Richtlijn Herhaalde miskraam (eerste herziening) van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie
|
|
- Hugo Vink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 voor de praktijk Richtlijn Herhaalde miskraam (eerste herziening) van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie M.Goddijn, E.van den Boogaard, E.A.P.Steegers, J.J.H.M.Erwich, N.S.Macklon, J.A.Land en W.M.Ankum In 2007 verscheen de richtlijn Herhaalde miskraam van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie, een herziene versie van de richtlijn Habituele abortus uit De nieuwe richtlijn is volgens de principes van evidence-based richtlijnontwikkeling samengesteld, waarbij het niveau van bewijskracht is aangegeven. De richtlijn bevat aanbevelingen voor effectieve diagnostiek en behandeling en noemt expliciet diagnostische onderzoeken en behandelingen die vermeden dienen te worden. Na een zorgvuldige anamnese kan men vaststellen welke onderzoeken aan het betreffende paar aangeboden dienen te worden. Bij patiënten met een laag risico op dragerschap van een structurele chromosoomafwijking dan wel trombofilie kan van karyotypering respectievelijk trombofilie screening worden afgezien. Vrouwen bij wie een antifosfolipidesyndroom is vastgesteld, dienen vóór en tijdens een volgende zwangerschap behandeld te worden met anticoagulantia. Voor herhaalde miskraam e.c.i. is er geen effectieve therapie. De kans dat een volgende zwangerschap goed zal verlopen, is groot. Deze kans kan per individu worden ingeschat op basis van het aantal doorgemaakte miskramen en de maternale leeftijd. Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152: Vorig jaar publiceerde de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) de herziene richtlijn Herhaalde miskraam. 1 In dit artikel bespreken wij de belangrijkste aanbevelingen en de grootste veranderingen ten opzichte van de vorige versie van de richtlijn (toen Habi tuele abortus genoemd). 2 De aanbevolen diagnostiek en therapie zijn in tabel 1 en 2 samengevat. De volledige tekst van de richtlijn is te vinden op de website van de NVOG: De integrale tekst van de richtlijn geeft gedetailleerde informatie en bevat de overwegingen die tot bepaalde aanbevelingen hebben geleid, met de bijbehorende literatuurverwijzingen. Overwegingen bij de richtlijn. Hoewel de invoering van de NVOG-richtlijn Habituele abortus uit 1999 heeft geleid tot meer structuur in de diagnostiek, is er sindsdien toch nog Academisch Medisch Centrum/Universiteit van Amsterdam, afd. Verloskunde en Gynaecologie, Huispost H4-205, Postbus , 1100 DD Amsterdam. Mw.dr.M.Goddijn en hr.dr.w.m.ankum, gynaecologen; mw.drs.e.van den Boogaard, arts-onderzoeker. Erasmus MC-Centrum, afd. Verloskunde en Prenatale Geneeskunde, Rotterdam. Hr.prof.dr.E.A.P.Steegers, gynaecoloog. Universitair Medisch Centrum Groningen, afd. Verloskunde en Gynaecologie, Groningen. Hr.dr.J.J.H.M.Erwich en mw.prof.dr.j.a.land, gynaecologen. Universitair Medisch Centrum Utrecht, afd. Voortplantingsgeneeskunde en Gynaecologie, Utrecht. Hr.prof.dr.N.S.Macklon, gynaecoloog. Correspondentieadres: mw.dr.m.goddijn (m.goddijn@amc.uva.nl). veel overdiagnostiek verricht; ook zijn er in de praktijk frequent therapieën ingesteld waarvan niet bewezen is dat ze een gunstig effect hebben. Het is onduidelijk of de inhoud van de richtlijn aanleiding gaf tot deze problemen, of dat die voortkwamen uit niet consequente naleving van de richtlijn door hulpverleners. 4 De stuurgroep die betrokken was bij de herziening van de richtlijn heeft er nu naar gestreefd om een evidence-based richtlijn op te stellen met duidelijke, goed uitvoerbare adviezen. Er is extra aandacht besteed aan praktische aspecten van de patiëntenzorg, zoals het stellen van de prognose voor een doorgaande volgende zwangerschap na een herhaalde miskraam en het aangeven van indicaties voor verwijzing naar een klinisch geneticus of voor overleg met een internist. Ook voor huisartsen en verloskundigen is deze richtlijn relevant. naamgeving en definitie De term habituele abortus is in de herziene richtlijn vervangen door herhaalde miskraam. Er wordt aanbevolen om de eerstgenoemde term te vermijden teneinde verwarring met abortus provocatus of zwangerschapsafbreking te voorkomen. De term habituele suggereert ten onrechte dat het om een permanente conditie zou gaan. 5 Het niet hanteren van een eenduidige definitie kan leiden tot verschillen in beleid, suboptimale zorg en onduidelijkheid voor de patiënt. Over de definitie van herhaalde miskraam bestaat geen internationale consensus. 6 In de herzie- Ned Tijdschr Geneeskd juli;152(30) 1665
2 tabel 1. Geadviseerde diagnostiek bij paren met herhaalde miskraam; advies gebaseerd op gepubliceerde evidence bepaling/onderzoek doen niet niveau van doen bewijskracht* karyotypering van man en vrouw als de vrouw < 34 jaar is ten tijde van een 2e miskraam (ongeacht het aantal miskramen) B als de vrouw jaar is ten tijde van een 2e miskraam afhankelijk van de B familieanamnese en het aantal miskramen (tabel 3) als de vrouw C 39 jaar is ten tijde van een 2e miskraam (ongeacht het aantal miskramen) B karyotypering van de conceptus C progesteron in de luteale fase B schildklierfunctie C glucose C lupusanticoagulans, antistoffen tegen cardiolipine (IgG en IgM) B antitrombine III, proteïne C en proteïne S, factor V Leiden, factor II en factor VIII B homocysteïne B body-mass index vaststellen B leefgewoonten vaststellen (roken/alcoholgebruik/koffiegebruik) B *Niveau van bewijskracht zoals eerder gepubliceerd ( 3 Diagnostisch onderzoek op trombofiliefactoren dient wel plaats te vinden bij vrouwen met een veneuze trombo-embolie in de voorgeschiedenis en bij vrouwen met een eerstegraadsfamilielid met een veneuze trombo-embolie én een bekend trombofiliedefect. Het monster voor deze bepaling hoeft niet te worden afgenomen terwijl de patiënt nuchter is. tabel 2. Advies voor therapie bij paren met herhaalde miskraam maatregel/behandeling doen niet niveau van doen bewijskracht* pre-implantatiegenetische screening (PGS) geen RCT s pre-implantatiegenetische diagnostiek (PGD) (indicatie: structurele chromosoomafwijking bij de? geen RCT s man of de vrouw) toediening van progesteron of HCG B corrigeren van een uterusanomalie geen RCT s behandeling met anticoagulantia indicatie: antifosfolipidesyndroom B indicatie: erfelijke trombofiliefactor B advies om af te vallen (bij verhoogde body-mass index ) B advies om roken te staken B advies om gezonde voeding te gebruiken C prognose voor de volgende zwangerschap berekenen (indicatie: e.c.i.) B RCT = gerandomiseerde, gecontroleerde klinische trial; HCG = humaan choriongonadotrofine. *Niveau van bewijskracht zoals eerder gepubliceerd ( 3 PGD kan overwogen worden bij vastgesteld dragerschap van een structurele chromosoomafwijking bij de man of de vrouw. Het besluit om PGD te verrichten zal mede afhankelijk zijn van andere factoren, zoals het aantal doorgemaakte miskramen, het type chromosoomafwijking en bijkomende ongewenste subfertiliteit Ned Tijdschr Geneeskd juli;152(30)
