin als zij een actieve rol willen spelen bij het verbeteren van de rekenontwikkeling van hun kind. Het gaat daarbij om kwaliteit en de regelmaat van hun inzet. Vier keer per week een kwartier de volle aandacht is effectiever dan één keer per week een uur. De begeleiding op school en thuis moet in elkaars verlengde liggen. De leerkracht geeft op school instructie op het niveau dat het kind net aankan en ouders ondersteunen het beheersingsniveau. Voorwaarde is dat de relatie tussen ouders en kind ontspannen is zodat het rekenplezier van het kind voorop blijft staan. In een oudergesprek kunnen ouders tips krijgen over keuze van materiaal, samen rekenen, verbeteren van fouten enz. 5 Rol leerkracht naar ouders De ouders zijn vaak terecht bezorgd over de vorderingen van hun kind. Ze kunnen veel doen om de positieve leerhouding, het leesplezier en de emotionele ontwikkeling te bevorderen. De leerkracht brengt de ouders regelmatig op de hoogte van de vorderingen van het handelings- en/of begeleidingsplan, en geeft hen adviezen voor de thuissituatie.