Eindrapport Netwerk Leerrecht Regio Vlaams-Brabant Oost Schooljaar

Transcriptie

1 Eindrapport Netwerk Leerrecht Schooljaar

2 INHOUDSTAFEL Voorwoord 3 1. Ontstaansgeschiedenis 4 a. Inleiding 4 b. Ontstaansgeschiedenis 4 2. Samenwerkingsverbanden 6 a. Inleiding 6 b. Adviesgroep Netwerk Leerrecht (inhoudelijke aansturing) 6 c. Beleidsgroep Netwerk Leerrecht 7 d. Coördinatorenoverleg Netwerken Leerrecht 11 e. Andere overlegorganen Identiteit Netwerk Leerrecht 12 a. Inleiding 12 b. Uitgangspunten, doelstellingen en visie 12 c. Rondetafelmiek 15 d. Positie in de regio Concrete invulling van een traject Netwerk Leerrecht 18 a. Inleiding 18 b. Proces van aanmelding tot afsluiting 18 c. Nazorg? Concrete realisaties schooljaar a. Inleiding 23 b. Aanmeldingen 23 c. Inschrijvingen 25 d. Inhoud van de leertrajecten 29 e. Knelpunten 32 f. Follow-up Bijlagen 34 a. Landschapstekening beleidsgroep 61 b. Blanco engagementsverklaring 64 Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

3 VOORWOORD Netwerk Leerrecht Leuven heeft er ondertussen haar zevende schooljaar op zitten. In dit jaarverslag worden de geschiedenis en de inhouden nogmaals verduidelijkt en bekijken we de cijfergegevens van het huidige schooljaar, alsook de follow-up gegevens van de voorbije schooljaren. Inhoudelijk is de werking van Netwerk Leerrecht de voorbije schooljaren niet zo veel veranderd. Sinds de opstart van het Netwerk Leerrecht Asse-Halle-Vilvoorde en Netwerk Leerrecht Brussel ( ), is de eigenheid van een project Netwerk Leerrecht wel duidelijker en zijn de samenwerkingsverbanden steviger geworden. Dit jaarverslag bestaat uit een algemene, gedeelde inhoud over de Netwerken heen (schuingedrukte tekst) en een regio-specifiek gedeelte (gewone tekst). Een welgemeende dankjewel aan alle partners, medewerkers, leerplekken, jongeren, die dit schooljaar opnieuw tot een leerrijke ervaring maakten! Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

4 a. Inleiding 1. Ontstaansgeschiedenis en toekomstperspectieven Het concept van de Netwerken Leerrecht ontstond in de werkgroep dagbesteding van het Platform Bijzondere Jeugdzorg regio Leuven, naar aanleiding van de vraag hoe er kon worden omgegaan met schooluitval van jongeren. Men ervoer een gemeenschappelijke nood aan een gepaste omkadering voor jongeren die om de één of andere reden (tijdelijk) niet meer op de schoolbanken geraakten, terwijl ze toch leerplichtig zijn. Met financiële steun van de provincie Vlaams-Brabant kon een eerste Netwerk Leerrecht in het Leuvense worden ontwikkeld, waarin diverse initiatieven die het recht op leren invullen buiten het reguliere onderwijs op elkaar afgestemd werden en maximaal toegankelijk werden gemaakt voor elke jongere. In 2010 volgde met middelen vanuit IJH een Netwerk Leerrecht Brussel en een Netwerk Leerrecht Asse-Halle-Vilvoorde. In Tonuso vzw was voorheen al het project KLIK opgezet, wat later is overgegaan in project Leerrecht omdat het exact dezelfde principes hanteerde. Niet toevallig kozen de initiatiefnemers voor de term leerrecht, eerder dan bijvoorbeeld leerplicht. Leerplicht legt de nadruk op de betrokken jongeren, alsof hen een bepaalde tekortkoming wordt toegeschreven: zij voldoen niet aan de leerplicht. Leerrecht daarentegen problematiseert de (schadelijke) situatie waarin deze jongeren zich bevinden. Op dat moment is er met name geen plaats in de samenleving waar ze tot leren kunnen of mogen komen. b. Ontstaansgeschiedenis Eind 2005 werd intersectoraal (Bijzondere Jeugdzorg, Gehandicaptenzorg en Onderwijs) een projectvoorstel ingediend bij de ministers van Welzijn en Onderwijs. De initiatiefnemers ervoeren de gemeenschappelijke nood aan een aangepaste omkadering van jongeren die om één of andere reden niet langer naar school gaan, terwijl ze nog leerplichtig zijn. Als antwoord formuleerden zij de ontwikkeling van een regionaal netwerk, waarin verschillende initiatieven (die reeds het recht op leren van leerplichtige jongeren invullen buiten het reguliere onderwijs) op mekaar afgestemd worden en toegankelijk gemaakt worden voor elke leerling waarbij de verbinding met de reguliere onderwijswereld ernstig verstoord is. Voor de regio werd uitgegaan van een case-load van 140 dossiers die behandeld zouden worden door 7 werknemers. Op deze aanvraag werd niet ingegaan door de aangesproken Vlaamse overheden. Een beperkte vraag werd gesteld aan de dienst Welzijn van de provincie Vlaams-Brabant. De provincie stelde via het Platform Bijzondere Jeugdzorg een budget ter beschikking van voor een werking van één schooljaar, met ingang van 1 september (Deze som werd uitgekeerd aan het Jongerencentrum Cidar, dat instaat voor personeelsaanwerving en logistieke ondersteuning). Dit maakte het mogelijk dat het Netwerk leerrecht als beperkt experiment kon opstarten. Als primaire doelen werden gesteld: - 10 à 15 dossiers behandelen van jongeren in een problematische onderwijssituatie - leerplekken zoeken waarop een beroep kan gedaan worden. In juni 2009 werd een projectaanvraag ingediend bij het Flankerend Onderwijsbeleid van de provincie Vlaams-Brabant met als doel een brugfunctie te voorzien tussen het school Time-Out-project Koinoor en Netwerk Leerrecht. Er werden projectsubsidies toegekend onder de naam Mostar voor één jaar (van 1 oktober 2009 tot 1 oktober 2010) van Een aanvraag tot verlenging voor dit schooljaar Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

5 resulteerde in een subsidiëring ten bedrage van , hetgeen een analoge werking aan het schooljaar onmogelijk werd, was het niet dat het OOOC Cidar besloot eigen middelen te investeren om de werking van het project te waarborgen. Tot vandaag is het nog steeds door subsidies van de Provincie Vlaams-Brabant, departement Welzijn, dat het voortbestaan van het project Netwerk Leerrecht gewaarborgd blijft. De groei van het Netwerk Leerrecht werd enkel gerealiseerd dankzij de investering van Jongerencentrum Cidar in een extra halftijdse werkkracht (departement Welzijn, Vlaanderen). Dit eindverslag van het voorbije schooljaar toont aan dat de methodiek werkt, jongeren een aanbod krijgen dat elders onbestaande is en dat het project een voorbeeldfunctie heeft naar gelijkaardige opstartende initiatieven in Vlaanderen. Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

