Beweiding voor biodiversiteit en rendement op de kwelders

Transcriptie

1 ADVIESRAPPORT Uitgebracht aan Stuurgroep Kwelderherstel Groningen Hoofdstraat AB PIETERBUREN Beweiding voor biodiversiteit en rendement op de kwelders Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 Oktober 2012

2 Inhoudsopgave Pagina 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Vraagstelling Informatiebronnen Uitvoering van de opdracht 4 2. Wet- en regelgeving 2.1 Mestwetgeving Huidige mestwetgeving Toekomstige mestwetgeving Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Huidige wetgeving Toekomstige wetgeving 7 3. Voor- en nadelen veehouders 3.1 Inleiding Voordelen Besparing op voerkosten Besparing op mestafzet Diergezondheid Nadelen Extra arbeid Diergezondheid Uitvalrisico Baten en lasten veehouders 4.1 Inleiding Baten Lasten Conclusies en aanbevelingen 5.1 Tarief inscharen jongvee Begroting voorbeeld veebedrijf Aanbevelingen 12 Bijlage I: Baten en lasten weidevee (zoogkoe inclusief kalf) Bijlage II: Baten en lasten paarden (600 kg) Bijlage III: Baten en lasten schapen

3 1. INLEIDING 1.1 Aanleiding De Groninger kwelders zijn de afgelopen decennia verruigd door onder andere het gebrek aan beweiding. Dit heeft geleid tot een zeer beperkte biodiversiteit op de kwelders, waarbij slechts een beperkt aantal dominante plantensoorten over zijn gebleven. In het kader van het Kwelderherstelprogramma Groningen is een beheer- en inrichtingsplan (BIP) opgesteld met als doelstelling het vergroten van de biodiversiteit op de kwelders. In het BIP wordt gesteld dat een belangrijke maatregel voor het vergroten van de biodiversiteit beweiding is. Om de beweidingsintensiteit op de kwelders te kunnen vergroten is belangrijk dat de kwelders veeveilig worden gemaakt. De smalle en diep uitgesleten sloten vormen namelijk een gevaar voor het vee. De uitvoeringswerkzaamheden om de kwelders veeveilig te maken zijn reeds in volle gang en de stuurgroep Kwelderherstel Groningen is aan het onderzoeken op welke wijze het begrazingsbeheer van de kwelders voor de lange termijn kan worden geborgd. 1.2 Vraagstelling Een mogelijkheid om het begrazingsbeheer van de kwelders voor de lange termijn te borgen is om meerjaren afspraken te maken met veehouders die hun vee willen weiden op de kwelders. U vraagt zich hierbij af wat de voor- en nadelen, de baten en lasten en de risico s zijn voor de veehouders die vee willen weiden op de kwelders in Noord-Groningen. Daarnaast vraagt u zich af welk tarief kwelder landeigenaren kunnen vragen aan veehouders voor het inscharen van het vee op de kwelders. Tenslotte wilt u graag aan de hand van een begroting voor een voorbeeld veebedrijf, die vee wil gaan weiden op de kwelders, inzicht hebben in wat het weiden het veebedrijf financieel oplevert en wat de optimale beweidingseenheden zijn. 1.3 Informatiebronnen Voor het opstellen van dit adviesrapport is gebruik gemaakt van de volgende informatiebronnen: - Beheer- en inrichtingsplan Kwelders Groninger Noordkust en Dollard - Handboek veehouderij Tabellenboek veevoeding Studiegroepgegevens Alan Accountants en Adviseurs - Tabellenbrochure 2013 Dienst Regelingen - KWIN Veehouderij Tenslotte hebben wij ons, bij het opstellen van dit adviesrapport, gebaseerd op de diverse gesprekken die wij met u hebben gevoerd en de daarbij door u gehanteerde uitgangspunten en verwachtingen. 1.4 Uitvoering van de opdracht Op basis van bovengenoemde vraagstelling heeft u Alan Bedrijfsadvies gevraagd een adviesrapport op te stellen. De kern van het adviesrapport bestaat uit hoofdstuk 3 en 4 waarin de voor- en nadelen en de baten en lasten voor veehouders die vee willen weiden op de kwelders zijn beschreven. In hoofdstuk 5 wordt het advies welk tarief kwelder landeigenaren kunnen vragen aan veehouders beschreven en wordt een begroting uitgewerkt voor een voorbeeld veebedrijf. Van invloed op het voor de lange termijn borgen van het begrazingsbeheer op de kwelders is het huidige en toekomstige overheidsbeleid, zoals omschreven in hoofdstuk 2. Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 4

