TAALBELEID OP SCHOOL INSTRUMENT VOOR EEN ANALYSE VAN DE BEGINSITUATIE. Kleuteronderwijs

Transcriptie

1 TAALBELEID OP SCHOOL INSTRUMENT VOOR EEN ANALYSE VAN DE BEGINSITUATIE Kleuteronderwijs Steunpunt NT2, Centrum voor Taal en Migratie, K.U.Leuven Blijde-Inkomststraat 7 B-3000 Leuven Tel.: 016/ Fax: 016/ nt2@arts.kuleuven.ac.be Bezoek onze website op

2 Belangrijke opmerkingen vooraf (a) Voor u ligt een instrument om de beginsituatie van uw school te analyseren m.b.t. taalvaardigheidsonderwijs en taalbeleid. Het werd ontwikkeld door het Steunpunt Nederlands als Tweede Taal (K.U.Leuven). Met behulp van dit instrument kan een schoolteam het eigen handelen en denken m.b.t. taalvaardigheidsonderwijs en taalbeleid in kaart brengen. Het instrument kan het team helpen om te komen tot twee concrete resultaten: 1) een synthese van de stand van zaken van taalvaardigheidsonderwijs en taalbeleid op uw school; 2) een concreet plan van doelstellingen en acties op het vlak van taalvaardigheidsonderwijs en taalbeleid dat uw schoolteam wil realiseren. (b) (c) (d) Dit taalbeleidsinstrument sluit aan bij het algemene Instrument voor de analyse van de beginsituatie van de school betreffende gelijke onderwijskansen, ontwikkeld door het Steunpunt Nederlands als Tweede Taal (K.U.Leuven), het Steunpunt Intercultureel Onderwijs (R.U.G.) en het Expertisecentrum ErvaringsGericht Onderwijs (K.U.Leuven). Tijdens of na de algemene screening en evaluatie van de verschillende thema's van het Gelijke-onderwijskansenbeleid (preventie en remediëring van ontwikkelings- en leerachterstanden, taalvaardigheidsonderwijs, intercultureel onderwijs, doorstroming en oriëntering, leerlingen- en ouderparticipatie, en socioemotionele ontwikkeling), kan dit specifieke instrument worden gebruikt om de beginsituatie van de school m.b.t. het thema taalvaardigheidsonderwijs diepgaander te analyseren. Het kan daarbij gaan om het thema in zijn geheel of om bepaalde onderdelen ervan (bv. zicht op doelstellingen, taal in andere vakken,...). Dit instrument is bedoeld als inspiratiebron. U hoeft het dus niet slaafs van de eerste tot de laatste letter te volgen. Laat u echter wel inspireren om de huidige situatie grondig te analyseren met de bedoeling om: - na te gaan of het schoolteam geen eenzijdig of onvolledig beeld van het thema taalvaardigheidsonderwijs heeft opgebouwd; - de school de kans te geven de keuze voor het thema taalvaardigheidsonderwijs beter te onderbouwen; - voor taalvaardigheidsonderwijs tot concrete doelstellingen en daaraan gekoppelde acties te komen. Het is belangrijk dat het maken van deze analyse een teamgebeuren is. Voor een schoolteam is dit een uitgelezen kans om in gezamenlijk overleg stil te staan bij het taalvaardigheidsonderwijs dat de school biedt en om fundamentele vragen te stellen als: - Hoe doen we het als schoolteam op het vlak van taalvaardigheidsonderwijs? Hoe gaan we op deze school met taal om? - Bereiken we de vooropgestelde taalvaardigheidsdoelen wel voldoende? Is taal een struikelblok voor het halen van andere doelstellingen? - Wat kan beter? - Hoe gaan we dat aanpakken? Dit zijn vragen die elk schoolteam zich samen, in dialoog met elkaar, op gezette tijden moet stellen om blijvend kwalitatief hoogstaand taalvaardigheidsonderwijs te bieden. Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 1