3 ne richtlijn is herhaalde miskraam door de stuurgroep gedefinieerd als 2 of meer miskramen van een vrouw met haar partner(s). Het hoeft niet om opeenvolgende miskramen te gaan. Een extra-uteriene zwangerschap, een molazwangerschap en een biochemische zwangerschap tellen niet mee bij het stellen van de diagnose herhaalde miskraam. In vergelijking met de richtlijn uit 1999 is de bovengrens nu gesteld op een zwangerschapsduur van 20 in plaats van 16 weken, in navolging van de Special Interest Group Early Pregnancy (SIGEP) van de European Society for Human Reproduction and Embryology. 7 diagnostiek Aanbevelingen van de nieuwe richtlijn voor diagnostiek bij herhaalde miskraam zijn zoals gezegd weergegeven in tabel 1. Opvallend is dat bij paren met herhaalde miskraam veel overdiagnostiek plaatsvindt. 4 De vraag blijft bestaan of dit speciaal geldt voor deze categorie patiënten of dat dit ook van toepassing is op andere patiëntencategorieën dan paren met herhaalde miskraam. Het aanbieden van diagnostiek dient doelmatig te zijn en buiten onderzoeksverband dient diagnostiek een klinische consequentie te hebben: de testuitslag moet een dieper inzicht in de onderliggende oorzaak bieden of leiden tot een beslissing over het al dan niet instellen van therapie. Een voorbeeld is het bepalen van antifosfolipideantilichamen bij herhaalde miskraam: lupusanticoagulans en de anticardiolipinen IgG en IgM. Bij een 2 keer buiten de zwangerschap vastgestelde positieve testuitslag leidt behandeling met anticoagu lantia tot een betere prognose (bewijskrachtniveau B). Het advies luidt nu om preconceptioneel, vóór een volgende zwangerschap, met deze behandeling te beginnen (zie ta bel 2). Diagnostiek bij herhaalde miskraam leidt uiteindelijk tot de indeling van patiënten in subgroepen op basis van kenmerken, waarvan het dragerschap van een structurele chromosoomafwijking, de aanwezigheid van het antifosfolipidesyndroom en herhaalde miskraam e causa ignota (e.c.i.) de 3 belangrijkste zijn. Teneinde de doelmatigheid van de diagnostiek te vergroten wordt in de richtlijn geadviseerd om de voorgeschiedenis van de patiënt en de familieanamnese te betrekken in de beslissing over het aanbieden van karyotypering en trombofilieonderzoek (zie tabel 1). Recentelijk is aangetoond dat de kans op dragerschap van een chromosomale translocatie groter is bij een lage maternale leeftijd, indien er 3 of meer miskramen hebben plaatsgevonden en indien herhaalde miskraam tevens bij broer, zus of ouders van een van beide partners is opgetreden. Aan de hand van deze 4 factoren (maternale leeftijd, aantal miskramen, 2 of meer miskramen bij broer/zus, 2 of meer miskramen bij de ouders) kan voor een paar met een herhaalde miskraam een individueel risico worden berekend; karyotypering kan dan worden aangeboden indien het risico hoger is dan dat van de populatie zonder miskraam of met maximaal 1 miskraam (bewijskrachtniveau B). In de praktijk betekent dit dat karyotypering aan vrouwen die ten tijde van de tweede miskraam C 39 jaar zijn niet wordt aangeboden en aan vrouwen van jaar afhankelijk van het risicoprofiel, terwijl aan vrouwen die ten tijde van de tweede miskraam < 34 jaar zijn altijd karyotypering wordt aangeboden (tabel 3). 8 9 In de richtlijn uit 1999 ontbrak deze nuancering en werd karyotypering bij iedereen met 2 of meer miskramen geadviseerd. Diagnostisch onderzoek op trombofiliefactoren dient volgens de herziene richtlijn alleen plaats te vinden bij vrouwen met een herhaalde miskraam en een veneuze tromboembolie in de voorgeschiedenis en bij vrouwen met een eerstegraadsfamilielid met een veneuze trombo-embolie én een bekend trombofiliedefect (bewijskrachtniveau B) (zie tabel 1). Het routinematig bepalen van erfelijke trombofiliefactoren uitsluitend vanwege herhaalde miskraam heeft geen bewezen klinisch nut. 10 De herziene richtlijn beveelt niet alleen diagnostiek aan bij herhaalde miskraam, maar geeft ook aan welke diag nostiek beter achterwege gelaten kan worden, gezien het ontbreken van een wetenschappelijke onderbouwing. Voorbeelden hiervan zijn karyotypering van de conceptus (bewijskrachtniveau C), progesteronbepaling in de luteale fase (bewijskrachtniveau B), bepaling van de schildklierfunctie bij afwezigheid van symptomen (bewijskrachtniveau C) en bepaling van serumglucosespiegels bij afwezigheid van symptomen (bewijskrachtniveau C). Hyperhomocysteïnemie gaat gepaard met een toegenomen kans op herhaalde miskraam en diagnostisch onderzoek naar deze aandoening blijft aanbevolen, met de aantekening dat serumbepaling van homocysteïne niet meer hoeft plaats te vinden terwijl de patiënt nuchter is (bewijskrachtniveau B). therapie Aanbevelingen van de nieuwe richtlijn voor therapie bij herhaalde miskraam zijn weergegeven in tabel 2. Bij vast - ge steld dragerschap van een structurele chro mosoomafwijking is verwijzing naar een klinisch geneticus geïndiceerd. Nieuw ten opzichte van de richtlijn uit 1999 is dat in-vitrofertilisatie (ivf ) in combinatie met pre-implantatiegenetische diagnostiek (PGD) bij paren met dragerschap van een gebalanceerde translocatie als mogelijke behandeling is toegevoegd. Het besluit om PGD te verrichten zal mede afhankelijk zijn van andere factoren, zoals het aantal doorgemaakte mis kramen, het type chromosoomafwijking en bijkomende ongewenste subfertiliteit. Tevens dienen de patiënten op de hoogte te zijn van de relatief goede kansen op een gezond kind bij een spontaan ont stane zwangerschap. Ned Tijdschr Geneeskd juli;152(30) 1667
