De nieuwe richtlijn spirituele zorg (en het bredere plaatje)

Transcriptie

1 De nieuwe richtlijn spirituele zorg (en het bredere plaatje) Apeldoorn, 1 september 2011 Dr Carlo Leget Universiteit van Tilburg Voorzitter Agora werkgroep Ethiek en spirituele zorg Co-voorzitter EAPC-Taskforce spiritual care c.j.w.leget@uvt.nl

2 Richtlijn spirituele zorg Min VWS Agora werkgroep Ethiek en spirituele zorg

3 Een richtlijn...(?) Agora Ethiek en spirituele zorg (sept 2003): signalering van behoefte en onduidelijkheid op terrein spiritualiteit Januari 2006: Presentatie VIKC richtlijnenboek. Richtlijn existentiële crisis 2006: oriëntatiefase + eerste pogingen Werkgroepje spirituele richtlijn : Henk Jochemsen, Joep van de Geer, Marijke Wulp, Cocky Mur, Carlo Leget (+ Ton Staps) Agora: werkconferenties juni

4 Proces Eind 2007: contact redactie VIKC handboek: keuze voor integratie bestaande richtlijn Pre-concepten in Masterclass PZ voor GV-ers (3x) Zomer 2008: bespreking werkconferentie Agora; eerste concept; reactie VIKC + GV-ers; Herfst 2008: overleg met redactie VIKC handboek Tot 1 maart 2009 op toen landelijke commentaarronde Juni 2009: kritische bespreking redactie + Quapal Okt 2009: voorlaatste versie: opbouw bekeken April 2010: definitieve versie (NB: niet evidence based!)

5 Consensus rapport VS: Spiritual care in palliative care Redactie VIKC richtlijnen boek Min VWS Werkconferenties Agora (4x): Regionale netwerken Richtlijn spirituele zorg Agora werkgroep Ethiek en spirituele zorg VGVZ TGV Masterclass Geestelijke verzorging en palliatieve zorg (5x)

6 Belangrijkste veranderingen Tekstuele correcties, aanvullingen, inkortingen Verfijning rollen disciplines Verheldering domeinen psych spir (J.H. Mooren: primair en secundair referentiekader) Integratie consensusdocument VS Toevoeging praktische instumenten

7 Consensusdocument Puchalski CM e.a., Improving the quality of spiritual care as a dimension of palliative care: the report of the consensus conference. Journal of Palliative Medicine 2009; 12: Consensusconferentie februari 2009, California - Voortbouwend op eerdere literatuur, National Consensus Project Guidelines, National Quality Forum Preferred Practices - Definitie spiritualiteit - Theoretisch raamwerk bio-psycho-sociaal-spiritueel model - Onderlinge situering van professionele rollen en competenties - Eigen professionele domein geestelijk verzorger - Nadruk op scholing en institutionele inbedding

8 Keuzes: hoe noemen we de richtlijn? Zingeving Existentiële vragen Bestaansvragen ( trage vragen ) Levensbeschouwing Geestelijk leven Geloof Godsdienst Religie Keuze: term spiritueel, maar wel met uitleg, dus. wat is spiritualiteit?

9 Spiritualiteit is het levensbeschouwelijk functioneren van de mens, waartoe ook de vragen van zinervaring en zingeving gerekend worden (Richtlijn NL) Spirituality is the aspect of humanity that refers to the way individuals seek and express meaning and purpose and the way they experience their connectedness to the moment, to self, to others, to nature, and to the significant or sacred (Consensus VS)

10 Spiritualiteit is de dynamische dimensie van het menselijke leven die verband houdt met de wijze waarop personen (individu en gemeenschap) betekenis, doel en transcendentie ervaren, tot uitdrukking brengen, en/of zoeken en de wijze waarop zij in verbinding staan met het moment, met zichzelf, met anderen, met de natuur, met datgene wat betekenisvol en/of heilig is. EAPC Taskforce 2010