3 (e) (f) (g) Een mogelijke werkwijze is de volgende: Alle leerkrachten kleuteronderwijs vullen de vragenlijst individueel in - dit om ervoor te zorgen dat de mening van elk teamlid voldoende aan bod komt. Sommige vragen, bijvoorbeeld rond doelstellingen of toetsen, lijken misschien op het eerste gezicht minder relevant voor een leerkracht eerste of tweede kleuterklas. Toch kan die zich ook de vraag stellen of hij of zij naar de bevraagde doelstellingen toe werkt. Zo kan een leerkracht bijvoorbeeld al in de eerste kleuterklas kleuters interesse doen krijgen in prentenboeken. Vervolgens maakt één persoon of een kernteam een overzicht van de verschillende antwoorden en probeert hieruit een aantal conclusies te trekken: waar liggen de sterktes en de zwaktes van het team? Welke patronen tekenen zich af? Enkele aandachtspunten daarbij: - Zijn er grote verschillen tussen het aanvoelen van sterk of zwak bezig zijn op het individuele leerkrachtniveau en op het schoolniveau? - Per onderdeel: zijn hierover uiteenlopende meningen binnen het team? - Waarin bestaan die verschillen? -... Tijdens een overleg met het hele team wordt dit besproken, bediscussieerd en becommentarieerd. Op die manier wordt de beginsituatie op het vlak van taalvaardigheidsonderwijs in kaart gebracht. Dit vormt dan het uitgangspunt voor het opstellen van een actieplan (zie stap 7 van het algemene screeningsinstrument). Het team lager onderwijs gebruikt een gelijkaardig instrument om de beginsituatie m.b.t. het thema taalvaardigheidsonderwijs voor het lager onderwijs te analyseren. Beide analyses (die van kleuter en lager) dienen naast elkaar gelegd en met elkaar vergeleken te worden: zijn er grote verschillen tussen beide niveaus, bv. op didactisch vlak? Hoe zit het met de overgang tussen het kleuter- en het lager onderwijs? Worden de vaardigheden die de kleuters opdoen in het kleuteronderwijs voldoende benut in het lager onderwijs? Beide analyses dienen geïntegreerd te worden in de uiteindelijke synthese van de beginsituatie van de school op het vlak van taalvaardigheidsonderwijs. Schoolteams kunnen bij hun schoolbegeleider te rade gaan mochten zij vragen hebben bij dit instrument of bij het uitvoeren van de analyse en het komen tot een actieplan. Probeer ook andere externen, o.a. het CLB, bij dit proces te betrekken. Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 2

4 LEERLINGNIVEAU Doelstelling 1: het aantal kleuters met een voldoende taalvaardigheid (luisteren en spreken, schrijven en lezen in functionele contexten) vermeerderen. 1.1 Hoeveel kleuters in je klas (uitgedrukt in percentages) zijn onvoldoende taalvaardig om zonder problemen te kunnen deelnemen aan het onderwijs tijdens alle activiteiten? 1.2 Is dit aantal representatief voor de hele school? Zo nee, leg uit In welke domeinen situeert die lage taalvaardigheid zich? LUISTERVAARDIGHEID: een mondelinge opdracht of instructie van de leerkracht begrijpen; vragen van de leerkracht begrijpen; een verhaal, bijvoorbeeld een prentenboek, begrijpen; een mondelinge boodschap of informatieve mededeling begrijpen; andere: SPREEKVAARDIGHEID: op begrijpelijke wijze antwoorden op vragen van de leerkracht of van andere kleuters; op begrijpelijke wijze vertellen over onderwerpen die het kind bezighouden; in eigen woorden een voor de kleuter relevante mededeling doorgeven aan anderen; met eigen woorden een eenvoudig verhaal navertellen; de hulp van anderen inroepen; andere: Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 3

