Inhoud. Seks is Eigen ervaring. Zegt u het maar! What s in a name. Wij gaan het hebben over?? Waar gaan wij het over hebben?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Inhoud. Seks is Eigen ervaring. Zegt u het maar! What s in a name. Wij gaan het hebben over?? Waar gaan wij het over hebben?"

Ine de Smet
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Seksualiteit en Autismespectrumstoornis een aandacht vragende combinatie in theorie en onze praktijk Themabijeenkomst Autismenetwerk Zuid-Holland Zuid 9 november 2016 Waar gaan wij het over hebben? Robert Emmen GZ psycholoog seksuoloog Autisme GGZ Rivierduinen Leiden Wij gaan het hebben over?? Inhoud Seksualiteit: Kleur bekennen Seksuele ontwikkeling regulier Seksualiteit binnen het autismespectrum Autisme specifieke seksuele ondersteuning Casuïstiek Seks is Zegt u het maar! What s in a name. Eigen ervaring Uw eerste keer als professional: Voorbereid? (On) zeker? Succes of falen? Invloed op uw houding en gedrag erna? Speelde uw eigen seksuele vorming mee? En nu? 1

2 Seksualiteit Stortvloed aan (verwachtingsvolle) beelden: Gelaagd thema (ab)normale seksualiteit?... Een recht of verboden vruchten? Passie 2

3 Passie: genot of (ook) lijden? Openheid of (af)geslotenheid? Partnerrelaties Verschil van mening mag?? Mannelijke en/of vrouwelijke seksualiteit? Verwachting versus realiteit 3

Intimiteit Behoefte om te delen Behoefte aan affectie Bescherming en veiligheid (Zelf)respect Offers en compromissen Elkaar ten diepste leren kennen Emotionele nabijheid

Seksualiteit is een gelaagd thema Ontwikkeling / proces (Fysieke) seksualiteit Intimiteit Partnerrelatie Welke vaardigheden van belang bij begeleiden van seksualiteit /

4 Intimiteit Behoefte om te delen Behoefte aan affectie Bescherming en veiligheid (Zelf)respect Offers en compromissen Elkaar ten diepste leren kennen Emotionele nabijheid Elkaar (aan)voelen en begrijpen. Seksualiteit is een gelaagd thema Ontwikkeling / proces (Fysieke) seksualiteit Intimiteit Partnerrelatie Welke vaardigheden van belang bij begeleiden van seksualiteit / seksuele gedrag van uw cliënt? Welke beheerst u al? Welke zijn in ontwikkeling? Welke ontbreekt / ontbreken nog? Voor ons extra: (vermeende) autismespectrumstoornis Belang van de juiste diagnose Onze openlijke en verborgen normen Bijzondere en extreme(re) vormen van seksueel gedrag Seksualiteit en levensfasen 4

5 ALGEMENE SEKSUELE ONTWIKKELING: LOVEMAP Tussen 4e - 6e jaar vastlegging lovemap in hersenen: gender oriëntatie voorkeur ideale partner favoriete seksuele handelingen LOVEMAP (VERVOLG) Voorwaarden gezonde ontwikkeling: warm nest boodschappen over seksualiteit leeftijdspecifiek seksueel en consensueel oefengedrag Puberteit: definitieve bekrachtiging lovemap PUBERTEIT EN VROEG - ADOLESCENTIE 5