6 2. Samenwerkingsverbanden a. Inleiding Netwerk Leerrecht bestaat slechts, en de naam zegt het zelf, in en door de samenwerking met partners, leerplekken, In de eerste plaats is er de adviesgroep Netwerk Leerrecht die het project van bij de start inhoudelijk aanstuurt. Sinds vorig schooljaar worden beleidsgebonden materies niet langer in de adviesgroep uitgewerkt, maar bestaat er een netwerkoverschrijdende Beleidsgroep die beleid maakt. Daarnaast is er tussen de coördinatoren en de medewerkers van de verschillende Netwerken op regematige basis overleg op een zeer praktisch niveau. Ook op andere regionale overlegmomenten probeert Netwerk Leerrecht een bijdrage te leveren. b. Adviesgroep Netwerk Leerrecht (inhoudelijke aansturing) De drie Netwerken Leerrechten zijn elk ingebed in een intersectoraal samengestelde adviesgroep, die gemiddeld tweemaandelijks samenkomt en het leerrechtconcept (verder) opvolgt, inspireert, bijstuurt, evalueert. De adviesgroep van het Netwerk Leerrecht Leuven heeft de opdracht het project te sturen en op te volgen. Dit schooljaar kwam de adviesgroep maar één keer samen, nl. op 28/05/2013 (zie bijlage 1). Het grote engagement dat partners nemen naar de Beleidsgroep, resulteerde in een beperkt engagement ten aanzien van de adviesgroep. Dit betekent een verlies aan overleg op het concrete, lokale en inhoudelijke vlak van de individuele projecten Leerrecht. Anderzijds konden heel wat thema s op beleidsniveau doorgesproken worden, hetgeen zich uiteraard ook vertaalde in de dagdagelijkse werking van het project. In eerste instantie bestond deze groep uit de projectondertekenaars (functies): Dit zijn: - voor het Provinciaal Platform Bijzondere Jeugdzorg: Luc Deneffe (directeur De Rotonda) en Jan De Cooman (directeur Sporen) - voor Arktos Vlaams-Brabant: Dirk De Rijdt (coördinator) - voor Koïnoor: Marie-Thérèse Michel (coördinator Time-Out Leuven) - voor de voorzieningen Gehandicaptenzorg (Ter Wende, Ter Bank, Ave Regina): Ine Helsen (schoolbegeleidster Ave Regina) - voor het Vrij CLB: Filip Mels (directeur) en Hilde Van Autgaerden (medewerker VCLB) - voor het CLB van het Gemeenschapsonderwijs: Georges Baeten (directeur) en Marleen Maes (medewerker CLB GO) Deze groep werd in de loop van de twee werkingsjaren uitgebreid met vertegenwoordigers uit betrokken sectoren en belanghebbende derden. - voor POT: Koen Elsen - voor de Vzw Jongerencentrum Cidar: Karel De Vos (directeur) en tevens voorzitter - medewerker LOP SO Leuven: Ina Buvens (deskundige ondersteuner) - medewerker Provincie Vlaams Brabant (dienst Welzijn en Gezondheid): Willy Van Nieuwenhuysen (Welzijn) - voor Integrale Jeugdhulp: Marian Haspeslagh - Elke Verlaenen (projectleider) en Isabel Van Gelder (medewerker) Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

7 c. Beleidsgroep Netwerk Leerrecht Er is een beleidsgroep opgestart over de drie Netwerken Leerrecht heen met als doel om tot een structurele inbedding op lange termijn te komen van Leerrecht in deze regio s (de provincie Vlaams- Brabant en Brussel). Tevens heeft ze als opdracht om alle initiatieven van schoolexterne interventies (beter) op elkaar af te stemmen in de regio Brussel en Vlaams-Brabant in overleg met alle betrokkenen van onderwijs en welzijn. De planning was dat deze beleidsgroep haar werkzaamheden eind 2012 afrond maar er is besloten om toch deze ook in 2013 nog verder te zetten. Er staan zeker ook nog werkpunten op de agenda: - follow-up van de jongeren beter in kaart krijgen via het Meldpunt. - de samenwerking met Brusselse organisaties uitbreiden en verfijnen - de bredere context van de jongere nog meer betrekken bij het leerrechttraject - een antwoord vinden op de vraag hoe de EVC voor de jongere in kaart kan worden gebracht en dus een meerwaarde kan zijn voor zijn verder traject. i. situering van de landschapstekening De opdracht om tot een landschapstekening te komen waarin alle schoolexterne interventies, inclusief het Meldpunt, een plaats krijgen toegewezen, gaat initieel uit van de Provincie Vlaams-Brabant. Deze opdracht werd ingeschreven in de voorwaarden waaronder het Meldpunt Schoolexterne Interventies (arrondissement Leuven) en het netwerk Leerrecht (arrondissement Halle-Vilvoorde), financiële ondersteuning genieten van de provincie Vlaams-Brabant voor het werkjaar Ook de VGC was sterk vragende partij voor deze denkoefening. Om deze opdracht tot een goed einde te brengen, is het initiatief om deze landschapstekening te realiseren overgedragen aan de Beleidsgroep Leerrecht. De Beleidsgroep bestaat uit vertegenwoordigers van de netwerkstuurgroepen Leerrecht Halle-Vilvoorde en Brussel, de adviesgroep Leerrecht Leuven-Hageland, de stuurgroep Meldpunt Schoolexterne Interventies en het regioteam IJH. Het betrekken van het netwerk Leerrecht Brussel in de opmaak van de landschapstekening is het logische gevolg van de organische verbondenheid van initiatiefnemers in het Brusselse met de initiatiefnemers uit het arrondissement Halle-Vilvoorde. De partners in deze netwerken zijn de CLB s, de organisatoren van time-out, en de aanbieders, voornamelijk uit bijzondere jeugdbijstand en VAPH. Onderwijs maakt nog geen deel uit van de netwerken. Van bij het begin willen we verduidelijken dat we in de opdracht tot landschapstekening focussen op de schoolexterne interventies voor leerlingen bij wie het leerrecht ernstig in het gedrang komt. We houden daarbij ook rekening met de schoolexterne interventies die zich nog binnen het onderwijskader situeren (korte en lange time-out, persoonlijke ontwikkelingstrajecten), maar beschrijven ze niet uitvoerig. Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

