Identificeerbaarheid van parameters in modelleren van anaerobe vergisting van biomassa

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Identificeerbaarheid van parameters in modelleren van anaerobe vergisting van biomassa"

Transcriptie

1 Masterproef onderwerpen Promotoren Jan Degrève (CIT), Raf Dewil (Lessius Denayer) (ikv phd Joost Lauwers) Identificeerbaarheid van parameters in modelleren van anaerobe vergisting van biomassa Situering/probleemstelling: Anaerobe vergisting is één van de meest beloftevolle technologieën voor de energetische valorisatie van natte biomassastromen. Verscheidene mathematische modellen werden reeds ontwikkeld voor de beschrijving van anaerobe vergistingsprocessen. Het meest geavanceerde beschikbare model is het Anaerobic Digestion Model 1 (ADM1), ontwikkeld door een taskgroup van de International Water Association (IWA). Dit model heeft als voornaamste doelstelling een generisch platform te bieden dat als basis dient voor de ontwikkeling van specifieke toepassingen. Het model werd intussen reeds door verscheidene auteurs aangevuld en gewijzigd om de performantie te verbeteren naar verschillende biomassasoorten zoals olijfpulp, varkensmest en fruitpulp. In zijn huidige vorm is het model echter zeer complex, bevat het een groot aantal parameters en is het daarom weinig praktisch bruikbaar. Een groot aantal parameters in het model zijn bovendien niet indentificeerbaar, wat wil zeggen dat ze niet individueel bepaald kunnen worden door het uitvoeren van experimenten. Een eenvoudig voorbeeld om dit concept te illustreren is het volgende eenvoudige model Het is onmogelijk om a en b afzonderlijk te bepalen op basis van de metingen van de uitgang y(t) en/of de toestanden de afzonderlijke parameters (x(t) en u(t)). Door echter ab te combineren in β wordt het model wel identificeerbaar, i.e. β is uniek te bepalen. Doel/opdracht van de thesis: Deze masterproef is erop gericht om de identificeerbaarheid van het ADM1-model voor anaerobe vergisting na te gaan en hierdoor de complexiteit van het model te reduceren zodat het meer praktisch toepasbaar wordt voor industriële installaties. Er zal voornamelijk gebruik gemaakt worden van een modelimplementatie in Matlab voor het uittesten en valideren van verschillende technieken voor parameterreductie. Door middel van een aantal gerichte experimenten, zal een dataset worden gegenereerd die tevens gebruikt kan worden voor het schatten van de resterende parameters en de validatie van de bekomen modellen. Tools: Matlab. Dit onderwerp is geschikt voor 1 persoon.

2

3 Masterproef onderwerpen Promotoren Jan Degrève (CIT), Jan Luyten (Lessius Denayer) (ikv phd Wim Van de Moortel) Simulatie en evaluatie van fotochemische reactoren Situering/probleemstelling: Een belangrijke klasse van Advanced Oxidation Processes (AOP s) maken gebruik van UV-licht voor een verhoogde productie van hydroxylradicalen (OH*). De simulatie en optimalisatie van UV-gebaseerde reactoren is echter niet evident aangezien: i) de lichtintensiteit varieert met de plaats in de reactor, ii) de reactiekinetica afhankelijk is van lokale concentraties en van lichtintensiteit, iii) de aanwezigheid van UV-lampen het stromingsprofiel beïnvloedt. Computational Fluid Dynamics (CFD) simulaties vormen een uitweg om deze reactoren te beschrijven en de performantie ervan te kunnen berekenen. Voor de beschrijving van UVintensiteit als functie van de plaats in de reactor worden echter verschillende empirische en semi-empirische correlaties voorgesteld in de literatuur. Daarnaast bestaan er eveneens verschillende modellen voor de beschrijving van de stroming (propstroming, laminair, turbulent, expliciete aanwezigheid van pakking meenemen, of niet). Tenslotte worden verschillende reactiemechanismen beschreven voor de productie van hydroxylradicalen. Doel/opdracht van de thesis: De bedoeling van deze masterproef is om deze verschillende modellen te evalueren en de gelijkenissen en verschillen in kaart te brengen. Op basis van enkele gerichte experimenten kan een gefundeerde keuze gemaakt worden tussen deze modellen. Tools: Comsol Multiphysics ( met Chemical Reaction Engineering module. Dit onderwerp is geschikt voor 1 persoon.

4 Simulation of flow around UV-lamp (left) and of spatial distributin of reaction rate (right)

5 Masterproef onderwerpen Promotoren Jan Degrève (CIT), Jan Luyten (Lessius Denayer) (ikv phd Pieter Van Aken) Naar een structuur-activiteit relatie voor de beschrijving van radicaalreacties bij Advanced Oxidation Processes Situering/probleemstelling: Advanced Oxidation Processes (kortweg AOP s) worden in de waterzuivering toegepast om recalcitrante componenten te verwijderen. AOP s zijn gebaseerd op de vorming van hydroxylradicalen (OH*) uit een primair oxidans (zoals bvb. O 3, H 2 O 2, ). De gevormde hydroxylradicalen zijn zeer reactief en reageren snel met de meeste organische componenten, onder andere met electronrijke plaatsen in het target molecule. Zo worden hoge reactiesnelheidsconstanten gevonden voor onverzadigde alifatische moleculen en aromatische verbindingen. De aanwezigheid van bepaalde functionele groepen op de target moleculen zal de reactiviteit beïnvloeden. De molecuulstructuur bevat dus informatie over de reactiesnelheid van deze component met hydroxylradicalen. Doel/opdracht van de thesis: De bedoeling van deze masterproef bestaat er dan ook in een structuur-activiteit relatie te formuleren en te evalueren voor een a-priori schatting van de reactiesnelheidsconstante voor organische (aromatische) componenten met hydoxylradicalen. Hiervoor zijn ruime experimentele data beschikbaar (op dit moment een 80-tal). Een grondige literatuurstudie zal vooraf uitgevoerd worden om gepaste theoretische modellen te identificeren en uit te kiezen. Het gebruik van een soort van groepcontributiemethode behoort tot de mogelijkheden. Om de parameterfitting te doen kan een deel van de beschikbare experimenten gebruikt worden als training set, en kan het overige deel dienst doen als validatie set. Tools: Optimalisatie, fitting, parameterschatting, sensitiviteitsanalyse met Matlab of alternatief geschikte software. Dit onderwerp is geschikt voor 1 persoon.

