JURIDISCHE SEMANTIEK

Transcriptie

1 JURIDISCHE SEMANTIEK EEN BIJDRAGE TOT DE METHODOLOGIE VAN DE RECHTSVERGELIJKING, DE RECHTSVTNDING EN HET JURIDISCH VERTÄUEN Ma,rjanne Termorshuizen-Arts

2 Inhoudsopgave Voorwoord xi Inleiding 1 Hoofdstuk I Juridische (meta)lexicografie /. Inleiding Doelstelling Inrichting 9 II. Een juridisch woordenboek 10 II. 1. Actieve en passieve woordenboeken 10 Geen noodzaak voor actieve en passieve woordenboeken Woordenboek en encyclopedie Onomasiologie versus Semasiologie Algemene en specialistische woordenboeken 16 Het taaleigen van juridische taal De informatie bij een lemma 17 Dedefinitie De context van juridische concepten 20 II. 7. Cultuurgebonden naast niet-cultuurgebonden specialistische woordenboeken Het juridisch woordenboek als bijzonder cultuurgebonden specialistisch woordenboek Contrastering van concepten Het in kaart brengen van twee monoh'nguale Systemen Werelden van recht Contrastering van rechtsterreinen Rechtsvergelijking als de basis van de beschrijving van juridische concepten De theorie van de rechtsvergelijking De vergelijkbaarheid van concepten 27 Het tertium comparationis of comparatief begrip Een nieuwe toepassing van de conceptuele en de functionele methode 29 II. 10. Algemene taal en rechtstaal 30 II. 11. Juridisch vertalen 30 II Autoritatieve en informatieve teksten 31 II Functionele equivalentie 32

3 JURIDISCHE SEMANTIEK II Vertaalstrategieen: (bij de brontaal) blijven staan of (naar de doeltaal) springen 34 Lexicale expansie of het compenseren van incongruentie bij vertalen 36 II Contrasterende equivalentie en conceptuele analyse 38 II De analogie van de rechtsvergelijking en het juridisch vertalen 40 II Tip voor de vertaalpraktijk 41 II De vier talen van een bilinguaal juridisch woordenboek De betekenis van juridische concepten 42 II De betekenisbepalende rol van verwante juridische termen 43 II De concretisering van juridische concepten 45 De reconstruerende en de construerende taal van de juridisch lexicograaf 48 Conclusie 50 Hoofdstuk II Algemene semantiek /. Inleiding Doelstelling Inrichting 63 //. Semantiek 65 II. 1. Semantiek en de afbakening van concepten 65 II.2. De semantische driehoek 68 II. 3. De juridische semantische driehoek Juridische definities Semantische theorieen. Scherpe grenzen of vage grenzen? 75 II. 6. De structurele semantiek Hyponymie en hyperonymie De doorwerking van de gedachtegang van de structurele methode in het recht Het nut van de structurele methode voor de juridische semantiek 85 II. 7. De cognitieve semantiek 86 Prototype naast stereotype 89 II De theorie van de cognitieve modellen 90 H.7.2. De hierarchische structuur van concepten 92 II.7.3. De hermeneutiek 93 Ü.7.4. Metaforen in de psycholingui'stiek Metaforen in de niet-linguistische semantiek De gecombineerde methode 97 II De Theorie-theorie 98

4 Inhoudsopgaue Kerntermcategorisering Kerntermcategorisering en het comparatief begrip van positie binnen het systeem Waarom werkt een verhaal of dieorie zo goed? 108 Het verhaal en.het inferentiele model Het nut van de cognitief-semantische methode, van de theorie van de cognitieve modellen en van de gecombineerde methode voor de juridische semantiek 113 De implicaties voor het rechtsvergelijkend semantisch model 114 Hoofdstuk III Juridische semantiek I. Inleiding Doelstelling Inrichting 129 //. Dejuridische semantiek 130 II. 1. Rechtstheorie en semantiek 130 II.2. De juridische interpretatiemethoden De grammaticale methode. Uitleg volgens de Wortlaut of letterlijke betekenis De Wortlautgrens Ontkrachtingen van de theorie van de Wortlautgrens: een mer ä boire De historische methode De systematische methode 150 Juridische interpretatie volgens de hermeneutische gedachtegang De teleologische, objectieve of functionele methode 153 De objectieve en de subjectieve school De Typusleer. Klassenbegrippen en typebegrippen 159 De structurerende rechtsleer De speciale betekenis van de interpretatietheorieen voor het strafrecht 163 De verwevenheid van de grammaticale en de subjectieve interpretatiemethode Deductie en inductie; civil law en common law: opnieuw de Container en het radiale model 168 Ü.2.8. Conclusie naar aanleiding van de juridische interpretatiemethoden en de rechtsleren 171 II.2.9. De principles and policies: een der missing links van de juridische semantische driehoek 173 De principles and policies in de rechtspraktijk 177

5 x JURIDISCHE SEMANTIEK Een illustratie van de toepassing der principles and policies alsmede van de structurerende rechtsleer De analogie van rechtsvinding, rechtsvergelijking en juridische lexicografie De verbinding van de juridische semantiek met de (psycho)linguistische semantiek 185 Een convergerende beweging Het gebruik van de comparatieve begrippen in de juridische semantiek De implicaties voor de juridische semantische driehoek 189 De nieuwe juridische semantische driehoek 189 Conclusie van hoofdstuk II en hoofdstuk III 190 Slotopmerkingen 195 Hoofdstuk FV De vergelijking van rechtssystemen; Voorbeelden I. Inleiding Doelstelling Inrichting 219 //. Rechtsvergelijkende voorbeelden 220 II. 1. Het belang van leerstukken De leerstukken in dit boek Model Model Model Wijzen van juridisch vertalen 227 Vertalen in de zin van Verstehen 229 Leerstuk van de rechtsingang of van de dagvaarding in ruime zin 231 Leerstuk van de verwijzing 247 Leerstuk van de penyerahan perkara kepada hakim (aanbrengen van de zaak bij de rechter) 259 Leerstuk van het legaliteitsbeginsel 268 Samenvatting 309 Summary 313 Zusammenfassung 317 Treftvoordenregister 321 Bibliograße 325 Curriculum Vitae 344 Bijlage; Kleurenkatem 345