Kwaliteitszorg Ondersteuningsplan

Transcriptie

1 De Regenboog Kwaliteitszorg Ondersteuningsplan RK Basisschool De Regenboog Hoofdlocatie: Nevenlocatie: Tochtwaard 14 Meidoornlaan EZ Alkmaar 1829 EA Alkmaar

2 INHOUDSOPGAVE 1. DE ZORGLEERLINGEN BLZ.4 2. GROEPSPLANNEN BLZ WAARNEMEN BLZ BEGRIJPEN BLZ PLANNEN BLZ REALISEREN BLZ.6 3. GROEPSBESPREKING BLZ VOORBEREIDING VAN DE GROEPSBESPREKING BLZ UITVOEREN VAN DE GROEPSBESPREKING BLZ LEERLINGBESPREKING BLZ ONDERWIJSBEHOEFTEN CENTRAAL BLZ AANDACHT VOOR HET POSITIEVE BLZ CONSTRUCTIEVE SAMENWERKING BLZ.9 5. CYCLUS VAN HET HANDELINGSGERICHT WERKEN BLZ INTAKEFASE BLZ STRATEGIEFASE BLZ ONDERZOEKSFASE BLZ GROEPSPLANNEN BLZ INDIVIDUEEL HANDELINGSPLAN BLZ HET ZORGADVIESTEAM BLZ HET KLEIN ZORGTEAM BLZ HET ZAT BLZ INDIVIDUELE LEERLIJN ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF BLZ INHOUD EIGEN LEERLIJN BLZ OPBRENGSTEN EIGEN LEERLIJN BLZ TOETSEN BLZ OVERGANG VOORTGEZET ONDERWIJS BLZ SOCIAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING BLZ KIJK! BLZ SCOL BLZ.16 1

3 WOORD VOORAF De missie van de Regenboog is Samen kleuren we ons onderwijs. De kinderen op de Regenboog komen binnen met hun eigen mogelijkheden, van belang hierbij is dat alle kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen, opdat de kinderen daarmee hun eigen plaats kunnen vinden in de maatschappij. Dit alles gebaseerd op waarden en normen vanuit een katholieke traditie. Het opdoen van kennis en het leren van vaardigheden in krachtige, uitdagende leeromgevingen zijn belangrijke elementen hierin. De kernwaarden die we hierbij hanteren zijn: ontmoeting, vertrouwen, eigenheid, spiritualteit, traditie en verwondering. De 7 kwaliteitsfactoren van doelgericht, effectief onderwijs die wij op de Regenboog hanteren zijn: Het stellen van doelen op school, leerjaar en lesniveau Het benutten van effectieve leertijd Het verzorgen van een passend aanbod in een doorlopende leerlijn van groep 1-8 Het geven van effectieve instructie (op basis van het IGDI-model) Het werken vanuit instructiebehoeften van leerlingen doormiddel van convergente differentiatie Het monitoren van de opbrengsten en het verzorgen van interventies die daaruit voortvloeien De transfer naar de praktijk; de leerkrachten leren kinderen toe te passen wat ze geleerd hebben (bijvoorbeeld spellingbewustzijn bij schrijfactiviteiten/toepassen begrijpend leesaanpak bij andere vakgebieden) In het schooljaar hebben wij als doel gesteld om de zaken rondom de interne zorgstructuur te verbeteren, waarbij taken, rollen en verantwoordelijkheden helder zijn en worden beschreven in dit ondersteuningsplan. De opzet van de cyclus rondom het HGW (handelingsgericht werken) willen wij hiermee duidelijk en zichtbaar maken voor alle betrokkenen. De leerkracht is altijd verantwoordelijk voor de zorg in de groep. De IB-er begeleidt en ondersteunt de leerkracht waar nodig vanuit de coachende rol. De hulpvragen van leerkrachten, ouders/verzorgers en/of leerlingen zijn het uitgangspunt van de zorg. Dit plan is geschreven om de zorg op onze school voor alle betrokkenen te beschrijven en de nieuwe procedures te verhelderen. Het handelingsgericht werken is het kader waarbinnen we de zorg gestalte geven. Bij handelingsgericht werken (verder genoemd HGW) 1 wordt uitgegaan van de leerling in zijn totaliteit. De leerlingkenmerken worden zo volledig mogelijk onderzocht en beschreven. Daarbij zullen we niet uitgaan van de zwakke kanten van de leerling, maar van zijn/haar sterke punten. 1 Pameijer N. & van Beukering T. (2006) Handelingsgericht werken: een handreiking voor de interne begeleider, Leuven/Voorburg, ACCO 2

