Ontwikkelingen van de Tools voor het Modelleren én het Simuleren

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ontwikkelingen van de Tools voor het Modelleren én het Simuleren"

Transcriptie

1 Ontwikkelingen van de Tools voor het Modelleren én het Simuleren Peter A. Vanrolleghem BIOMATH, Universiteit Gent, België De Modelorganisatie: De Toekomst van Modelleren en Procesautomatisering 1 van 10

2 Enkele Termen Modelbouw: Opbouw van een representatie van de realiteit in wiskundige vergelijkingen Gebruiksvriendelijk, Hergebruik van kennis Simulatie: Virtueel experimenteren met een representatie van de realiteit waarover vragen gesteld worden Snel, Accuraat niet enkel simuleren, maar alle berekeningen die met een model gebeuren, bv. ontwerp, proefopzet, MBPC, onzekerheidsanalyse,... => Modelgebruik De Modelorganisatie: De Toekomst van Modelleren en Procesautomatisering 2 van 10

3 Modelbouw (Gebruiksvriendelijk, Hergebruik) (i) Begeleide werkwijze (matrix-voorstelling, eenheden check,...) (ii) Groeiende bibliotheek van kant-en-klare modellen (WWW) (iii) Uitwisselbaarheid van modellen (EU Modellica standaard) (iv) Hiërarchische modelbouwwijze (encapsulation) (Spaghetti) µ H K L a K L a K L a K L a De Modelorganisatie: De Toekomst van Modelleren en Procesautomatisering 3 van 10

4 Modelbouw (vervolg) (v) Hiërarchische Modellenbank, bv. µ H -> µ -> Monod(S S ) -> T(Arrhenius) (vi) Controllers/Sensoren ook opgenomen in modellenbank (vii) Verschillende formalismen in 1 modelbouwomgeving ODE en algebraische vergelijkingen PDE, bv. nabezinkers, biofilms Impliciete vergelijkingen, bv: 0 = K L a (C s - C) - OUR Niet-causale vergelijkingen, bv. splitters, Unitank Transferfunctiemodellen bv. electrodes, controllers (viii) Opgave van het Experimental Frame van een model (ix) Modelselectie ondersteunt door doelstellingsspecificatie De Modelorganisatie: De Toekomst van Modelleren en Procesautomatisering 4 van 10

5 Modelgebruik (Snel, Accuraat, Gebruiksvriendelijk) Simulatie Parameterschatting Sensitiviteitsanalyse Proefopzet (Optimal Experimental Design) Onzekerheidsanalyse / Risico-analyse Optimalisatie (controller tuning, ontwerp) Model-based Predictive Control, BOS De Modelorganisatie: De Toekomst van Modelleren en Procesautomatisering 5 van 10

6 Modelgebruik: Simulatie (i) Experiment manager (bijhouden van simulatie-runs) (ii) Experimental Frame check (binnen beperkingen van model?) (iii) Numerieke algorithmen + compilatie (iv) Symbolische manipulatie voor optimalisatie van de code De Modelorganisatie: De Toekomst van Modelleren en Procesautomatisering 6 van 10

7 Modelgebruik: Parameterschatting (i) Aanwending Experimental Frame (parameter bounds) (ii) Numerieke algorithmen (iii) Covariantie-analyse (betrouwbaarheid / identifieerbaarheid van par.) (iv) Sensitiviteitsanalyse (ter selectie van te schatten parameters) (v) Multi-respons / Multi-experiment (bv. Respirometer + Volle schaal) (vi) Analyse van de residuelen De Modelorganisatie: De Toekomst van Modelleren en Procesautomatisering 7 van 10

8 Modelgebruik: Proefopzet (i) Optimalisatieprobleem (zelfde algorithmen als voor par. schatting) Selectie van meetfrequentie + -duur Bepaling van experimentele condities Selectie van meetvariabele(n), -apparatuur en -locatie (ii) Proefopzet voor parameterschatting (iii) Proefopzet voor modeldiscriminatie De Modelorganisatie: De Toekomst van Modelleren en Procesautomatisering 8 van 10

9 Modelgebruik: Optimalisatie van WZI s (i) Optimalisatieprobleem (zelfde algorithmen als voor par. schatting) (ii) Doorlichting en Optimalisatie van werking (bv. Flow distribution) (iii) Tuning van regelaars (i.p.v. manuele tuning) (iv) Doorrekenen van een ontwerp onder dynamische condities (v) Cost-Benefit analyse (Kapitaal- vs. Werkingskosten) (vi) Risico-analyse ( onzekerheidsanalyse, sensitiviteitsanalyse) De Modelorganisatie: De Toekomst van Modelleren en Procesautomatisering 9 van 10

10 Stellingen (i) Modelbouw en -gebruik: autocatalytisch proces geïnitialiseerd (ii) Toename van ervaring verloopt exponentieel (bv. calibratie) (iii) Uitwisseling van ervaring dient gestimuleerd (bv. gebruikersplatforms, uitwisselbaarheid modellenbank) (iv) Softwaretools worden steeds krachtiger, laten meer ingewikkelde vraagstellingen toe, maar beschermen de gebruiker tegen gebeurlijke ongevallen (v) Cost-Benefit is aangetoond (maar presentatie dient objectiever) De Modelorganisatie: De Toekomst van Modelleren en Procesautomatisering 10 van 10

Praktische Numerieke Wiskunde

Praktische Numerieke Wiskunde Wiskunde, Utrecht Praktische Numerieke Wiskunde Gerard Sleijpen Paul Zegeling Department of Mathematics http://www.math.uu.nl/people/sleijpen Gerard Sleijpen Kamer 504, WG Tel: 030-2531732 sleijpen@math.uu.nl

Nadere informatie

Procescontrole en -sturing van een Waterzuiveringsstation

Procescontrole en -sturing van een Waterzuiveringsstation Procescontrole en -sturing van een Waterzuiveringsstation (met bijzondere aandacht voor respirometrie) Peter A. Vanrolleghem BIOMATH Universiteit Gent Procescontrole en -sturing van een WZI (met bijzondere