5 LEES - EN SCHRIJF VAARDIGHEID: interesse en plezier vertonen in allerhande geschreven materiaal; gemotiveerd zijn om de betekenis van schriftelijke symbolen of geschreven teksten te achterhalen (en daar blijk van geven door onderzoekende/positieve reacties op boeken, briefjes of geschreven zinnetjes); gemotiveerd zijn om zelf te leren schrijven; met behulp van volwassenen eigen boodschappen in een primitieve geschreven versie vastleggen; besef hebben van de verschillende functies van geschreven taal (tijd en afstand overbruggen, bewaren en herhalen van boodschap, geheugensteun, persoonlijk belang en nut); inzicht hebben in de belangrijkste conventies van geschreven taal: lees- en schrijfrichting, blad- en boekoriëntatie, klank-letterkoppeling, verhaal- en tekststructuren, ; andere: Op welke gegevens of instrumenten baseer je je vooral om uitspraken te doen over de taalvaardigheid van de kleuters? Wat veroorzaakt volgens jou de taalvaardigheidsproblemen van de kleuters? Oorzaken buiten de school, namelijk Oorzaken binnen de school, namelijk Vind je van jezelf dat je voldoende inspanningen doet om de taalvaardigheid van laagtaalvaardige kleuters te verhogen? Zo ja, wat voor inspanningen lever je? Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 4

6 1.7 Vind je zelf dat die inspanningen voldoende effect opleveren? Zo ja, beschrijft kort het effect. Zo nee, welk zijn dan volgens jou de belangrijkste redenen waarom de geleverde inspanningen zo weinig effect opleveren? Conclusies doelstelling 1 (1) Vind je dat je zelf een goed zicht hebt op de precieze aard en de omvang van het taalvaardigheidsprobleem? / Vind je dat de school een goed zicht heeft op de precieze aard en de omvang van het taalvaardigheidsprobleem? / Welke actie(s) moet(en) er op de school worden ondernomen opdat jij en de school een beter zicht krijgen op de aard en de omvang van het taalvaardigheidsprobleem?..... (2) Vind je dat je zelf STERK OF ZWAK staat wat betreft het leveren van voldoende inspanningen om het probleem effectief aan te pakken? Vind je dat je de school STERK OF ZWAK staat wat betreft het leveren van voldoende inspanningen om het probleem effectief aan te pakken? Welke actie(s) moet(en) er op de school worden ondernomen opdat jij en de school het taalvaardigheidsprobleem effectiever kunnen aanpakken?..... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 5

7 LEERKRACHTNIVEAU Doelstelling 2: zicht hebben op de ontwikkelingsdoelen Nederlands. 2.1 Heb je duidelijk omschreven doelen voor taalonderwijs? 2.2 Primeert bij die doelen taalvaardigheid (het begrijpen en produceren van taal in communicatieve situaties) op taalkennis (kennis van woorden)? 2.3 Zijn de taalvaardigheidsdoelen die je nastreeft, afgestemd op de doelen van de leerkrachten in de andere kleuterklassen en vormen ze een coherente leerlijn? 2.4 Zijn die taalvaardigheidsdoelen als document op school aanwezig en kun je ze ook raadplegen? 2.5 Stemmen de taalvaardigheidsdoelen die je vooropstelt overeen met wat in de Ontwikkelingsdoelen staat en zijn ze omschreven op het niveau van luister-, spreek-, lees - en schrijf vaardigheid? 2.6 Is het, wat spreken betreft, belangrijker dat kleuters een boodschap op begrijpelijke wijze kunnen overbrengen, dan dat hun taalgebruik correct is? 2.7 Schenk je, wat luisteren betreft, voldoende aandacht aan de mate waarin kleuters de taal van de school / leerkracht begrijpen? 2.8 Ligt wat lezen en schrijven betreft, de nadruk eerder op het motiveren van kleuters om te willen leren lezen en schrijven dan op het al trainen van bepaalde lees - en schrijf technieken / conventies? 2.9 Probeer je met ALLE kleuters de vooropgestelde doelen te realiseren? 2.10 Als kleuters problemen hebben met schooltaalvaardigheid (het begrijpen van een mondelinge uitleg, van instructies, van een voorgelezen prentenboek, ), maak je van deze taalvaardigheid dan een prioritaire doelstelling en pas je je tijdsbesteding dan aan de leerbehoeften van de kleuters aan? Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 6