4 De kenmerken die beschreven worden hebben te maken met: Onderwijsbehoefte Onderwijsleeromgeving Thuissituatie Sociaal-emotioneel functioneren van een leerling De leerkracht brengt alle aspecten van een leerling in kaart. De IB-er ondersteunt en begeleidt hierbij indien nodig. Ouders/verzorgers en indien mogelijk de leerling zelf kunnen ook actiepunten en praktische adviezen voor de onderwijspraktijk van alledag inbrengen. Hiermee gaat een leerkracht direct aan de slag. Pedagogisch optimisme en zelfvertrouwen zijn onze uitgangspunten. We geloven in de ontwikkelingskracht van mensen. Hierbij zijn voor ons 3 aspecten van groot belang: de competentie om de klus te klaren, het zelfvertrouwen dat het gaat lukken en de motivatie om aan het werk te gaan en te blijven. Samen zullen we naar kansen, mogelijkheden en compenserende factoren zoeken om een leerling vooruit te helpen, waarbij niet alleen de te behalen doelen voor de leerstof belangrijk zijn, maar vooral ook het leren leren en het welbevinden van de leerling. We vinden het belangrijk dat zwakke leerlingen niet als zodanig gelabeld worden. Het gevolg hiervan kan zijn dat de eisen die aan deze leerlingen worden gesteld worden verlaagd en dat de leerlingen fysiek, sociaal en cognitief een bepaalde positie krijgen waar hij/zij niet meer uitkomen. Ook van deze kinderen moeten telkens de grenzen van het kunnen worden opgezocht om de volgende stap effectief te kunnen maken. De filosofie van het SAKS geeft dat vakmanschap, educatief partnerschap en leeromgeving van grote waarden zijn. De IB-er zal hierin een coachende rol hebben, middels klassenbezoeken met (beeld)coaching. 3

5 1. DE ZORGLEERLINGEN De meeste vierjarige leerlingen die aangemeld worden bij ons op school zijn naar een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf geweest. In sommige gevallen is in deze periode al extra zorg geconstateerd. Vanuit deze periode ontvangt de school een overdrachtsformulier van de nieuwe kleuter. Hiermee zijn we in het voordeel: de groepsleerkracht weet al wat van het kind en kan daarmee beter aansluiten op de onderwijsbehoefte van de nieuwe kleuter en het kind daarmee sneller het juiste onderwijs bieden. In de andere gevallen worden leerlingen die extra zorg nodig hebben door de leerkracht gesignaleerd. Extra zorg kan zich voordoen op het gebied van het leren, de werkhouding, het sociaalemotioneel functioneren of de thuissituatie van het kind. Hiervoor maakt de leerkracht o.a. gebruik van: Observaties door de leerkracht in de klas Observatie en registratiesysteem KIJK voor de groep 1-2 SCOL De toetsen van het leerlingvolgsysteem van CITO De methode gebonden toetsen Gegevens van het dyslexieprotocol Zijn er signalen voor zorg, dan lost de leerkracht dit eerst zelf op. Een leerkracht stelt het lesprogramma bij en geeft specifieke hulp in de groep (zorgniveau 1). Verder praat de leerkracht met ouders/verzorgers, collega s en indien mogelijk met het kind zelf. Deze gesprekken dienen de zorg af te stemmen op het kind. Tijdens een groepsbespreking wordt deze informatie teruggekoppeld aan de IB-er. De leerkracht maakt een gespreksverslag van de gesprekken, vermeldt in de didactische groepsoverzichten de onderwijsbehoeften om op die manier de zorg voor de leerling goed vast te leggen. De bijbehorende interventie wordt vastgelegd in het groepsplan en uitgevoerd door de leerkracht. Na deze cylcus evalueert de leerkracht het groepsplan. Een individueel handelingsplan (met evaluaties) wordt incidenteel opgesteld. Bij problemen in de thuissituatie kan er na overleg met de ouders/verzorgers en de IB-er een beroep gedaan worden op jeugd- en gezinscoach. Zij kunnen specifieke hulp bieden in de thuissituatie. 4

