Inhoudsopgave VOORWOORD ONDERZOEKSMOTIVATIE ALGEMENE INLEIDING 8 HOOFDSTUK 1 HET MOEDERSCHAP VAN GOD, HET GEESTELIJKE MOEDERSCHAP

Transcriptie

1 Inhoudsopgave VOORWOORD V ONDERZOEKSMOTIVATIE VIII ALGEMENE INLEIDING 8 HOOFDSTUK 1 HET MOEDERSCHAP VAN GOD, HET GEESTELIJKE MOEDERSCHAP EN MYSTAGOGIE: EEN STAND VAN HET ONDERZOEK Het moederschap van God en het geestelijke moederschap Het moederschap in onze tijd Biologisch moederschap Geestelijk moederschap en geestelijk vaderschap Sociaal moederschap Het moederschap in de Bijbel Het moederschap van bijbelse vrouwen Het moederschap van God in de Bijbel Vrouwe Wijsheid en moeder Wijsheid Het moederschap van Jezus Het moederschap van Paulus De symboliek van het moederschap in het vroege christendom Het moederschap en gender De symboliek van het moederschap in relatie tot gender De vrouw als beeld van God bij Augustinus Verkenning naar de samenhang tussen mystagogie en het moederschap Mystagogie in het algemeen Mystagogie in het vroege christendom Mystagogie in de Griekse filosofie Mystagogie bij Augustinus Mystagogie in onze tijd Mystagogie in dit onderzoek Een stand van het onderzoek naar het moederschap van God en het geestelijke moederschap in de werken van Augustinus Hagiografische benaderingen 55

2 Psychoanalytische benaderingen Literaire benaderingen Theologische benaderingen Situering van het onderzoek naar het moederschap van God en het geestelijke moederschap: een voorlopige bepaling Centrale vraagstelling van dit onderzoek Benadering vanuit de studie spiritualiteit Omschrijvingen en definities van spiritualiteit Het object van deze studie De interdisciplinaire benadering van dit onderzoek Methodische benadering Historisch onderzoek Hermeneutisch onderzoek Uitvoering van het hermeneutisch onderzoek Systematisch onderzoek naar de symboliek van het Moederschap 91 HOOFDSTUK 2 DE HISTORISCHE EN CULTURELE CONTEXT VAN DE THEMATIEK VAN HET MOEDERSCHAP IN DE WERKEN VAN AUGUSTINUS Het moederschap van Monnica De cultuur van Noord-Afrika 97 Monnica s jeugd Monnica als moeder Monnica en het lot van de levensgezellin van Augustinus Monnica als filosofe Monnica s dood Het moederschap van Augustinus levensgezellin voor zijn zoon De levensgezellin van Augustinus De keuze van de levensgezellin voor een celibatair leven Het moederschap van Continentia bij Augustinus bekering Eerste ervaring van bekering Tweede ervaring van bekering Doorwerking van de bekeringservaring Augustinus en het moederschap van de kerk Verantwoordelijkheden Controverse met het manicheïsme Controverse met de donatisten Controverse met Pelagius De dood van Augustinus 119

3 HOOFDSTUK 3 ONDERZOEK NAAR HET GEESTELIJKE MOEDERSCHAP VAN MONNICA Inventarisatie van sporen van het geestelijke moederschap van Monnica in de werken van Augustinus De dialogen van Cassiciacum Confessiones Het object van het onderzoek naar het geestelijke moederschap van Monnica Verantwoording voor de keuze van de sleutelteksten De keuze van teksteenheden Inleiden in het christelijk leven door te voeden Vertroostingen van de melk (Conf ) Gevoed met de naam van Christus (Conf ) Bemiddeling voor de geestelijk dode Augustinus Inwoning: Monnica, een tempel van God (Conf ) Bemiddeling door tranen (Conf ) Bemiddeling door een droom (Conf ) Bemiddeling door offergaven (Conf ) Transformatie van Monnica s beperkte Godsverstaan (Conf ) De wond van Monnica (Conf ) Baren tot leven in Christus Verlangen naar eeuwig heil (Conf ) De barensnood van Monnica (Conf ) Opstaan uit de geestelijke dood (Conf ) De voltooiing van het geestelijke moederschap van Monnica Gesprek over het eeuwig leven (Conf ) Aanraking van wijsheid (Conf ) Tot zwijgen komen (Conf ) Het mystagogisch proces in het visioen van Ostia Conclusies Het geestelijke moederschap van Monnica Zelfreflecties over Monnica van Augustinus De mystagogische functie van Monnica voor Augustinus Het moederschap van God en het geestelijke moederschap van Monnica De mystagogiche functie van het geestelijke moederschap van Monnica 231