8 Conclusie doelstelling 2 Vind je dat je zelf STERK OF ZWAK staat wat betreft je bewustzijn van prioritaire doelen? Vind je dat de school STERK OF ZWAK staat wat betreft haar bewustzijn van prioritaire doelen? Welke actie(s) moet(en) er op de school worden ondernomen opdat jij en de school een beter zicht zouden hebben op de taalvaardigheidsdoelen Nederlands?..... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 7

9 Doelstelling 3: instrumenten hanteren om het taalvaardigheidsniveau van de kleuters te bepalen. 3.1 Gebruik je geschikte observatie- of toetsinstrumenten om de taalvaardigheid Nederlands van de kleuters in te schatten? 3.2 Waarover doen die observatie- en toetsinstrumenten uitspraken? LUISTERVAARDIGHEID: verschillende soorten boodschappen (vragen, instructies, verhalen) kunnen begrijpen (vaardigheid); luisterbereidheid en/of concentratievermogen (attitude); verfijnd auditief kunnen waarnemen: auditieve analyse / synthese / discriminatie (deelvaardigheid); andere: SPREEKVAARDIGHEID: verschillende soorten boodschappen (vragen, mededelingen, verhalen) op communicatief adequate, begrijpelijke wijze kunnen formuleren (vaardigheid); communicatiebereidheid en durf (attitude); correct formuleren op klank-, woord- en/of zinsniveau (deelvaardigheid); andere: LEES - EN SCHRIJF VAARDIGHEID: interesse en plezier vertonen in allerhande geschreven materiaal; motivatie om via geschreven taal (tekeningen, krabbels, letters, ) te communiceren; besef van verschillende functies van geschreven taal: hier en nu overstijgen, bewaren en herhalen van een boodschap, geheugensteun, persoonlijk belang en nut; basisinzicht in de belangrijkste aspecten / conventies van geschreven taal: lees- en schrijfrichting, blad- en boekoriëntatie, klank-letterkoppeling, verhaal- en tekststructuren; verfijnde visuele waarneming: verschillen zien, analyse / synthese, ; motorische vaardigheid; andere: WOORDENSCHAT (woordbegrip en woordproductie) Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 8

10 3.3 Wordt voor de evaluatie en diagnose van de taalvaardigheid van kleuters in de eerste plaats naar het vaardigheidsniveau gekeken, eerder dan naar het deelvaardigheidsniveau (woordenschat, zinsbouw, uitspraak, )? 3.4 Wordt voor de evaluatie en diagnose van de taalvaardigheid van kleuters zowel naar begripsvaardigheid als naar productievaardigheid gekeken? Zo nee, waarop ligt dan de klemtoon? Op begripsvaardigheid. Op productievaardigheid. 3.5 Maken die instrumenten deel uit van een (kind)volgsysteem dat jezelf en het hele team in staat stelt om de evolutie van de kleuters op het vlak van taalvaardigheid te volgen doorheen de kleuterschool? Conclusie doelstelling 3 Vind je dat je zelf STERK OF ZWAK staat op het vlak van peiling van taalvaardigheid? Vind je dat de school STERK OF ZWAK staat op het vlak van peiling van taalvaardigheid? Welke actie(s) moet(en) er op de school worden ondernomen opdat jij en de school een beter zicht krijgen op het taalvaardigheidsniveau van de kleuters?..... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 9