6 .

7 Een vrucht kan worden beschouwd als een bioreactor waarin suikers worden geconverteerd tot water en CO 2 tijdens de adem haling. Aanvoer van O 2 en afvoer van CO 2 zijn nodig voor het in stand houden van de ademhalingsactiviteit. Om dit te faciliteren bezit de vrucht over een complex netwerk van intergeconnecteerde porien in het vruchtvlees - de zogenaamde intercellulaire ruimte. Inzicht in dit transport is van belang voor het optimaliseren van de bewaring van vruchten over langere periode (tot 1 jaar) in grote koelruimten. De experimentele meting van gastransport wordt bemoeilijkt door de complexiteit en beschikbaarheid van de benodigde apparatuur voor niet-destructive meting van de gasverdeling. Dergelijke nadelen kunnen voorkomen worden door het gebruik van wiskundige model Ien en numerieke simulatie. Modelleren van gastransport waarbij expliciet rekening wordt gehouden met de microscopische structuur van de vrucht zal resulteren in meer betrouwbare en verklarende modellen, die toelaten het inzicht te vergroten en verbeterde en nieuwe procedures te ontwikkelen voor het behoud van de productkwaliteit tijdens de lange bewaring. In continuummodellen wordt gastransport op microschaal gemodelleerd met behulp van transportvergelijkingen (diffusie, diffusie-convectie) op basis van 3-D geometrische model Ien van de intercellulaire ruimte. Deze laatste werden bekomen met behulp van synchrotron microtomografie met een resolutie van beter dan 1 micrometer en zijn beschikbaar in de onderzoeksgroep. De transportvergelijkingen worden dan gediscretiseerd in deze geometrie met behulp van de eindigeelementenmethode. Hiertoe wordt de software-omgeving COMSOL Multiphysics gebruikt. Een discreet alternatief is een netwerkmodel, waarbij de intercellulaire ruimte wordt gemodelleerdals een netwerk van porien die verbonden zijn met kanaaltjes. In elk kanaal wordt transport vervolgens berekend met de wet van Hagen-Poiseuille, hetgeen resulteert in een groot stelsel van algebra'ische of differentiaalvergelijkingen dat numeriek dient opgelost te worden. De doelstelling van deze thesis is het vergelijkingen van deze twee methoden voor het berekenen van gastransport in vruchtweefsel. De activiteiten zijn: '. Aanpassing van een bestaand continuummodel voor gastransport in vruchtweefsel in COMSOL Multiphysics Implementatie van een netwerkmodel voor gastransport Verwerking van synchrotron-tomografische beelden en schatting van de netwerktopologie Validatie van de modellen aan de hand van gasdiffusiemetingen (beschikbaar in de groep) Vergelijking van beide modellen Plaats van uitvoering: MeBioS, de Croylaan 42 Aantal studenten: 1 tot 2

Afbreken van geneesmiddelen kan met veel minder energie

Afbreken van geneesmiddelen kan met veel minder energie 14 maart 2015 Afbreken van geneesmiddelen kan met veel minder energie Bas Wols, Roberta Hofman-Caris, Erwin Beerendonk en Danny Harmsen (KWR Watercycle Research Institute), Ton van Remmen (Van Remmen UV

Nadere informatie

De digitale windtunnel

De digitale windtunnel De digitale windtunnel CFD modellen. Erik den Tonkelaar(DGMR), Hannes Sanders(ARCADIS) De digitale windtunnel In deze presentatie: CFD in het algemeen Onderzoek WinMiskan in kader van COB Voor- en nadelen

Nadere informatie

CFD als tool voor de Fire Safety Engineer: case-study

CFD als tool voor de Fire Safety Engineer: case-study CFD als tool voor de Fire Safety Engineer: case-study ir. Xavier Deckers FESG Presentatie CFD in de bouw Actiflow seminar Presentatie FESG Wie zijn wij? Onafhankelijk studiebureau brandveiligheid, Gespecialiseerd

Nadere informatie

Ontwikkelingen van de Tools voor het Modelleren én het Simuleren

Ontwikkelingen van de Tools voor het Modelleren én het Simuleren Ontwikkelingen van de Tools voor het Modelleren én het Simuleren Peter A. Vanrolleghem BIOMATH, Universiteit Gent, België De Modelorganisatie: De Toekomst van Modelleren en Procesautomatisering 1 van 10

Nadere informatie

De link tussen onderzoek en praktijk op het gebied van gebouwsimulatie

De link tussen onderzoek en praktijk op het gebied van gebouwsimulatie De link tussen onderzoek en praktijk op het gebied van gebouwsimulatie Piet Standaert Physibel Samenvatting Als ontwikkelaar van bouwfysische software bevindt men zich in een positie tussen onderzoek en

Nadere informatie

Uitgebreid eindwerkvoorstel Lokaliseren van personen en objecten met behulp van camera s

Uitgebreid eindwerkvoorstel Lokaliseren van personen en objecten met behulp van camera s Uitgebreid eindwerkvoorstel Lokaliseren van personen en objecten met behulp van camera s Sofie De Cooman 21 December 2006 Stagebedrijf: Interne begeleider: Externe begeleider: BarcoView Koen Van De Wiele

Nadere informatie

Geavanceerde oxidatieve technieken (AOP s) Haal uit water wat erin zit.