4 tabel 3. Kans op dragerschap van een structurele chromosoomafwijking (in %) bij paren met 2 of meer miskramen (na toepassing van multivariate logistische-regressieanalyse) 8 9 * maternale leeftijd HM ouders + HM ouders in jaren ten tijde van de 2e miskraam 3 miskramen bij het paar 2 miskramen bij het paar 3 miskramen bij het paar 2 miskramen bij het paar < 23 HM bz + 10,2 7,3 7,3 5,2 HM bz 5,7 4,0 4,1 2, HM bz + 10,0 7,2 7,2 5,1 HM bz 5,7 4,0 4,0 2, HM bz + 5,8 4,1 4,1 2,9 HM bz 3,2 2,2 2,2 1, HM bz + 4,0 2,8 2,8 2,0 HM bz 2,2 1,5 1,5 1,1 39 HM bz + 1,8 1,2 1,3 0,9 HM bz 1,0 0,7 0,7 0,5 HM ouders = een voorgeschiedenis van 2 miskramen bij ouders van een van de partners; HM bz = een voorgeschiedenis van 2 miskramen bij een broer of zus van een van de partners. *In rood weergegeven: paren met een kans op dragerschap < 2,2%; dat risico is gelijk te stellen aan de kans op dragerschap onder paren met slechts 1 miskraam; bij deze paren kan karyotypering achterwege worden gelaten. Bij een zorgvuldig vastgesteld antifosfolipidesyndroom is behandeling met anticoagulantia geïndiceerd (bewijskrachtniveau B); het verdient de voorkeur hierbij te overleggen met een ter zake kundige internist. Er is momenteel geen bewijs dat bij een vastgesteld uterusseptum en herhaalde miskraam een septumresectie zinvol is. Anders dan in de richtlijn van 1999 is in de huidige richtlijn vastgelegd dat septumresectie alleen in een gerandomiseerde trial plaats dient te vinden. Voor herhaalde miskraam e.c.i. bestaat geen therapie waarvan de effectiviteit bewezen is. Therapieën die recentelijk zijn geopperd, zijn embryoselectie door middel van ivf in combinatie met pre-implantatiegenetische screening (PGS) en antitrombotische behandeling met acetylsalicylzuur of heparine. Hoewel ivf in combinatie met PGS in het buitenland op grote schaal wordt toegepast, is een gunstig effect hiervan bij herhaalde miskraam niet aangetoond. Deze belastende en kostbare behandeling dient daarom momenteel niet plaats te vinden bij herhaalde miskraam buiten onderzoeksverband. Het is niet bewezen dat antitrombotische behandeling met acetylsalicylzuur of heparine effectief is bij herhaalde miskraam e.c.i.; hierover dienen lopende trials uitsluitsel te geven. Ook is er onvoldoende bewijs voor een nuttig effect van antitrombotische behandeling bij patiënten bij wie erfelijke trombofiliefactoren zijn vastgesteld na herhaalde miskraam (bewijskrachtniveau B). Voor eventuele preventie van trombose tijdens de zwangerschap en de kraambedperiode bij aanwezigheid van trombofiliefactoren verwijzen wij naar de NVOG-richtlijn Diep veneuze trombose, longembolie en zwangerschap. 11 Gezien de toegenomen kans op een miskraam bij roken en bij een verhoogde body-mass index (BMI) verdient het aanbeveling om vrouwen met een herhaalde miskraam te adviseren niet te roken en zo nodig af te vallen (bewijskrachtniveau B). Gezonde voedings- en leefgewoonten zijn belangrijk. Het gebruik van vitaminepreparaten is niet zinvol gebleken en past niet in de behandeling van herhaalde miskraam. Een dagelijkse dosering foliumzuur van 0,4-0,5 mg wordt ook aan deze patiëntencategorie geadviseerd, conform het landelijke advies aan alle vrouwen met een kinderwens; deze medicatie is dus niet specifiek bedoeld voor de behandeling van herhaalde miskraam. tabel 4. Kans op een doorgaande zwangerschap bij een volgende zwangerschap (in %) afgezet tegen de maternale leeftijd en de voorgeschiedenis bij paren met een herhaalde miskraam e.c.i. 12 maternale leeftijd in jaren aantal eerdere miskramen (95%-BI) (86-98) 90 (83-97) 88 (79-96) 85 (74-96) (82-95) 86 (79-93) 82 (75-91) 79 (68-90) (77-90) 80 (74-86) 76 (69-83) 71 (61-81) (69-85) 73 (66-80) 68 (60-75) 62 (51-74) (57-82) 64 (52-76) 58 (45-71) 52 (37-67) (41-79) 54 (35-72) 48 (29-67) 42 (22-62) 1668 Ned Tijdschr Geneeskd juli;152(30)
5 Een belangrijke toevoeging aan de richtlijn uit 1999 is het verschaffen van een prognose bij herhaalde miskraam e.c.i., de diagnose die bij tenminste de helft van de paren met een herhaalde miskraam wordt gesteld. De kans dat een volgende zwangerschap goed zal verlopen, kan aan de hand van tabel 4 worden ingeschat (bewijskrachtniveau B). 12 In de herziene richtlijn wordt uiteengezet dat de prognose bij herhaalde miskraam e.c.i. relatief gunstig is. Als er geen causale therapie mogelijk is, rest empathische zorg ( tender loving care ), waarbij psychologische begeleiding en frequente echografische controle tijdens het eerste trimester van de zwangerschap een belangrijke rol spelen (bewijskrachtniveau C). Tevens wordt in de richtlijn in overweging gegeven om paren te verwijzen naar een spreekuur voor patiënten met herhaalde miskramen, al dan niet binnen een jonge-zwangerschapsunit ; deze units zijn in een toenemend aantal ziekenhuizen aanwezig. verhouding tot andere richtlijnen Momenteel adviseert het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) in zijn standaard Miskraam om patiënten na het optreden van 2 miskramen karyotypering aan te bieden; na 3 miskramen zou overwogen moeten worden hen te verwijzen voor nadere diagnostiek. 13 De huidige NVOG-richtlijn bevat het advies om na 2 miskramen in te schatten welke nadere diagnostiek eventueel nodig is. Na een zorgvuldige anamnese kan vastgesteld worden welke onderzoeken een individuele patiënte aangeboden dient te krijgen. Het NHG was betrokken bij de huidige NVOG-richtlijnherziening; wellicht kan deze geïndividualiseerde diagnostiek ook in de volgende versie van de NHG-standaard een plaats krijgen. De richtlijn Recurrent miscarriage, gepubliceerd door de European Society for Human Reproduction and Embryology (ESHRE) in 2006, komt grotendeels overeen met de herziene NVOG-richtlijn als het gaat om adviezen over diagnostiek en therapie. 7 Ook de ESHRE hanteert de tabel voor selectieve karyotypering (zie tabel 3) en is terughoudend bij het aanbevelen van aanvullende diagnostiek. conclusie In de herziene NVOG-richtlijn Herhaalde miskraam is aangegeven welke diagnostische en therapeutische interventies effectief zijn en toepassing verdienen. Expliciet worden interventies genoemd die achterwege gelaten kunnen worden. De belangrijkste veranderingen in vergelijking met de eerste richtlijn uit 1999 zijn het advies om karyotypering en trombofiliescreening selectief te verrichten, het advies voor patiënten om te stoppen met roken en om een gezonde leefstijl na te streven, en de aanbeveling om de relatief gunstige prognose bij herhaalde miskraam e.c.i. te bespreken met de patiënten. Totstandkoming van de richtlijn. De richtlijn is gebaseerd op de principes van evidence-based richtlijnontwikkeling. Er werd een stuurgroep samengesteld, bestaande uit gynaecologen met expertise op één of meer deelgebieden van het onderwerp herhaalde miskraam. Gezien het multidisciplinaire karakter van de problemen die bij herhaalde miskramen een rol spelen, werden deskundigen op het gebied van de klinische cytogenetica en vasculaire geneeskunde geconsulteerd. Op basis van literatuuronderzoek en discussies binnen de stuurgroep werd de richtlijn opgesteld. Deze werd voorgelegd aan de leden van de werkgroep Jonge Zwangerschap van de NVOG, koepel Voortplantingsgeneeskunde, Endocrinologie en Fertiliteit. Het verkregen commentaar werd verwerkt. De NVOG-commissie Richtlijnen toetste de methodologische kwaliteit van de richtlijn. 