11 Doelstelling 4: een interactieve aanpak hanteren om kleuters hun taalvaardigheid te laten opbouwen. 1 : MEESTAL 2 : VAAK 3 : OCCASIOL 4 : NOOIT 4.1 Werk je aan de taaldoelstellingen aan de hand van motiverende wereldverkennende activiteiten -zoals knutselactiviteiten, activiteiten aan de watertafel en in de poppenhoek- waar taal een middel is om de activiteiten tot een goed einde te brengen? 4.2 Laten de activiteiten voldoende interactie toe met andere kleuters? 4.3 Moeten de kleuters voor het uitvoeren van activiteiten met elkaar samenwerken, in paren of groepen? 4.4 Besteed je zorgvuldig aandacht aan de activiteiten voor groepswerk, zodat het groepswerk een moment van echt samenwerkend leren wordt, waarbij alle kleuters een inbreng willen, kunnen en moeten hebben? 4.5 Begeleid en ondersteun je de kleuters bij het zoeken naar een oplossing als er bij het uitvoeren van de opdrachten problemen zijn? 4.6 Vertrekt de talige interactie vanuit de interesses, ervaringen, reacties en handelingen van de kleuters, zodat je taalaanbod op een natuurlijke wijze bij de activiteit hoort waarop de kleuters betrokken zijn? 4.7 Koppel je je taalaanbod aan het handelen van de kleuters, door hun handelingen te verwoorden? 4.8 Schakel je taal in om de activiteit / ervaring nog rijker, motiverender en uitdagender te maken (bv. door denkstimulerende vragen)? 4.9 Zorg je ervoor dat je taalaanbod toegankelijk is - door herhaling en herformulering? - door na te gaan of kleuters het begrijpen en door betekenisonderhandeling? - door het te koppelen aan concrete handelingen of voorwerpen? Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 10

12 4.10 Zorg je ervoor dat ALLE kleuters, ook laagtaalvaardige kleuters, voldoende spreekruimte krijgen door vraagstelling, activiteitenaanbod en werkvormen én door het scheppen van een veilig klimaat? 4.11 Stimuleer je alle kleuters om hun eigen ervaringen, meningen en ideeën te verwoorden? 4.12 Ondersteun je de minder taalvaardige kleuters actief wanneer ze iets willen zeggen en probeer je een onduidelijke boodschap van een kleuter toch te begrijpen door vragen te blijven stellen, onvolledige uitingen te hernemen en de kleuter te blijven motiveren? 4.13 Reageer je op de inhoud van de inbreng van de kleuters en niet op de vormcorrectheid? Conclusie doelstelling 4 Vind je dat je zelf STERK OF ZWAK staat wat betreft een interactieve aanpak? Vind je dat de school STERK OF ZWAK staat wat betreft een interactieve aanpak? Welke actie(s) moet(en) er op de school worden ondernomen opdat jij en de school een efficiëntere en effectievere interactieve aanpak kunnen hanteren om kleuters hun taalvaardigheid te laten opbouwen?..... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 11

13 Doelstelling 5: de taalheterogeniteit van de groep positief kunnen aanwenden. 1 : MEESTAL 2 : VAAK 3 : OCCASIOL 4 : NOOIT 5.1 Kies je geregeld voor opdrachten waarbij lagertaalvaardige en hogertaalvaardige kleuters moeten samenwerken? 5.2 Krijgt differentiatie tussen lager- en hogertaalvaardige kleuters vooral vorm in de wijze en de mate van interactieve ondersteuning die je geeft tijdens de uitvoering van activiteiten, en niet in de eerste plaats door het sleutelen aan de activiteiten zelf? 5.3 Wordt het extra personeel voor laagtaalvaardige kleuters ingezet voor klasinterne differentiatie? 5.4 Heb je zicht op de taal / talen die kleuters spreken - met hun vrienden op school? - met hun vrienden buiten de school? - met hun familie? 5.5 Wat vind je van het gebruik van dialect of eigen taal thuis? Ik vind het een probleem. Ik vind het een recht. Ik vind het een troef / meerwaarde voor de ontplooiing van de kleuter en de ontwikkeling van zijn taalvaardigheid. 5.6 Wat vind je van het gebruik van dialect of eigen taal op school? Ik vind het een probleem. Ik vind het een recht. Ik vind het een troef / meerwaarde voor de ontplooiing van de kleuter en de ontwikkeling van zijn taalvaardigheid. Als je het een meerwaarde vindt, welke rol zie je dan weggelegd voor de eigen taal van de kleuters?..... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 12

14 5.7 Zijn er op school bepaalde afspraken gemaakt over het gebruik van Algemeen Nederlands, dialect en eigen taal - door de kleuters? Welke? door de leerkrachten? Welke? Conclusie doelstelling 5 Vind je dat je zelf STERK OF ZWAK staat wat betreft je omgang met taalheterogeniteit? Vind je dat de school STERK OF ZWAK staat wat betreft haar omgang met taalheterogeniteit? Welke actie(s) moet(en) er op de school worden ondernomen opdat jij en de school de aanwezige taalheterogeniteit nog positiever kunnen aanwenden?..... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 13