Geavanceerde oxidatieve technieken (AOP s) Haal uit water wat erin zit. Geavanceerde oxidatieve technieken (AOP s) Haal uit water wat erin zit. Ontbijtsessie Innovatiecentrum Limburg 1 juni 2010 INHOUD Situering en achtergrond Overzicht en principe van beschikbare AOP s Case

Nadere informatie

Samenvatting Samenvatting

Samenvatting Samenvatting VI Samenvatting Stoomkraken is een petrochemische proces om verzadigde koolwaterstoffen te breken in kleinere, vaak onverzadigde, koolwaterstoffen. Het is de voornaamste industriële methode om lichtere

Nadere informatie

Samenvatting. Stromingsleer. Turbulentie

Samenvatting. Stromingsleer. Turbulentie Samenvatting Stromingsleer Reeds in 1822 en 1845 werden door Navier en Stokes de vergelijkingen geformuleerd waaraan stroming van vloeistoffen en gassen voldoet. Deze vergelijkingen, die de Navier- Stokes

Nadere informatie

Literatuurstudie naar de reële emissies van houtverbranding

Literatuurstudie naar de reële emissies van houtverbranding Vlaanderen is milieu Literatuurstudie naar de reële emissies van houtverbranding Eindrapport VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be V Management samenvatting Deze studie geeft een overzicht van de effectieve

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19772 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19772 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19772 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Bertens, Laura M.F. Title: Computerised modelling for developmental biology :

Nadere informatie

Scientific Computing

Scientific Computing WISB356, Utrecht, 10 september 2012 Scientific Computing Gerard Sleijpen Rob Bisseling Alessandro Sbrizzi Department of Mathematics http://www.staff.science.uu.nl/ sleij101/ Docenten Gerard Sleijpen WG

Nadere informatie

Samenvatting Zure gassen zijn veelvuldig aanwezig in verschillende concentraties in industriële gassen. Deze moeten vaak verwijderd worden vanwege corrosie preventie, operationele, economische en/of milieu

Nadere informatie

Summary in Dutch 179

Summary in Dutch 179 Samenvatting Een belangrijke reden voor het uitvoeren van marktonderzoek is het proberen te achterhalen wat de wensen en ideeën van consumenten zijn met betrekking tot een produkt. De conjuncte analyse

Nadere informatie

Uitgebreid voorstel Masterproef Informatica. Titel van het project: Rolnummerherkenning van op een kraan

Uitgebreid voorstel Masterproef Informatica. Titel van het project: Rolnummerherkenning van op een kraan HoGent Uitgebreid voorstel Masterproef Informatica Titel van het project: Rolnummerherkenning van op een kraan Datum: 17/11/12 Naam student: Cédric Verstraeten Interne promotor: Tim De Pauw In samenwerking

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19028 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Heinle, Ingo Matthias Title: Application of evolutionary strategies to industrial

Nadere informatie

OPENBAAR EIND RAPPORT

OPENBAAR EIND RAPPORT Project titel WiFi II JIP (wave impacts on fixed wind turbines II joint industry project) Project nummer : TEW0314003 (MARIN ref 28845) Versie : Versie 1 31032017 Project coördinator : Project partners

Nadere informatie

CN-verwijdering uit afvalwater met Geavanceerde Oxidatie (AOP) met Lagedruk UVC-lampen en waterstofperoxide

CN-verwijdering uit afvalwater met Geavanceerde Oxidatie (AOP) met Lagedruk UVC-lampen en waterstofperoxide CN-verwijdering uit afvalwater met Geavanceerde Oxidatie (AOP) met Lagedruk UVC-lampen en waterstofperoxide Gegevens water Ammonium 50 mg/l Cyanide totaal 160 mg/l Indamp rest 41 g/l Chloride 3200 mg/l

Nadere informatie

Thesisvoorstellen Stromingsmechanica

Thesisvoorstellen Stromingsmechanica Thesisvoorstellen Stromingsmechanica 2010-2011 Zie ook op het web: http://mech.vub.ac.be/thermodynamics/final_works/eindwerken _Stromingsmechanica_10-11.pdf pag. 1 Simulaties van de stroming in realistische

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Het voornaamste doel van dit proefschrift is nieuwe methoden te ontwikkelen en te valideren om de effectiviteit van customization te kunnen bepalen en hoe dataverzameling kan worden verbeterd. Om deze

Nadere informatie

CFD simulatie van uw datacentrum

CFD simulatie van uw datacentrum CFD simulatie van uw datacentrum Norbert Engelberts Overzicht Introductie Wat is CFD? Case studie server ruimte Conclusie Vragen/ opmerkingen 2 Wat is CFD? Computational Fluid Dynamics (CFD) is een numerieke

Nadere informatie

praktijk theorie vaardigheden kennis mechanica statica dynamica thermodynamica stromingsleer

praktijk theorie vaardigheden kennis mechanica statica dynamica thermodynamica stromingsleer MungosWorks is sinds 28 januari 2004 actief als technisch ontwerpen adviesbureau gericht op automatisering. Wij ontwikkelen innovatieve systemen die bedrijfsprocessen beter, goedkoper, efficiënter en/of

Nadere informatie

THEME Competence Matrix - Mechatronics

THEME Competence Matrix - Mechatronics COMPETENTIEGEGIED COMPETENTIE ONTWIKKELINGSSTAPPEN 1. Onderhouden van systemen en borgen van de betrouwbaarheid Hij/zij kan het elementaire onderhoud van machines en systemen, volgens planning uitvoeren.

