1 INLEIDING 17 2 ZORG, BEGELEIDING, METHODIEK 29

Transcriptie

1 INHOUD 1 INLEIDING Methodiekvraag in context De context van de geestelijk verzorger De context van de organisatie De context van de beroepsgroep De maatschappelijke context Nederlandstalige Studies Probleemstelling: basismethodiek Opzet van de studie Relevantie Wetenschapstheoretische positionering De keuze voor een generiek discours Antropologische verankering Inhoudelijk geïnformeerd door filosofie en theologie Functioneel verhelderd door filosofie, theologie en sociale wetenschappen De weg van deze studie 27 2 ZORG, BEGELEIDING, METHODIEK Zorg Heidegger en Ricoeur Van Heijst Tronto Zorgen voor, zorgen dat en zorgvuldigheid Rationaliteit van de zorg Doelrationaliteit/functionele rationaliteit Waarderationaliteit/substantiële rationaliteit Onderscheid en verwevenheid Praktijk Begeleiding Expertise Veranderen Welzijn Methode, methodiek, methodologie Kenmerken van methodisch werken Methodiekontwikkeling Gegroeid Ontwikkeld Bedacht Twee conclusies Basismethodiek 51 3 ZINGEVING ALS DOMEIN Drie paradigma s Schaakstukken op het bord: James Fowler Nederlandse domeindiscussie Vier poorten Het leven zelf Zingeving: antwoord geven op het leven zelf Basis: het beschouwend vermogen Inhoud: antwoord op het levensappel Katalysatoren van zingeving 67

2 3.4.4 Bemiddeling van zingeving: Culturele zingevingstradities Bron van zingeving: Spiritualiteit Locus van het zingevingsproces Definities Het ultieme Transcendentie Verbeelding Zelftranscendentie Religieuze zingeving Het heilige Levensbeschouwing Wijsheidstradities Spiritualiteit Samenvatting 81 4 DE INFRASTRUCTUUR VAN HET ZINGEVINGSPROCES Intellectuele achtergrond: drie discoursen Metafysisch discours Hermeneutisch discours Psychologisch discours Drie gestalten van zin Zin als verbondenheidservaring Zin als betekenis Lagen van betekenis Betekenisgehelen Evaluatie in betekenisgeving Zin als motivatie tot handelen Dynamiek van het zingevingsproces Spiritueel-ethisch karakter van het zingevingsproces Dialectiek van het zingevingsproces Mens en wereld Transcendentie en verbeelding Traditie en persoonlijk antwoord Bevestiging en Toewijding Narratieve grondvorm van het zingevingsproces Leven in verhalen Polariteiten van het levensverhaal Samenvatting Domein en identiteit van de geestelijke verzorging Richtingwijzers voor begeleiding EXISTENTIEEL WELZIJN ALS PRAKTIJKDOEL Denken in doelen Extrinsiek en intrinsiek praktijkdoel Van motief naar doel Traject van dit hoofdstuk Van functie naar doel: Clebsch en Jaeckle Typen en doelen van pastoraat Kerygmatisch pastoraat: verleiden tot verandering Therapeutisch pastoraat: zoeken naar heling Evenmenselijk pastoraat: bergen in relaties Narratief-hermeneutisch pastoraat: projecteren van een weg Conclusies Vier praktijkdoelomschrijvingen geanalyseerd Criteria 130

3 5.4.2 Smeets Flierman Timmerman Riemslagh Conclusies Existentieel welzijn Zijn en zo-zijn Toestand en beweging Domeinen van welzijn Existentieel welzijn als beaamd optimum Aspecten van existentieel welzijn Het niet-lineaire verband tussen spiritualiteit en welzijn Conclusies METHODISCHE MODELLEN IN DE GEESTELIJKE VERZORGING Relationele modellen Contextueel Pastoraat De status van deze benadering Methodische opbrengst Presentiebenadering Eigen aard Recht doen aan ambiguïteit, ondoorzichtigheid en tragiek Beïnvloeding en doel Ethisch fundament Kritiek Opbrengst Formele modellen Een narratief-psychologisch model De Nijmeegse contingentiemethode Zorg voor het verhaal Functionele modellen Focusmodel: resultaatgericht pastoraat Levensvragen in de hulpvraag Diagnostische modellen Motivationele modellen Karakteristiek Doel van spirituele modellen De spirituele weg Weiher: begeleiding rond het spiritueel geheim Leget: Innerlijke ruimte Van Knippenberg: Existentiële zielzorg Ajouaou: de vraaghouding doorbreken Conclusies METHODOLOGISCHE VERANTWOORDING Opzet van het onderzoek Grondslag en doel van het onderzoeksontwerp Aard van het onderzoek Dataverzameling Uitvoering van het onderzoek Analyse METHODISCHE PROFIELEN Een relationele oriëntatie: Erik Erik: meelopen tot inzicht 219

4 Methodische lijn Doel Perspectiefvergroting Begeleidingsmodus, ontmoeting, dialectiek Een formele oriëntatie: Annelies en Fred Annelies: meer dan babbelen methodische lijn Doel Perspectiefvergroting Begeleidingsmodus, Ontmoeting en Dialectiek Fred: gekend worden in wat je drijft Methodische lijn Doel Perspectiefvergroting Begeleidingsmodus, ontmoeting, dialectiek Een spirituele oriëntatie: Dirk en Gerard Dirk: kúnnen veranderen Methodische lijn Doel Perspectiefvergroting Begeleidingsmodus, ontmoeting, dialectiek Gerard: brengen van een goede boodschap Methodische lijn Doel Perspectiefvergroting Begeleidingsmodus, ontmoeting, dialectiek Een functionele oriëntatie Berend: vrede vinden en leven met beperkingen Methodische lijn Doel Perspectiefvergroting Begeleidingsmodus, ontmoeting, dialectiek Chris: recht doen en opstaan Methodische lijn Doel Perspectief Begeleidingsmodus, ontmoeting, dialectiek Henk: leven volgens je roeping Methodische lijn Doel Perspectief Begeleidingsmodus, ontmoeting, dialectiek VERGELIJKENDE ANALYSE Algemene opmerkingen De methodische lijn Matrix Van het relationele en formele naar het spirituele Van het spirituele naar het functionele Existentieel welzijn Perspectiefvergroting als schakeling Begeleidingsmodus Ontmoetingskarakter Van betekenis zijn Conclusie: verdiepende beweging 277

5 10 BASISMETHODIEK GEESTELIJKE VEZORGING De contactvorm: begeleidingsontmoeting Betreden van de persoonlijke ruimte Filosofie van de ontmoeting Bezoek als spiritueel fenomeen Zich bewegen in de zingevingsomgeving Functionaliteit van de ontmoeting De presentie-interventie controverse Het streefdoel: spirituele conformiteit Het proces van verdieping Verdiepen door het realiseren van relationele waarden Verdiepen door het realiseren van formele waarden Structureel-formele waarden Inhoudelijk-formele waarden Het verhoopte doel: levensfunctionaliteit Basismethodiek in beeld Naderen-verdiepen-laten-verbinden-vieren Het rituele bad als icoon Implicaties De rol van de expertise Status en gebruik van de basismethodiek De profileringscontroverse SLOTBESCHOUWING De praktische waarde van het onderzoek De theoretische waarde van het onderzoek De bruikbaarheid van het onderzoek Mogelijkheden voor verder onderzoek Terugblik 312 BIJLAGEN 315 SAMENVATTING 320 SUMMARY 326 LITERATUUR 332