3 Tevens werd commentaar verwerkt van het Nederlands Huisartsen Genootschap en de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen. Tenslotte konden geïnteresseerde NVOG-leden via de website reageren op de conceptversie van de richtlijn. In de algemene ledenver gadering van de NVOG in juni 2007 werd de richtlijn ter stemming gebracht en daar vond de uiteindelijke goed keuring plaats. Alle auteurs van dit artikel, behalve E.van den Boogaard, zijn medeauteur van de besproken NVOG-richtlijn Herhaalde miskraam. Prof.dr.J.P.M.Geraedts, klinisch cytogeneticus, en dr.s.middeldorp, internist, de leden van de werkgroep Jonge Zwangerschap van de NVOG, koepel Voortplantingsgeneeskunde, Endocrinologie en Fertiliteit, en de leden van de NVOG-commissie Richtlijnen, in het bijzonder dr.j.h. Scha gen van Leeuwen en dr.d.j.bekedam, gynaecologen, gaven commentaar ten behoeve van de ontwikkeling van de richtlijn. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Aanvaard op 17 december 2007 implementatie van de richtlijn Het is bekend dat ook evidence-based aanbevelingen niet vanzelfsprekend de weg naar de dagelijkse klinische praktijk vinden. Zo zou de gecompliceerdheid van selectieve karyotypering een belemmering kunnen zijn voor implementatie van deze aanbeveling. 14 In de nabije toekomst zullen indicatoren worden ontwikkeld om de implementatie van de huidige richtlijn te volgen en om gezondheidseffecten en doelmatigheid voor zover mogelijk te meten. Literatuur 1 Herhaalde miskraam. Versie 2.0. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie; Habituele abortus. Richtlijn 20. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie; Leidraad opstellen richtlijnen. Versie 1.0. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie; Ned Tijdschr Geneeskd juli;152(30) 1669
6 4 Franssen MTM, Korevaar JC, Veen F van der, Boer K, Leschot NJ, Goddijn M. Management of recurrent miscarriage: evaluating the impact of a guideline. Hum Reprod. 2007;22: Oppenraaij RHF van, Goddijn M, Lok CAR, Exalto N. De jonge zwangerschap: revisie van de Nederlandse benamingen voor klinische en echoscopische bevindingen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152: Christiansen OB, Nybo Andersen AM, Bosch E, Daya S, Delves PJ, Hviid TV, et al. Evidence-based investigations and treatments of recurrent pregnancy loss. Fertil Steril. 2005;83: Jauniaux E, Farquharson RG, Christiansen OB, Exalto N. Evidencebased guidelines for the investigation and medical treatment of recurrent miscarriage. Hum Reprod. 2006;21: Franssen MT, Korevaar JC, Leschot NJ, Bossuyt PM, Knegt AC, Gerssen-Schoorl KB, et al. Selective chromosome analysis in couples with two or more miscarriages: case-control study. BMJ. 2005;331: Franssen MTM, Korevaar JC, Leschot NJ, Bossuyt PMM, Knegt AC, Gerssen-Schoorl KBJ, et al. Risicofactoren voor structurele chromosoomafwijking bij C 2 miskramen als instrument voor selectieve karyotypering. Ned Tijdschr Geneeskd. 2007;151: Middeldorp S, Goddijn M. Herhaalde miskramen en trombofilie. Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150: Diep veneuze trombose, longembolie en zwangerschap. NVOG-richtlijn 51. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie; Brigham SA, Conlon C, Farquharson RG. A longitudinal study of pregnancy outcome following idiopathic recurrent miscarriage. Hum Reprod. 1999;14: NHG-standaard Miskraam (M03). Utrecht: Nederlands Huisartsen Genootschap; Nelen WLDM, Braat DDM. Selectieve karyotypering bij herhaalde miskraam. Ned Tijdschr Geneeskd. 2007;151: Abstract The guideline Recurrent miscarriage (first revision) of the Dutch Society for Obstetrics and Gynaecology In 2007, the Dutch Society for Obstetrics and Gynaecology issued a revised version of the 1999 guideline on recurrent miscarriage. The new guideline was developed according to the principles of evidence-based guideline development and includes levels of evidence. The guideline contains recommendations for effective diagnosis and treatment and explicitly mentions certain diagnostic tests and treatments that should be avoided. After a thorough investigation of a couples history, the type of diagnostic tests that should be offered to the couple can be determined. Patients with a low risk of having cytogenetic abnormalities or thrombophilia may be excluded from parental karyotyping and thrombophilia screening, respectively. Women with confirmed antiphospholipid antibody syndrome should be offered anticoagulation treatment before and during subsequent pregnancies. Effective therapy for unexplained recurrent miscarriage is lacking. However, the probability of a successful future pregnancy is high. This probability can be estimated based on the number of previous miscarriages and maternal age. Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152: Ned Tijdschr Geneeskd juli;152(30)
Trombofilieonderzoek in 15 dia s Transmuraal Trombose Expertise Centrum Groningen
Trombofilieonderzoek in 15 dia s - 2018 - Transmuraal Trombose Expertise Centrum Groningen Wat is trombofilie Erfelijke of verworven stollingsafwijkingen die gepaard gaan met een verhoogd risico op trombose
Nadere informatiePreventie van veneuze trombo-embolie bij zwangere vrouwen
Preventie van veneuze trombo-embolie bij zwangere vrouwen Een van de objectieven van de «Thrombosis Guidelines Group of the BSTH (Belgian Society on Thrombosis and Haemostasis) and the BWGA (Belgian Working
Nadere informatieKLINISCH-GENETISCHE DIAGNOSTIEK ROND DE TOEPASSING VAN ICSI. Versie 1.0
KLINISCH-GENETISCHE DIAGNOSTIEK ROND DE TOEPASSING VAN ICSI Versie 1.0 Datum Goedkeuring 30-03-1996 Methodiek Consensus based Discipline Verantwoording nvog Introductie Op het gebied van de kunstmatige
Nadere informatieRisicofactoren voor structurele chromosoomafwijking bij C 2 miskramen als instrument voor selectieve karyotypering*
oorspronkelijke stukken Risicofactoren voor structurele chromosoomafwijking bij C 2 miskramen als instrument voor selectieve karyotypering* M.T.M.Franssen, J.C.Korevaar, N.J.Leschot, P.M.M.Bossuyt, A.C.Knegt,
Nadere informatieProtocol Obesitas. 1.0 Definitie obesitas
Protocol Obesitas 1.0 Definitie obesitas Obesitas is een abnormale gezondheidstoestand waarbij er een overschot aan vetweefsel is. De meest gebruikte definitie is gebaseerd op de Quetelet-index of Body
Nadere informatieEfficiency of parental chromosome analysis in couples with recurrent miscarriage Franssen, M.T.M.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Efficiency of parental chromosome analysis in couples with recurrent miscarriage Franssen, M.T.M. Link to publication Citation for published version (APA): Franssen,
Nadere informatieDe jonge zwangerschap: revisie van de Nederlandse benamingen voor klinische en echoscopische bevindingen
voor de praktijk De jonge zwangerschap: revisie van de Nederlandse benamingen voor klinische en echoscopische bevindingen R.H.F.van Oppenraaij, M.Goddijn, C.A.R.Lok en N.Exalto De nomenclatuur die voor
Nadere informatieAddendum. Nederlandse Samenvatting
Addendum A Nederlandse Samenvatting 164 Addendum Cardiovasculaire ziekten na hypertensieve aandoeningen in de zwangerschap Hypertensieve aandoeningen zijn een veelvoorkomende complicatie tijdens de zwangerschap.