Nadere informatie

Beschrijving onderwijseenheden

Beschrijving onderwijseenheden Bachelorgids Wiskunde 2006 23-06-2006 15:28 Pagina 166 Bijlage C Beschrijving onderwijseenheden Deze bijlage behoort bij artikel 1.2, eerste lid, van de onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/31602 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Cuylle, Steven Hendrik Title: Hydrocarbons in interstellar ice analogues : UV-vis

Nadere informatie

Praktische Numerieke Wiskunde

Praktische Numerieke Wiskunde Wiskunde, Utrecht Praktische Numerieke Wiskunde Gerard Sleijpen Paul Zegeling Department of Mathematics http://www.math.uu.nl/people/sleijpen Gerard Sleijpen Kamer 504, WG Tel: 030-2531732 sleijpen@math.uu.nl

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Katalyse is een methode om op een snelle en selectieve manier chemicaliën te kunnen produceren. De introductie van katalyse binnen het vakgebied van de chemie was een mijlpaal voor de industriële productie

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/36145 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/36145 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36145 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Turner, Monica L. Title: Metals in the diffuse gas around high-redshift galaxies

Nadere informatie

Derde serie opdrachten systeemtheorie

Derde serie opdrachten systeemtheorie Derde serie opdrachten systeemtheorie Opdracht 1. We bekijken een helicopter die ongeveer stilhangt in de lucht. Bij benadering kan zo n helicopter beschreven worden door het volgende stelsel vergelijkingen

Nadere informatie

Grondige herziening Curriculum Informatica /40

Grondige herziening Curriculum Informatica /40 Kerncompetenties Master Informatica. Wanneer is een master een bekwame informaticus? Analyse. Een master informatica kan een analyse uitvoeren voor een grootschalig informaticaproject. Hij of zij kan taken

Nadere informatie

Praktische. Pijlers (exacte) wetenschap. Programma. Wiskunde, Utrecht Gerard Sleijpen Kamer 504, WG Tel:

Praktische. Pijlers (exacte) wetenschap. Programma. Wiskunde, Utrecht Gerard Sleijpen Kamer 504, WG Tel: Praktische Wiskunde, Utrecht Numerieke Wiskunde Gerard Sleijpen Kamer 504, WG Tel: 030-2531732 sleijpen@math.uu.nl http://www.math.uu.nl/people/sleijpen >Lectures>Numerieke Wiskunde Gerard Sleijpen Paul

Nadere informatie

Onderzoeksgeoriënteerde masterproef

Onderzoeksgeoriënteerde masterproef Onderzoeksgeoriënteerde masterproef Innovatie en Onderzoeksgeoriënteerde Masterproef Abdellah Touhafi 12/05/16 pag. 1 Inhoud Innovatie Valkuilen Een voorbeeld van onderzoeks-aspecten in een masterproef

Nadere informatie

Optimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische

Optimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische Nederlandse samenvatting Optimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische farmacokinetische modellen Algemene inleiding Klinisch onderzoek

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting - voor niet-vakgenoten -

Nederlandse samenvatting - voor niet-vakgenoten - Nederlandse samenvatting - voor niet-vakgenoten - Nederlandse samenvatting voor niet-vakgenoten In dit proefschrift staat het metaal koper centraal. Koper komt vooral via de voeding in het lichaam van

Nadere informatie

Master in de ingenieurs - wetenschappen: wiskundige ingenieurstechnieken

Master in de ingenieurs - wetenschappen: wiskundige ingenieurstechnieken LEUVEN t Master in de ingenieurs - wetenschappen: wiskundige ingenieurstechnieken Faculteit Ingenieurswetenschappen De steeds toenemende computercapaciteit voor de verwerking van metingen, de opslag van

Nadere informatie

Thermische optimalisatie van uw datacentrum. Datum: 7 juni 2016 Rapport no.: Revisie no.: 1.0

Thermische optimalisatie van uw datacentrum. Datum: 7 juni 2016 Rapport no.: Revisie no.: 1.0 Thermische optimalisatie van uw datacentrum Datum: 7 juni 2016 Rapport no.: 2016-076 Revisie no.: 1.0 Introductie De meeste apparatuur die in een datacentrum gebruikt wordt, is ontwikkeld voor een hogere

Nadere informatie

Autodesk Digital Prototyping Solution for Industrial Machinery

Autodesk Digital Prototyping Solution for Industrial Machinery Image courtesy of Parker Hannifin Corporation, USA Image courtesy of Engineering Center LTD, Russia Autodesk Digital Prototyping Solution for Industrial Machinery Peter De Strijker Technical Sales Executive

Nadere informatie

Bachelor project in de numerieke wiskunde

Bachelor project in de numerieke wiskunde Bachelor project in de numerieke wiskunde Kees Vuik Voorlichting BSc-projecten, 2012 2013 / Numerical Analysis Kees Vuik, November, 2012, p.1/10 Werkwijze: 1. Bestuderen van literatuur: Wat is het fysisch

Nadere informatie

CFD Tankputbrand; Toelichting CFD en validatie

CFD Tankputbrand; Toelichting CFD en validatie CFD Tankputbrand; Toelichting CFD en validatie Ed Komen - NRG Rene Sloof Antea Group Symposium Warmtecontouren Rozenburg, 3 april 2014 2 Inhoud Wat is CFD? / Hoe werkt CFD? NRG s CFD Services Team Samenwerking

Nadere informatie

Self-Assembly via Anisotropic Interactions. A.C. Newton

Self-Assembly via Anisotropic Interactions. A.C. Newton Self-Assembly via Anisotropic Interactions. A.C. Newton Samenvatting Zelforganisatie, de spontane formatie van structurele orde, zie je terug op verschillende ordes van grootte, van amfifiele moleculen

Nadere informatie

Classification - Prediction

Classification - Prediction Classification - Prediction Tot hiertoe: vooral classification Naive Bayes k-nearest Neighbours... Op basis van predictor variabelen X 1, X 2,..., X p klasse Y (= discreet) proberen te bepalen. Training

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting 121 Samenvatting Antioxidanten spelen een belangrijke rol in tal van biochemische processen, variërend van het ontstaan van ziekten tot het verouderen van voedingsmiddelen. Om deze rol accuraat te kunnen

Nadere informatie

In Vlaanderen bestaat er nog geen leerlijn programmeren! Hierdoor baseren wij ons op de leerlijn die men in Nederland toepast voor basisscholen.