8 ii. Doelen Dat de overkoepelende beleidsgroep Leerrecht de verantwoordelijkheid op zich genomen heeft deze landschapstekening te verwezenlijken,dient drie doelstellingen: - een gedragen concept ontwikkelen, waarin elke betrokkene bij de netwerken Leerrecht in Vlaams- Brabant en Brussel zich kan vinden; - voldoen aan de opdracht zoals die geformuleerd werd door de provincie Vlaams-Brabant; - een referentiepunt creëren voor het gemeenschappelijke streven naar een stabiele vorm van verankering. Met deze laatste doelstelling heeft de overkoepelende beleidsgroep Leerrecht de opdracht van de provinciale overheid aangegrepen om een gemeenschappelijk referentiekader te ontwikkelen voor de andere overheden. Het referentiekader veronderstelt een structurele ondersteuning door de Vlaamse en Brusselse overheden. Zowel de conceptuele onderbouw als de organisatorische vertaling, zoals verder in deze tekst toegelicht, zijn het resultaat van wat de Beleidsgroep Leerrecht als wenselijke situatie ziet. Op basis van dit beeld van een wenselijke situatie zullen achtereenvolgens de gewenste organisatievorm (4), de gewenste kwaliteitseisen (5), het pedagogisch concept (6) en de financieringsbehoeften (7) verder geëxpliciteerd worden. iii. Structurele inbedding De uiteindelijke doelstelling van de Beleidsgroep en van alle betrokkenen bij de netwerken Leerrecht, is tot een structurele verankering te komen van de schoolexterne interventies, inclusief het Meldpunt, in de regio s Vlaams-Brabant en Brussel. Deze structurele inbedding situeert zich tegelijk op het provinciale, op het Vlaamse en op het Brusselse (VGC) niveau. Tot op dit ogenblik zijn middelen van de provincie Vlaams-Brabant (vanuit de departementen welzijn en onderwijs) en vanuit de Vlaamse Gemeenschapscommissie (Brussels Hoofdstedelijk Gewest) cruciaal geweest om het meldpunt, de netwerken leerrecht en een belangrijk deel van het aanbod aan schoolexterne interventies mogelijk te maken. Van bij het begin zijn de regioteams Integrale Jeugdhulp bij het project Leerrecht in Leuven betrokken geweest. De netwerken Leerrecht in Halle-Vilvoorde en Brussel zijn zelfs met financiële ondersteuning van Integrale Jeugdhulp tot stand gekomen, naast de ondersteuning van provincie en VGC. Hierbij zijn twee aanknopingsfactoren van belang geweest: Enerzijds zijn de netwerken Leerrecht een schoolvoorbeeld van intersectorale samenwerkingsverbanden, ontstaan vanuit een bottom-up dynamiek, om voor een moeilijke doelgroep een oplossing uit te werken, die aansluit bij de basisverzuchting waaraan Integrale Jeugdhulp tegemoet dient te komen. Anderzijds biedt de organisatielogica van het hulpprogramma dat ontwikkeld werd voor de netwerken Crisishulp, elementen die inspirerend kunnen zijn om het organisatiemodel van een netwerk Leerrecht te vertalen in begrippen die aansluiten bij de actuele erkennings- en financieringslogica van de Vlaamse Overheden. Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

9 De verankering en structurele financiering op het Vlaamse niveau is aangewezen. Dit reguliere kader waarborgt niet alleen de erkenning en financiering van het programma Leerrecht, maar garandeert ook de kwaliteit en intersectorale aanpak. De inbedding op het Vlaamse niveau waarborgt de rechtsgelijke toegang tot het programma Leerrecht voor alle jongeren. De Beleidsgroep en beide regionale stuurgroepen zien in de structurele samenwerking tussen Onderwijs en Welzijn, een opportuniteit om de visie en organisatie van Leerrecht te verankeren. Zij zijn van mening dat deze volledig aansluiten bij de werkingsprincipes beschreven in de mededeling aan de Vlaamse Regering betreffende recht op leren voor jongeren die uit de boot vallen. Bovendien vinden alle partners een perspectief in het ontwerpdecreet IJH, dat voorziet in het aanmaken van intersectorale hulpprogramma s voor bepaalde problematieken en in een regionale verankering en aansturing in de opdrachten van het Intersectorale Regionale Overleg Jeugdhulp (IROJ). Onderwijs en Welzijn zijn niet toevallig de dragende partners van het project Integrale Jeugdhulp. De Beleidsgroep Leerrecht sluit logischerwijze dan ook aan bij de structuur van Integrale Jeugdhulp (IJH), en werkt nauw samen met de regionale stuurgroepen IJH Vlaams-Brabant en Brussel. Beide regionale stuurgroepen beslisten een samenvatting van de landschapstekening over te maken aan het managementcomité Integrale Jeugdhulp met de vraag de organisatiestructuur van het netwerk Leerrecht met zijn hulpprogramma structureel te verankeren in een samenwerking Onderwijs-Welzijn, waarbij het hulpprogramma Leerrecht mede een basis vindt in het nieuwe decreet op de Integrale Jeugdhulp. (zie bijlage 2 voor de volledige nota) iv. Werkwijze Om tot de hieronder ontwikkelde landschapstekening te komen volgde de Beleidsgroep Leerrecht volgende werkwijze. Op 10 november 2011 kwam de Beleidsgroep een eerste keer samen en werden volgende werkingsprincipes vastgelegd: - Deelname aan de Beleidsgroep werd opengesteld voor alle betrokkenen bij de bestaande netwerken. - Er werd een plan van aanpak opgesteld om tot de landschapstekening te komen. Het plan van aanpak werd opgebouwd in volgende stappen: De eerste stap behelsde een grondig in beeld brengen van de actuele situatie op basis van een uitgebreide bevraging van alle initiatiefnemers in de netwerken Leerrecht. Deze bevraging en de verwerking van de resultaten werd gerealiseerd door Tonuso en het meldpunt in de periode januari-maart De verwerking van de resultaten werd op 19 april 2012 voorgelegd aan alle betrokkenen bij de netwerken Leerrecht. Dit was de volgende stap. De verwerking werd op dit overlegmoment benaderd vanuit de vraag hoe deze massa informatie te ordenen. De veronderstelling hierbij was dat er clusters konden gemaakt worden die een leidraad zouden bieden om tot de explicitering van de gewenste situatie te komen. Op de bijeenkomst werd duidelijk dat er heel wat clusteringen mogelijk zijn, en dat al naargelang het gehanteerde criterium er telkens een te beperkt beeld werd geproduceerd over de bestaande situatie. Deze weg werd dan ook verlaten, en er werd voor gekozen om op zoek te gaan naar werkingsprincipes waar alle deelnemers belang aan hechten. Hieruit bleek dat pluraliteit van pedagogische omgevingen, flexibiliteit t.a.v. de jongeren, flexibiliteit qua tijdsinvestering en de nood Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