15 Doelstelling 6: bewust kunnen omgaan met taal en taalvaardigheid bevorderen in alle activiteiten (taal de hele dag). 1 : MEESTAL 2 : VAAK 3 : OCCASIOL 4 : NOOIT 6.1 Besteed je aandacht aan taal de hele dag door (tijdens wereldoriëntatie, wiskundige initiatie, muzische vorming, lichamelijke opvoeding, )? 6.2 Benut je de dagelijkse routines en rituelen -zoals eetmomenten, jassen aan- en uitdoen, toiletbezoek- om taal aan te bieden en gesprekjes aan te knopen? 6.3 Sluiten de activiteiten aan bij de interesses en leefwereld van de kinderen en laten ze interactie daarover toe? 6.4 Kies je activiteiten die de kleuters confronteren met een nieuw, cognitief uitdagend stukje wereld en staat je taalaanbod (bv. vraagstelling) ten dienste van die wereldverkenning? 6.5 Geef je de kleuters de kans om - op eigen initiatief activiteiten aan te brengen en te kiezen? - een eigen inbreng te hebben bij het uitvoeren van begeleide activiteiten? - het eigen initiatief en de eigen inbreng ook te verwoorden? 6.6 Speel je met je taalaanbod in op wat de kleuters bezighoudt tijdens een activiteit en probeer je de activiteit via vragen, impulsen, nog te verrijken? 6.7 Bied je voldoende taal aan de laagtaalvaardige kleuter aan terwijl die met een vrije of begeleide activiteit bezig is? 6.8 Zorg je ervoor dat ook laagtaalvaardige kleuters voldoende gemotiveerd zijn om de vrije of begeleide activiteit tot een goed einde te brengen? 6.9 Ga je na of de kleuters de instructie voor de vrije of begeleide activiteit goed begrepen hebben? Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 14

16 Conclusie doelstelling 6 Vind je dat je zelf STERK OF ZWAK staat op het vlak van bewust omgaan met taal en taalvaardigheid bevorderen in alle activiteiten? Vind je dat de school STERK OF ZWAK staat op het vlak van bewust omgaan met taal en taalvaardigheid bevorderen in alle activiteiten? Welke actie(s) moet(en) er op de school worden ondernomen opdat jij en de school bewuster omgaan met taal en met het bevorderen van taalvaardigheid in alle activiteiten?..... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 15

17 Doelstelling 7: op een planmatige wijze hulp kunnen bieden bij taalproblemen (signalen onderkennen, expliciete doelen stellen, goed gekozen materialen, methoden en evaluatieinstrumenten hanteren, duidelijke criteria voor succes of vooruitgang vastleggen). 1 : MEESTAL 2 : VAAK 3 : OCCASIOL 4 : NOOIT 7.1 Wordt er in de remediëringsactiviteiten in de eerste plaats aandacht besteed aan vaardigheden (luisteren, spreken) eerder dan aan deelvaardigheden (woordenschat, auditieve en visuele waarneming)? 7.2 Heeft de school leerkrachten die deskundig zijn op het vlak van taalproblemen en remediëring? 7.3 Heeft de school contacten met externe instanties die gespecialiseerde hulp kunnen bieden op het vlak van taalremediëring? 7.4 Gebeurt de remediëring van taalproblemen - op basis van een goede en uitgebreide diagnose? - met de hulp van een extra leerkracht/remedial teacher? - met behulp van aangepast remediëringsmateriaal? - aan de hand van een handelingsplan? - in een eerste fase klasintern, en pas daarna klasextern? 7.5 Is de remediëring - kortstondig en intensief? - gericht op concrete en evalueerbare doelen en gericht op vaardigheden? - duidelijk gelinkt aan / afgestemd op wat in de klas gebeurt? 7.6 In de remediëringsaanpak - gaat speciale aandacht naar het motiveren van de kleuters. - is er veel ruimte voor kleuter-kleuter interactie. - wordt grote zorg besteed aan een positief en veilig klimaat. - wordt er gewerkt vanuit zinvolle taken waarbij taal functioneel wordt gebruikt. 7.7 Worden er op de school duidelijke afspraken gemaakt wat betreft - doorverwijzing naar remediëring? - de inhoud/doelen van uit te voeren remediëring? - overlegmomenten over individuele kleuters? Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 16