In Vlaanderen bestaat er nog geen leerlijn programmeren! Hierdoor baseren wij ons op de leerlijn die men in Nederland toepast voor basisscholen. Leerlijn programmeren In Vlaanderen bestaat er nog geen leerlijn programmeren! Hierdoor baseren wij ons op de leerlijn die men in Nederland toepast voor basisscholen. Deze leerlijn is opgebouwd aan de

Nadere informatie

Chapter 8b Samenvatting Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Boven

Chapter 8b Samenvatting Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Boven Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Bovendien kan door middel van een katalysator de selectiviteit van een reactie,

Nadere informatie

Master Wiskundige Ingenieurstechnieken

Master Wiskundige Ingenieurstechnieken Master Wiskundige Ingenieurstechnieken Meer informatie https://wms.cs.kuleuven.be/cs/studeren/masterwiskundige-ingenieurstechnieken Of via de facultaire webpagina s of webpagina van het departement computerwetenschappen

Nadere informatie

OPENBAAR EIND RAPPORT

OPENBAAR EIND RAPPORT Project titel WiFi JIP (wave impacts on fixed wind turbines joint industry project) Project nummer : TKIW01002 (MARIN ref 25236) Versie : Versie 1 29092016 Project coördinator : Project partners : R&D

Nadere informatie

Validatie van IHC testen - aanpak in UZA -

Validatie van IHC testen - aanpak in UZA - Validatie van IHC testen - aanpak in UZA - K Zwaenepoel, klinisch wetenschappelijk medewerker Stappen van validatie/verificatie - proces 1. Optimalisatie Reagentia (antilichaam ) selecteren Protocols uittesten

Nadere informatie

Steef Peters (peters@waterinsight.nl) www.bluelegmonitor.com IVM-VU. Water Insight (2005) BlueLeg Monitor(2012)

Steef Peters (peters@waterinsight.nl) www.bluelegmonitor.com IVM-VU. Water Insight (2005) BlueLeg Monitor(2012) WISP blauwalgen monitoring met remote sensing Steef Peters (peters@waterinsight.nl) www.bluelegmonitor.com Met enige illustraties uit: Blue-green catastrophe: NIOO PhD thesis by Stefan Simis en daaruit

Nadere informatie

OPLEIDINGENSTRUCTUUR PC-TECHNICUS

OPLEIDINGENSTRUCTUUR PC-TECHNICUS OPLEIDINGENSTRUCTUUR PC-TECHNICUS 1. BESCHRIJVING Referentiekaders: WELZIJN OP HET WERK Beroepsprofielen (SERV, oktober 2004) PC-TECHNICUS/PC-ENGINEER (update) Beroepsprofiel (CEVORA, juni 2008) De pc

Nadere informatie

Experimenten. Bepaling van de snelheidsconstanten. In dit intermezzo wordt de kriskrassimulatie verder kwantitatief onderzocht.

Experimenten. Bepaling van de snelheidsconstanten. In dit intermezzo wordt de kriskrassimulatie verder kwantitatief onderzocht. Experimenten Bepaling van de snelheidsconstanten In dit intermezzo wordt de kriskrassimulatie verder kwantitatief onderzocht. De samenstelling van de evenwichtstoestand fluctueert nogal hebben we gezien

Nadere informatie

Samenvatting. Het gebruik van ultrafiltratie (UF) membranen als oppervlakte water zuiveringstechnologie

Samenvatting. Het gebruik van ultrafiltratie (UF) membranen als oppervlakte water zuiveringstechnologie Samenvatting Het gebruik van ultrafiltratie (UF) membranen als oppervlakte water zuiveringstechnologie is in de laatste vijftien jaar enorm toe genomen. Ultrafiltratie membranen zijn gemakkelijk op te

Nadere informatie

Wat is OpenFOAM? OpenFOAM 1 is sterk in opkomst als een gratis. en serieus alternatief voor dure commerciële

Wat is OpenFOAM? OpenFOAM 1 is sterk in opkomst als een gratis. en serieus alternatief voor dure commerciële OpenFOAM 1 is sterk in opkomst als een gratis Wat is OpenFOAM? en serieus alternatief voor dure commerciële CFD pakketten. Het heeft grote voordelen ten opzichte van bestaande pakketten en daarmee is het

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Dit proefschrift is een verzameling van vijf essays over verschillende onderzoeksproblemen met betrekking tot discrete-keuzemodellen. De vijf essays worden behandeld in

Nadere informatie

Vandaag. Uur 1: Differentiaalvergelijkingen Uur 2: Modellen

Vandaag. Uur 1: Differentiaalvergelijkingen Uur 2: Modellen Vandaag Uur 1: Differentiaalvergelijkingen Uur 2: Modellen Diferentiaalvergelijkingen Wiskundige beschrijving van dynamische processen Vergelijking voor y(t): grootheid die in de tijd varieert Voorbeelden:

Nadere informatie

TOOL PROSOLIS (http://www.prosolis.be)

TOOL PROSOLIS (http://www.prosolis.be) TOOL PROSOLIS (http://www.prosolis.be) (in samenwerking met de afdeling Energie en Gebouw van het WTCB) PROSOLIS is een tool dat toelaat om energetische en visuele prestaties te vergelijken van verschillende

Nadere informatie

CFD simulaties voor kostenbesparing in uw datacenter: Hoe werkt het, en wat levert het op? Eric Terry - Actiflow

CFD simulaties voor kostenbesparing in uw datacenter: Hoe werkt het, en wat levert het op? Eric Terry - Actiflow CFD simulaties voor kostenbesparing in uw datacenter: Hoe werkt het, en wat levert het op? Eric Terry - Actiflow Introductie Actiflow Advies- en ontwerpbureau gespecialiseerd in stromingsleer Spin-off