6 2. GROEPSPLANNEN Het werken met groepsplannen is schoolbreed ingevoerd voor de vakken Rekenen, Begrijpend lezen en Spelling. Hierbij zijn we ondersteund door de OBD en het CPS. In het kader van groepsplannen gaan we de cyclus van het HGW toepassen: waarnemen, begrijpen, plannen en realiseren. Binnen deze cyclus hebben wij gekozen voor het convergente differentiatiemodel. 2.1 WAARNEMEN In de fase van het waarnemen verzamelt en ordent de leerkracht gegevens over alle leerlingen en over de resultaten van het aanbod in een didactisch groepsoverzicht. Het gaat om gegevens uit observaties, analyses van het werk, gesprekken met leerlingen en ouders/verzorgers en de resultaten van toetsen (methode afhankelijk en methode onafhankelijk). Ook de vaardigheidsscores worden in het overzicht vermeld. Op deze manier worden leerlingen met een ontwikkelingsachterstand, maar ook leerlingen met een ontwikkelingsvoorsprong gesignaleerd. We kijken, geheel passend bij het HGW, niet naar de belemmeringen maar naar de beschermende factoren. Op onze school wordt gebruik gemaakt van het CITO leerlingvolgsysteem. De CITO toetsen zijn landelijk genormeerd. Dat betekent dat er een vaste score is die gebaseerd is op hoe alle kinderen in Nederland score op dezelfde toets. Door deze toetsen jaarlijks af te nemen krijg je een beeld van de ontwikkeling van een kind. We kunnen zien hoe het kind scoort ten opzichte van klasgenoten en ten opzichte van leeftijdsgenoten in het land. Tevens kijken we of het kind zijn eigen ontwikkelingslijn blijft volgen of dat hij/zij hier boven of onder gaat scoren. Als er een opvallende verandering optreedt in de eigen ontwikkelingslijn is dat een signaal om te onderzoeken wat de oorzaak hiervan is waarna de onderwijsbehoefte van de leerling eventueel aangepast wordt. 5

7 De betekenis van de CITO scores: Niveau I: Niveau II: Niveau III: Niveau IV: Niveau V: goed (0-20% hoogst scorende leerlingen) ruim voldoende (20-40% scoort hoger) voldoende / gemiddeld (40-60% scoort hoger) zwak (60-80% scoort hoger) onvoldoende (20% laagst scorende leerlingen) In de fase van het waarnemen zet de leerkracht de volgende stappen: 1. Verzamelen van gegevens over de leerlingen in een didactisch groepsvoerzicht en op basis hiervan evalueren van het vorige groepsplan 2. Preventief en proactief signaleren van leerlingen die de komende periode extra aandacht nodig hebben. 2.2 BEGRIJPEN In de fase van het begrijpen gaat de leerkracht op basis van de in het didactische groepsoverzicht verzamelde gegevens na wat de onderwijsbehoeften van de leerlingen in de groep zijn, met in het bijzonder de kinderen die bij stap 2 gesignaleerd zijn. Wij willen ons vooral professionaliseren in het herkennen en benoemen van specifieke onderwijsbehoeften. We vinden het hierbij belangrijk dat kinderen actief betrokken worden bij het benoemen van de eigen onderwijsbehoefte, zodat we niet over het kind maar mét het kind in gesprek gaan. Om dit te realiseren willen we komend schooljaar extra inzetten op klassenmanagement en werken via het IGDI-model voor instructie. In deze fase zet de leerkracht de volgende stap: 3. Het benoemen van de onderwijsbehoeften van de leerlingen. 2.3 PLANNEN Op basis van de onderwijsbehoeften van de leerlingen kijkt de leerkracht hoe zij op een bepaalde manier een aanbod kan organiseren dat afgestemd is op de verschillende onderwijsbehoeften van de leerlingen in de groep. Vervolgens wordt voor de volgende periode een groepsplan opgesteld. Binnen dit groepsplan is er een basisaanbod voor de hele groep, daarnaast is er een afgeleide groep die meer instructie en leertijd ontvangt voor het betreffende vakgebied en een groep die extra verrijking of verdieping krijgt. Hiermee samenhangend wordt gewerkt met het model van compacten en verrijken volgens de methode van het SLO. De leerkracht zet in deze fase de volgende stappen: 4. Clusteren van leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften 5. Opstellen van een groepsplan. 2.4 REALISEREN De leerkracht richt de klassenorganisatie in en treft de nodige voorbereidingen, zodat het groepsplan uitgevoerd kan worden. Afgeleid van het groepsplan maakt de leerkracht een dag- en weekplanning welke in het logboek wordt genoteerd. Instructie wordt gegeven via het IGDI-model, waarin we geschoold zijn door het CPS. Tevens is uitvoeren van het IGDI-model veelal speerpunt tijdens klassenbezoeken door de IB-er. Tijdens de uitvoering van het groepsplan verzamelt de leerkracht 6

8 gegevens over de resultaten van het onderwijsaanbod. De fase realiseren loopt daarmee door in de fase waarnemen, zodat een cyclisch proces ontstaat. In de fase van realiseren zet de leerkracht de volgende stap: 6. Uitvoeren van het groepsplan. 7. Analyseren van de resultaten van het onderwijsaanbod. Elke cyclus van HGW wordt afgesloten met een groepsbespreking. Deze bespreking is gelijk het begin van een nieuwe cyclus. De cyclus van HGW wordt tweemaal per jaar uitgevoerd en heeft een vaste plek in de zorgstructuur op school. Onze school heeft de cycli, inclusief de groepsbesprekingen opgenomen in de zorgkalender. 7