Nadere informatieCitation for published version (APA): van den Boogaard, E. (2014). Optimizing quality of care for couples with recurrent miscarriage
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Optimizing quality of care for couples with recurrent miscarriage van den Boogaard, E. Link to publication Citation for published version (APA): van den Boogaard,
Nadere informatieAntitrombotisch beleid. Karina Meijer ochtendrapport Interne Geneeskunde
Antitrombotisch beleid Karina Meijer ochtendrapport Interne Geneeskunde 300616 Achtergrond Initiatief door NIV, geschreven door multidisciplinaire werkgroep internisten, huisartsen, orthopeden, longartsen,
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieSamenvatting en Discussie
101 102 Pregnancy-related thrombosis and fetal loss in women with thrombophilia Samenvatting Zwangerschap en puerperium zijn onafhankelijke risicofactoren voor veneuze trombose. Veneuze trombose is een
Nadere informatieSCHILDKLIERFUNCTIESTOORNISSEN EN ZWANGERSCHAP
SCHILDKLIERFUNCTIESTOORNISSEN EN ZWANGERSCHAP SCHILDKLIERFUNCTIETESTEN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP Wat is de normale range voor TSH in elk trimester? [2012] Trimester-specifieke, per centrum bepaalde, normaalwaarden
Nadere informatiePreventie. bij zwangere vrouwen. van veneuze trombo-embolie. Thrombosis Guidelines Group. Update 2009
Preventie van veneuze trombo-embolie bij zwangere vrouwen Aanbevelingen van de Thrombosis Guidelines Group of the Belgian Society on Thrombosis and Haemostasis and the Belgian Working Group on Angiology
Nadere informatieECHOSCOPIE. Versie 1.0
ECHOSCOPIE Versie 1.0 Datum Goedkeuring 15-01-2000 Methodiek Evidence based Discipline Multidisciplinair Verantwoording NVOG 1 Begripsbepaling Met echoscopisch onderzoek wordt in deze kwaliteitsnorm de
Nadere informatieHERHAALDE MISKRAAM. Versie 2.0
HERHAALDE MISKRAAM Versie 2.0 Datum Goedkeuring 08-06-2007 Methodiek Evidence based Discipline Monodisciplinair Verantwoording NVOG Inhoudsopgave Omschrijving van het probleem...1 Analyse van de beschikbare
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieDe pil bij vrouwen met verhoogd tromboserisico
17 februari 2016 De pil bij vrouwen met verhoogd tromboserisico Karina Meijer Minisymposium ter gelegenheid van de promotie van Lies van Vlijmen 170216 De pil Met stip populairste anticonceptivum Veneuze
Nadere informatieBeleidsadvies onverwachte bevindingen bij het SEO opgesteld door de Werkgroep Foetale Echoscopie
Beleidsadvies onverwachte bevindingen bij het SEO opgesteld door de Werkgroep Foetale Echoscopie Inleiding Bij de voorlichting aan het begin van de zwangerschap, dient de zwangere vrouw die informatie
Nadere informatieProf. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn
Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Epidemiologie, preventie, diagnostiek,
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL DIEPE VENEUZE TROMBOSE
TRANSMURAAL PROTOCOL Inleiding De incidentie van diepe veneuze trombose () is ongeveer 2 per 1.000 patiënten per jaar. Voor longembolie gelden vergelijkbare getallen. De huisarts wordt dan ook niet vaak
Nadere informatieSamenvatting. Adviesvragen
Samenvatting Adviesvragen Wat zijn de beste tests om in de zwangerschap neuralebuisdefecten en downsyndroom te constateren bij een foetus? En hoe kan deze prenatale screening het beste worden uitgevoerd?
Nadere informatieOpvolgrapport Aanbeveling voor goede medische praktijkvoering actieve opsporing van chlamydia trachomatis-infecties in de huisartspraktijk
Opvolgrapport Aanbeveling voor goede medische praktijkvoering actieve opsporing van chlamydia trachomatis-infecties in de huisartspraktijk Auteur: Veronique Verhoeven Augustus 2009 Conclusie van deze opvolging
Nadere informatieEvidence Based Nursing
Evidence Based Nursing - filosofie - Bart Geurden, RN, MScN Van verpleegkundige Diagnostiek naar evidence-based handelen Medische Diagnostiek >1900 Multi- Disciplinaire Problemen 1980- Verpleegkundige
Nadere informatieVSV Samen protocol: Obesitas en zwangerschap, basiszorg
VSV Samen protocol: Obesitas en zwangerschap, basiszorg Documentgebied Groep(en) Autorisatie Beoordelaar(s) Documentbeheerder(s) Auteur Datum publicatie 08-04-2019 Openbaar document ja Controledatum 08-04-2020
Nadere informatieSemenanalyse en Richtlijnen. Frans AL van der Horst Reinier de Graaf Gasthuis
Semenanalyse en Richtlijnen Frans AL van der Horst Reinier de Graaf Gasthuis Semenanalyse uitvoering Uitvoering semenanalyse: Uitvoering Motiliteit Morfologie Concentratie Volume Rapportage Resultaten
Nadere informatieCover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation:
Cover Page The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: http://hdl.handle.net/1887/61127 Author: Hulle, T. van der Title: The diagnostic and therapeutic management of
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting In dit proefschrift wordt het gebruik van aspirine (een bloedverdunner in tabletvorm) en laag-moleculair-gewicht heparine (een injectie die zorgt voor
Nadere informatieTabel 1: Kans op het krijgen van een kind met het syndroom van Down uitgezet tegen de leeftijd.
De Nekplooimeting Inleiding Elke zwangere hoopt op een gezonde baby. Helaas worden er soms kinderen geboren met een lichamelijke en/of een verstandelijke handicap. Met behulp van een echo-onderzoek (de
Nadere informatieInfoblad. Chromosoomafwijkingen. Chromosoomafwijkingen, wat zijn dat eigenlijk? En waardoor ontstaan ze? Hierover lees je in dit infoblad.