Nadere informatie

Vier aandachtspunten bij het specificeren van digitaal geregelde voedingen

Vier aandachtspunten bij het specificeren van digitaal geregelde voedingen Vier aandachtspunten bij het specificeren van digitaal geregelde voedingen De industrie staat soms nog wat afwachtend tegenover digitaal geregelde voedingen omdat engineers, anders dan bij de traditionele

Nadere informatie

met andere modellen voor gas- en substraatdiffusie zijn zeer waardevol voor het bestuderen van de aërobe microbiële activiteit in bodems.

met andere modellen voor gas- en substraatdiffusie zijn zeer waardevol voor het bestuderen van de aërobe microbiële activiteit in bodems. Samenvatting Door een toename van het milieubewust zijn, is bodemverontreiniging een groot probleem voor besturen wereldwijd. Minerale olie is één van de meest voorkomende bronnen van bodemverontreiniging.

Nadere informatie

04-07-2014 HON1401R001

04-07-2014 HON1401R001 adviseurs ingenieurs 1/8 project Hotels van Oranje, Noordwijk betreft Windhinderonderzoek documentcode opdrachtgever BOMO III B.V. T.a.v. de heer Ch. de Boer Kon. Wilhelminaboulevard 25 2202 GV NOORDWIJK

Nadere informatie

uitleggen dat in reacties (in de meeste gevallen) bestaande chemische bindingen worden verbroken en nieuwe worden gevormd;

uitleggen dat in reacties (in de meeste gevallen) bestaande chemische bindingen worden verbroken en nieuwe worden gevormd; Leergebied: reactiesnelheid Leerplannen 4.1 - Reactiesnelheid en effectieve botsingen 4.1.1 - de definitie van reactiesnelheid geven; 4.1.2 - uitleggen dat in reacties (in de meeste gevallen) bestaande

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39638 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Pelt D.M. Title: Filter-based reconstruction methods for tomography Issue Date:

Nadere informatie

Curriculum vitae. Opleiding Richting Ervaring Veel ervaring in CAD Woonplaats. 10+ jaar Project Lead Autodesk Inventor CorelDRAW X3

Curriculum vitae. Opleiding Richting Ervaring Veel ervaring in CAD Woonplaats. 10+ jaar Project Lead Autodesk Inventor CorelDRAW X3 Curriculum vitae PERSOONLIJKE DETAILS Naam Gijs Woonplaats Den Bosch Geboortedatum 17 december 1975 SAMENVATTING Opleiding Richting Ervaring Veel ervaring in CAD Woonplaats Master MSc Integrated Product

Nadere informatie

Competentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde

Competentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde Competentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde 1. BoE domeincompetentie Analyseren (minimaal niveau eind major W: 3) (toelichting: deze omschrijving komt uit de Bachelor of Engineering (BoE))

Nadere informatie

Modellen, modellen, modellen. Henk Schuttelaars

Modellen, modellen, modellen. Henk Schuttelaars Modellen, modellen, modellen Henk Schuttelaars Modellen, modellen, modellen Wat gebeurt er in hydro- en morfodynamische modelstudies en hoe zijn de resultaten te interpreteren? Henk Schuttelaars Hier is

Nadere informatie

INFORMATIE & BEGRIPPEN

INFORMATIE & BEGRIPPEN INFORMATIE & BEGRIPPEN 1. Automatisatie & programmatie 3 2. Centralebouw 3 3. Isolatie 3 4. Meet- en registratie-instrumenten 4 5. Snelkoelingen en vriestunnels 4 6. Software 4 7. Studiedienst 5 8. U.L.O.

Nadere informatie

Modelleren en simuleren van verkeersstromen

Modelleren en simuleren van verkeersstromen Modelleren en simuleren van verkeersstromen Sven Maerivoet Maart 2003 Waar zal het over gaan? De nadruk zal liggen op : modelleren en simuleren We hebben het dus niet over : verkeersbeheersing 2 Overzicht

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21763 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fortes, Wagner Rodrigues Title: Error bounds for discrete tomography Issue Date:

Nadere informatie

Zettingsvloeiing beleid en onderzoek. Geeralt van den Ham Hoite Detmar Kennisdag Inspectie Waterkeringen Arnhem, 19 maart 2015

Zettingsvloeiing beleid en onderzoek. Geeralt van den Ham Hoite Detmar Kennisdag Inspectie Waterkeringen Arnhem, 19 maart 2015 Zettingsvloeiing beleid en onderzoek Geeralt van den Ham Hoite Detmar Kennisdag Inspectie Waterkeringen Arnhem, 19 maart 2015 Plaatje ice age Kijk uit! Kans op zettingsvloeiing! Omvang probleem In derde

Nadere informatie

Dit praatje. Hydrologische Onzekerheid Theoretische en Praktische Aspecten. Mijn favoriet. Wat is veranderd?

Dit praatje. Hydrologische Onzekerheid Theoretische en Praktische Aspecten. Mijn favoriet. Wat is veranderd? Dit praatje Hydrologische Onzekerheid Theoretische en Praktische Aspecten Paul Torfs Wageningen Universiteit Paul.Torfs@wur.nl Waar wil ik het over hebben: een korte, algemene inleiding: kansrekening,

Nadere informatie

Gebruik van microwindturbines voor het leveren van hernieuwbare energie aan particulieren en kleine bedrijven

Gebruik van microwindturbines voor het leveren van hernieuwbare energie aan particulieren en kleine bedrijven Gebruik van microwindturbines voor het leveren van hernieuwbare energie aan particulieren en kleine bedrijven Startvergadering TETRA project 17 september 2010 http://www.microwindturbine.be 1 Dagorde 14u00

Nadere informatie

Onderzeeboten behoren tot de meest complexe engineering platforms die er bestaan. Apparatuur, systemen, werk- en leefplekken moeten in een beperkte

Onderzeeboten behoren tot de meest complexe engineering platforms die er bestaan. Apparatuur, systemen, werk- en leefplekken moeten in een beperkte Nieuwe applicaties verbeteren ontwerpproces van onderzeeboten Onderzeeboten behoren tot de meest complexe engineering platforms die er bestaan. Apparatuur, systemen, werk- en leefplekken moeten in een

Nadere informatie

Bewaren van digitale informatie: hoe kom je tot een goede beslissing?