9 3. GROEPSBESPREKINGEN Bij de groepsbesprekingen zijn de IB-er, de groepsleerkracht en de directeur aanwezig. De IB-er leidt de groepsbespreking en de leerkracht maakt notities tijdens de groepsbespreking. In de rol van coach begeleidt de IB-er de leerkracht bij het vinden van eigen oplossingen die haalbaar zijn voor deze leerkracht in deze groep. Het gaat om de bewustwording van de leerkracht op zijn/haar handelen in de groep. De directeur zit als eindverantwoordelijke van de schoolopbrengsten bij in ieder geval de groepsbespreking van februari. De groepsbesprekingen duren niet langer dan 40 minuten en vinden 2 keer per jaar plaats (februari en juni). Naar aanleiding van de groepsbespreking wordt een nieuw groepsplan opgesteld dan wel het lopende groepsplan bijgesteld door de leerkracht. Naast de groepsbesprekingen vinden ook klassenbezoeken plaats. Het doel is dat de IB-er minstens 3x per jaar een groep bezoekt bij diverse vakgebieden volgens de cyclus van het handelingsgericht werken (HGW). Nagesprekken met leerkracht en IB (waarbij de IB-er een coachende rol heeft) worden indien mogelijk onder schooltijd gefaciliteerd. 3.1 VOORBEREIDINGEN VAN DE GROEPSBESPREKING Voorafgaand aan de groepsbespreking krijgt de leerkracht van de IB-er de checklist voorbereiding groepsbespreking en het formulier groepsbespreking. Hiermee formuleert de leerkracht vooraf conclusies over de effectiviteit van het groepsplan voor de drie subgroepen. En de leerkracht evalueert en formuleert vooraf actiepunten (m.b.t. doelen, tijd, aanbod, instructie, differentiatie en monitoring) voor het opstellen van het volgende groepsplan. Tijdens de groepsbespreking wordt het meegebrachte groepsplan (inclusief DGO) besproken dat het meeste prioriteit heeft. 3.2 UITVOERING VAN DE GROEPSBESPREKING Groepsbesprekingen hebben een sterk handelingsgericht karakter. Tijdens de groepsbespreking komt een aantal vaste gesprekspunten aan bod die de agenda vormen van de groepsbespreking. Dat zijn de volgende 7 elementen: 1. Doelen: hebben de leerlingen de doelen bereikt? 2. Tijd: was er voldoende lestijd? 3. Aanbod: was het aanbod voldoende om de gestelde doelen te halen? 4. Instructie: was je didactische aanpak doelgericht, effectief en succesvol? 5. Differentiatie: hoe heb je de extra instructie en begeleide inoefening ingezet? 6. Monitoring: hoe heb de leerlingen gevolgd en hoe heb je de (observatie- en toets) resultaten geanalyseerd en vervolgens ingedeeld naar instructiebehoefte (clustering)? 7. Transfer naar de praktijk: heb je de leerlingen leren toe te passen wat ze geleerd hebben en hoe heb je dat aangepakt? De IB-er heeft tijdens de groepsbespreking een ondersteunende en adviserende rol. De directeur maakt vooraf een overzicht van de toetsresultaten op schoolniveau. Door middel van de informatie vanuit de groepsbespreking kan zij een goede analyse maken van de toetsresultaten op schoolniveau. Het verslag van de groepsbespreking wordt tijdens het gesprek gemaakt door de leerkracht op het eerder genoemde formulier en doorgestuurd naar de directeur en de IB. Vervolgens stelt de leerkracht een nieuw groepsplan op en eventueel worden individuele leerlingen aangemeld voor een leerlingbespreking. Het verslag wordt meegenomen door de leerkracht naar de groepsbespreking aan het eind van het schooljaar. 8