Chromosoomafwijkingen Chromosoomafwijkingen, wat zijn dat eigenlijk? En waardoor ontstaan ze? Hierover lees je in dit infoblad. Chromosomen In het lichaam zitten heel veel cellen. De cellen zijn de bouwstenen
Nadere informatieCounseling over QF-PCR en array. Caroline Bax en Eva Pajkrt, perinatologen VUMC en AMC
Counseling over QF-PCR en array Caroline Bax en Eva Pajkrt, perinatologen VUMC en AMC Inleiding Conventionele chromosoom analyse wordt sinds de jaren 60 gebruikt. Cytogenetische diagnose: Aneuploidie (On)gebalanceerde
Nadere informatieBeleidsadvies Onverwachte bevindingen bij het SEO opgesteld door de Werkgroep Foetale Echoscopie
Prenatale screening Downsyndroom en SEO Beleidsadvies Onverwachte bevindingen bij het SEO opgesteld door de Werkgroep Foetale Echoscopie Inleiding Bij de voorlichting aan het begin van de zwangerschap,
Nadere informatiepagina 1 van 6 Let op: Deze geprinte versie is 24 uur geldig. Bloedverlies in het eerste trimester Medische Werkinstructie Algemeen Inleidende gegevens Doel: Type: Handelingsclassificatie: Anatomische
Nadere informatieTromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten. Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC
Tromboseprofylaxe bij niet-chirurgische gehospitaliseerde patiënten Dr. Marieke J.H.A. Kruip Internist-hematoloog Erasmus MC achtergrond veneuze trombose komt frequent voor Medisch jaarverslag FNT 2014
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Zowel beleidsmakers en zorgverleners als het algemene publiek zijn zich meer en meer bewust van de essentiële rol van kwaliteitsmeting en - verbetering in het verlenen van
Nadere informatieintracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)
patiënteninformatie intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) ICSI is een afkorting van intracytoplasmatische sperma-injectie. ICSI is een vorm van reageerbuisbevruchting. Bij een ICSI-behandeling brengt
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zwangerschap 2 Erfelijkheid 2 Vruchtbaarheid 2 Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap
Nadere informatieDoc.Ref.: CMDh/PhVWP/042/2012 January 2012 SUMMARY OF PRODUCT CHARACTERISTICS. New Class Warnings
HMG-CoA Reductase Inhibitors and safety the risk of new onset diabetes/impaired glucose metabolism Final SmPC and PL wording agreed by PhVWP December 2011 Doc.Ref.: CMDh/PhVWP/042/2012 January 2012 SUMMARY
Nadere informatieIN ZWANG PROTOCOL: Preventie recidief spontane vroeggeboorte
IN ZWANG PROTOCOL: Preventie recidief spontane vroeggeboorte DEFINITIE: Vroeggeboorte: bevalling bij amenorroeduur < 37 weken Bij een zwangerschapsduur van meer dan 35 weken wordt het risico van belangrijke
Nadere informatieVSV Zoetermeer. Ketenprotocol. Diabetes gravidarum. Auteurs: Esther van Uffelen Ingrid Mourits. Versie 1.0
Ketenprotocol Auteurs: Esther van Uffelen Ingrid Mourits 1 Inleiding Het Verloskundig Samenwerkings Verband Zoetermeer (VSV Zoetermeer ) is in 2012 opgericht ter verbetering van de verloskundige zorg in
Nadere informatieThe diagnosis and prognosis of venous thromboembolism : variations on a theme Gibson, N.S.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) The diagnosis and prognosis of venous thromboembolism : variations on a theme Gibson, N.S. Link to publication Citation for published version (APA): Gibson, N. S.
Nadere informatieCognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial
Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari
Nadere informatieOmdat PGD voorafgaand aan de zwangerschap plaatsvindt, kan het gezien worden
Samenvatting Preïmplantatie genetische diagnostiek Preïmplantatie genetische diagnostiek (PGD) is het onderzoeken van een cel die afgenomen is van een embryo in vitro (of een eicel vóór de bevruchting)
Nadere informatiede combinatietest NT meting en eerste trimester serumtest inhoudsopgave voorwoord
de combinatietest NT meting en eerste trimester serumtest inhoudsopgave Voorwoord Aangeboren afwijkingen waarop getest wordt Wat is het Down syndroom? De combinatietest (NT-meting en eerste trimester serumtest)
Nadere informatieHerhaalde miskramen. Vereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblematiek BROCHURE NR. 22
Herhaalde miskramen Vereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblematiek BROCHURE NR. 22 Inleiding Deze tekst geeft informatie over herhaalde miskraam. Wanneer spreekt men over herhaalde miskraam? Wat
Nadere informatiePrenataal testen met de NIPT
INFORMATIEFOLDER Prenataal testen met de NIPT voor zwangeren met verhoogd risico op een kind met down-, edwards-, of patausyndroom Deze folder hoort bij een wetenschappelijke studie (TRIDENT-1 studie)
Nadere informatieMiskraam. Niet vitale zwangerschap. Nomenclatuur. Niet vitale zwangerschap. Mifepristone én misoprostol bij een miskraam
Mifepristone én misoprostol bij een miskraam M & M trial Miskraam Nomenclatuur Chirurgie en medicamenteuze behandeling Behandeling Huisarts Verloskundige Gynaecoloog Mifegyne en misoprostol M & M trial
Nadere informatieFOETALE ECHOSCOPIE. Versie 2.0
FOETALE ECHOSCOPIE Versie 2.0 Datum Goedkeuring 13-11-2009 Methodiek Evidence based Discipline Monodisciplinair Verantwoording NVOG Begripsbepaling Met echoscopisch onderzoek wordt in deze kwaliteitsnorm
Nadere informatie12. PERINATAAL BELEID BIJ VERHOOGD RISICO OP AGS
12. PERINATAAL BELEID BIJ VERHOOGD RISICO OP AGS 1. Prenatale diagnostiek en behandeling met DXM Indicatie: Echtparen, die beiden drager zijn van een mutatie van de klassieke vorm van AGS. Als een van
Nadere informatieSSRI. Protocol NVOG/NVK 2012 VSV Geert Jan Blok
SSRI Protocol NVOG/NVK 2012 VSV 14-01-14 Geert Jan Blok Preconceptionele periode: Er bestaat geen duidelijke voorkeur voor een bepaalde SSRI. Indien een patiënte al goed is ingesteld op een bepaalde SSRI
Nadere informatieHet belang van de PIL Eric A.P. Steegers Verloskunde & Gynaecologie Erasmus MC, Rotterdam
Het belang van de PIL Eric A.P. Steegers Verloskunde & Gynaecologie Erasmus MC, Rotterdam 25 januari 2019 Het belang van preconceptiezorg Eric A.P. Steegers Verloskunde & Gynaecologie Erasmus MC, Rotterdam
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm Inleiding Zwanger worden als je een chronische ontstekingsziekte van de darm (IBD = inflammatory Bowel disease) hebt zoals de ziekte van Crohn
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 9. Samenstelling van de werkgroep 11
Inhoud Voorwoord 9 Samenstelling van de werkgroep 11 Samenvatting 13 Samenvatting van de aanbevelingen 13 Symptomen van het PD 13 Criteria voor PD 14 Risicofactoren 14 Meetinstrumenten 14 Patiëntenperspectief
Nadere informatieINTERLINE GYNAECOLOGIE 2014 januari 2014 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN
INTERLINE GYNAECOLOGIE 2014 januari 2014 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding Deze Interline gaat over de volgende werkafspraken: - Subfertiliteit (herzien) -
Nadere informatiePosition Paper. Embryoselectie
Position Paper Embryoselectie Vastgesteld door de Werkgroep Genetisch Onderzoek (2011/2012) Geaccordeerd door het VSOP bestuur, februari 2012 Achtergrond Allereerst willen we benadrukken dat de VSOP positief
Nadere informatiepagina 1 van 6 Let op: Deze geprinte versie is 24 uur geldig. Bloedverlies in het eerste trimester Medische Werkinstructie Algemeen Inleidende gegevens Doel: Type: Handelingsclassificatie: Anatomische
Nadere informatieInhoud. Jonge zwangerschapsunit in het AMC: de kwaliteit van zorg. Buitenlandse ervaring. Jonge zwangerschapsunit (JZU) Richtlijnen.