Nadere informatie

Praktische. Pijlers (exacte) wetenschap. Programma. Wiskunde, Utrecht Gerard Sleijpen Kamer 504, WG Tel:

Praktische. Pijlers (exacte) wetenschap. Programma. Wiskunde, Utrecht Gerard Sleijpen Kamer 504, WG Tel: Praktische Wiskunde, Utrecht Numerieke Wiskunde Gerard Sleijpen Kamer 504, WG Tel: 030-2531732 sleijpen@math.uu.nl http://www.math.uu.nl/people/sleijpen >Lectures>Numerieke Wiskunde Gerard Sleijpen Paul

Nadere informatie

Gegevensverwerving en verwerking

Gegevensverwerving en verwerking Gegevensverwerving en verwerking Staalname - aantal stalen/replicaten - grootte staal - apparatuur Experimentele setup Bibliotheek Statistiek - beschrijvend - variantie-analyse - correlatie - regressie

Nadere informatie

Vergelijking tussen simulaties en werkelijkheid

Vergelijking tussen simulaties en werkelijkheid Vergelijking tussen simulaties en werkelijkheid Prof. Bart Merci Ghent University, Belgium Faculty of Engineering Department of Flow, Heat and Combustion Mechanics Overzicht Inleiding Wat is de werkelijkheid?

Nadere informatie

College 4 Experimenteel Onderzoek en Experimentele Controle

College 4 Experimenteel Onderzoek en Experimentele Controle College 4 Experimenteel Onderzoek en Experimentele Controle - Leary: Hoofdstuk 9 en 10 - MM&C: Hoofdstuk 2.4 (p.129-130), 2.6 en 3.1 - Aanvullende tekst 4 Jolien Pas ECO 2012-2013 Doel experimenteel onderzoek:

Nadere informatie

College 5 Experimentele en Quasi- Experimentele Proefopzetten

College 5 Experimentele en Quasi- Experimentele Proefopzetten College 5 Experimentele en Quasi- Experimentele Proefopzetten - Leary Hoofdstuk 9, 10, 13 en 14 - Aanvullende tekst 5 Jolien Pas ECO 2012-2013 Het Experiment Doel: Causaal verband vastellen door te laten

Nadere informatie

Experimenteel Onderzoek en Experimentele Controle

Experimenteel Onderzoek en Experimentele Controle Experimenteel Onderzoek en Experimentele Controle ECO 2011-2012 Hemmo Smit Wilhelm Wundt en William James 3 criteria voor Causaliteit (herhaling) 1. Covariantie: samenhang tussen variabelen aantonen 2.

Nadere informatie

DEEL I KENNISMANAGEMENT: INLEIDING EN TOEPASSINGSGEBIEDEN

DEEL I KENNISMANAGEMENT: INLEIDING EN TOEPASSINGSGEBIEDEN DEEL I KENNISMANAGEMENT: INLEIDING EN TOEPASSINGSGEBIEDEN 2. Kennis...6 2.1 Definitie... 6 2.2 Gezichtspunten ten aanzien van kennis... 9 3. Kennismanagement...16 3.1 Definitie...16 3.2 Belang van kennismanagement...18

Nadere informatie

mei 16 19:37 Iedere keer is de groeifactor gelijk. (een factor is een getal in een vermenigvuldiging)

mei 16 19:37 Iedere keer is de groeifactor gelijk. (een factor is een getal in een vermenigvuldiging) Wiskunde 3VWO Hoofdstuk 8 par 8.1 par 8.2 Procenten en groeifactoren Niet par 8.3 Periodieke verbanden par 8.4 Machtsfuncties par 8.5 Grafieken veranderen par 8.6 Extreme waarden mei 16 19:37 Maandag zitten

Nadere informatie

PHP herhaalt: for en while

PHP herhaalt: for en while PHP herhaalt: for en while Huub de Beer Eindhoven, 4 juni 2011 Iteratie, repetitie en loops PHP herhaalt Een voor een de elementen van een array doorlopen? Gebruik foreach-statement Tellen van een beginwaarde

Nadere informatie

Meten en experimenteren

Meten en experimenteren Meten en experimenteren Statistische verwerking van gegevens Een korte inleiding 3 oktober 006 Deel I Toevallige veranderlijken Steekproef Beschrijving van gegevens Histogram Gemiddelde en standaarddeviatie

Nadere informatie

Regionale ScenarioBouwer

Regionale ScenarioBouwer Agenda Regionale ScenarioBouwer Het concept, en eisen aan het instrumentarium RAND Europe en TNO in opdracht van AVV PLATOS colloquium Presentatie: Rik van Grol (Significance) 14 maart 2007 Inleiding Het

Nadere informatie

CFD als tool voor de Fire Safety Engineer: case-study

CFD als tool voor de Fire Safety Engineer: case-study CFD als tool voor de Fire Safety Engineer: case-study ir. Xavier Deckers FESG Presentatie CFD in de bouw Actiflow seminar Presentatie FESG Wie zijn wij? Onafhankelijk studiebureau brandveiligheid, Gespecialiseerd

Nadere informatie

Identificeerbaarheid van parameters in modelleren van anaerobe vergisting van biomassa

Identificeerbaarheid van parameters in modelleren van anaerobe vergisting van biomassa Masterproef onderwerpen 2011-2012 Promotoren Jan Degrève (CIT), Raf Dewil (Lessius Denayer) (ikv phd Joost Lauwers) Identificeerbaarheid van parameters in modelleren van anaerobe vergisting van biomassa

Nadere informatie

Interactie met modelketens:

Interactie met modelketens: Interactie met modelketens: van beslissingsondersteuning naar procesondersteuning Jan Erik Wien Alterra, Centrum Geo-Informatie CGI seminar Integrale modellering, 29 juni, Wageningen Programma Boodschap