10 4. LEERLINGBESPREKING In een groepsbespreking kan een besluit worden genomen om een leerling aan te melden voor een leerlingbespreking. In dit hoofdstuk wordt verder ingegaan op de uitgangspunten van het HGW, zoals deze gelden op onze school. Vanuit deze uitgangspunten zullen we formuleren hoe dit in de praktijk tijdens een leerlingbespreking vorm krijgt. Indien een leerkracht tegen grote problemen aanloopt en zich echt handelingsverlegen blijkt te voelen t.a.v. een specifieke leerling, wordt het kind aangemeld voor een leerlingbespreking. In eerste instantie zullen leerkracht en IB-er de zorg in kaart brengen. In een latere fase zullen ouders/verzorgers uitgenodigd worden voor een zorggesprek tijdens het ZAT. Vooraf worden deel A en B van het groeidocument ingevuld door leerkracht en ouders. IB-ers maken leerkrachten dit schooljaar hierin vaardig. De zorgen en problematiek wordt vanuit alle betrokkenen verwoord, mogelijke extern vastgelegde onderzoeksverslagen worden toegevoegd en ook de mening van het betrokken kind wordt hierin vastgelegd. 4.1 DE ONDERWIJSBEHOEFTEN CENTRAAL Er kunnen diverse redenen zijn om een leerling aan te melden voor een leerlingbespreking. Denk aan: Een leerling haalt onvoldoende profijt uit het onderwijsaanbod De specifieke onderwijsbehoeften blijven onduidelijk Het (lange) termijn ontwikkelingsperspectief baart zorgen Er zijn sterke aanwijzingen/vermoedens voor een ernstige problematiek of stoornis. In algemene zin zal er dus sprake zijn van handelingsverlegenheid: de leerkracht heeft onvoldoende in beeld welke specifieke behoeften de leerling heeft en hoe hieraan het beste tegemoet gekomen kan worden. We stellen ons dan de volgende vraag: wat heeft deze leerling nodig om een bepaald doel te behalen, zowel pedagogisch als didactisch, in deze groep, bij deze leerkracht?. 4.2 AANDACHT VOOR HET POSITIEVE Binnen het HGW zoeken we naar de sterke, compenserende kanten van het kind, van de ouders/verzorgers, van de leerkracht, de groep en de school. We zwakken daarmee de zorg niet af. Het is een en-en: er zijn zorgen én er zijn sterke en positieve kanten. Dit geldt voor iedere leerling! De vraag is: hoe kan hij of zij het wel? Wat wil hij of zij wel? Wat werkt goed voor deze leerling? Positieve kenmerken zijn goed te benutten in de aanpak. Deze kan hierdoor effectiever worden. Het blijkt in de praktijk makkelijker iets sterks uit te breiden dan iets zwaks te veranderen. 4.3 CONSTRUCTIEVE SAMENWERKING Tijdens het HGW praten leerkrachten, ouders/verzorgers, IB-er, het kind en eventuele externe deskundigen met elkaar. Ze praten open en duidelijk over de bedoelingen. In de samenwerking heeft een ieder vanuit zijn eigen rol en deskundigheid een wezenlijke bijdrage. Ouders/verzorgers: ervaringsdeskundigen en eindverantwoordelijk voor de opvoeding van het kind 9

11 Leerkracht: onderwijsprofessional die de onderwijsleersituatie van het kind het beste kent. De leerkracht is eindverantwoordelijk voor het onderwijs en dus ook voor de extra zorg die het kind nodig heeft. De IB-er: vakinhoudelijke kennis over diagnostiek en behandeling. De IB-er kan de vertaalslag maken van deze theoretische kennis naar onderwijstoepassingen. Door haar coachende rol helpt zij de leerkracht reflecteren op het eigen handelen. De externe deskundige: geeft vanuit de specifieke deskundigheid extra informatie of advies. Het kind: kan zelf vanaf een bepaalde leeftijd aangeven wat het wil veranderen en hoe hij/zij dit het liefste ziet. Om de onderwijsbehoeften in kaart te brengen gaan alle betrokkenen met elkaar in gesprek. Voorafgaand aan dit gesprek verzamelt de leerkracht gegevens die relevant zijn. De pedagogische en didactische aanpak van de leerkracht, de gehanteerde methodes, de opdrachten, de sfeer in de groep en de ondersteuning thuis doen er toe. Dus wat zijn de belemmerende en de compenserende factoren? De leerkracht maakt een analyse van het (leer-)probleem bijvoorbeeld aan de hand van gegevens van methode gebonden toetsen en observaties. Daarnaast is het van essentieel belang dat de leerkracht met het kind in gesprek gaat. Het voeren van een diagnostisch gesprek is dan ook een vast onderdeel van dit stappenplan. De IB-er kan gevraagd worden voor een observatie in de groep. Er wordt ook gekeken naar wat we al doen voor deze leerling, wat goed werkt en wat beter kan, wat wenselijk en haalbaar is. Het formuleren van haalbare doelen is een belangrijk kenmerk van HGW. 10