10 aan participatie als basis voor het inzetten en opvolgen van de trajecten de leidende principes zijn in het gewenste landschap. Op basis van deze principes werd verder gewerkt aan de formulering van de landschapstekening als uitdrukking van een gewenste situatie. Op de beleidsgroepen van 22 mei 2012 en 20 september 2012 werden de contouren geformuleerd waarop de landschapstekening uiteindelijk gestalte heeft gekregen. Op de beleidsgroep van 13 november 2012 werd de formulering van de landschapstekening goedgekeurd door de partners. v. Gewenste organisatievorm: een netwerk Een netwerk 1 is een samenwerkingsverband van diensten en voorzieningen die juridisch of qua management geen geheel vormen. De voorzieningen werken op vrijwillige wijze samen, omdat ze gezamenlijk een sterkere positie innemen dan wanneer ze afzonderlijk zouden opereren. Er kunnen diverse redenen zijn om de samenwerking aan te gaan: de partners hebben een aanvullend aanbod, waardoor gezamenlijk opdrachten aanvaard kunnen worden die ze afzonderlijk niet kunnen uitvoeren (additionaliteitsmotief); gezamenlijk kan men grotere opdrachten aan dan afzonderlijk (capaciteitsmotief); de voorzieningen behouden graag hun eigen onafhankelijkheid en identiteit, maar hebben behoefte aan vaste partners (samenwerkingsmotief). Het zijn precies deze motieven die verschillende voorzieningen en initiatieven aanzetten tot samenwerking in het netwerk Leerrecht. De partners in het netwerk hebben elkaar nodig om een gepast antwoord te bieden. In termen van Integrale Jeugdhulp kan dit gepaste antwoord omschreven worden als hulpprogramma Leerrecht op maat van jongeren die dreigen uit het reguliere onderwijs te vallen. In de netwerkliteratuur wordt dit interdependentie genoemd. Op dit moment zijn er 3 netwerken Leerrecht in Vlaams-Brabant en Brussel met elk een (hulp)programma Leerrecht. Gebiedsgericht werken is belangrijk omdat de bereikbaarheid voor jongeren en context belangrijk is, maar ook omdat de samenwerking met scholen i.f.v. terugkeer van de jongere een doelstelling is. Regionale coördinatie van het netwerk is eveneens belangrijk i.f.v. een goede afstemming en i.f.v. het garanderen van kwaliteitsvol aanbod voor de jongere. Daarom is het kiezen van de juiste schaalgrootte ook van belang. Het netwerk bestaat uit partners van onderwijs (CLB s en scholen), de aanbieders van POT en time-out en de aanbieders van dagbesteding en leerplekken binnen hulpverlening (VAPH en BJB), jeugdwerk, vormingswerk, sociale economie, groene zorg en andere (musea, bedrijven, vrijwilligerswerk ). Het netwerk verbindt de verschillende bestaande initiatieven en plaatsen waar het recht op leren van leerplichtige jongeren kan ingevuld worden buiten het reguliere onderwijs (zowel privé- als projectpartners), en maakt ze toegankelijk voor elke leerling die een beroep doet op het netwerk. De partners in het netwerk maken samen een hulpprogramma. Het netwerk bevat minimaal de partners uit het hulpprogramma (zie kwaliteitseisen). Het is geen hiërarchische structuur maar een functioneel samenwerkingsverband van partners die vanuit eenzelfde visie een gemeenschappelijk kwaliteitsvol (hulp)programma uitwerken. 1 Geïnspireerd op de definitie van bedrijvennetwerken van Wikipedia en de Werkmap IJH Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

11 d. Coördinatoren- en medewerkersoverleg Netwerken Leerrecht De coördinatoren en leerrechtbegeleiders van de drie Netwerken komen ook regelmatig samen en bespreken casussen, leggen knelpunten bloot en wisselen ervaringen, zodat er steeds meer overeenstemming komt in visie en aanpak over de Netwerken heen. Onderwerpen waarover onder andere werd gesproken, zijn: - voltijds leerplichtigen en het verbod op vrijwilligerswerk - betere omkadering van leerplekken uitwerken van een informatiebrochure - nieuwe brochures, met gelijke lay-out voor alle drie de projecten - registratie en cijfers - gedeelde pool aan leerplekken over de Netwerken heen - gemeenschappelijke eindverslaggeving - casusoverleg Het overleg ging door op 22/10/2012, 11/12/2012, 25/02/2013 (zonder verslag). e. Andere overlegorganen Themagroep Schooluitval Stuurgroep Persoonlijke Ontwikkelingstrajecten (POT binnen CDO) Therapeutisch project in het kader van individuele hulpverleningstrajecten jongeren Stuurgroep Meldpunt Schoolexterne interventies Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

12 3. Identiteit Netwerk Leerrecht a. Inleiding Cruciaal in het verhaal van Leerrecht is dat het niet de jongeren en/of de opvoedingsverantwoordelijken zijn die die niet voldoen, maar wel de situatie waarin ze zich bevinden. Deze feitelijke situatie heeft, volgens Karel De Vos, alles van een non-situatie : de onderwijsinstanties verliezen hun relevantie voor die jongeren en de jongeren voor het reguliere onderwijs. Onze samenleving biedt op dit moment geen plaats waar deze jongeren alsnog hun recht op leren kunnen of mogen realiseren. Volgens De Bie is dit vanuit het perspectief van de menselijke waardigheid bekeken onrecht. Communicatie is een centraal begrip in elk leerrechttraject. Eén van de opdrachten binnen elk traject is te trachten deze non-situatie te decoderen. Een dialoog op gang brengen waarin de betekenis van leren en de aantrekkingspolen, eerder dan de tekortkomingen, voor jongere en ouders worden gethematiseerd. De grote uitdaging voor de leerrechtbegeleider is om, telkens opnieuw, te blijven speuren naar manieren waarop jongeren uitgenodigd en aangesproken blijven, en in interactie kunnen blijven. b. Uitgangspunten, doelstellingen en visie Cruciaal in het verhaal van Leerrecht is dat het niet de jongeren en/of de opvoedingsverantwoordelijken zijn die die niet voldoen, maar wel de situatie waarin ze zich bevinden. Deze feitelijke situatie heeft, volgens Karel De Vos, alles van een non-situatie : de onderwijsinstanties verliezen hun relevantie voor die jongeren en de jongeren voor het reguliere onderwijs. Onze samenleving biedt op dit moment geen plaats waar deze jongeren alsnog hun recht op leren kunnen of mogen realiseren. Volgens De Bie is dit vanuit het perspectief van de menselijke waardigheid bekeken onrecht. Communicatie is een centraal begrip in elk leerrechttraject. Eén van de opdrachten binnen elk traject is te trachten deze non-situatie te decoderen. Een dialoog op gang brengen waarin de betekenis van leren en de aantrekkingspolen, eerder dan de tekortkomingen, voor jongere en ouders worden gethematiseerd. De grote uitdaging voor de leerrechtbegeleider is om, telkens opnieuw, te blijven speuren naar manieren waarop jongeren uitgenodigd en aangesproken blijven, en in interactie kunnen blijven. Het Netwerk Leerrecht stelt zich als primair doel om het leren en de ontwikkeling van leerplichtige jongeren die volledig vastgelopen zijn in onderwijs opnieuw in beweging te brengen; deze jongeren niet opgeven en blijven zoeken naar hoe ook voor hen het leerrecht kan gevrijwaard blijven. Vanuit de concrete ervaringen wil het Netwerk ook de bestaande onderwijsstructuren en praktijken, alsook de brede maatschappelijke context waarin de problematiek van deze jongeren verschijnt kritisch onderzoeken. Het recht op onderwijs is immers een universeel basisrecht. Ieder individu moet zijn rechten en vrijheden op het vlak van onderwijs kunnen verwezenlijken. Onderwijs is hét vehikel bij uitstek voor sociale mobiliteit, een zeer belangrijke maatschappelijke doelstelling. Netwerk Leerrecht wil meewerken aan sterke partnerschappen tussen sectoren, onderwijs, opleiding en andere partners. Door jongeren een traject te bieden die hun kansen op het vinden van werk vergroot, wordt mede antwoord geboden op de problematiek van de hoge werkloosheidscijfers. Op lange termijn beschouwd is de tijdsinvestering om jongeren terug aan te sluiten op reguliere schooltrajecten of arbeidsmogelijkheden meer dan de moeite waard. Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