Nadere informatie

Meten en experimenteren

Meten en experimenteren Meten en experimenteren Statistische verwerking van gegevens Een korte inleiding 5 oktober 007 Catherine De Clercq Statistische verwerking van gegevens Kursus statistiek voor fysici door Jorgen D Hondt

Nadere informatie

Inhoud Inhoud 5 Voorwoord 13 Introductie van het onderzoek 15 I. Inleiding 15 II. Participatie als juridisch begrip 16 III. Aanleiding tot het onderzo

Inhoud Inhoud 5 Voorwoord 13 Introductie van het onderzoek 15 I. Inleiding 15 II. Participatie als juridisch begrip 16 III. Aanleiding tot het onderzo Inhoud Inhoud 5 Voorwoord 13 Introductie van het onderzoek 15 I. Inleiding 15 II. Participatie als juridisch begrip 16 III. Aanleiding tot het onderzoek 18 IV. Probleemanalyse 19 V. Doel van het onderzoek

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde A1-2 havo 2008-I

Eindexamen wiskunde A1-2 havo 2008-I Eindexamen wiskunde A-2 havo 2008-I Beoordelingsmodel Suikerbieten maximumscore 3 In 2003 is er ongeveer 97 mm en in 2004 is er ongeveer 70 mm regen gevallen De toename is 70 97 00% 75% 97 2 De afgelezen

Nadere informatie

3. HORIZONTALE EN VERTICALE ANALYSE

3. HORIZONTALE EN VERTICALE ANALYSE KDT Financiele analyse P02.00 1 3. HORIZONTALE EN VERTICALE ANALYSE 1 KDT Financiele analyse P02.00 2 3.1 HORIZONTALE ANALYSE doel techniek evolutie in de tijd vaststellen analyse beperkt tot 2 jaar per

Nadere informatie

Meten en experimenteren

Meten en experimenteren Meten en experimenteren Statistische verwerking van gegevens Een korte inleiding 6 oktober 009 Catherine De Clercq Statistische verwerking van gegevens Kursus statistiek voor fysici door Jorgen D Hondt

Nadere informatie

Eindwerkvoorstellen Academiejaar BioTeC Chemische en biochemische procestechnologie en -regeling

Eindwerkvoorstellen Academiejaar BioTeC Chemische en biochemische procestechnologie en -regeling Eindwerkvoorstellen Academiejaar 2011-2012 BioTeC Chemische en biochemische procestechnologie en -regeling 28 maart 2011 1 1 Chemical Engineering 1.1 Duurzaam ontwerpen en regelen van dynamische chemische

Nadere informatie

Summary in Dutch 179

Summary in Dutch 179 Samenvatting Een belangrijke reden voor het uitvoeren van marktonderzoek is het proberen te achterhalen wat de wensen en ideeën van consumenten zijn met betrekking tot een produkt. De conjuncte analyse

Nadere informatie

Opvolging (Afdruk via Word)

Opvolging (Afdruk via Word) Voeg hier uw logo in Opvolging (Afdruk via Word) Voor Vertegenwoordigd door Luc Mertens Financiële planningen van januari 2013 tot december 2015 Studie gerealiseerd op basis van de gegevens van de klant

Nadere informatie

Patronen in Islamitische Mozaïeken

Patronen in Islamitische Mozaïeken Patronen in Islamitische Mozaïeken Mozaïeken ontrafelen en zelf nieuwe mozaïeken ontwerpen. Werkboekje Naam:.......................... Klas:.......................... Inleverdatum:..........................

Nadere informatie

Toelichting bij Menno ter Braaks exemplaar van Mein Kampf van Adolf Hitler door Ewoud Kieft (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie)

Toelichting bij Menno ter Braaks exemplaar van Mein Kampf van Adolf Hitler door Ewoud Kieft (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie) ToelichtingbijMennoterBraaksexemplaarvanMeinKampfvanAdolfHitler door EwoudKieft(NederlandsInstituutvoorOorlogsdocumentatie) IndeeenentwintigsteeeuwishetnietmeervoortestellendateenboekalsMeinKampfin staatzouzijnomeengeneratiejongemensenteenthousiasmeren.hetboekiste

Nadere informatie

Ontwikkeld voor mensen, vanzelfsprekend.

Ontwikkeld voor mensen, vanzelfsprekend. Priva blue id & Top control 8 Ontwikkeld voor mensen, vanzelfsprekend. Priva Blue ID & Top Control 8 Ontwikkeld voor mensen, vanzelfsprekend. Nooit eerder waren gebruiksgemak, snelheid en betrouwbaarheid

Nadere informatie

TOPCLASS HOSPITAL CAPACITY MANAGEMENT

TOPCLASS HOSPITAL CAPACITY MANAGEMENT TOPCLASS HOSPITAL CAPACITY MANAGEMENT HOTflo Academy is een onderdeel van HOTflo Company HOTFLO ACADEMY Bewustwording, expertise en vaardigheden vormen de basis voor verandering. Op basis hiervan is de

Nadere informatie

Statistiek voor Natuurkunde Opgavenserie 1: Kansrekening

Statistiek voor Natuurkunde Opgavenserie 1: Kansrekening Statistiek voor Natuurkunde Opgavenserie 1: Kansrekening Inleveren: 12 januari 2011, VOOR het college Afspraken Serie 1 mag gemaakt en ingeleverd worden in tweetallen. Schrijf duidelijk je naam, e-mail

Nadere informatie

Evaluatie van C-ITS & AR

Evaluatie van C-ITS & AR Evaluatie van C-ITS & AR Ronde tafel Effecten van C-ITS & Automatisch rijden Henk Taale & Hans van Lint 19 april 2016 Inhoud Context Definities Evaluatie-aanpakken De evaluatiecirkel Algemene aspecten

Nadere informatie

Virtual Reality als hulpmiddel voor onderzoek naar verlichting in de publieke ruimte

