Implicaties voor maatbegrip

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Implicaties voor maatbegrip"

Leo Beckers
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Bijvoeglijke naamwoorden in Nederlandse kindertaal: Implicaties voor maatbegrip Elena Tribushinina 30e Panama-conferentie, 20 januari 2012

2 atuitdrukkingen Absolute termen: - dertig centimeter, drie meter Relatieve termen: bijvoeglijke naamwoorden - groot, klein, hoog, laag, dik, dun, etc. Het begrip van bijvoeglijke naamwoorden (= adjectieven) is cruciaal voor maatbegrip!

3 Waarom zijn bijvoeglijke naamwoorden moeilijk voor jonge kinderen????? Kijk die is zwuur!

4 Waarom zijn bijvoeglijke naamwoorden moeilijk voor jonge kinderen? Het concept EIGENSCHAP is heel abstract. Elk object heeft een hele reeks diverse eigenschappen. Adjectieven zijn minder frequent dan zelfstandige naamwoorden en werkwoorden in de ouderlijke input. Adjectieven zijn afhankelijk van zelfstandige naamwoorden qua vorm en betekenis. - een groot huis vs. een grote olifant - een grote olifant vs. een grote muis

5 Toch Zijn bijna alle semantische klassen van adjectieven (kleur, vorm, maat, evaluatie, etc.) aanwezig in kindertaal vóór de leeftijd van tweeënhalfjaar. Tussen de leeftijd van 2 en 3 jaar leren kinderen de adjectivale vormen met eigenschappen te associëren. (Taylor & Gelman 1988; Waxman & Klibanoff 2000; Waxman & rkow 1995) Kinderen gebruiken bijvoeglijke naamwoorden van begin af aan vrijwel foutloos: - semantisch compatibel (#hoge pen) - grammaticaal correct (#grote huis)

6 ar hoe zit het met begrip? Taalproductie en taalbegrip zijn vaak asymmetrisch. (Hendriks e.a. 2005; Hendriks & Spenader 2006) >> Begripsexperiment met een eye-tracker

7 Waar zijn de grote/kleine olifanten? GROOT KLEIN 7

8 Oogfixaties Volwassene Kind (3 jaar) 8

9 Groot: percentage oogfixaties per zone (volwassenen) % fixaties Tijd (sec) Target d-zone Competitor

10 Klein: percentage oogfixaties in de target-zone 100 % fixaties Volwassenen 3-jarigen 2-jarigen Tijd (sec)

11 Productie vs. begrip Jonge kinderen kunnen maattermen foutloos gebruiken zonder dat ze die woorden echt begrijpen.

12 Betekeniscomponenten van maatadjectieven Dimensie Contrast (tegenstellingen) Scalariteit/gradeerbaarheid Relativiteit

13 Betekeniscomponenten van maatadjectieven Dimensie Contrast (tegenstellingen) Scalariteit/gradeerbaarheid Relativiteit

14 Algemene maat vs. specifieke dimensie Semantic Feature Hypothesis (Clark 1973) Algemeen (groot/klein) < specifiek (hoog/laag) JA - specifieke termen verschijnen later - zelfs kinderen van 10 gebruiken vaak algemene termen i.p.v. specifieke maattermen Positief (groot) < negatief (klein) NEE - antoniemen verschijnen min of meer tegelijkertijd - contrast faciliteert de verwerving van (maat)adjectieven Hoog/lang < dik NEE - hoog verschijnt eerder dan lang (verticale dimensie is belangrijk) - dik verschijnt ook heel vroeg (relevantie in gesprekken)

15 Betekeniscomponenten van maatadjectieven Dimensie Contrast (tegenstellingen) Scalariteit/gradeerbaarheid Relativiteit

16 (21 maanden) Betekenis generaliseren Waxman & rkow (1993)

17 (21 maanden)

18 Klibanoff & Waxman (2000) 3 jaar

19 Klibanoff & Waxman (2000) 3 jaar

20 Waxman & Klibanoff (2000) (3 jaar)

21 Antoniemen in spontane spraak andelijkse opnames van spontane gesprekken tussen kinderen en ouders eftijd: 1;5/1;8 2;5/2;8 Talen (2 kinderen per taal): - Duits - Kroatisch - Frans - Italiaans - Litouws - Nederlands - Russisch - Turks

22 Contrastgebruik verklaart verschillen tussen kinderen Age (in Months) Probabillity of Adejective Occurrence M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M F F F F F F F F F F F F F L L L L L L L L L L L L L M M M M M M M M M M M M M E E E E E E E E E E E E E J J J J J J J J J J J J J S S S S S S S S S S P P P P P P P P P P P A A A A A A A A A A A A C C C C C C C C C C C C C R R R R R R R R R R R R I I I I I I I I I I I I I Age (in Months) Probabillity of Adjective Occurrence

23 Contrastgebruik faciliteert verwerving van adjectieven

24 Betekeniscomponenten van maatadjectieven Dimensie Contrast (tegenstellingen) Scalariteit/gradeerbaarheid Relativiteit

25 Gradeerbaarheid Janneke is heel groot/slim.? Janneke is heel jarig/zwanger. 90% van adjectieven in de ouderlijke input zijn gradeerbaar (Tribushinina & Gillis, in press).