13 Hiervoor doen de Netwerken Leerrecht beroep op de gemeenschap. Het is een bewuste keuze om antwoorden te zoeken buiten de traditionele hulpverlening. De Netwerken zoeken naar leer- en werkplekken voor deze jongeren die maximaal in de samenleving zijn ingebed. Het is in diezelfde samenleving met haar ruim onderwijsaanbod waarin deze jongeren (even) de draad kwijt zijn. Aldus geeft diezelfde samenleving een belangrijk signaal dat ze nog wel gelooft in deze jongeren, bereid is in hen te investeren en aldus kansen biedt zichzelf te (her)ontdekken. Maar ook omgekeerd is dit een manier om de samenleving meer te betrekken op het brede thema van zorg aan en aandacht voor (kwetsbare) jongeren. Deze leer- of werkplekken kunnen zeer divers zijn, van musea over (zorg)boerderijen tot een bakker om de hoek. Een andere aspect van de vermaatschappelijking is dat niet alleen de jongere en zijn ouder(s) worden betrokken, maar vanaf dag één tracht de leerrechtbegeleider het netwerk rondom de jongere aan te spreken en bij het traject te betrekken. Enkele uitgangspunten: Leerplicht schoolplicht, leerrecht voor elke minderjarige Leerplicht wordt herkaderd in termen van leerrecht: het is niet omdat naar school gaan niet lukt, dat een jongere ook de mogelijkheid om te leren moet ontzegd worden. Dit leren kan ook gebeuren buiten een schoolse context, waardoor de jongere toch in orde blijft met de leerplicht. Vrijwillige basis - bemiddeling Jongere en ouders/opvoedingsverantwoordelijken moeten akkoord gaan met een inschrijving in het project Netwerk Leerrecht, geen enkele instantie kan hen hiertoe verplichten. Afspraken worden binnen een bemiddelingscontext gemaakt, waarbij iedereen achter keuzes kan staan, in overeenstemming met eigen verlangens en visies. Er wordt uitgegaan van gelijkheid tussen alle gesprekspartners (ook de jongere zelf!). Community-based Dit slaat op twee invalshoeken. Enerzijds maximaal een leer- of werkplek in de gemeenschap creëren, laagdrempelig, met lage verwachtingen van de werkgever, dichtbij en met haalbare opdrachten. Wenst de jongere een plek om (enkel) te kunnen zijn en eventueel uit te zoeken wat hij nog verder wenst op vlak van onderwijs/arbeid, dan wordt hiernaar gezocht. Anderzijds de bredere context van de jongere en zijn ouders meenemen in het verhaal. Contextueel Basisvisie is dat jongeren deel uitmaken van een context. Wanneer een jongere opnieuw in beweging wordt gebracht, dan heeft dit een weerslag op zijn context. Maar evenzeer vice versa, de context van de jongere kan een belangrijke hulpbron zijn om hem opnieuw stappen te doen zetten. Vandaar de keuze om vanaf de eerste ronde tafel de context maximaal mee uit te nodigen en doorheen het verdere traject vast te houden. De context van de jongere kunnen de ouders zijn, maar ook andere familieleden, een goede buur, de voetbaltrainer, Toegankelijkheid Het project is toegankelijk voor elke jongere uit de regio wiens verbinding met de reguliere onderwijswereld onderbroken is waardoor de jongere niet langer toekomt aan zijn/haar recht op leren. Coördinatie en continuïteit Het project coördineert de combinatie van verschillende inzetbare onderdelen van het aanbod en volgt het traject van de cliënt op. Cliëntparticipatie De cliëntparticipatie is verzekerd in het project: de leersituatie van cliënten wordt met alle betrokkenen (inclusief jongeren en ouders) geproblematiseerd, het leerrechttraject wordt altijd in samenspraak uitgezet en opgevolgd. Participatie van de jongere aan zijn traject staat op de voorgrond. Dit start met een ronde tafel waarop de jongere wordt beluisterd en centraal gesteld. Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

14 Ook in het verdere traject heeft de jongere het heft in handen en tekent zijn eigen traject maximaal zelf uit. De leerrechtbegeleider vergezelt hem hierbij. Maatschappelijke noodzaak Het project wordt ingezet t.a.v. jongeren die niet meer toekomen aan hun leerrecht en daardoor niet voldoen aan de leerplicht. Het project vertaalt maatschappelijke noodzaak in maatschappelijk engagement. Op maat van de jongere Op elk moment staat de jongere centraal. Zoeken naar een traject dat maximaal aansluit op zijn noden is de focus van elk leerrechttraject. Daarom ook is het zo belangrijk over een zo groot mogelijke pool aan leer- en werkplekken te kunnen beschikken. Wenst de jongere echter nog een variante hierop, dan zal hiernaar worden gezocht. Het aanbod van Netwerk Leerrecht is divers en speelt in op verschillende niveaus: 1. Ten aanzien van de regio/leerplekken: draaisschijffunctie en aanbod optimaliseren Draaischijffunctie Het Netwerk Leerrecht werkt bij gratie van een diversiteit aan pedagogisch aanbod en klimaat. Doordat de toegang tot de verschillende leerplekken niet afhangt van de sector waarbinnen een initiatief genomen werd, kan er van bij de vraagstelling op een gediversifieerde manier ingespeeld worden op uiteenlopende achtergronden die leiden tot schooluitval. Het Netwerk Leerrecht wil de mogelijke alternatieven voor jongeren die tijdelijk niet binnen onderwijs terecht kunnen inventariseren, het aanbod structureren en mogelijks uitbreiden en voornamelijk een draaisschijffunctie opnemen naar dat aanbod. Het project Netwerk Leerrecht zorgt ervoor dat er een goede match jongere-leerplek/leerplek-jongere gevonden wordt, die eventueel doorheen het traject kan wijzigen en waarbij ook aandacht is voor de noden en visies van de leerplekken zelf. Het onafgebroken optimaliseren van een zo breed en gevarieerd mogelijk aanbod aan leeren werkplekken is bijgevolg ook een belangrijke taak van de Netwerken. Telkens opnieuw impliceert dit op zoek gaan naar een plek op maat van de jongere en dus naar iemand in de samenleving die zich wil engageren ten aanzien van deze jongere. De Netwerken Leerrecht werken aldus aan sterke partnerschappen tussen jongeren en hun ouders, diverse sectoren, onderwijs, opleiding en burgers uit de samenleving. Aanbod leerplekken optimaliseren Het Netwerk Leerrecht creëert niet alleen een forum voor bestaande initiatieven, maar gaat ook actief op zoek naar nieuwe leerplekken waar jongeren hun leertraject kunnen realiseren. Deze leerplekken bevinden zich zowel in commerciële als niet-commerciële contexten (bedrijven, vzw s, zelfstandigen, zorgboerderijen, sociaal-economische projecten, ) 2. Ten aanzien van de jongeren Het Netwerk Leerrecht voorziet in een educatief op leren en ontwikkeling gericht - aanbod voor de minderjarige leerplichtige leerlingen in alle vormen van Nederlandstalig secundair onderwijs bij wie de relatie met de school dermate verstoord of verbroken is dat een herstel ervan binnen de beperkte termijn van time-out niet mogelijk of wenselijk geacht wordt, maar waarbij wel voldoende motivatie kan gegenereerd worden voor een alternatief leertraject. Wie die jongeren zijn, waar ze verblijven, uit welk schooltype gewoon of buitengewoon onderwijs- ze afhaken of hoe en waarom zich dit voordoet zijn bijgevolg geen parameters voor de omschrijving van de doelgroep van het Netwerk. Sommige van deze jongeren zitten gewoon thuis, anderen verblijven in een instelling voor Bijzondere Jeugdzorg of en een Voorziening van het Vlaams Agentschap voor Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