Virtual Reality als hulpmiddel voor onderzoek naar verlichting in de publieke ruimte Virtual Reality als hulpmiddel voor onderzoek naar verlichting in de publieke ruimte NSVV Lichtcongres Outdoor Antal Haans 26-01-2017 Wat is virtual reality (VR) eigenlijk? definities Virtual reality:

Nadere informatie

[ AFSTUDEERPRESENTATIE ][ JEFFREY TRUIJENS ][ ][ TU DELFT ] BIM NU en BIM MORGEN

[ AFSTUDEERPRESENTATIE ][ JEFFREY TRUIJENS ][ ][ TU DELFT ] BIM NU en BIM MORGEN [ AFSTUDEERPRESENTATIE ][ JEFFREY TRUIJENS ][ 27-06-13 ][ TU DELFT ] BIM NU en BIM MORGEN 1 INHOUDSOPGAVE Vraagstelling Wat is BIM? Effecten Proces Theoretisch model Intern proces PCS Huidige status BIM

Nadere informatie

PINCH STUDIE : PRAKTIJK CASE. Philip de Smedt CEFIC, Manager LVOC and aromatics Gastprofessor UGent

PINCH STUDIE : PRAKTIJK CASE. Philip de Smedt CEFIC, Manager LVOC and aromatics Gastprofessor UGent PINCH STUDIE : PRAKTIJK CASE Philip de Smedt CEFIC, Manager LVOC and aromatics Gastprofessor UGent INLEIDING Case : Pygas hydrogenatie fabriek + aromaten extractie fabriek. Vraag fabriek : verbeteren van

Nadere informatie

Oefenopgaven buiging, zwaartepunt berekenen, traagheidsmoment en weerstandsmoment berekenen.

Oefenopgaven buiging, zwaartepunt berekenen, traagheidsmoment en weerstandsmoment berekenen. Oefenopgaven Leerjaar 2 periode 4 1 Oefenopgaven buiging, zwaartepunt berekenen, traagheidsmoment en weerstandsmoment berekenen. Opdracht 1 buigende momentenlijn. Hoe groot is het inklemmoment. Opdracht

Nadere informatie

Handleiding Mitsubishi Electric EPB Bibliotheek gebruiken in software

Handleiding Mitsubishi Electric EPB Bibliotheek gebruiken in software Handleiding Mitsubishi Electric EPB Bibliotheek gebruiken in software 1 1. Bibliotheek importeren a. Voorbereiding b. Opstart i. Download de bibliotheek ii. Bewaar dit bestand op uw computer i. Start de

Nadere informatie

Proefschrift Simone Löhner Computer Based Modeling Tasks: the Role Of External Representation

Proefschrift Simone Löhner Computer Based Modeling Tasks: the Role Of External Representation Tijdschrift voor Didactiek der β-wetenschappen 23 (2006) nr. 1 & 2 51 Proefschrift Simone Löhner Computer Based Modeling Tasks: the Role Of External Representation Bespreking door: Sylvia van Borkulo Universiteit

Nadere informatie

BETER LIFE CYCLE MANAGEMENT MET ASSET DYNAMICS

BETER LIFE CYCLE MANAGEMENT MET ASSET DYNAMICS 2112016 BETER LIFE CYCLE MANAGEMENT MET ASSET DYNAMICS Dynamisch modelleren van een asset over levensduur SMART ASSET MANAGEMENT = ASSET DYNAMICS Voorbereid zijn op de toekomst van de assets. Op een gestructureerde

Nadere informatie

Conceptueel Modelleren GEÏNTEGREERD DATA MODELLEREN MET DEMO EN DATA VAULT

Conceptueel Modelleren GEÏNTEGREERD DATA MODELLEREN MET DEMO EN DATA VAULT Conceptueel Modelleren GEÏNTEGREERD DATA MODELLEREN MET DEMO EN DATA VAULT Introductie Wineke Sloos BSc Taal & Kunstmatige Intelligentie @ Tilburg University MSc Information Management @ Tilburg University

Nadere informatie

Doe-het-zelf monitoring van beroepsblootstelling Daan Huizer en Frans Jongeneelen IndusTox Consult, Nijmegen

Doe-het-zelf monitoring van beroepsblootstelling Daan Huizer en Frans Jongeneelen IndusTox Consult, Nijmegen Alcohol in ademlucht Doe-het-zelf monitoring van beroepsblootstelling Daan Huizer en Frans Jongeneelen IndusTox Consult, Nijmegen In het nieuws De Gelderlander 9 april 2008 2 Mogelijkheden voor de AH Klassieke

Nadere informatie

Onderzeeboten behoren tot de meest complexe engineering platforms die er bestaan. Apparatuur, systemen, werk- en leefplekken moeten in een beperkte

Onderzeeboten behoren tot de meest complexe engineering platforms die er bestaan. Apparatuur, systemen, werk- en leefplekken moeten in een beperkte Nieuwe applicaties verbeteren ontwerpproces van onderzeeboten Onderzeeboten behoren tot de meest complexe engineering platforms die er bestaan. Apparatuur, systemen, werk- en leefplekken moeten in een

Nadere informatie

UITWERKINGEN OPGAVEN HOOFDSTUK 8

UITWERKINGEN OPGAVEN HOOFDSTUK 8 UITWERKINGEN OPGAVEN HOOFDSTUK 8 Opgave 1 De zoon van Jansen schaft een duurzaam productiemiddel aan voor 544.500 inclusief btw. Naast de aanschafprijs moet de zoon van Jansen nog meer uitgaven doen om

Nadere informatie

( ) 8 ( ) 10. Nearby integers P.G. van de Veen, 19 juli en dát getal heeft al 960 cijfers voor de komma. Want. log 3 = 2010 log 3 > 959

( ) 8 ( ) 10. Nearby integers P.G. van de Veen, 19 juli en dát getal heeft al 960 cijfers voor de komma. Want. log 3 = 2010 log 3 > 959 earby integers P.G. van de Veen, 19 juli 011 Hoeveel opeenvolgende negens heeft ( + 3) 010 achter de komma Wat een vreemde vraag! Zijn dat er dan veel En hoe tel je ze Dit getal is toch veel te groot om