18 7.8 Gaat de school pas over tot remediëring als alle middelen tot preventie en klasinterne differentiatie zijn uitgeput? 7.9 Heeft de remediëring een merkbaar effect? Conclusie doelstelling 7 Vind je dat je zelf STERK OF ZWAK staat op het vlak van planmatige remediëring? Vind je dat de school STERK OF ZWAK staat op het vlak van planmatige remediëring? Welke actie(s) moet(en) er op de school worden ondernomen opdat jij en de school op een meer planmatige wijze hulp kunnen bieden bij taalproblemen?..... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 17

19 SCHOOLNIVEAU Doelstelling 8: Doelstelling 9: Doelstelling 10: betrekken van het hele schoolteam bij de permanente cyclus van doelbepaling, planning en bijsturing op basis van evaluatiegegevens. actief ondersteunen door schoolleiding. systematisch en regelmatig gebruikmaken van interne communicatiekanalen en overlegstructuren. 1 : MEESTAL 2 : VAAK 3 : OCCASIOL 4 : NOOIT (Doelstellingen 8 en 10 worden samen behandeld.) 8.1 Bestaat op de school een actieve overlegstructuur m.b.t. taalvaardigheid en taalbeleid? 8.2 Vindt dat overleg regelmatig plaats? 8.3 Neem jij actief deel aan dat overleg? 8.4 Wordt het hele team actief betrokken bij het overleg? 8.5 Leidt dat overleg tot duidelijke afspraken over taalvaardigheidsonderwijs en taalbeleid? 8.6 Ben je tevreden over dat overleg? Waarom niet? Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 18

20 9.1 Neemt de directie een rol op bij het uittekenen en uitvoeren van het taalbeleidsplan? 9.2 Onderneemt de directie bij het uittekenen en uitvoeren van het taalbeleidsplan de volgende acties: - organiseren van het overleg? - deelnemen aan de inhoudelijke discussie? - stimuleren van deelname aan nascholingen over taalvaardigheidsonderwijs en taalbeleid? - begeleiden van leerkrachten op pedagogisch-didactisch vlak? - zorgen voor doorstroming van inzichten en visie vanuit beleid en wetenschappelijke wereld naar het leerkrachtenkorps? - prikkelen van ALLE leerkrachten om bewust met taal om te gaan? - geven van concrete opdrachten m.b.t. taalbeleid aan het leerkrachtenteam of individuele leerkrachten? - actief opvolgen van evaluatiegegevens m.b.t. de taalvaardigheid van de kleuters? - andere: Conclusie doelstellingen 8, 9 en 10 Vind je dat je zelf STERK OF ZWAK staat op het vlak van overleg over taalvaardigheidsonderwijs en taalbeleid? Vind je dat de school STERK OF ZWAK staat op het vlak van overleg over taalvaardigheidsonderwijs en taalbeleid? Welke actie(s) moet(en) er op de school worden ondernomen om jezelf en de school sterker te maken op dit vlak?..... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 19