15 Personen met een Handicap. Het gevolg hiervan is dat het Netwerk instaat voor de begeleiding van jongeren met zeer uiteenlopende profielen. Voor elke vraag, om actie te ondernemen naar aanleiding van schooluitval van jongeren, die aan het Netwerk gesteld wordt, wordt een rondetafelgesprek georganiseerd, waartoe alle betrokken personen uit de context van de jongere worden uitgenodigd. Het antwoord op de vraag kan 3 richtingen uitgaan: 1 Een (her-)onderhandeling met het reguliere onderwijs, gericht op het herstellen van een werkbare verbinding tussen leerling en onderwijs op korte termijn. Het organiseren van een rondetafelgesprek met alle betrokkenen onder de regie van een neutrale partij (professional Netwerk Leerrecht) kan op zich al nieuwe openingen maken in een problematische communicatie en/of situatie. 2 Het activeren van één of meerdere plaatsen van het Netwerk, ter ondersteuning van een engagement vanwege een school ten aanzien van een leerling, dat tijdelijk niet kan geconcretiseerd worden (vb. omdat de jongere eerst een opname op een psychiatrische afdeling nodig heeft). De activering van het Netwerk gebeurt dan in het perspectief van een heraansluiting met het reguliere onderwijs. 3 Het activeren van één of meerdere plaatsen van het Netwerk, als alternatief voor regulier onderwijs. Het perspectief hier is een langdurig engagement van het Netwerk t.a.v. bepaalde jongeren. In het geval van antwoord 2 en 3 wordt voor hen en met hen naar boeiende leerplekken gezocht die uitnodigen tot activiteit en leren. Het Netwerk zoekt naar wat deze jongeren (nog) aanspreekt, raakt of in beweging zet en voorziet een relatie- en begeleidingsaanbod dat gebaseerd is op aandachtige aanwezigheid, uitnodiging, dialoog en bemiddeling. Via deze weg wordt het zelfwaardegevoel van de jongere versterkt met als mogelijk resultaat het herontdekken van de eigen mogelijkheden, de opbouw van kennis, vaardigheid en attitudes met betrekking tot werk en/of een heraansluiting op onderwijs of opleiding. c. Rondetafelmethodiek Voor alle deelnemers ontstaat er een forum waarop mekaars perspectieven, belevingen, begrenzingen en betekenisverleningen voor elkaar bespreekbaar en nuanceerbaar worden, in een setting waarbij elke deelnemer zintuiglijk waarneembaar is voor de andere. Deze setting laat toe dat de deelnemers zich in concreto met elkaar verhouden, wat de gedragenheid van de ingerichte leertrajecten verhoogt. De begeleiding in het project komt dan in een gedeelde ervaring. De deelnemers hebben dan ook eenzelfde referentiepunt om verder en later (bij de heraansluiting bij het geregelde onderwijs) met elkaar in zee te gaan en zich t.a.v. elkaar te engageren. Het voelbaar en herkenbaar maken van engagementen vormt een wezenlijk onderdeel van de methodiek die erop gericht is jongeren met moeilijkheden tot integratie in de geregelde circuits (waaronder onderwijs) te brengen. De rondetafels zijn een belangrijk werkinstrument om maximaal participatief en responsabiliserend te werken. Enkel wanneer op een open en transparante manier iedereen die betrokken is, kan zeggen wat hem aanbelangt, bezighoudt, bezorgd maakt in de situatie van de jongere, kan men pas onderzoeken wat mogelijk is om terug beweging te krijgen in de situatie. Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

16 Tijdens de ronde tafel worden tevens bepaalde doelstellingen geformuleerd, waaraan gedurende het ganse traject zal worden gewerkt. Uiteraard kunnen deze in de loop van de uitvoering ook altijd worden bijgestuurd. Netwerk Leerrecht streeft er bijgevolg naar voor elk traject rondetafelgesprekken te laten doorgaan. Belangrijke aspecten hierbij zijn: - Alle betrokken partijen zijn van belang in het gesprek. Minstens moeten aanwezig zijn: jongere, ouder(s) en/of opvoedingsverantwoordelijken, CLB en een leerrechtmedewerker. Mogelijk zijn ook aanwezig: leerlingenbegeleider, directeur of klastitularis, hulpverlener(s), familieleden, nog andere relevante derden. - Met een ronde tafel ontstaat een forum waarop mekaars perspectieven, belevingen, begrenzingen en betekenisverleningen voor elkaar bespreekbaar en genuanceerd kunnen worden. Van belang hierbij is dat dit in een setting plaatsvindt waarbij elke deelnemer zintuiglijk waarneembaar is voor de andere. - Tijdens deze gesprekken wordt duidelijk wat de nood van de jongere is en wat zijn of haar perspectief is. Ook de andere aanwezigen brengen hun perspectief hierop in. Het voelbaar en herkenbaar maken van ieders engagement vormt een wezenlijk onderdeel van deze participatieve methodiek, erop gericht om de kansen tot integratie van jongeren met moeilijkheden te verhogen. Aangezien één van de doelen van elk leerrechttraject is om te trachten de jongere opnieuw aan het reguliere school- of arbeidscircuit aan te haken, wordt dit op de tussentijdse evaluaties ook telkens getoetst: Hoe ver staan we hierin? Wat is er eventueel nog nodig? Wie kan wat opnemen? Vanaf de eerste ronde tafel wordt de context van de jongere betrokken bij het leertraject dat wordt opgestart. Deze mensen zullen blijven betrokken worden of worden uitgenodigd tot en met het einde van de begeleiding. De context van de jongere kunnen de ouders zijn maar ook andere familieleden, een goede buur, waar we beroep kunnen op doen om jongeren terug te motiveren. Er wordt gewerkt vanuit de visie dat de jongere deel uitmaakt van zijn (enge en brede) context. Wanneer een jongere opnieuw in beweging wordt gebracht, heeft dit automatisch ook zijn gevolgen op de context en omgekeerd. Per definitie wordt er intensief samengewerkt met de CLB medewerker en de school van de jongeren (wanneer er nog een school betrokken is). Afhankelijk van het traject dat de jongere loopt, kan er worden samengewerkt met verschillende organisaties die voorzien in een aanbod naar de jongeren als leerplek, gaande van zorgboerderijen, dagbestedingsprojecten tot bedrijven en privé-personen. d. Positie in de regio Samen met de projecten Netwerk Leerrecht Asse-Halle-Vilvoorde en Brussel wordt de volledige provincie Vlaams-Brabant inclusief Brussel opgenomen. Netwerk Leerrecht Leuven heeft haar zevende schooljaar achter de rug en heeft de voorbije jaren een centrale positie ingenomen in het landschap van de schoolexterne interventies. Dit blijkt onder andere uit de cijfers van het Meldpunt Schoolexterne Interventies. Vaststellingen in het verleden waren (Laurent Thys, In de marge, 2011): Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