Nadere informatie

Literatuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters

Literatuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review

Nadere informatie

Fish Based Assessment Method for the Ecological Status of European Rivers (FAME)

Fish Based Assessment Method for the Ecological Status of European Rivers (FAME) Fish Based Assessment Method for the Ecological Status of European Rivers (FAME) Overleg i.v.m. verdere verfijning en validatie van de nieuw ontwikkelde visindex op Europese schaal (EFI = the European

Nadere informatie

BIJLAGEN. bij GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) VAN DE COMMISSIE

BIJLAGEN. bij GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) VAN DE COMMISSIE EUROPESE COMMISSIE Brussel, 5.5.2015 C(2015) 2874 final ANNEXES 5 to 10 BIJLAGEN bij GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) VAN DE COMMISSIE houdende aanvulling van Richtlijn 2010/30/EU van het Europees Parlement

Nadere informatie

EnviLine A/W 14 E-S 7736700049 55 C 35 C A ++ A + A B C D E F G. db kw kw 2015 811/2013

EnviLine A/W 14 E-S 7736700049 55 C 35 C A ++ A + A B C D E F G. db kw kw 2015 811/2013 Ι 55 C 35 C A B C D E F G 46 11 11 11 11 11 12 db kw kw 67 db 2015 811/2013 Ι A B C D E F G 2015 811/2013 Productkaart voor energieverbruik De volgende productgegevens voldoen aan de eisen van de EU-voorschriften

Nadere informatie

Korte jobs: springplank naar een duurzame baan?

Korte jobs: springplank naar een duurzame baan? Korte jobs: springplank naar een duurzame baan? Universiteit Gent Arbeidsmarktcongres Steunpunt Werk en Sociale Economie Leuven 17 December 2008 1. Inleiding Jeugdwerkloosheidsgraad (15-24 jaar) is bijzonder

Nadere informatie

Informatieavond Rekenwonders. OBS Aan de Meule

Informatieavond Rekenwonders. OBS Aan de Meule Informatieavond Rekenwonders OBS Aan de Meule Rekenwonders Een uitgebalanceerd programma - ontwikkeld in Singapore ( wat werkt ) - inmiddels in VS, Canada, Engeland, Mexico, Chili 21 st century skils hoge

Nadere informatie

Productkaart voor energieverbruik EnviLine A/W Split 14 T-T 7736701147

Productkaart voor energieverbruik EnviLine A/W Split 14 T-T 7736701147 De volgende productgegevens voldoen aan de eisen van de EU-voorschriften nr. 811/2013, nr. 812/2013, nr. 813/2013 en nr. 814/2013 als aanvulling van Richtlijn 2010/30/EU. Productkenmerken Symbool Eenheid

Nadere informatie

Comfortverhoging en energieoptimalisatie door slim anticiperen met MPC (Model Predictive Control) Filip Jorissen Wim Boydens Lieve Helsen

Comfortverhoging en energieoptimalisatie door slim anticiperen met MPC (Model Predictive Control) Filip Jorissen Wim Boydens Lieve Helsen Comfortverhoging en energieoptimalisatie door slim anticiperen met MPC (Model Predictive Control) Filip Jorissen Wim Boydens Lieve Helsen Context: Systeemintegratie Image source: creative commons & pixabay.com

Nadere informatie

Verdieping in chemie met Coach

Verdieping in chemie met Coach Verdieping in chemie met Coach Woudschoten Chemie Conferentie 3 november 2017 Norbert van Veen (norbert@cma-science.nl) Even voorstellen Even voorstellen, inhoud Onderzoekend leren: wat en waarom? CMA

Nadere informatie

BIM: impact op duurzame gebouwen

BIM: impact op duurzame gebouwen Seminarie Duurzame gebouwen BIM: impact op duurzame gebouwen 15 juni 2018 BIM EN LCA-TOOLS Illustratie van de werking van de Belgische tool TOTEM voor de ecologische doorlichting van gebouwen Sophie Bronchart

Nadere informatie

Misleidende (B2B) reclame rgelij kende reclame

Misleidende (B2B) reclame rgelij kende reclame MONOGRAFIEËN BW Misleidende (B2B) reclame rgelij kende reclame Mr. D.W.F. Verkade Advocaat-generaal i.b.d. bij de Hoge Raad der Nederlanden Bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam (Bregstein-leerstoel)

Nadere informatie

Innoveren, corrigeren en tederheid John Post

Innoveren, corrigeren en tederheid John Post Innoveren, corrigeren en tederheid John Post Hardware Hardware is de veelal geslaagde poging om fouten in de software te voorzien, bestaande fouten te optimaliseren, op te slaan en in steeds hoger tempo

Nadere informatie

Frustratietolerantie-training bij stotterende kleuters

Frustratietolerantie-training bij stotterende kleuters Frustratietolerantie-training bij stotterende kleuters Bettie Smets 36 STE VVL CONGRES 20 MAART 2015 FLANDERS EXPO, GENT frustratietolerantie drempel van verdraagzaamheid voor prikkels die een aversieve

Nadere informatie

Strategiegebruik en prestaties bij vermenigvuldigen en delen in groep 8

Strategiegebruik en prestaties bij vermenigvuldigen en delen in groep 8 Strategiegebruik en prestaties bij vermenigvuldigen en delen in groep 8 Hoe kunnen ze worden beïnvloed? Proefschrift Marije Fagginger Auer Marije Fagginger Auer Universiteit Leiden - Cito - 1voordeleraar

Nadere informatie

Wat is OpenFOAM? OpenFOAM 1 is sterk in opkomst als een gratis. en serieus alternatief voor dure commerciële

Wat is OpenFOAM? OpenFOAM 1 is sterk in opkomst als een gratis. en serieus alternatief voor dure commerciële OpenFOAM 1 is sterk in opkomst als een gratis Wat is OpenFOAM? en serieus alternatief voor dure commerciële CFD pakketten. Het heeft grote voordelen ten opzichte van bestaande pakketten en daarmee is het