12 5. DE CYCLUS VAN HET HANDELINGSGERICHT WERKEN We willen de zorg bij ons op school voor alle betrokkenen transparant hebben en daarbij systematisch werken. Dit kan pas als iedere betrokken partij weet wat zijn rol is en hoe de procedures verlopen. Achter in het ondersteuningsplan is een schematische weergave van deze fase opgenomen. In dit hoofdstuk wordt de procedure beschreven die gevolgd wordt na aanmelding van een leerling bij de IB-er INTAKEFASE In de intakefase verzamelt de leerkracht, met behulp van de IB-er gegevens en brengt de aanmelding in kaart. De volgende punten komen daarbij aan bod: Reden van aanmelding Wat is de hulpvraag? Welke zorgen hebben leerkracht, ouders/verzorgers en het kind? Wat kan de mogelijke oorzaak zijn van het probleem? Wat is er al gedaan op zorgniveau in de groep en welk resultaat heeft dit opgeleverd? Wat verwachten de betrokkenen van de IB-er? Om afspraken tijdens een leerlingbespreking te borgen, gaan we in het schooljaar van steeds meer gebruik van het groeidocument. Leerkrachten zullen vaardig gemaakt worden in het kort invullen van dit formulier STRATEGIEFASE In deze fase kijkt de IB-er samen met de leerkracht wat ze al weten en wat ze nog meer moeten weten. Soms weten ze genoeg na de intakefase om samen een doel te formuleren en een handelingsplan te maken. Weten ze nog niet genoeg, dan gaan ze door naar de onderzoeksfase. De IB-er formuleert onderzoeksvragen die handelingsgericht zijn. Het antwoord moet leiden tot een concreet en bruikbaar advies ONDERZOEKSFASE In de onderzoeksfase verzamelt de IB-er doelgericht gegevens om de onderzoeksvragen te beantwoorden. Bijvoorbeeld door: Het inzetten van een reken- en/of leesanalyse; Een observatie in de klas; Het observeren van de instructie door de leerkracht; Inventarisatie van de leeractiviteiten, methodes, materialen; Raadplegen van literatuur. Inzet van beeldcoaching door de IB-er. Gebruik makend van de uitkomsten van de onderzoeksfase wordt de aanpak gecontinueerd of bijgesteld en/of uitgebreid worden. 11

13 5.4. GROEPSPLANNEN Het HGW met groepsplannen staat op deze school vanuit het ontwikkelingsperspectief van elke leerling centraal, zowel op cognitief, didactisch en op sociaal emotioneel gebied, als mede vanuit pedagogisch uitgangspunt. Preventief en proactief worden in het groepsplan maatregelen genomen voor leerlingen die extra instructie, begeleiding of uitdaging nodig hebben. Het groepsplan vormt een richtlijn gedurende een vooraf vastgestelde periode voor de leerkracht zelf, maar is ook belangrijk in overdracht naar de volgende groep. Verder is het groepsplan een belangrijk document als aanvulling op een onderwijskundig rapport bij aanvraag van extra zorgmiddelen. De groepsplannen worden op de server van de school bewaard in de map zorg bij de betreffende leerkracht. Elk groepsplan wordt tussentijds geëvalueerd en indien nodig bijgesteld. Groepsplannen worden op groepsniveau geëvalueerd en de leerlingen van de instructie afhankelijke groep worden individueel geëvalueerd. Een nieuwe cyclus van het HGW start weer met een nieuw groepsplan. Een cyclus duurt een half jaar. De leerkracht is verantwoordelijk voor de uitvoering en eigenaar van de groepsplannen. De IB-er heeft hierbij een coachende rol INDIVIDUEEL HANDELINGSPLAN Het uitgangspunt is specifieke onderwijsbehoeften van de leerlingen vast te leggen in een groepsplan. In bepaalde situaties kan een individueel handelingsplan door de leerkracht opgesteld worden in overleg met de IB-er. De leerkracht is ook hier eigenaar van en verantwoordelijk voor de uitvoering van het individuele handelingsplan. Een individueel handelingsplan heeft een bepaalde tijdsduur (6 tot 8 weken) en zal tussentijds geëvalueerd en eventueel bijgesteld worden. Een individueel handelingsplan zal altijd afgesloten worden door een eindevaluatie met een handtekening van leerkracht en ouders/verzorgers. Mogelijk wordt er bij het afsluiten van een individueel handelingsplan besloten de leerling op een eigen leerlijn te plaatsen. Het streven is dit pas vanaf groep 6 in te voeren om zo te proberen de leerling zo lang mogelijk bij het reguliere lesprogramma te houden. De IB-er heeft ook hierbij een coachende rol. 12