17 - Netwerk Leerrecht het enige project in de regio is dat in haar aanbod zowel een luik alternatieve dagbesteding als een luik onderhandeling met onderwijs voor jongeren zonder schools perspectief heeft ontwikkeld; - Netwerk Leerrecht werkt met een meer getekende groep van jongeren. Van alle projecten treffen we hier dus het grootste percentage jongeren die bij de aanmelding op meerdere vlakken een probleemindicatie meekregen. ; - er binnen Netwerk Leerrecht in verhouding veel meer BUSO-jongeren terecht komen, ongeveer evenveel als BSO-jongeren, dewelke in alle schoolexterne initiatieven de grootste groep vormen; - Netwerk Leerrecht het hoogste percentage leerlingen krijgt die uitgewezen zijn; - er bij de jongeren die in Netwerk Leerrecht terecht komen vaak al een heel hulpverleningsnetwerk actief is dat betrokken dient te worden in de trajectopvolging; - ondanks deze bevindingen Netwerk Leerrecht zich, in vergelijking met de andere projecten die niet uitsluitend werken met jongeren die terug kunnen keren naar school (zoals Reisburo en Groene Zorg), het beste profileerde wat betreft het heraansluitingscriterium (op onderwijs of werk) In het schooljaar telde het meldpunt 283 aanmeldingen. Netwerk Leerrecht kreeg 93 rechtstreekse aanmeldingen, oftewel 33% van het totale aantal aanmeldingen in de regio (het schooljaar daarvoor was dat nog 24%). Van de uiteindelijke opgestarte trajecten (197), nam NLR VBO 31% voor haar rekening. Dit schooljaar kreeg het meldpunt 481 aanmeldingen toe (uitbreiding naar de hele provincie + Brussel). Netwerk Leerrecht Vlaams-Brabant Oost (VBO) kreeg 98 rechtstreekse aanlmedingen, oftewel 21% van het totale aantal aanmeldingen in de regio. Zonder de regio Brussel en Asse-Halle-Vilvoorde zou dat 36% zijn. Samen vertegenwoordigen de Netwerken Leerrecht in Vlaams-Brabant en Brussel 44.5% van de schoolexterne interventies die aangevraagd worden via het Meldpunt SI. Van de 15 twijfelgevalmeldingen in totaal, was Netwerk Leerrecht VBO in 11 betrokken, 5 werden er effectief opgestart binnen het project. Wanneer gekeken wordt naar welke jongeren binnen Netwerk Leerrecht terecht komen in vergelijking met de gehele populatie binnen de schoolexterne interventies, dan valt op dat de jongeren binnen Netwerk Leerrecht vaak diegenen zijn met nood aan extra begeleiding, niet alleen binnen de schoolse context, maar ook daarbuiten. Vorig schooljaar belandde 74% van de BUSO-jongeren waarvoor een traject opgestart werd in Netwerk Leerrecht, de cijfers voor dit schooljaar werden nog niet gepubliceerd. Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

18 4. Concrete invulling van een traject Netwerk Leerrecht a. Inleiding De aanmelding bij Netwerk Leerrecht gebeurt steeds via het CLB dat verbonden is aan de school waarin deze jongere vastloopt. Ook als de jongere gedurende langere tijd uit het blikveld is verdwenen van de school waarin deze is ingeschreven wordt het CLB bij de aanmelding betrokken, ook al gebeurt deze dan occasioneel door derden (vb. voorziening, consulenten jeugdrechtbank of comité bijzondere jeugdzorg). Een aanmelding gebeurt uiteraard in overleg met en met instemming van de jongere en de ouders. Een aanmelding bij het Netwerk Leerrecht geeft aanleiding tot het bijeenroepen van een eerste rondetafelgesprek door de medewerker. Alle betrokkenen worden uitgenodigd. Wanneer de jongere effectief wordt ingeschreven, wordt hij/zij begeleid bij de keuze van de werk- of leerplek door een professional van het Netwerk, iemand die vertrouwd is met de verschillende werkplekken en een overzicht heeft van de mogelijkheden. Een waaier van boeiende plekken staat ter beschikking. Het zijn plekken waar jongeren kunnen deelnemen aan activiteiten van geëngageerde volwassenen: vakmannen/vrouwen, kunstenaars, verkopers enz b. Proces van aanmelding tot afsluiting i. Actieradius Netwerk Leerrecht Leuven werkt met jongeren die: - Verbonden zijn aan een CLB uit de regio Vlaams-Brabant Oost - Ingeschreven zijn in een school in de regio Vlaams-Brabant Oost - Gedomicilieerd zijn in de regio Vlaams-Brabant Oost - Geplaatst zijn in de regio Vlaams-Brabant Oost ii. Voor de aanmelding Wat is er al gebeurd vóór de aanmelding? - Schoolinterne interventies zoals gesprekken CLB, ouders en jongere. - Er kunnen ook al sancties genomen zijn of tuchtmaatregelen op de school - Soms is de tuchtprocedure ook al gestart. - Andere schoolexterne initiatieven zoals bijvoorbeeld time-out werden soms al geprobeerd. Netwerk Leerrecht wordt aangesproken wanneer er sprake is van een verstoorde relatie met school/opleiding (naar school gaan lukt niet meer). En dit wanneer er een bestaand, maar beperkt schools perspectief is of wanneer er een totaal gebrek aan schools perspectief is. Vaak hebben de betrokken jongeren en ouders al meerdere faalervaringen gehad in het verleden en wordt het aanbod van Netwerk Leerrecht als een laatste mogelijkheid/kans gezien. iii. Aanmelding De aanmelding gebeurt steeds via het CLB dat verbonden is aan de school waarin de jongere is vastgelopen. De CLB medewerker is cruciaal in dit proces gezien het zo goed als altijd over schooluitval gaat en zij de eindverantwoordelijkheid heeft in het onderwijsproces van de jongeren. Als een jongere niet is ingeschreven in een school, dan is het CLB van de laatste school van inschrijving bevoegd. Maw Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