Nadere informatie

ExxonMobil. Analyser Wensen. Arno van Adrichem

ExxonMobil. Analyser Wensen. Arno van Adrichem Wensen Arno van Adrichem Opbouw Presentatie Waarom gebruiken we analysers Categorieën van analysers Validatie en calibratie Data acquisitie Data analyse Waarom gebruiken we analysers? Veiligheid, Gezondheid

Nadere informatie

Grasple. Deep-Linking LTI integratie. Vind, maak en deel open oefeningen voor Wiskunde en Statistiek

Grasple. Deep-Linking LTI integratie.   Vind, maak en deel open oefeningen voor Wiskunde en Statistiek Grasple Deep-Linking LTI integratie Vind, maak en deel open oefeningen voor Wiskunde en Statistiek www.grasple.com Grasple Grasple is een samenvoeging van twee woorden Grapple = ergens mee stoeien Grasp

Nadere informatie

Waarderingstool bedrijfsoverdracht

Waarderingstool bedrijfsoverdracht Waarderingstool bedrijfsoverdracht https://waarderingstool.unizo.be #sterkondernemen Wat zeggen de ondernemers omtrent waardering? Aan 700 ondernemers vroegen we grafiek of ze de waarde van hun bedrijf

Nadere informatie

Innovatieve rekentechnieken voor trillingen en herafgestraald geluid in de bebouwde omgeving

Innovatieve rekentechnieken voor trillingen en herafgestraald geluid in de bebouwde omgeving Mooi bedacht, nuttig toegepast Koninklijke Militaire School, 28 november 27 Innovatieve rekentechnieken voor trillingen en herafgestraald geluid in de bebouwde omgeving Geert Lombaert, Geert Degrande,

Nadere informatie

Prestatie-analyse van zone-picking systemen

Prestatie-analyse van zone-picking systemen Prestatie-analyse van zone-picking systemen Ivo Adan, Jelmer van der Gaast, René de Koster, Jacques Resing Donderdag 11 oktober Zone-picking systemen 2/38 Populair order-picking systeem Magazijn verdeeld

Nadere informatie

Zending stages. 1. Op wie heeft de zending betrekking. 2. Wanneer moet de zending verstuurd worden. 3. Welke stages moeten gemeld worden

Zending stages. 1. Op wie heeft de zending betrekking. 2. Wanneer moet de zending verstuurd worden. 3. Welke stages moeten gemeld worden Zending stages 1. Op wie heeft de zending betrekking 2. Wanneer moet de zending verstuurd worden 3. Welke stages moeten gemeld worden 4. Welke velden moeten verplicht ingevuld zijn 5. Hoe kan ik de gegevens

Nadere informatie

Overzicht. Eigenwaarden. Beurzen en afhankelijkheid. Eigenwaarden: Intro

Overzicht. Eigenwaarden. Beurzen en afhankelijkheid. Eigenwaarden: Intro Overzicht Eigenwaarden VU Numeriek Programmeren. Charles Bos Vrije Universiteit Amsterdam c.s.bos@vu.nl, A april Waarom? Voorbeelden Eigenwaarden/eigenvectoren Hoe vind ik ze? Polynoom Powermethode Andere

Nadere informatie

HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE

HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE 1 DOEL VAN REGRESSIE ANALYSE De relatie te bestuderen tussen een response variabele en een verzameling verklarende variabelen 1. LINEAIRE REGRESSIE Veronderstel dat gegevens

Nadere informatie

Voorwoord van Hester van Herk... iii Voorwoord van Foeke van der Zee... iv Verantwoording... vi

Voorwoord van Hester van Herk... iii Voorwoord van Foeke van der Zee... iv Verantwoording... vi Inhoudsopgave Voorwoord van Hester van Herk... iii Voorwoord van Foeke van der Zee... iv Verantwoording... vi INTRODUCTIE... 1 1. Wat is onderzoek... 2 1.1 Een definitie van onderzoek... 2 1.2 De onderzoeker

Nadere informatie

TOPCLASS HOSPITAL CAPACITY MANAGEMENT

TOPCLASS HOSPITAL CAPACITY MANAGEMENT TOPCLASS HOSPITAL CAPACITY MANAGEMENT HOTflo Academy is een onderdeel van HOTflo Company HOTFLO ACADEMY Bewustwording, expertise en vaardigheden vormen de basis voor verandering. Op basis hiervan is de

Nadere informatie

Publicatieblad van de Europese Unie d.d

Publicatieblad van de Europese Unie d.d 30.11.2010 NL Publicatieblad van de Europese Unie BIJLAGE I Etiket http://www.emis.vito.be Publicatieblad van de Europese Unie d.d. 30-11-2010 1. ETIKET L 314/5 L 314/6 Publicatieblad van de Europese Unie

Nadere informatie

Meten en experimenteren

Meten en experimenteren Meten en experimenteren Statistische verwerking van gegevens Een korte inleiding Zie syllabus voor details 16 februari 2011 Catherine De Clercq Statistische verwerking van gegevens Kursus statistiek voor

Nadere informatie

03.90 03.91 03.92 03.93 03.94 03.95 03.96 03.97 03.98 03.99

03.90 03.91 03.92 03.93 03.94 03.95 03.96 03.97 03.98 03.99 Tabellen 03.90 t/m 03.99 (aanduiden met x) 03.90 03.91 03.92 03.93 03.94 03.95 03.96 03.97 03.98 03.99 GEDETAILLEERDE INVENTARIS VAN DE EFFECTEN, WAARDEPAPIER EN FINANCIELE VASTE ACTIVA (00/130 en 171)

Nadere informatie

DEMCON Gestructureerde aanpak van mechatronische projecten

DEMCON Gestructureerde aanpak van mechatronische projecten DEMCON Gestructureerde aanpak van mechatronische projecten Ruud Jeurissen Ruud.Jeurissen@demcon.nl 22 september 2011 Inhoud Probleemstelling Oplossing Resultaten 2 Inhoud Uitdaging Aanpak Voorbeeld 3 Inhoud