14 6. HET ZORG ADVIES TEAM ( ZAT) Binnen de school wordt gewerkt met twee vormen van zorgbespreking op schoolniveau: een klein zorgteam en een ZAT. 6.1 HET KLEIN ZORGTEAM (KZT) Het KZT bestaat uit de directeur en de interne begeleider(s). Het KZT komt wekelijks en bespreekt de gang van zaken rond de zorg in de school. In het KZT wordt o.a. gesproken over de zorg in de school (zowel op individueel-, als groeps-, als schoolniveau). De directeur kan bijvoorbeeld in het KZT toestemming geven voor externe onderzoeken. In mei wordt er een KZT gehouden waarin de doublures/verlengers of versnellers worden besproken. De leerkracht is hierbij dan ook aanwezig. 6.2 HET ZAT Het ZAT bestaat uit de directeur, IB-ers, onderwijsexpert van het SWV en op aanvraag andere externe deskundigen. Het ZAT komt ongeveer 4x per jaar bijeen. Het doel van het ZAT is om de zorg rond een leerling in breder verband te bespreken en te komen tot besluiten t.a.v. de benodigde acties ter bevordering van de ontwikkeling van de leerling. Ouders verlenen toestemming voor de inbreng in het ZAT en worden verwacht aanwezig te zijn bij de bespreking van hun kind. Voorafgaande aan het ZAT vult de leerkracht i.s.m. de IB-er en de ouders/verzorgers het groeidocument (onderdeel A, B en C). De IB-er coördineert het ZAT en zorgt dat alle betrokken het groeidocument vooraf ontvangen. Vanuit de hulpvraag van de leerkracht, ouders/verzorgers of kind wordt besloten welke acties nodig zijn ter beantwoording van de hulpvraag. Het ZAT neemt hierover een besluit. Zonder besluit van het ZAT of het KZT kunnen er geen externe onderzoeken of observaties van leerlingen plaatsvinden op kosten van de school. 13

15 7. INDIVIDUELE LEERLIJN - ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF Soms kan het zo zijn dat een leerling na intensieve begeleiding nog te weinig vooruitgang boekt. In het kader van passend onderwijs treffen wij dan samen met de ouders/verzorgers voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften aparte voorzieningen en bieden wij een planmatige aanpak: een eigen leerlijn op één of meerdere vakgebieden. Het overgaan op een eigen leerlijn wordt pas overwogen als de leerling, ondanks zorg op niveau 2 (hulp binnen en buiten de groep), nog steeds een CITO score V behaald. Tevens moet de achterstand van de leerling meer dan 1 leerjaar betreffen, maar moet de groeiontwikkeling nog wel in de leerlijn van de leerling passen. Ons streven is de eigen leerlijn pas vanaf groep 6 in te laten gaan om de leerling alle kansen te bieden het onderwijs via extra hulp en aanpak op te pakken. De beslissing om over te gaan op een eigen leerlijn wordt genomen door het ZAT. Overigens gaan we er vanuit dat kinderen meer leren van de convergente differentiatie en de meerwetende partners in de groep, dus vormen individuele leerlijnen een uitzondering INHOUD EIGEN LEERLIJN Een eigen leerlijn gaat samen met het opstellen van een ontwikkelingsperspectief. Bij het ontwikkelingsperspectief wordt een plan gemaakt met de verwachte leeropbrengsten van de leerling en het eindniveau welke haalbaar is. Er worden concrete tussendoelen geformuleerd om de ontwikkeling zo goed mogelijk te blijven volgen. De tussendoelen worden bepaald aan de hand van het boek Van kerndoel tot leerlijn 2, waarbij wordt uitgegaan van de referentieniveaus. Een eigen leerlijn bestaat altijd uit: Een ontwikkelingsperspectief voor het betreffende vakgebied dat bepaald wordt aan de hand van de verwachte uitstroom van de leerling; Tussendoelen die bepaald worden m.b.v. het uitstroomprofiel; Een beredeneerd, gepland aanbod dat is bepaald op basis van de tussendoelen. Ontwikkelingsperspectieven moeten voldoende onderbouwd en realistisch zijn. De beslissing tot overgang naar een eigen leerlijn ligt altijd bij het ZAT, daarbij gebruik makend van de resultaten van een intelligentieonderzoek. Ouders/verzorgers en de schooldirecteur ondertekenen vervolgens gezamenlijk het formulier ter verklaring van de eigen leerlijn. De IB-er stelt het ontwikkelingsperspectief op in samenwerking met de leerkracht OPBRENGSTEN EIGEN LEERLIJN Om aan te kunnen tonen dat de leerlingen met de eigen leerlijn zich voldoende ontwikkelen wordt voorafgaand aan het ontwikkelen van de eigen leerlijn het uitstroomperspectief berekend. Het uitstroomperspectief wordt berekend vanuit het leerrendement van de leerling. De volgende berekeningen worden daarbij gebruikt: Leerrendement van de leerling: (DLE x 100) : DL = rendement Uitstroomperspectief: (DL x rendement) : 100 = perspectief 2 Van kerndoel tot leerlijn door Stap van der, M. (vierde druk, februari 2010), Uitgeverij SWP Amsterdam 14