26 Taalspecifieke schaalstructuur Germaanse talen: Deze tafel is helemaal hoog. Deze tafel is helemaal laag. Slavische talen: Deze tafel is helemaal hoog. Deze tafel is helemaal laag.

27 Ontologische schalen: een toren bouwen

28 Ontologische schalen: een toren bouwen

29 Ontologische schalen: een toren bouwen

30 Ontologische schalen: een toren bouwen

31 Ontologische schalen: een toren bouwen

32 Ontologische schalen: een toren bouwen

33 Ontologische schalen: een toren bouwen

34 Ontologische schalen: een toren bouwen

35 Ontologische schalen: een toren bouwen

36 Ontologische schalen: een toren bouwen

37 Ontologische schalen: een toren bouwen

38 Ontologische schalen: blokjes weghalen

39 Ontologische schalen: blokjes weghalen

40 Ontologische schalen: blokjes weghalen

41 Ontologische schalen: blokjes weghalen

42 Ontologische schalen: blokjes weghalen

43 Ontologische schalen: blokjes weghalen

44 Ontologische schalen: blokjes weghalen

45 Ontologische schalen: blokjes weghalen

46 Ontologisch plausibele schaal?

47 Verwerving van gradeerbaarheid en scalariteit (taalproductie) Kinderen zijn van jongs af aan gevoelig voor gradeerbaarheid. Kinderen zijn van jongs af aan gevoelig voor taalspecifieke schaalstructuren: - Nederlandse kinderen spreken geen Russisch ar kinderen van 5-6 jaar maken nog fouten met schaalstructuren (bv. heel weg).

48 Betekeniscomponenten van maatadjectieven Dimensie Contrast (tegenstellingen) Scalariteit/gradeerbaarheid Relativiteit

49 Relativiteit

50 ddenpunt als referentiepunt % fixaties Tijd (sec) Target d-zone Competitor

51 Bronnen van referentiepunten Visuele context Wereldkennis Of een combinatie van deze twee bronnen

52 Welke X vind je groot/klein?

53 Volwassenen: visuele context + wereldkennis 3 Mean N objects groot klein Tribushinina (2011)

54 Kunnen jonge kinderen dat ook? Kinderen van twee jaar kunnen een groter/kleiner van de twee objecten kiezen. Kinderen van tweeënhalf kunnen hun wereldkennis gebruiken om te bepalen welk object groot/klein is. Kinderen van drie kunnen ook functionele informatie gebruiken (bv. te groot voor een kleine pop). (Ebeling & Gelman 1988, 1989, 1994; Sera, Troyer & Smith 1988) ar kunnen ze ook integreren?

55 Gesecteerde objecten: kinderen year-olds year-olds year-olds year-olds year-olds year-olds

56 Gemiddeld aantal geselecteerde objecten: groot vs. klein 4 3,5 3 N 2,5 2 1,5 1 groot klein 0, vw eftijd

57 De ontwikkeling van relativiteit GROOT KLEIN N 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, vw eftijd N 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, vw eftijd groot neutraal klein

58 Discussie Waarom kunnen de kinderen jonger dan 5 jaar geen referentiepunten construeren door hun wereldkennis te integreren met de visuele context?

59 Ontwikkeling van executieve functies tussen 3 en 6 jaar 2-jarigen: max. één regel 3-jarigen: één regel, maar geen overschakeling 4-jarigen: één regel + switch naar een nieuwe regel 5-jarigen: twee regels tegelijkertijd ROOD GROEN

60 Ontwikkeling van executieve functies tussen 3 en 6 jaar 2-jarigen: hooguit één regel 3-jarigen: één regel, maar geen overschakeling 4-jarigen: één regel + switch naar een nieuwe regel 5-jarigen: twee regels tegelijkertijd DRIEHOEKEN HALFRONDJES

overschakeling 4-jarigen: één regel + switch naar een nieuwe

61 Ontwikkeling van executieve functies tussen 3 en 6 jaar 2-jarigen: hooguit één regel 3-jarigen: één regel, maar geen overschakeling 4-jarigen: één regel + switch naar een nieuwe regel 5-jarigen: twee regels tegelijkertijd GROEN + DRIEHOEK ROOD + HALFRONDJE

Vergelijkbare documenten

chester Corpus). Omdat de semantiek van Russische adjectieven nog nauwelijks onderzocht is (in vergelijking met het Engels), worden de Russische

chester Corpus). Omdat de semantiek van Russische adjectieven nog nauwelijks onderzocht is (in vergelijking met het Engels), worden de Russische Samenvatting De prototypetheorie heeft in de cognitieve linguïstiek een hoge vlucht genomen. Het belang van prototypen wordt echter vaak overschat, vooral in de lexicale semantiek, waar prototypen worden