Nadere informatie

Inleiding Speltheorie - 29 januari 2003, uur

Inleiding Speltheorie - 29 januari 2003, uur Inleiding Speltheorie - 29 januari 2003, 9.30-2.30 uur Dit tentamen bestaat uit 4 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 00. De waardering per opgave staat vermeld. Opgave (20 punten) Gegeven

Nadere informatie

TOPCLASS HOSPITAL CAPACITY MANAGEMENT

TOPCLASS HOSPITAL CAPACITY MANAGEMENT TOPCLASS HOSPITAL CAPACITY MANAGEMENT HOTflo Academy is een onderdeel van HOTflo Company HOTFLO ACADEMY Bewustwording, expertise en vaardigheden vormen de basis voor verandering. Op basis hiervan is de

Nadere informatie

RIE Manager voor SOM MBO

RIE Manager voor SOM MBO RIE Manager voor SOM MBO Februari 2016 IT&Care Annabel Eigenhuis Mirella de Vries Introductie IT&Care, 100% dochter van HumanCapitalCare Leverancier van RIE Manager, Enquête Manager, Incidenten Manager

Nadere informatie

Hieronder staat een voorstel voor het kennismodel voor de vernieuwde EAR wiki.

Hieronder staat een voorstel voor het kennismodel voor de vernieuwde EAR wiki. Kennismodel EAR wiki Het doel is een rijksbrede informatie-infrastructuur: De kaders en de generieke diensten en producten op het terrein van informatievoorziening en ICT die worden aangeboden aan organisaties

Nadere informatie

Het belang van. Data Modellering. GEMINIT Training. Data Modellering. Frédéric BARBIER

Het belang van. Data Modellering. GEMINIT Training. Data Modellering. Frédéric BARBIER Het belang van Data Modellering Studiedag Informatiemanagement Politeia, 22 februari 2013, Gent Open data en de cloud: een revolutie in de informatiehuishouding van de overheid Training Data Modellering

Nadere informatie

EnviLine A/W Monoblock 9.0 B-S C 35 C A ++ A + A B C D E F G. db kw kw /2013

EnviLine A/W Monoblock 9.0 B-S C 35 C A ++ A + A B C D E F G. db kw kw /2013 55 C 35 C A A B C D E F G 6 6 6 7 7 9 db kw kw 56 db 2015 811/2013 6720856802 (2015/10) A A B C D E F G 2015 811/2013 Productkaart voor energieverbruik De volgende productgegevens voldoen aan de eisen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 34 130 Wijziging van enige onderwijswetten in verband met het invoeren van de verplichting voor scholen zorg te dragen voor de sociale veiligheid

Nadere informatie

Gericht op de toekomst. Stikstofoxiden. Praktische toepassing van meten van NO x

Gericht op de toekomst. Stikstofoxiden. Praktische toepassing van meten van NO x Stikstofoxiden Praktische toepassing van meten van NO x Maarten van Dam Mvdam@testo.nl 06-53782193 Michel de Ruiter Michel.deruiter@multi-instruments.nl 06-20360160 Dia 2 van 132 Waarom meten? Wetgeving:

Nadere informatie

De 42 e Internationale Natuurkunde Olympiade Bangkok, Thailand Experimentele toets Donderdag 14 juli 2011

De 42 e Internationale Natuurkunde Olympiade Bangkok, Thailand Experimentele toets Donderdag 14 juli 2011 Lees dit eerst: De 42 e Internationale Natuurkunde Olympiade Bangkok, Thailand Experimentele toets Donderdag 14 juli 2011 1. Er zijn twee experimenten. Voor elk experiment wordt maximaal 10 punten toegekend.

Nadere informatie

Sterkte van veen. J.B.A. Weijers Rijkswaterstaat

Sterkte van veen. J.B.A. Weijers Rijkswaterstaat Sterkte van veen J.B.A. Weijers De dijk en omgeving. Jachthaven Uitdam uitdam March 19, 2013 2 Globale geometrie. Uitdam 3 Opbouw van de veenlaag 4 Karakterisering van veen. De variabiliteit in veen wordt

Nadere informatie

Inhoud. Hoofdstuk I Bouwstenen voor een verruimde milieueconomie 13

Inhoud. Hoofdstuk I Bouwstenen voor een verruimde milieueconomie 13 Inhoud Woord vooraf Hoofdstuk I Bouwstenen voor een verruimde milieueconomie 13 I.1 Ecosysteemvisie en economische groei 13 Industrieel metabolisme 14 Hoofdwetten van de thermodynamica 15 Milieuproblemen

Nadere informatie

Dillema s kunnen niet in een keer worden opgelost en voor de meeste is er niet een oplossing maar verschillende oplossingen.

Dillema s kunnen niet in een keer worden opgelost en voor de meeste is er niet een oplossing maar verschillende oplossingen. Solving complex problems Alexander de Haan & Pauline de Heer Bij zogeheten complex problems gaat het om problemen die niet een mogelijke oplossing hebben (of wellicht geen). Dit komt door het niveau van

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19028 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Heinle, Ingo Matthias Title: Application of evolutionary strategies to industrial

Nadere informatie

Passen innovaties in regelgeving? Dolf de Gruijter Centrum Milieukwaliteit Expertise Centrum Geluid

Passen innovaties in regelgeving? Dolf de Gruijter Centrum Milieukwaliteit Expertise Centrum Geluid Passen innovaties in regelgeving? Dolf de Gruijter Centrum Milieukwaliteit Expertise Centrum Geluid Inhoud 1. Het RIVM 2. Beheren RMV 3. Een terugblik 4. Innovaties: welke kenmerken? 5. Wegdekken als voorbeeld

Nadere informatie

Deezze. Deezze. Predictive profiling. 5 redenen waarom jij hier niet meer omheen kunt