19 ook als de jongere gedurende langere tijd uit het blikveld is verdwenen van de school waarin deze is ingeschreven wordt het CLB bij de aanmelding betrokken, ook al gebeurt deze dan occasioneel door derden (vb. voorziening, consulenten jeugdrechtbank of comité bijzondere jeugdzorg). Een aanmelding gebeurt uiteraard in overleg met en met instemming van de jongere en de ouders. Een aanmelding bij het Netwerk Leerrecht geeft aanleiding tot het bijeenroepen van een eerste rondetafelgesprek door de leerrechtmedewerker. Alle betrokkenen worden uitgenodigd. Niet elke aanmelding betekent een vraag naar een leerrechttraject als alternatief voor schooluitval. Zodra evenwel duidelijk is dat het effectief een vraag naar een leerrechttraject is, start het traject op en wordt de jongere ingeschreven in Netwerk Leerrecht. Een eerste stap hierbij is dat de CLB medewerker een aanmeldingsfiche doorstuurt naar de Leerrechtmedewerker. De aanmeldingsprocedure verloopt via het Meldpunt Schoolexterne Interventies (zie ook Wanneer de aanmelding vanuit het meldpunt toekomt, wordt er contact opgenomen met de aanmeldende CLB-medewerker om de aanmelding gedetailleerder te bespreken. iv. Besluitvorming en opstart Voor elke vraag, om actie te ondernemen naar aanleiding van schooluitval van jongeren, die aan het Netwerk Leerrecht gesteld wordt, wordt een rondetafelgesprek georganiseerd, waartoe alle betrokken personen uit de context van de jongere worden uitgenodigd. Aangezien idealiter dit zo snel mogelijk moet plaatsvinden, liefst binnen de 10 dagen, is deze opdracht voor de Leerrechtmedewerker verre van eenvoudig. Het vraagt veel organisatietalent en overredingskracht om de vele partijen zo snel rond één tafel te krijgen. Het antwoord op de vraag kan 3 richtingen uitgaan: 1 Een (her-)onderhandeling met het reguliere onderwijs, gericht op het herstellen van een werkbare verbinding tussen leerling en onderwijs op korte termijn. Het organiseren van een rondetafelgesprek met alle betrokkenen onder de regie van een neutrale partij (professional Netwerk Leerrecht) kan op zich al nieuwe openingen maken in een problematische communicatie en/of situatie. 2 Het activeren van één of meerdere plaatsen van het Netwerk, ter ondersteuning van een engagement vanwege een school ten aanzien van een leerling, dat tijdelijk niet kan geconcretiseerd worden (vb. omdat de jongere eerst een opname op een psychiatrische afdeling nodig heeft). De activering van het Netwerk gebeurt dan in het perspectief van een heraansluiting met het reguliere onderwijs. 3 Het activeren van één of meerdere plaatsen van het Netwerk, als alternatief voor regulier onderwijs. Het perspectief hier is een langdurig engagement van het Netwerk t.a.v. bepaalde jongeren. Netwerk Leerrecht is vrijwillig, d.w.z. dat alle betrokken partijen zich akkoord moeten verklaren met de opstart van traject. In het geval van antwoord 2 en 3 wordt voor hen en met hen naar boeiende leerplekken gezocht die uitnodigen tot activiteit en leren. Het Netwerk zoekt naar wat deze jongeren (nog) aanspreekt, raakt of in beweging zet en voorziet een relatie- en begeleidingsaanbod dat gebaseerd is op aandachtige aanwezigheid, uitnodiging, dialoog en bemiddeling. Via deze weg wordt het zelfwaardegevoel van de jongere versterkt met als mogelijk resultaat het herontdekken van de eigen mogelijkheden, de opbouw van kennis, vaardigheid en attitudes met betrekking tot werk en/of een heraansluiting op onderwijs of opleiding. Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar

20 Met op zak de doelstellingen uit de ronde tafel gaan de Leerrechtmedewerker en de jongere samen op zoek naar een leerwerkplek. Aangezien het op maat werken hier een cruciaal werkingsprincipe is, gaat de leerrechtmedewerker bij deze keuze niet over één nacht ijs. Er wordt zorgvuldig bekeken of een geschikte leerplaats in de pool aanwezig is, dan wel dat nieuwe contacten dienen te worden gezocht en gelegd. Uitgangspunt in deze zoektocht is datgene waarvoor de jongere zich nog kan en wil engageren. Op elk moment staat de jongere centraal. Zoeken naar een traject dat maximaal aansluit op zijn noden is de focus van elk leerrechttraject. Zodra een geschikte leerplek is gevonden, moet het ijzer verder worden gesmeed, en wordt zo snel mogelijk een gesprek gepland met de verschillende betrokkenen (jongere, werkplekbegeleider, leerrechtmedeweker). Een dergelijk afstemmingsgesprek is cruciaal want zorgt voor de figuurlijke KLIK tussen alle partijen. Het leerrechttraject heeft nu haar startblokken verlaten. De leerrechtmedewerker streeft hierbij voltijdse dagbesteding na, uiteraard rekening houdend met de mogelijkheden van de jongere en de beschikbaarheid van de leerplekken. Bij de start wordt een engagementsverklaring met alle betrokkenen en de jongere zelf opgemaakt. De jongere kan steeds terug naar school als het kan. Deelnemers krijgen geen loon of vergoeding voor hun prestaties. Tijdens de schoolvakanties wordt er niet gewerkt. v. Traject en opvolging Welke plek zich engageert voor welke jongere, is volledig afhankelijk van de interesses en de mogelijkheden van de jongere zelf en zijn/haar directe omgeving, de inschatting van het forum (de rondetafel) en de bereidheid van de verantwoordelijke van de leerplek om met een bepaalde jongere aan het werk te gaan. De evolutie van de jongere op deze plek wordt opgevolgd (door bezoeken, telefoontjes, mails, rondetafels, ), waardoor het mogelijk wordt om in te gaan op bepaalde noden en vragen (van de jongere, van de ouders, van de begeleider, ) en de jongere ook te laten doorstromen van de ene plek naar de andere of ze te combineren. Een belangrijk sturend orgaan is hierin het forum de rondetafel. Er is een zeer regelmatige opvolging van het traject. Zo zal Netwerk Leerrecht: o nauw samenwerken met CLB o start-, tussentijdse- en afsluitende rondetafelgesprekken organiseren o zoeken vanuit de interesses en mogelijkheden van de jongere naar een passende leerplek o het traject opvolgen, door heel regelmatig telefonisch contact met de leerplek o alle betrokken partijen op de hoogte houden o Regelmatig een herintrede in het onderwijs of het arbeidscircuit aftoetsen en eventueel kennismakingsgesprekken organiseren en bijwonen Huisbezoeken, individuele gesprekken, gesprekken met en op de leerplekken, scholen, toeleiding naar VDAB, opstarten hulpverleningstrajecten (CGGZ, CBJ, CAW, JAC, drugshulpverlening, ) Een blijvende opdracht van de Leerrechtmedewerker is de vinger aan de pols te houden. Frequent vinden er gesprekken plaats tussen de jongere, de leerrechtmedewerker en de leerplekverantwoordelijke om het traject zorgvuldig op te volgen. Worden de werkingsprincipes nog gerespecteerd? Kunnen de doelstellingen, geformuleerd op de ronde tafel, worden gerealiseerd? Doen er zich bepaalde problemen voor, die om een antwoord vragen? Etc. De Leerrechtmedewerker organiseert tevens, indien nodig, tussentijdse ronde tafels, met de jongere, de ouders, het CLB, de school en eventueel een belangrijke omgevingsfiguur (hulpverlener, Eindverslag Netwerk Leerrecht schooljaar