6 PUBERTEIT & VROEG - ADOLESCENTIE PUBERTEIT & LUSTGEVOEL M/V Hormonale veranderingen Toename sensitiviteit erotisch gekleurde verhoudingen en lichamelijke belevingen Ontwikkeling secundaire geslachtskenmerken waardoor nieuwe sociale positie Toename niveau abstract denken: idealen (zelf)kritiek Jongens: Meisjes: Eerder via eigen lichaam zelfbevrediging Later m.n. via contact met de andere sekse Stapsgewijze interactiecarrière Milieu: seks beamend / seks afwerend? Deelname socioseksuele interesses Invloed peergroup ONTWIKKELINGSTAKEN SEKSUALITEIT Lichamelijke rijping Mannelijke / vrouwelijke identiteit Seksrol / Geslachtsrol Seksueel gedrag binnen waarden systeem Partnervoorkeur Integratie seksualiteit binnen persoonlijke levensstijl SEKSUELE IDENTITEIT Gender identiteit Gender rolgedrag Lichamelijk geslacht Seksuele oriëntatie (Prof. Dr. P. T. Cohen-Kettenis: Tijdschrift voor Seksuologie, 2000, 24: 3-12) GENDER ONTWIKKELING Cognitieve gender-ontwikkeling Auditief Visueel Gender classificeren Gender labeling Gender stabiliteit Gender constantie 1e jaar 1e jaar 2e jaar 3e jaar 4e jaar 5e jaar.nature EN NURTURE. 6

7 GENDER-ROLVERWACHTINGEN Reguliere seksualiteit kent óók seksuele disfuncties en de invloed daarvan op de normale seksuele identiteit. SEKSUEEL DISFUNCTIONEREN Seksuele moeilijkheid Seksueel disfunctioneren SEKSUELE DISFUNCTIES Stoornissen in seksueel verlangen Seksuele-opwindingsstoornissen Orgasmestoornissen Seksuele-pijnstoornissen Vaginisme Parafilie Dsm-IV: Terugkerende,seksueel intens opwindende fantasieën, impulsen,gedragingen, die prototypisch betrekking hebben op: niet-menselijke objecten lijden of vernederen van zichzelf of partner kinderen of andere niet-instemmende personen Parafilie Exhibitionisme Fetisjisme Frotteurisme Pedofilie Seksueel masochisme Seksueel sadisme Transvestisch fetisjisme Voyeurisme Niet anderszins gespecificeerde parafilieën: o.a. coprofilie; urofilie; olfactofilie; klismafilie 7

Cognitieve stoornis Centrale coherentie Executieve functies Theory of mind Contextblindheid (Ernstige)

8 Seksuologische complexiteit vanuit het autismespectrum Autistische stoornis Stoornis van Asperger Pervasieve ontwikkelingsstoornis NAO (PDD-NOS) Leidt seksualiteit bij autisme altijd tot (complex) probleemgedrag? Zegt u het maar! Cognitieve stoornis Centrale coherentie Executieve functies Theory of mind Contextblindheid (Ernstige) informatieverwerkingsstoornis Comorbide stoornissen Verstandelijke beperking Angsten en obsessies Depressies Gilles de la Tourette ADHD Psychose Persoonlijkheidsproblemen Verslaving.. 8

9 Oók m.b.t. de seksuele ontwikkeling seksualiteit Autisme (en eventuele co morbiditeit) bepaalt en beïnvloedt de relatie mét en tot de wereld lijfelijk emotie cultuur VANUIT AUTISME BEÏNVLOEDE SEKSUELE PROBLEMATIEK EN GEDRAG Seksualiteit bij autisme: Leidt regelmatig tot (complex) probleemgedrag Vraagt om autisme specifieke seksuologische kennis en ondersteuning Bestaan er eigenlijk wel simpele eenduidige seksuologische hulpvragen? Ladée Levy: Luister goed naar de cliënt, die vertelt jou (groten)deels de diagnose. 9

10 Wat is eventueel de vraag onder het aangevoerde probleem? Problemen / probleemgedrag Durven wij ons af te vragen.. Zie en hoor ik werkelijk wat ik verwacht? 10

Verwarring (vergrote kans op) seksueel disfunctioneren Onder ander vanuit: Lichaamskennis Lichaamsbeleving Lichaamsbesef Problemen rond seksuele

