Gedeelde zorg voor de hele mens

Transcriptie

1 Gedeelde zorg voor de hele mens Over samenwerking tussen pastores en psychologen in de GGZ Koen De Fruyt Leuven 7 april 2011

2 Een gewijzigde context: de uitgangspunten Verandering in de cultuur Secularisering en pluralisering Individualisering en detraditionalisering Laatmoderniteit als een vloeibare tijd Verandering in de zorgsector Verruimde interesse en inzet van pastores Verruimde interesse en inzet van psychologen Gedeelde aandacht voor zingeving, spiritualiteit, existentieel welzijn, levenskunst Op zoek naar een nieuw onderling verhouden

3 Grensvervaging, grensbewaking, grensoverschrijding (Theo Witvliet) Grensvervaging: Onduidelijk worden van identiteit Grensbewaking: Identiteit versterken door afscherming Grensoverschrijding: Identiteit in gesprek verdiepen

4 Stellingen Anne Vandenhoeck: coöperatie en complementariteit Eerste weg: een hertekening van de beroepen Voorwaarde 1: het eigene van de disciplines kunnen onderscheiden Voorwaarde 2: het gemeenschappelijke kunnen erkennen Tweede weg: beter op elkaar afstemmen van eerste- en tweedelijnszorg voor de spirituele dimensie Concrete modellen Coöperatief-complementair Coöperatief-uitsluitend Exclusief competitief

5 Afbakening van deze reactie vanuit de GGZ-context Focus op begeleiding van cliënten In individuele gesprekken In groepswerkingen Focus op de fundamentele keuzes Integratie Samenwerking Communicatie Focus op de actuele uitdagingen Niet op de theorievorming en literatuur hierover Een mijnenveld van begrippen, definities, visies (Johan Bouwer)! Wel op de praktijk, vertrekkend vanuit een fenomenologische insteek

6 Geestelijke gezondheidszorg: de particuliere zorgvraag Vanuit problemen op het vlak van Denken Voelen Gedragen Die hen in hun functioneren ernstig parten spelen Doen mensen beroep op de GGZ Hiertoe bewogen vanuit eigen besef, Hiertoe aangezet door hun omgeving Of hiertoe gedwongen door justitie

7 Geestelijke gezondheidszorg: het gedeelde zorgaanbod Reoriëntatie Resocialisatie Rehabilitatie Cure Comfort Care Revalidatie Respiratie

8 Geestelijke gezondheidszorg: diverse accenten Reoriëntatie Resocialisatie Rehabilitatie Mensgericht Oplossingsgericht Symptoomgericht Probleemgericht Krachtgericht Respiratie Revalidatie

9 Geestelijke gezondheidszorg: tweeledige omgang met kwetsbaarheid Reoriëntatie Resocialisatie Rehabilitatie Cultuur: Betekenis en zingeving - Techniek: Oorzaak en oplossing Revalidatie Respiratie

10 Het interdisciplinair team in beeld Psychiater Psycholoog Sociaal assistent Cliënt Ergotherapeut Verpleegkundige PMT-er

11 Het interdisciplinair netwerk in beeld Diëtist Internist Psychiater Psycholoog Pastor Kinesist Sociaal assistent Cliënt Ergotherapeut Verpleegkundige PMT-er Muziektherapeut Etc. AT-begeleider

12 De integrale benadering: één realiteit, meerdere perspectieven Spiritueel Psychologisch De cliënt, diens levensverhaal, existentiële beleving, levensproblemen en -vragen Sociaal Biologisch

13 De integrale benadering: diverse spanningsvelden en taalspelen Zinvolheid / Absurditeit Identiteit / Desintegratie De cliënt, diens levensverhaal, existentiële beleving, levensproblemen en -vragen Inbedding / Isolement Ziekte / Gezondheid

14 De integrale benadering: diverse disciplines, richtingen, scholen Geestelijk verzorgers Psychotherapeuten De cliënt, diens levensverhaal, existentiële beleving, levensproblemen en -vragen Sociaal assistenten Artsen

15 De integrale benadering: diverse werkvormen en instrumenten Meditatie Praten De cliënt, diens levensverhaal, existentiële beleving, levensproblemen en -vragen Papieren Medicatie

16 De integrale benadering: evidentie, ontsporingen en reducties Een bio-psycho-sociale en spirituele mens- en zorgvisie Mooie theorie en beginselverklaringen Vaak allesbehalve een evidente praktijk Meerdere perspectieven om te kijken naar de mens Perspectieven gezien als complementair, evenwaardig en eigenaardig? Of reductie van benaderingswijzen en bijhorende taalspelen tot één ervan? De uitdaging om een metaperspectief in te nemen Je eigen dominante perspectief zien als slechts één manier van kijken Bewust zijn van de blijvende verleiding tot een totaliserende reductie Totaliserend richting cliënt Totaliserend richting collega s

17 De fundamentele uitdaging van een werkelijk interdisciplinair denken Unidisciplinair Één discipline, gedeelde opdrachten Multidisciplinair Meerdere disciplines, eigen opdrachten Transdisciplinair Meerdere disciplines, gedeelde opdrachten Interdisciplinair Meerdere disciplines, gedeelde en eigen opdrachten

18 Hoe het onderscheid en samenspel tussen de diverse disciplines verhelderen? Afbakening op basis van terrein, dimensie, inhoud Paradigma van de industriële samenleving Onderscheiden op basis van perspectieftoewijzing Paradigma van de kennismaatschappij Differentiëren op basis van rol, relatie, affiniteit Paradigma van de global community?