Bewaren van digitale informatie: hoe kom je tot een goede beslissing? Bewaren van digitale informatie: hoe kom je tot een goede beslissing? Hans Hofman Nationaal Archief Netherlands NCDD Planets dag Den Haag, 14 december 2009 Overzicht Wat is het probleem? Wat is er nodig?

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting De spectroscopie en de chemie van interstellaire ijs analogen Het onderzoek dat in dit proefschrift wordt beschreven richt zich op laboratorium experimenten die astrochemische processen nabootsen onder

Nadere informatie

SE + BIM = integraal BIM?

SE + BIM = integraal BIM? SE + BIM = integraal BIM? Faalkosten Grote gevolgen 2 Faalkosten Kleinere gevolgen 3 Faalkosten Onduidelijke scope Ontwerpfouten Toenemende Complexiteit Communicatie Tijdsdruk 4 Succesvol realiseren Project

Nadere informatie

Met de Glazen Bol naar. Doelgerichter BWT Toezicht

Met de Glazen Bol naar. Doelgerichter BWT Toezicht Met de Glazen Bol naar Doelgerichter BWT Toezicht Missie SuperGraph realiseert de toepassing van Voorspellende Modellen in het hart van uw organisatie dusdanig dat onzekerheden zoveel mogelijk worden weggenomen

Nadere informatie

Auto-antennes. Tim Weenink ( ) & Omar Richardson ( )

Auto-antennes. Tim Weenink ( ) & Omar Richardson ( ) Auto-antennes Tim Weenink (0775602) & Omar Richardson (0675453) 25 maart 2013 Inhoudsopgave 1 Samenvatting 2 2 Probleembeschrijving 3 3 Model 5 4 Berekeningen 6 5 Resultaten 7 6 Plannen voor verder onderzoek

Nadere informatie

Procesintensificatie. Een onderzoek naar de mogelijkheden vanuit het perspectief omgevingsveiligheid

Procesintensificatie. Een onderzoek naar de mogelijkheden vanuit het perspectief omgevingsveiligheid Procesintensificatie Een onderzoek naar de mogelijkheden vanuit het perspectief omgevingsveiligheid Inhoud 1. Aanleiding en doel van het onderzoek 2. Procesintensificatie in perspectief geplaatst 3. Impact

Nadere informatie

Figuur 1. Schematisch overzicht van de structuur van het twee-stadia recourse model.

Figuur 1. Schematisch overzicht van de structuur van het twee-stadia recourse model. Samenvatting In dit proefschrift worden planningsproblemen op het gebied van routering en roostering bestudeerd met behulp van wiskundige modellen en (numerieke) optimalisatie. Kenmerkend voor de bestudeerde

Nadere informatie

A. MISSIE MEDIATRAINING B. VISIE MEDIATRAINING. GO! middenschool MIRA Loystraat Hamme

A. MISSIE MEDIATRAINING B. VISIE MEDIATRAINING. GO! middenschool MIRA Loystraat Hamme A. MISSIE MEDIATRAINING De grote missie van deze module is leerlingen te laten ontdekken en hen te laten proeven van de mediawereld door niet alleen het negatieve, maar zeker ook het positieve ervan te

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het is een uitdaging om ouderen te identificeren die baat kunnen hebben bij een interventie gericht op de preventie van beperkingen in het dagelijks leven op het moment dat dergelijke

Nadere informatie

PEMS KWALITEIT EISEN. Predictive Emission Monitoring Systems

PEMS KWALITEIT EISEN. Predictive Emission Monitoring Systems PEMS Predictive Emission Monitoring Systems KWALITEIT EISEN Wat is een PEMS Toepasbaarheid van een PEMS PEMS versus AMS Kwaliteitseisen voor een PEMS PEMS in relatie tot EN-14181 en EN-15267 PEMS in relatie

Nadere informatie

CO2 uitstoot per klant Tolheffingen per klant Lege kilometers Gereden kilometers per stop en klant Transport- of voertuigkosten per stop en klant

CO2 uitstoot per klant Tolheffingen per klant Lege kilometers Gereden kilometers per stop en klant Transport- of voertuigkosten per stop en klant Hoe kun je de race tegen de klok winnen? HOE KUN JE DE RACE TEGEN DE KLOK WINNEN? PTV. The Mind of Movement De PTV Group levert software en consultancy diensten voor transport, logistiek en geomarketing.

Nadere informatie

Competentie-invullingsmatrix

Competentie-invullingsmatrix Competentie-invullingsmatrix masterprf Master of Science in de wiskunde Academiejaar 2016-2017 Legende: W=didactische werkvormen E=evaluatievormen Competentie in één of meerdere wetenschappen Wetenschappelijke

Nadere informatie

Onderzoeksgroepen. Categorie-indeling gekoppeld aan IT behoefte. Versie 1.1. Datum: Auteur: Hans van den Berg

Onderzoeksgroepen. Categorie-indeling gekoppeld aan IT behoefte. Versie 1.1. Datum: Auteur: Hans van den Berg Onderzoeksgroepen Categorie-indeling gekoppeld aan IT behoefte Versie 1.1 Datum: 30-7-2018 Auteur: Hans van den Berg Gebruik van onderzoekgroepen Biedt inzicht voor welke onderzoekers een toepassing /