Deezze. Deezze. Predictive profiling. 5 redenen waarom jij hier niet meer omheen kunt Predictive profiling 5 redenen waarom jij hier niet meer omheen kunt Inleiding Online assessment tools helpen de recruiter bij de eerste selectie van medewerkers. Momenteel zijn de meest gebruikte pre-selectie

Nadere informatie

Onzekerheid en variabiliteit bij het beoordelen van chemische blootstelling op de werkplek

Onzekerheid en variabiliteit bij het beoordelen van chemische blootstelling op de werkplek Onzekerheid en variabiliteit bij het beoordelen van chemische blootstelling op de werkplek Uncertainty and variability in chemical exposure assessment for the workplace 25e NVvA Symposium, april 2016 Daan

Nadere informatie

ARAD 06 : Reglement Arbeidsveiligheid en Hygiene (RAVH) Onderhavige bijwerkingen heeft tot doel om :

ARAD 06 : Reglement Arbeidsveiligheid en Hygiene (RAVH) Onderhavige bijwerkingen heeft tot doel om : NMBS-Holding Brussel, 5 september 2005. Directie Strategie en Coördinatie Dienst Veiligheid en Milieu Bureau H-VM 009 Sectie 0 : 9/53068 Kenm. : BER2005_6VM Uitreiking : Typelijst : T 7.00 Reserve : 30

Nadere informatie

Uitleg van de Hough transformatie

Uitleg van de Hough transformatie Uitleg van de Hough transformatie Maarten M. Fokkinga, Joeri van Ruth Database groep, Fac. EWI, Universiteit Twente Versie van 17 mei 2005, 10:59 De Hough transformatie is een wiskundige techniek om een

Nadere informatie

Pulsvisserij: wat weten we wel en niet?

Pulsvisserij: wat weten we wel en niet? Pulsvisserij: wat weten we wel en niet? Nathalie Steins & Adriaan Rijnsdorp, IMARES Wageningen UR 20 juni 2016 Background NL vloot heeft 80% Noordzee tong quota Zorgen over traditionele vangstmethode (boomkor)

Nadere informatie

Haaglanden Medisch Centrum

Haaglanden Medisch Centrum Cloud oplossing in Haaglanden Medisch Centrum 26 september 2016 Agenda I. Introductie Haaglanden MC II. Situatieschets (voor implementatie) III. Probleemstelling huidige situatie IV. Doelstelling V. Pakket

Nadere informatie

Inleiding : OpenBIM workflow KUBUS : Bouwkundig ontwerp, kosten, uitwisseling Construsoft : Uitwerking door constructeur en aannemer BINK :

Inleiding : OpenBIM workflow KUBUS : Bouwkundig ontwerp, kosten, uitwisseling Construsoft : Uitwerking door constructeur en aannemer BINK : Agenda #openbim2014 Inleiding : OpenBIM workflow KUBUS : Bouwkundig ontwerp, kosten, uitwisseling Construsoft : Uitwerking door constructeur en aannemer BINK : Ontwerpberekeningen, wat betekent BIM voor

Nadere informatie

JAARVERSLAG DIEREXPERIMENTENCOMMISSIE UNIVERSITEIT LEIDEN. Universiteit Leiden

JAARVERSLAG DIEREXPERIMENTENCOMMISSIE UNIVERSITEIT LEIDEN. Universiteit Leiden JAARVERSLAG 2011 DIEREXPERIMENTENCOMMISSIE UNIVERSITEIT LEIDEN Universiteit Leiden Inleiding De Dierexperimentencommissie (UDEC) toetst de onderzoeksplannen van de Universiteit Leiden waarbij sprake is

Nadere informatie

Managementsamenvatting eindrapportage SBIR Cyber Security Fase 2

Managementsamenvatting eindrapportage SBIR Cyber Security Fase 2 Managementsamenvatting eindrapportage SBIR Cyber Security Fase 2 Managementsamenvatting van de eindrapportage SBIR Cyber Security Fase 2, de prototype ontwikkeling van een transreality bridge, toegepast

Nadere informatie

Inhoud. De indirecte optelstrategie als handige strategie voor aftrekopgaven in het getaldomein tot 100

Inhoud. De indirecte optelstrategie als handige strategie voor aftrekopgaven in het getaldomein tot 100 De indirecte optelstrategie als handige strategie voor aftrekopgaven in het getaldomein tot 100 Greet Peters 1,*, Joke Torbeyns 1,2, Bert De Smedt 3, Pol Ghesquière 3, & Lieven Verschaffel 1 1 Centrum

Nadere informatie

Methodologie voor onderzoek in zorg, welzijn en hulpverlening. Foeke van der Zee

Methodologie voor onderzoek in zorg, welzijn en hulpverlening. Foeke van der Zee Methodologie voor onderzoek in zorg, welzijn en hulpverlening Foeke van der Zee Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar worden gemaakt,

Nadere informatie

Grondige herziening Curriculum Informatica /40

Grondige herziening Curriculum Informatica /40 Kerncompetenties Master Informatica. Wanneer is een master een bekwame informaticus? Analyse. Een master informatica kan een analyse uitvoeren voor een grootschalig informaticaproject. Hij of zij kan taken

Nadere informatie

Bachelor project in de numerieke wiskunde

Bachelor project in de numerieke wiskunde Bachelor project in de numerieke wiskunde Kees Vuik Voorlichting BSc-projecten, 2012 2013 / Numerical Analysis Kees Vuik, November, 2012, p.1/10 Werkwijze: 1. Bestuderen van literatuur: Wat is het fysisch

Nadere informatie

Concordantietabel boek VI Chemische, kankerverwekkende en mutagene agentia van de codex welzijn op het werk

Concordantietabel boek VI Chemische, kankerverwekkende en mutagene agentia van de codex welzijn op het werk Concordantietabel boek VI Chemische, kankerverwekkende en mutagene agentia van de codex welzijn op het werk Koninklijk besluit van 11 maart 2002 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid

Nadere informatie