19 Afbakening op basis van terrein, dimensie, inhoud Spiritueel Psychologisch De cliënt, diens levensverhaal, existentiële beleving, levensproblemen en -vragen Sociaal Biologisch

20 Afbakening op basis van terrein, dimensie, inhoud - bis Spiritueel Psychologisch De cliënt, diens levensverhaal, existentiële beleving, levensproblemen en -vragen Sociaal Biologisch

21 Onderscheiden op basis van perspectieftoewijzing Spiritueel Psychologisch De cliënt, diens levensverhaal, existentiële beleving, levensproblemen en -vragen Sociaal Biologisch

22 Differentiëren op basis van rol, relatie, affiniteit Spiritueel x x x Psychologisch x x x x De cliënt, diens levensverhaal, existentiële beleving, levensproblemen en -vragen x x x x x Sociaal Biologisch

23 Hoe het onderscheid en samenspel tussen de diverse disciplines verhelderen? Een én/én verhaal Afbakening op basis van terrein, dimensie, inhoud Onderscheiden op basis van perspectieftoewijzing Differentiëren op basis van rol, relatie, affiniteit Dit veronderstelt Luciditeit Zelfdiscipline Bescheidenheid

24 Geen besluiten, wel uitdagingen: cultureel en structureel De relatie met de cliënt als uitgangspunt Integrale mens- en zorgvisie als horizon Fundamentele keuze voor interdisciplinariteit Onderscheiding en gemeenschappelijkheid Wederzijds vertrouwen, respect, bescheidenheid Passende omkadering en structurele verankering

25 Appendices

26 Onderscheiden op basis van perspectief: J.H. Mooren (1989/2008) Geestelijke verzorging Geestelijke verzorging richt zich op het begeleiden van mensen met levensvragen- en problemen, welke worden benaderd vanuit en geplaatst in de levensbeschouwelijke kaders van cliënt en begeleider Het omgaan met die vragen in de begeleiding is gericht op het ondersteunen en bevorderen van het geestelijk functioneren van de cliënt Het professionele handelen wordt deels geïnspireerd door noties uit het zingevingskader van de geestelijk verzorger, deels (in methodisch opzicht) ontleend aan psychotherapeutische referentiekaders Psychotherapie Psychotherapie is het verlenen van hulp aan mensen met levensproblemen, waarbij wordt uitgegaan van een psycho(patho)logische visie op het onvermogen of dysfunctioneren van de cliënt De hulp is gericht op het herstel of het versterken van het vermogen van de cliënt tot bevredigende vormgeving aan diens leven Het professionele handelen wordt afgeleid uit de betreffende psycho(patho)logische theorie over het functioneren van de mens

27 Definitie geestelijke verzorging (Beroepsstandaard VGVZ, 2002) Geestelijke verzorging is de professionele en ambtshalve begeleiding van en hulpverlening aan mensen bij zingeving van hun bestaan, vanuit en op basis van geloofs- en levensovertuiging en de professionele advisering inzake ethische en/of levensbeschouwelijke aspecten in de zorgverlening en beleidsvorming Onder zingeving verstaat de VGVZ: Het continue proces waarin ieder mens, in interactie met zijn omgeving, betekenis geeft aan zijn leven

28 Life Crisis: Triumph over Trauma: Emmy van Deurzen (2009) Spiritual: Integrate what has happened in worldview. Improve rather than give up on values, beliefs, purpose, meaning. Stick with what is truth. Personal: Allow the event to strengthen one s character. Express thoughts and memories. Regain a sense of freedom in relation to adversity. Learn to yield as well as to be resolute. Social: Seek to go beyond hateful and destructive relations by isolation and avoidance until reconciliation is possible. Seek belonging with like-minded allies. Communicate one s emotions without reproach, resentment, bitterness. Physical: Seek safety when under threat. Trust and heed the sensations of stress. Find a natural environment that can soothe as well as expand one s horizon.

29 Johan Bouwer (2003) over geestelijk en psychisch functioneren bij zingeving Pleidooi voor een strikte onderscheiding tussen de geestelijke en de psychische functie: Psychologische hulpverlening kan het mogelijk maken om psychologische blokkades om over zin en betekenis te spreken te doorbreken. Het gaat over oorzaken die binnen het bereik en de macht van het individu liggen. Doel van psychologische hulp is dat het individu weer in staat is zijn leven zelf zin te geven De geestelijk verzorger komt in beeld als het gaat om existentiële ervaringom wat niet maakbaar is. Hier is sprake van ultieme zingeving (14) Kortom: psychologen houden zich bezig met de zin in het leven, geestelijk verzorgers met de zin van het leven