Nadere informatie

XIII. Samenvatting. Samenvatting

XIII. Samenvatting. Samenvatting XIII In dit werk wordt de invloed van dimethyldisulfide (DMDS) en van zeven potentiële additieven op het stoomkraken van n-hexaan onderzocht aan de hand van experimenten in een continu volkomen gemengde

Nadere informatie

Implementatiegroep 24/05/2016 Sessie 1 Kosten & Klant

Implementatiegroep 24/05/2016 Sessie 1 Kosten & Klant Implementatiegroep 24/05/2016 Sessie 1 Kosten & Klant CashFlowSimulator & RenoSave:Bouwherentool RenoSave:Bouwherentool De RenoSave:Bouwherentool wordt voorgesteld. Dit is een eenvoudige tool die gericht

Nadere informatie

1 Transportproblemen. 1.1 Het standaard transportprobleem

1 Transportproblemen. 1.1 Het standaard transportprobleem 1 Transportproblemen 1.1 Het standaard transportprobleem Dit is het eenvoudigste logistieke model voor ruimtelijk gescheiden vraag en aanbod. Een goed is beschikbaar in gekende hoeveelheden op verscheidene

Nadere informatie

SolidWorks Simulation

SolidWorks Simulation SolidWorks Simulation Dolf Broekaart Manager Simulation Van strategie tot productie Simuleon - Introductie Wie is Simuleon? Van strategie tot productie Zusterbedrijf van Design Solutions Specialisten in

Nadere informatie

2 e BIM- Bijeenkomst. 23 april 2013

2 e BIM- Bijeenkomst. 23 april 2013 2 e BIM- Bijeenkomst 23 april 2013 Ketensamenwerking Van Ontwerp naar Uitvoering Welkom bij Klictet Advies! Management/ Adviseur Kees Kelder Willem-Jan van den Berk Stefan Janssen Projectleiding Mark Ernst

Nadere informatie

NUMERIEKE METHODEN VOOR DE VAN DER POL VERGELIJKING. Docent: Karel in t Hout. Studiepunten: 3

NUMERIEKE METHODEN VOOR DE VAN DER POL VERGELIJKING. Docent: Karel in t Hout. Studiepunten: 3 NUMERIEKE METHODEN VOOR DE VAN DER POL VERGELIJKING Docent: Karel in t Hout Studiepunten: 3 Over deze opgave dien je een verslag te schrijven waarin de antwoorden op alle vragen zijn verwerkt. Richtlijnen

Nadere informatie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 44: De leerlingen leren

Nadere informatie

http://techniline.sirris.be/s/p.exe/wservice=wo/webextra/prg/olarticleprint?vwebse...

http://techniline.sirris.be/s/p.exe/wservice=wo/webextra/prg/olarticleprint?vwebse... Page 1 of 5 Techniline v3 27-08-2010 Mechatronics Machines verbruiken minder energie door slimme keuze elektrische aandrijving (27-08-2010) Nr. 0 Ecologische en economische motieven, zoals nieuwe machinenormen

Nadere informatie

Figuur 2: Principe van GPVS en ILIDS.

Figuur 2: Principe van GPVS en ILIDS. Samenvatting Luchtbellen treden op in tal van industriële toepassingen. In de elektrochemische industrie worden er bellen geproduceerd bij de hydrolyse van water, de productie van chloor en als nevenreactie

Nadere informatie

Validatiedossier van een IHC onderzoeksmethode HER2 -

Validatiedossier van een IHC onderzoeksmethode HER2 - Validatiedossier van een IHC onderzoeksmethode HER2 - K Zwaenepoel, klinisch wetenschappelijk medewerker, dienst pathologie, UZ Antwerpen 17 NOV 2018 HER2 IHC klinisch belang HER2 IHC als (pre)screen voor

Nadere informatie

Modellering in het onderwijs

Modellering in het onderwijs Modellering in het onderwijs Kees Vuik en Marleen Keijzer InterTU studiedag TU Delft, Delft, Juni 24, 2016 Inhoud: Modelleren bij de TU Delft Observaties MOOC Modelleren Conclusies 4TU.AMI Applied Mathematics

Nadere informatie

hydraulische optimalisatie

hydraulische optimalisatie Verbeterde HVACprestaties door middel van hydraulische optimalisatie Roel Vandenbulcke Hysopt NV 20 oktober 2016 Antwerpen Het besparingspotentieel Wat is hydraulisch optimaliseren? Hoe hydraulisch optimaliseren?

Nadere informatie

Mogelijkheden voor aanvullende zuivering bij WML in pompstation Heel

Mogelijkheden voor aanvullende zuivering bij WML in pompstation Heel Mogelijkheden voor aanvullende zuivering bij WML in pompstation Heel Roberta Hofman-Caris, Danny Harmsen, Bas Wols (KWR Watercycle Research Institute), Kaspar Groot Kormelinck (Van Remmen UV-Techniek),

Nadere informatie

ROADMAP GRAAN TOT BROOD

ROADMAP GRAAN TOT BROOD ROADMAP GRAAN TOT BROOD KLIK OP DE TITELS VAN DE CONCEPTEN OM NAAR DE BIJHORENDE FICHES TE GAAN. KLIK OP INZENDEN OM UW PROJECTEN IN TE DIENEN. ROADMAP // 2018-2038 GRAAN TOT BAKKERIJPRODUCT ONTDEK HET

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting De wereldpopulatie verbruikt steeds meer energie. Momenteel wordt deze energie vooral geleverd door fossiele brandstoffen. Een groot nadeel van fossiele brandstoffen is dat hun aanwezigheid

Nadere informatie

Ionenbalans. Ministerieel besluit van 4 maart Belgisch Staatsblad van 25 maart 2016

Ionenbalans.   Ministerieel besluit van 4 maart Belgisch Staatsblad van 25 maart 2016 Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet Versie december 2006 CMA/7/A.4 ontwerp INHOUD Inhoud 1 Toepassingsgebied 3 2 Principe 3 3 Opstelling

Nadere informatie