11 Keuze: de positie van spiritualiteit psycho- sociaal spiritueel lichamelijk

12 Hoe doe ik het concreet? 1. Aandacht voor verschillende betekenislagen 2. Omgaan met vragen waarop je geen antwoord kunt geven (presentie) 3. Aandacht voor het spirituele proces (van normale worsteling tot crisis)

13 Ik kan niet met mijn kinderen aan tafel zitten komende zondag Somatisch Psycho- Sociaal Spiritueel Beschrijving van de werkelijkheid Ervaring en emoties Verbinding met levensverhaal, identiteit Krachtbronnen, inspiratie Meer intiem en verborgen

14 Door de uitingen heen luisteren psycho- sociaal spiritueel lichamelijk

15 Keuze: alleen gv-er of alle zorgverleners? zorgpraktijk zorgdimensie

16 Crisis Begeleiding Aandachtt

17 Aandacht Signaleren: - Welke zorgen heeft u? - Wat gaf u vroeger kracht? - Met wie zou u willen praten? Ondersteunen: - Er zijn (presentie) - Aandachtig luisteren - Jezelf blijven

18 Begeleiding Ontstaan en beloop worsteling - Zinverlies - Rouwproces - Zinervaring Uiteenlopen van de rollen - Arts/verpleegkundige: signaleren, latende modus, doorverwijzen; maar ook eigen wijze van begeleiden - Geestelijk verzorger en psycholoog: begeleiden (niet behandelen)

19 Crisisinterventie Ontstaan en beloop - Zinverlies - Rouwproces -> stagnatie - (..Zinervaring) Patiëntgebonden factoren - Voorgeschiedenis met depressie of trauma - Angst of hoog streefniveau Omgevingsfactoren - Aantasting in waardigheid - Geen sociale steun

20

21

22 (A) Verkennen ( screening ) Korte verkenning: 1.Wat houdt u in het bijzonder bezig op dit moment? 2.Waar had u vroeger steun aan in moeilijke situaties? (Geloof? Levensbeschouwing? Gemeenschap?) 3.Wie zou u graag bij u willen hebben? Wie zou u kunnen steunen?

23 (B) In kaart brengen ( spiritual history ) F: Faith and beliefs I : Importance of spirituality in the patient s life C: Spiritual community and support A: How does the patient wish spiritual issues to be addressed in his or her care S: Spiritual belief system P: Personal spirituality I: Integration with a spiritual community R: Ritualized practices and restrictions I: Implications for medical care T: Terminal events planning Model Leget: diamant als dossier (Leuven)

24 (B) Interpreteren en wegen ( spiritual assessment ) Professionele competentie GV-er Geen vragenlijstje, maar interpretatief raamwerk: - Fitchett - Leget - Weiher

25 Waar houdt u zich aan vast? Wie of wat geeft u kracht in deze situatie? Wat kunt u moeilijk loslaten? Verbinding met Vasthouden - loslaten je omgeving Herinneren -vergeten Als u terugkijkt op uw leven tot nu toe, hoe is de balans dan? Zijn er dingen die u nog recht wilt zetten? Hoe gaat u om met de pijn? Wat wilt u dat we nog doen? Wat wilt u dat we laten? Doen - laten Innerlijke ruimte Ik - ander Geloven - weten Denkt u wel eens na over het einde? Wat betekent de dood voor u? Heeft u steun aan een geloof of levensbeschouwing? Verbinding met God (?) Verbinding met Heeft u de ruimte om uzelf te zijn tijdens uw ziekte? Is uw leven af? jezelf Neemt u afscheid van het leven op de manier die bij u past? Hoe wilt u herinnerd worden?