21 Doelstelling 11: samenwerken met externen, inclusief ouders. A - Samenwerking met externe deskundigen 11.1 Doet de school een beroep op externe instanties / personen (pedagogische begeleiding, CLB,...) - bij het uittekenen van het taalbeleidsplan? - het uitvoeren van het taalbeleidsplan? 11.2 Ben je tevreden over de inbreng van externe deskundigen? Zo nee, wat is daarvan de oorzaak? Werken de externe instanties zowel samen met individuele leerkrachten, het hele schoolteam als met de directie? 11.4 Is de school voldoende op de hoogte van de mogelijke externe instanties en deskundigen die ondersteuning kunnen bieden? B - Samenwerking met ouders 11.5 Worden de ouders - betrokken bij het uittekenen van het taalbeleidsplan? - betrokken bij het uitvoeren van het taalbeleidsplan? - geïnformeerd over het taalbeleid van de school? 11.6 Doe je inspanningen om van de ouders informatie of waardevolle inzichten over de kleuters te verkrijgen? 11.7 Informeer je de ouders over het taalvaardigheidsonderwijs dat hun kinderen krijgen en over de vorderingen die de kinderen maken? 11.8 Heb je zicht op de vragen van de ouders over het taalvaardigheidsonderwijs? 11.9 Zoek je naar manieren om de ouders actief te betrekken bij het taalvaardigheidsonderwijs, bijvoorbeeld door hen uit te nodigen om deel te nemen aan bepaalde activiteiten? Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 20

22 11.10 Geef je de ouders advies over de manieren waarop zij de taalverwerving van hun kinderen kunnen bevorderen? Zo ja, welke adviezen geef je hen dan? Zijn er duidelijke afspraken binnen het team over contact en samenwerking met de ouders? Conclusie doelstelling 11 Vind je dat je zelf STERK OF ZWAK staat op het vlak van samenwerking met externen, inclusief ouders? Vind je dat de school STERK OF ZWAK staat op het vlak van samenwerking met externen, inclusief ouders? Welke actie(s) moet(en) er op de school worden ondernomen opdat jij en de school beter kunnen samenwerken met externen, inclusief ouders?..... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 21

23 Doelstelling 12: voeren van een professionaliseringsbeleid Krijg je voldoende kansen om je te professionaliseren op het vlak van taalvaardigheidsonderwijs en taalbeleid? 12.2 Krijg je voldoende inspraak in de onderwerpen en thema s voor professionalisering inzake taalvaardigheidsonderwijs en taalbeleid? 12.3 Over welke onderwerpen heb je tijdens de afgelopen drie jaar nascholing gevolgd in verband met taalvaardigheid en taalbeleid? taalvaardigheidsonderwijs coöperatief / interactief leren taal de hele dag toetsing van taalvaardigheid meertaligheid / OETC taalbeleid op school omgaan met heterogeniteit remediëring van taalvaardigheidsproblemen andere: Ben je tevreden over de gevolgde nascholingen? Zo nee, wat is daarvan de oorzaak? Over welke onderwerpen in verband met taalvaardigheidsonderwijs en taalbeleid zou je (verder) nascholing willen volgen om aan de noden van de kleuters te kunnen voldoen?... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 22

24 Conclusie doelstelling 12 Vind je dat je zelf STERK OF ZWAK staat op het vlak van professionalisering? Vind je dat de school STERK OF ZWAK staat op het vlak van professionaliseringsbeleid? Welke actie(s) moet(en) er op de school worden ondernomen om jezelf en de school sterker te maken op dit vlak?..... Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 23

25 BESLUITEN 1 Overloop de gewenste acties die je bij de 12 doelstellingen van de vragenlijst hebt genoteerd. 2 Kies daaruit de acties die je het meest prioritair vindt om te realiseren binnen het Gelijkeonderwijskansenbeleid van de school en schrijf die hieronder uit. Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 24

26 3 Hoe wil je die acties concreet aanpakken? Omschrijf voor elke actie: a) Wat is het specifieke doel dat je met de actie wil bereiken? (op leerlingniveau? op leerkrachtniveau? op schoolniveau?) b) Wie wordt bij de uitvoering van de actie betrokken? c) Wat houdt de actie concreet in? d) Binnen welke tijdsspanne wordt de actie gepland? e) Wie volgt de uitvoering van de actie op? En hoe gebeurt die opvolging concreet? f) Hoe wordt de actie (en de vraag of de doelstelling van de actie gerealiseerd is) geëvalueerd? g) Hoe wordt het team op de hoogte gehouden van de voortgang van de actie? h) Welke externe instanties/ouders worden evt. bij de actie betrokken? En hoe? Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 25

27 Steunpunt Nederlands als Tweede Taal. Taalbeleid op school kleuteronderwijs 26