11 Dus breed en gelaagd ontvangen en benaderen van de seksuele hulpvraag Complexiteit seksuele hulpvraag vereist regelmatig brede(re) en multidisciplinaire benadering Autisme & seksuele ontwikkelingstaken Scala aan mogelijke problematiek: Belemmeringen Ingebouwde drempels Ballast Verwarring (vergrote kans op) seksueel disfunctioneren Onder ander vanuit: Lichaamskennis Lichaamsbeleving Lichaamsbesef Problemen rond seksuele identiteit Genderidentiteit Genderrolgedrag Lichamelijk geslacht Seksuele oriëntatie GENDER ROLGEDRAG: IK DOE ZO, WANT HET HOORT toch?? (maar snap en verinnerlijk ik dat wel???) 11

12 Genderverwarring Seksueel emotionele niveau jonger dan fysiek niveau Verwarring Want de seksuele wereld komt (ongevraagd) binnen.... en buiten 12

13 Maatschappelijke risico s? Kwetsbaar: slachtoffer <-> dader Remember!: onze openlijke en verborgen normen Bijzondere en extreme(re) vormen van seksueel gedrag Uit de praktijk 76 Partnerschap? Hoe dan (verder)? 13

14 Seksualiteit aan autist te leren? SEKSUELE OPVOEDING & HANDICAP Vacuüm : Pedagogisch Psychologisch Emotioneel Moreel Autisme beïnvloedt vorm en inhoud (praktische) voorlichting Seksueel opvoedingsmateriaal Sociale (spel)regels lastig bij autisme! Een les over seks is óók sociale voorlichting en sociale training 14

15 SEKSUELE OPVOEDING Casus Seksuele vorming Seksuele training Seksuele scholing Opvoeding..Eerst? Seksualiteit en (be)grenzen Alles is nieuw en spannend en soms angstig Casus chi chi Remember! Wat is eventueel de vraag onder het aangevoerde probleem? 15

ónze verwarring PROBLEMATIEK BLIJFT Kwetsbaarheid (Meer) kans op bizar gedrag Vraagt: Regelmatig noodzaak beschermingsgedrag Dus Seksualiteit & autismespectrum Autistisch

Gedragsproblemen Emotionele problemen Belemmering ontwikkeling adequate lovemap Casus: van A naar B naar maakt 135 Samenwerking regelmatig noodzakelijk met Ouders / opvoeders /

16 ónze verwarring PROBLEMATIEK BLIJFT Kwetsbaarheid (Meer) kans op bizar gedrag Vraagt: Regelmatig noodzaak beschermingsgedrag Dus Seksualiteit & autismespectrum Autistisch leerproces Informatieverwerkings-probleem Centrale coherentie stoornis Theory of mind Realiteitswaarneming Lichaamskennis Lichaamsbesef Lichaamsbeleving Zintuiglijke waarneming Gedragsproblemen Emotionele problemen Belemmering ontwikkeling adequate lovemap Casus: van A naar B naar maakt 135 Samenwerking regelmatig noodzakelijk met Ouders / opvoeders / systeem Partner Woon- / werkbegeleiding School / werk Psychiater Psycho/ relatietherapeut Psycho motore therapeut Medici (huisarts, neuroloog, gynaecoloog e.a.) Politie / Justitie.. 16

17 Mogelijk wordt een centrale rol / overzicht bij de seksuoloog / seksuologische hulpverlener neergelegd Maak en houd de seksualiteit én het autisme bespreekbaar! Seksualiteit en Autismespectrumstoornis een aandacht vragende combinatie in theorie en onze praktijk Themabijeenkomst Autismenetwerk Zuid-Holland Zuid 9 november 2016 Robert Emmen GZ psycholoog seksuoloog Autisme GGZ Rivierduinen Leiden 17

Vergelijkbare documenten

Autisme en seksualiteit

Autisme en seksualiteit RIAN Bijscholingsdag 15 februari 2019 Robert Emmen GZ psycholoog seksuoloog Waar gaan wij het SAMEN over hebben? Seksualiteit: Kleur bekennen Seksuele ontwikkeling regulier Seksualiteit