Inhoud Jonge zwangerschapsunit in het AMC: de kwaliteit van zorg Achtergrond JZU JZU in het AMC Beschrijvend onderzoek zorgmeting Methoden Resultaten Kosten baten analyse MMJ (Merel) van den Berg IVF arts
Nadere informatieLaboratoriumonderzoek van trombofilie
Laboratoriumonderzoek van trombofilie dr. F. van der Graaf, klinisch chemicus Inleiding De term trombofilie werd in 965 als eerste door Egeberg gebruikt toen hij een associatie aantoonde tussen het voorkomen
Nadere informatieMaagbescherming bij salicylaat-/coxibgebruik 108
Maagbescherming bij salicylaat-/coxibgebruik 108 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 04-03-2014 Doel Verlagen
Nadere informatieStop or Go? TerugvalprevenDe training bij het begeleid aiouwen van anddepressiva in de zwangerschap.
Stop or Go? TerugvalprevenDe training bij het begeleid aiouwen van anddepressiva in de zwangerschap. Promovendi: Drs. Nina Molenaar, arts, Erasmus MC Marlies Brouwer, MSc, psycholoog, UU Projectleaders:
Nadere informatiePrenataal testen met de NIPT
ALGEMENE INFORMATIEFOLDER Prenataal testen met de NIPT Deze folder hoort bij een wetenschappelijke studie (TRIDENT-studie) van de Nederlandse Universitair Medische Centra 2014 www.meerovernipt.nl 1 In
Nadere informatieEcho onderzoek tijdens de zwangerschap De termijnecho, combinatietest en de 20 weken echo
Echo onderzoek tijdens de zwangerschap De termijnecho, combinatietest en de 20 weken echo Elke zwangere in Almere mag gebruik maken van 2 echo-onderzoeken: een termijnecho in het begin van de zwangerschap
Nadere informatiePrenatale screening in Nederland: historisch en geografisch perspectief Oegstgeest, 26 september 2016
Prenatale screening in Nederland: historisch en geografisch perspectief Oegstgeest, 26 september 2016 Prof.dr. Martina Cornel www.vumc.com/researchcommunitygenetics Disclosure belangen spreker Geen (potentie
Nadere informatieVeranderingen in de counseling voor (en na) de combinatietest
Veranderingen in de counseling voor (en na) de combinatietest Ilse Feenstra Klinisch geneticus Wat verandert er in de counseling voor de screening op trisomie? Wat & wanneer? Vanaf 1 april 2014: - Alle
Nadere informatieHerhaalde miskramen. Habituele abortus
Herhaalde miskramen Habituele abortus Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is een miskraam? 1 Oorzaken van herhaalde miskramen 2 Onderzoek naar mogelijke oorzaken 2 Kun je een miskraam
Nadere informatieGezondheidsraad. 29 november Daan Kromhout Commissievoorzitter Vicevoorzitter Gezondheidsraad. Gezondheidsraad
Gezondheidsraad 29 november 2011 Gezondheidsraad Daan Kromhout Commissievoorzitter Vicevoorzitter Gezondheidsraad Het adviesproces Adviesaanvraag: 18 augustus 2009 7 vergaderingen van multidisciplinaire
Nadere informatiePrenataal testen voor genetische aandoeningen begrijpen. Professor Martina Cornel & Professor Heather Skirton Gen-Equip Project.
Prenataal testen voor genetische aandoeningen begrijpen Professor Martina Cornel & Professor Heather Skirton Gen-Equip Project. Prenataal testen verwijst naar het testen van de foetus tijdens de zwangerschap
Nadere informatiePRENATALE SCREENING OP FOETALE AFWIJKINGEN
PRENATALE SCREENING OP FOETALE AFWIJKINGEN Versie 1.0 Datum Goedkeuring 01-11-2005 Methodiek Evidence based Discipline Verantwoording NVOG 1. Inleiding Prenatale screening heeft als doel de zwangere vrouw
Nadere informatieLUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT:
Op weg naar een Kamer Mondzorg Josef Bruers LUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT: Quality for the future 4 oktober 2013 Kamer Mondzorg Werktitel voor een initiatief om in Nederland te komen
Nadere informatieGebruik van SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed
Gebruik van SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed Bron: Nederlandse vereniging van Obstetrie en Gynaecologie Inhoud 1. Achtergrond 2. Als u zwanger wilt worden 3. Als u zwanger
Nadere informatieDatum 12 september 2016 Betreft Definitief Advies als bedoeld in artikel 114 Zorgverzekeringswet
1 3 SEP. 2016 3otbcXJ3jé > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de Geschillencommissie van Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ) T.a.v. mevrouw mr. Postbus 291 3700 AG ZEIST
Nadere informatieHerhaalde miskramen en trombofilie
capita selecta Herhaalde miskramen en trombofilie S.Middeldorp en M.Goddijn Bij meer dan de helft van de paren met herhaalde miskramen kan geen onderliggende oorzaak worden aangetoond. Verworven en erfelijke
Nadere informatieNOTA FUNCTIEPROFIEL EN EINDTERMEN VERPLEEGKUNDIGEN VOORTPLANTINGSGENEESK. Versie 1.0
NOTA FUNCTIEPROFIEL EN EINDTERMEN VERPLEEGKUNDIGEN VOORTPLANTINGSGENEESK Versie 1.0 Datum Goedkeuring 12-11-2004 Methodiek Consensus based Discipline Verantwoording Monodisciplinair NVOG Inhoudsopgave
Nadere informatieProtocol intra-uteriene groeivertraging revisie januari 2018
Protocol intra-uteriene groeivertraging revisie januari 2018 Definitie Er worden vele definities gehanteerd voor intra-uteriene groeivertraging (IUGR). De klassieke afkapwaarde is p10, voor neonatale morbiditeit
Nadere informatieVSV Achterhoek Oost Protocol Preventie en behandeling van early-onset neonatale infecties
VSV Achterhoek Oost Protocol Preventie en behandeling van early-onset neonatale infecties Doel Het doel van dit protocol is preventie, herkenning, optimalisering van diagnostiek en behandeling van early-onset
Nadere informatieGynaecologie / Verloskunde. Patiënteninformatie. Herhaalde miskraam. Habituele abortus. Slingeland Ziekenhuis
Gynaecologie / Verloskunde Herhaalde miskraam i Patiënteninformatie Habituele abortus Slingeland Ziekenhuis Inhoud 1. Wat is een miskraam? 2. "en wat is een herhaalde miskraam" 3. De kans op nog een miskraam
Nadere informatieGespreksleidraad voor counselors prenatale screening. Informeren over NIPT
Gespreksleidraad voor counselors prenatale screening Informeren over NIPT Inhoudsopgave blz. 1 De kernboodschap: wat vertel je over de NIPT? 3 2 Achtergrondinformatie NIPT 3 2.1 De belangrijkste feiten
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Thrombophilia Coppens, M. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Thrombophilia Coppens, M. Link to publication Citation for published version (APA): Coppens, M. (2008). Thrombophilia General rights It is not permitted to download
Nadere informatieEcho onderzoek tijdens de zwangerschap De termijnecho, combinatietest en de 20 weken echo