16 Het uitstroomperspectief wordt weergegeven in aantal maanden onderwijs. In het perspectief worden tevens werkhouding en gedrag mee genomen. De tussenevaluaties van de opbrengst eigen leerlijn vinden 4x per jaar plaats. In januari en juni wordt het ontwikkelingsperspectief geëvalueerd door de leerkracht met ouders en indien mogelijk met de IB-er. In november en april evalueert de leerkracht het ontwikkelingsperspectief zelf en stelt het indien nodig bij. Mocht na evaluatie blijken dat de doelen niet behaald worden vindt er altijd weer een leerlingbespreking plaats en wordt de leerling opnieuw ingebracht in het ZAT. Als na onderzoek blijkt dat de gestelde doelen toch niet haalbaar blijken voor de leerling, zullen nieuwe doelen worden vastgesteld in samenspraak met leerkracht, ouders/verzorgers en IB-er. Aan het eind van het schooljaar wordt het document weer ondertekend door ouders/verzorgers, school en directie TOETSEN De toetsen moeten worden aangepast voor de leerling met een eigen leerlijn. Het is niet reëel de leerling een toets af te nemen op groepsniveau. De aanpassing van de toetsen wordt vermeld in het ontwikkelingsperspectief. In de rapporten worden de vakgebieden waarbij gewerkt wordt met een eigen leerlijn ook als zodanig beoordeeld. De prestaties worden vergeleken met de eigen ontwikkeling en niet meer met groepsgenoten. Ouders/verzorgers en de leerling zijn op de hoogte van deze manier van rapporteren OVERGANG NAAR VOORTGEZET ONDERWIJS Vaak hebben de leerlingen die hebben gewerkt volgens een eigen leerlijn in het voortgezet onderwijs ook specifieke ondersteuning nodig. Er zijn hiervoor 2 mogelijkheden: 1. LWOO. 2. Praktijkonderwijs (PRO) LWOO is leerwegondersteunend onderwijs. Het geldt voor een leerling die voldoende capaciteit heeft om een VMBO diploma te behalen maar door de leerachterstand of speciale omstandigheden extra ondersteuning nodig heeft. Voortgezet onderwijs scholen kunnen zelf kiezen hoe zij de leerwegondersteuning aanbieden. Ouders/verzorgers kunnen hun kind alleen aanmelden voor LWOO als hier vanuit de basisschool advies voor is gegeven. Praktijkonderwijs is een vorm van onderwijs waarbij de leerlingen worden voorbereid op de arbeidsmarkt. Het praktijkonderwijs is bedoeld voor leerlingen waarvan verwacht wordt dat zij niet in staat zullen zijn een VMBO-diploma te behalen. Het praktijkonderwijs duurt 4 tot 5 jaar waarbij de vakken zijn afgestemd op een vakgebied op de arbeidsmarkt en worden praktische vaardigheden verder aangeleerd (denk aan rekeningen betalen, invullen van formulieren etc. ) Het leren doen de leerlingen vooral via stages. Na het doorlopen van het praktijkonderwijs ontvangen de leerlingen een getuigschrift praktijkonderwijs. Toelating tot het praktijkonderwijs gaat via een verwijzingscommissie. Bij aanmelding voor een verwijzingscommissie is altijd toestemming van de ouders/verzorgers nodig. In heeft een leerling voor toelating tot het PRO altijd een groeidocument nodig. 15

17 8. SOCIAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING Naast het ontwikkelen en stimuleren van leerlingen in cognitieve vakken is op een basisschool minstens zo belangrijk het ontwikkelen van sociale vaardigheden. We besteden hier consequent en middels een doorgaande lijn aandacht aan KIJK! Kijk! is een observatie- en registratieinstrument voor de groepen 1 en 2 waarmee leerkrachten de totale ontwikkeling van jongere kinderen over een langere tijd in beeld kunnen brengen. Hierop wordt het activiteitenaanbod in de groep afgestemd. Op het gebied van de sociaal emotionele ontwikkeling zijn er 5 ontwikkelingslijnen die in meer of mindere mate hierop ingaan : zelfbeeld, relatie met volwassenen (leerkrachten), relatie met andere kinderen, spelontwikkeling en taakgerichtheid en zelfstandigheid SCOL SCOL is een Sociale Competentie Observatie Lijst. Het is een scorelijst per leerling die de groepsleerkracht van groep 3 t/m 8 invult. Dit gebeurt 2x per jaar: een keer rond de herfstvakantie en een tweede keer in het voorjaar. Leerlingen uit groep 6, 7 en 8 vullen zelf ook een vragenlijst in. De groepsleerkracht kent zijn leerlingen, maar zal voorafgaand aan het invullen van de SCOL zijn mening nogmaals aftoetsen door gericht de leerlingen te observeren. Vragen die daarbij aan de orde komen zijn: Gedraagt de leerling zich in situaties competent gelet op zijn/haar leeftijd? Vertoont de leerling sociaal competent gedrag uit zichzelf of heeft hij/zij hierbij nog sturing nodig? In welke situatie lukt het de leerling zich sociaal competent te gedragen? - Vrije situatie / gestructureerde situatie - Met volwassenen / met leeftijdgenoten - Vertrouwd / onbekend - Met gelijke / met tegengestelde belangen - Verhouding tot andere leerlingen/volwassenen 16