4 HOOFDSTUK 4 ONDERZOEK NAAR HET MOEDERSCHAP VAN GOD EN HET GEESTELIJKE MOEDERSCHAP IN RELATIE TOT AUGUSTINUS Inventarisatie van de sporen van Gods moederschap en het geestelijke moederschap Uitdrukkingen van het goddelijke en het geestelijke moederschap in de Confessiones Uitdrukkingen van het geestelijke moederschap in andere werken Verantwoording en keuze voor de teksteenheden van dit onderzoek Het object van dit onderzoek Het moederschap van Continentia (Conf ) Goddelijke voeding Wijsheid die melk wordt (Conf ) Drinken van Gods melk (Conf ) De kerk als nest van de gelovigen (Conf ) De moederschoot van God (Conf ) Conclusies De uitdrukkingen van het moederschap van God en het geestelijke moederschap Inwijding in de genade Het goddelijk moederschap en het geestelijke moederschap van Monnica De mystagogische functie van het moederschap van God in relatie tot Augustinus 281 HOOFDSTUK 5 UITDRUKKINGEN VAN HET MOEDERSCHAP VAN GOD EN HET GEESTELIJKE MOEDERSCHAP IN RELATIE TOT DE MENS Inventarisatie van de uitdrukkingen van het goddelijke en het geestelijke moederschap Zoekacties en resultaten Uitdrukkingen van het moederschap van God en het geestelijke moederschap in de genres Observaties van de schematische overzichten Verantwoording van de keuze van teksteenheden Keuze van teksteenheden Het object van dit onderzoek Uitdrukkingen van het moederschap van God 293

5 5.2.1 Het moederschap van Wijsheid (Io.eu.tr. 98, 6) Christus als moeder (en.ps. 130) Het moederschap van het hemelse Jeruzalem (cui. 20, 21) Sporen van het geestelijke moederschap Het moederschap van Maria (sermo 184) De catecheet als voedster (cat.rud. 15) Afdaling in moederschap (Io.eu.tr. 7, 23) Conclusies Moeder Wijsheid en Christus als moeder Het dragen door Maria, de kerk en het hemelse Jeruzalem Het zogen en het spenen Het moederschap van Paulus, Deogratias, de verkondigers en van de ingewijde volwassenen De zelfreflecties van Augustinus De mystagogische functie van het goddelijke en het geestelijke moederschap in relatie tot de mens 368 HOOFDSTUK 6 DE MYSTAGOGISCHE FUNCTIES VAN HET MOEDERSCHAP VAN GOD EN HET GEESTELIJKE MOEDERSCHAP: TWEE HEILSWEGEN Inleiding De mystagogische functie van het goddelijk moederschap van Wijsheid en Christus De contexten van de symboliek van het zogend moederschap De wijsheidschristologie uitgedrukt in de symboliek van het zogend moederschap De werking van goddelijke voeding Omvorming Het goddelijke moederschap in relatie tot de kerk De mystagogische functie van het moederschap van Maria Maria als myste Maria als mystagoge Het geestelijke moederschap van Maria en van de kerk De mystagogische functie van het geestelijke moederschap van de kerk Het moederschap van de kerk als vrucht van Augustinus Polemieken Het moederschap van de kerk als werkzaam teken De mystagogische functie van het moederschap van

6 de heilige Schrift De heilige Schrift als teken De heilige Schrift als werkzaam teken De mystagogische functie van het geestelijke moederschap van Paulus Paulus als moeder en als vader Paulus opstijgen en afdalen Paulus identificatie met de geloofsleerlingen De mystagogische functie van de moederlijke handelingen van Paulus De mystagogische functie van het moederschap van het hemelse Jeruzalem Jeruzalem als hemelse stad en als personificatie De heilsfunctie van het hemels Jeruzalem en Sion Conclusies Drie vormen De mystagogische functie van het goddelijke en het geestelijke moederschap Wijsheid genade incarnatie 446 HOOFDSTUK 7 CONCLUSIES De resultaten van het onderzoek naar het moederschap van God en het geestelijke moederschap Onderzoeksgegevens in de secundaire literatuur Onderzoeksdata in de primaire bronnen Resultaten van het spiritualiteitsonderzoek Resultaten van het hermeneutische onderzoek Resultaten van het symboolonderzoek Resultaten van het genderonderzoek Resultaten van het historische onderzoek Het geestelijke moederschap van Monnica Openbarende ervaringen Bemiddeling van Monnica als geestelijke moeder Geestelijk moederschap versus moederlijke genegenheid Het geestelijke moederschap van Monnica in relatie tot de kerk Moederschap van God Wijsheidschristologie 459

7 7.4.2 Inclusieve werkelijkheid van God Het voedende aspect van God Goddelijk moederschap en genade Het geestelijke moederschap van Maria Twee heilswegen De heilswegen van Wijsheid en van Maria Goddelijk en geestelijk moederschap in de geschiedenis van de theologie en de kerk Geestelijk moederschap van Paulus Moederschap en mystagogie Mystagogische functies van het goddelijke en het geestelijke moederschap Onderscheid tussen de christelijke initiatie en de maieutiek Eindconclusie: de voedende God Algemeen besluit 472 SUMMARY 476 LITERATUURLIJST 484 Primaire bronnen van Augustinus 484 Werken van Augustinus in vertaling 485 Edities en vertalingen van werken van schrijvers uit de Oudheid 488 Secundaire literatuur 490 BIJLAGEN 503 Bijlage 1 Overzicht van sporen van het goddelijke en het geestelijke moederschap in de werken van Augustinus 503 Bijlage 2 Schematische overzichten van de uitdrukkingen van het goddelijke en het geestelijke moederschap Sporen van het moederschap van God Sporen van het geestelijke moederschap van personen Sporen van het onpersoonlijk goddelijke en het geestelijke Moederschap 511 Bijlage 3 Afkortingen van de geciteerde werken van Augustinus 513 Register van aangehaalde bijbelteksten 515

8