12-12-2016 607 Echo onderzoek tijdens de zwangerschap De termijnecho, combinatietest en de 20 weken echo Elke zwangere in Almere mag gebruik maken van 2 echo-onderzoeken: een termijnecho in het begin van
Nadere informatieKinderwens, zwangerschap en borstvoeding: dalteparine t/m 2800
Kinderwens, en : dalteparine 2797 t/m 2800 APTT = geactiveerde partiële tromboplastinetijd; HIT = heparine geïnduceerde trombocytopenie; LMWH = laagmoleculairgewicht-heparine; TGA = Therapeutic Goods Administration;
Nadere informatieVruchtwateronderzoek bij zwangerschap
Vruchtwateronderzoek bij zwangerschap Inhoudsopgave Inleiding... 1 Wat is vruchtwateronderzoek... 1 Wie komt in aanmerking voor een vruchtwaterpunctie... 2 Wanneer wordt de punctie gedaan... 2 Wie voert
Nadere informatieWanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018
Wanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018 Opbouw presentatie Wat is dementie Wat is DNA Wat is erfelijkheid Erfelijkheid
Nadere informatieConsensus based methodiek
Bijlage 9 Methode ontwikkeling Bij elke module staat aangegeven volgens welke methodiek deze is uitgewerkt: Consensus based methodiek Evidence based methodiek (EBRO) Evidence based methodiek (GRADE) Consensus
Nadere informatiePrenatale screening: de combinatietest Kansbepaling vroeg in de zwangerschap op het syndroom van Down
Prenatale screening: de combinatietest Kansbepaling vroeg in de zwangerschap op het syndroom van Down Albert Schweitzer ziekenhuis polikliniek Gynaecologie april 2012 Pavo 0530 Inleiding Iedere ouder wenst
Nadere informatiePrenataal testen met de NIPT
ALGEMENE INFORMATIEFOLDER Prenataal testen met de NIPT Deze folder hoort bij een wetenschappelijke studie (TRIDENT-studie) van de Nederlandse Universitair Medische Centra 2014 www.meerovernipt.nl 1 In
Nadere informatieZwangerschap is wel (soms) een ziekte. J Roeters van Lennep/ internist vasculaire geneeskunde, Erasmus MC, Rotterdam
Zwangerschap is wel (soms) een ziekte J Roeters van Lennep/ j.roetersvanlennep@erasmusmc.nl internist vasculaire geneeskunde, Erasmus MC, Rotterdam Zwangerschappen in Nederland 2017 169 836 levend geboren
Nadere informatieGebruik van SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed
Gebruik van SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed Auteur: dr. J.J. Duvekot namens de werkgroep SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed. 2012 NVOG Het
Nadere informatieHerhaalde miskraam. Verloskunde Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde. Inhoud
Verloskunde Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde Herhaalde miskraam Inhoud Inleiding Oorzaken Belangrijkste oorzaken Hogere leeftijd Ongezonde leefstijl Chromosoomafwijkingen Antifosfolipidensydroom
Nadere informatieSamenvatting van de standaard Fluor vaginalis (eerste herziening) van het Nederlands Huisartsen Genootschap
gaan. Fluorklachten hebben invloed op de seksualiteit en vrouwen kunnen bang zijn dat de klachten door een seksueel overdraagbare aandoening (soa) veroorzaakt worden. Bij de meeste vrouwen die zich bij
Nadere informatieOnderzoek bij ongewenste kinderloosheid. Afdeling gynaecologie.
Onderzoek bij ongewenste kinderloosheid Afdeling gynaecologie www.nwz.nl Inhoud Uw eerste afspraak 3 Wat kunt u zelf doen? 4 Het vruchtbaarheidsonderzoek 4 Behandeladvies 6 Uw vragen 6 Notities 7 2 U heeft
Nadere informatieNVOG Voorlichtingsbrochure GEBRUIK VAN SSRI-MEDICATIE VOOR EN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED
NVOG Voorlichtingsbrochure GEBRUIK VAN SSRI-MEDICATIE VOOR EN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED 1 GEBRUIK VAN SSRI-MEDICATIE VOOR EN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED 1. Achtergrond 2.
Nadere informatieJAARRAPPORT. LIFE Leuven Institute of Fertility and Embryology. Unit voor Reproductieve Geneeskunde Regionaal ziekenhuis Heilig Hart te Leuven
JAARRAPPORT 2018 LIFE Leuven Institute of Fertility and Embryology Unit voor Reproductieve Geneeskunde Regionaal ziekenhuis Heilig Hart te Leuven INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 1. RESULTATEN 2. 2018 IN EEN NOTENDOP
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Serotiniteit
PATIËNTEN INFORMATIE Serotiniteit 2 PATIËNTENINFORMATIE Door middel van deze folder wil het Maasstad Ziekenhuis, u informatie geven over serotiniteit. Dit is de medische term voor overdragenheid. De gevolgen
Nadere informatieTriple M studie. Miskraam. Beleid. Richtlijnen. Misoprostol. Disclosure belangen spreker. Mifepriston en misoprostol bij een miskraam
Triple M studie Disclosure belangen spreker Mifepriston en misoprostol bij een miskraam Lotte Hamel Prof. Dr. F. Vandenbussche (RUMC) Dr. M. Snijders (CWZ) Dr. S. Coppus (MMC) 01-11-2018 (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieKinderwens, zwangerschap en borstvoeding: enoxaparine t/m 2811
Kinderwens, en : enoxaparine 2808 t/m 2811 APTT = geactiveerde partiële tromboplastinetijd; HIT = heparine geïnduceerde trombocytopenie; LMWH = laagmoleculairgewicht-heparine; TGA = Therapeutic Goods Administration;
Nadere informatieNVOG Voorlichtingsbrochure BENZODIAZEPINEN BIJ DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED
NVOG Voorlichtingsbrochure BENZODIAZEPINEN BIJ DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED 1 BENZODIAZEPINEN BIJ DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED 1. In het kort 2. Wat zijn benzodiazepinen? 3. Als u zwanger wilt
Nadere informatieSekse en gender in hart- en vaatziekten: Implementatie in de praktijk
Sekse en gender in hart- en vaatziekten: Implementatie in de praktijk Dr Jeanine Roeters van Lennep Internist, Vascular Medicine Erasmus MC Rotterdam, The Netherlands email:j.roetersvanlennep@erasmusmc.nl
Nadere informatieGenetische testen. Professor Martina Cornel and Professor Heather Skirton Gen-Equip Project.
Genetische testen Professor Martina Cornel and Professor Heather Skirton Gen-Equip Project. Inzicht krijgen in genetische testen en testresultaten Inhoud Wat is genetisch testen? Klinische toepassingen
Nadere informatiePrenatale screening. Gynaecologie en verloskunde
Prenatale screening Gynaecologie en verloskunde Wat is prenatale screening? De meeste kinderen worden gezond geboren. Een klein percentage (3 4 %) heeft echter bij de geboorte een aangeboren aandoening.
Nadere informatieICSI Intracytoplasmatische sperma-injectie
ICSI Intracytoplasmatische sperma-injectie Inhoudsopgave Algemeen Voor wie is ICSI? Hoe verloopt een ICSI-behandeling? Welk onderzoek is nodig voor een ICSI-behandeling? De kans op zwangerschap na een
Nadere informatie