26 Consensus rapport VS: Spiritual care in palliative care Towards nursing competencies in spiritual care Redactie VIKC richtlijnen boek Min VWS Rapport competenties (Annemieke Kuin) Werkconferenties Agora (4x): Regionale netwerken Richtlijn spirituele zorg Agora werkgroep Ethiek en spirituele zorg VGVZ TGV Masterclass Geestelijke verzorging en palliatieve zorg (5x)

27 Competenties voor het bieden van spirituele zorg aan patiënten in de palliatieve fase en hun naasten Een eerste inventarisatie en aanzet tot discussie dr. Annemieke Kuin Agora, maart 2009

28 1. Zelfinzicht Bewust zijn van de eigen spiritualiteit Aandacht hebben voor zelfzorg 2. Grondhouding Besef hebben van en respect hebben voor de spiritualiteit van de patiënt In staat zijn tot open respectvolle communicatie De kunst verstaan present te zijn Je eigen menszijn inzetten 3. Signaleren Inventariseren van waarden, levensbeschouwing en gebruiken Bewust zijn van de wisselwerking tussen het spirituele welzijn en het lichamelijke en psychosociale welzijn Herkennen van zingevingsvragen en levensvragen Herkennen van een existentiële crisis 4. Afstemmen en verwijzen Afstemmen binnen het multidisciplinaire team Vastleggen van spirituele zorgbehoefte(n) Tijdig inschakelen van een geestelijk verzorger Afstemmen op de respons van de patiënt/naaste 5. Zorg bieden Bespreekbaar maken van en ruimte bieden voor het omgaan met levensvragen Ondersteuning bieden bij het ervaren van zin en betekenis in de huidige situatie Ondersteuning bieden bij het (her)vinden van een levensdoel en levensbalans Ondersteuning bieden bij een doodswens of euthanasieverzoek In gesprek gaan over geloof en levensbeschouwing Gelegenheid creëren voor de invulling van wensen en spirituele gebruiken van de patiënt 6. Kwaliteitszorg en deskundigheidsbevordering Bijdrage leveren aan de kwaliteit van spirituele zorg Bijdrage leveren aan deskundigheidsbevordering met betrekking tot spirituele zorg Overzichtslijst competenties palliatieve spirituele zorg Ter discussie: Arts Verpleegkundige/ Verzorgende Maatschappelijk werker Psycholoog Vrijwilliger Geestelijk verzorger

29 Consensus rapport VS: Spiritual care in palliative care Towards nursing competencies in spiritual care Platform pall zorg Redactie VIKC richtlijnen boek Min VWS Visiedocument verdere ontwikkeling en scholing spirituele zorg Rapport competenties (Annemieke Kuin) Werkconferenties Agora (4x): Regionale netwerken Richtlijn spirituele zorg Agora werkgroep Ethiek en spirituele zorg VGVZ TGV Masterclass Geestelijke verzorging en palliatieve zorg (5x)

30 Visiedocument verdere ontwikkeling en scholing spirituele zorg 4 artsen 4 verpleegkundigen/verzorgenden 4 psychologen/maatschap werkenden 4 vrijwilligers (Vrijw Pall Term Zorg) 4 geestelijk verzorgers 4 geestelijk verzorgers + 12 nieuwe geestelijke verzorgers Joep van de Geer Ruthmarijke Smeding Carlo Leget (Annemieke Kuin, René van Leeuwen) Visiedocument Beroepsgroepen

31 Visiedocument verdere ontwikkeling en scholing spirituele zorg 1. Spirituele zorg in de palliatieve zorg: stand van zaken 2. Factoren die van invloed zijn op de verdere inbedding van spirituele zorg in de palliatieve zorg 3. Visie op de verdere inbedding en aanbevelingen Kennisontwikkeling Best practices Competenties ontwikkelen Spirituele zorg als kwaliteitsindicator 4. Plan van aanpak

32 Beleid en management visiedocument richtlijn Werkvloer en praktijk

33 European Association for Palliative Care Consensus rapport VS: Spiritual care in palliative care Towards nursing competencies in spiritual care Platform pall zorg Redactie VIKC richtlijnen boek Min VWS Taskforce spiritual care Visiedocument verdere ontwikkeling en scholing spirituele zorg Rapport competenties (Annemieke Kuin) Werkconferenties Agora (5x): Regionale netwerken Richtlijn spirituele zorg Agora werkgroep Ethiek en spirituele zorg Andere beroepsverenigingen en belanghebbende instanties VGVZ TGV Masterclass Geestelijke verzorging en palliatieve zorg (6x)

34 (thema s ethiek en spirituele zorg)