4 2. WET- EN REGELGEVING 2.1 Mestwetgeving Voor agrarische activiteiten op de kwelders geldt verschillende wet- en regelgeving. In deze paragraaf zal de mestwetgeving die op dit moment van toepassing is op de kwelders worden beschreven. Daarnaast zal beschreven worden wat de invloed is van de voorgenomen invoering per 1 januari 2013 van de nieuwe mestwetgeving Huidige mestwetgeving De huidige mestwetgeving in Nederland wordt gekenmerkt door een systeem van stikstof en fosfaat productienormen en gebruiksruimte van stikstof en fosfaat op basis van gebruiksnormen. In het kader van de agrarische activiteiten op de kwelders is het onderscheid tussen landbouwgrond en natuurterrein van belang. In de mestwetgeving zijn de volgende definities opgenomen: - Landbouwgrond; is grond die een landbouwer in Nederland feitelijk in gebruik heeft en gemeld is op 15 mei bij Dienst Regelingen. Het maakt niet uit onder welke gebruikstitel. Elke overeenkomst waaraan een gebruiksrecht kan worden ontleend mag worden meegeteld. Het gaat bij de berekening van de gebruiksruimte om de beteelde oppervlakte landbouwgrond. De landschapselementen zoals sloten, houtwallen, kikkerpoelen, greppels, bosjes en verharde paden tellen niet mee als beteelde oppervlakte. De definitie landbouwgrond in de meststoffenwet spreekt van grond waarop daadwerkelijk enige vorm van landbouw wordt uitgeoefend. - Natuurterrein: grond met als hoofdfunctie natuur is natuurterrein voor het mestbeleid. Denk bijvoorbeeld aan heidevelden, duinen, kwelders of rietland. Grond waarvoor (P)SN-subsidie wordt ontvangen valt ook onder natuurterrein voor de meststoffenwet. De kwelders vallen onder de definitie natuurterrein. Natuurterrein wordt in het stelsel van gebruiksnormen niet gezien als landbouwgrond. Daarom tellen de kwelders niet mee voor het berekenen van de gebruiksruimte. Dit leidt tot de volgende regels met betrekking tot de mestwetgeving op de kwelders: Dieren laten grazen op de kwelders Dieren die op het natuurterrein grazen, horen op dat moment niet bij het bedrijf. De mestproductie van deze dieren tellen voor de periode dat deze dieren grazen op de kwelders niet mee. De landbouwer dient in zijn administratie vast te leggen hoeveel dieren er gedurende welke periode op het natuurterrein worden gehouden en hoeveel dierlijke mest deze dieren produceren. Mest uitrijden op de kwelders De regels voor het beheer bepalen of en hoeveel dierlijke mest op de kwelders mag worden uitgereden. Het gaat hierbij om beheer dat is vastgesteld volgens de Natuurbeschermingswet (Natura 2000 en beschermd natuurmonument) en Provinciale Subsidieregeling Natuurbeheer. De Groninger vastelandkwelders langs de noordkust zijn aangewezen als Beschermd natuurmonument Kwelders langs de noordkust van Groningen. Hieruit blijkt dat vegetatiebeheer op de kwelders alleen mag plaatsvinden door beweiding. Oftewel het uitrijden van mest op de kwelders is niet toegestaan Toekomstige mestwetgeving In oktober 2011 zijn de plannen voor het toekomstige mestbeleid (waarschijnlijke invoering 1 januari 2013) op hoofdlijnen bekend gemaakt. Deze plannen bestaan uit drie onderdelen. Het onderdeel vooraf mestafzet regelen is in de vorm van een wetsvoorstel al concreet uitgewerkt. Veehouders mogen vanaf 2013 niet meer mest produceren (in kg fosfaat) dan dat op het eigen landbouwbedrijf of via mestplaatsingsovereenkomsten (MPO) kan worden geplaatst. De mestplaatsingsruimte op het bedrijf wordt bepaald op basis van de landbouwgrond die op 15 mei bij het bedrijf in gebruik is. Anders dan in de gebruiksnormenberekening telt ook de fosfaatruimte op natuurterreinen hiervoor mee. Dit geldt echter alleen voor natuurterreinen waarop mest mag worden aangevoerd. Op natuurterrein waarop geen mest mag worden aangevoerd en alleen beweiding mag plaatsvinden (en dit is bij de kwelders het geval) mag, volgens de huidige interpretatie van de voorstellen, geen MPO worden afgesloten. Vooralsnog lijken hier dus geen extra mogelijkheden te ontstaan. Alle hiervoor genoemde regels zijn afkomstig uit een wetsvoorstel, dat nu bij de Tweede Kamer ligt. De inhoudelijke behandeling zal waarschijnlijk in oktober 2012 plaatsvinden. Naar verwachting wordt, ondanks het feit dat er nog veel details geregeld moeten worden, deze nieuwe wetgeving vanaf 1 januari 2013 ingevoerd. Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 5

5 2.2 Gemeenschappelijk Landbouwbeleid In de eerste subparagraaf zal de wet en regelgeving met betrekking tot het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid die op dit moment van toepassing is op de kwelders worden beschreven. Vanaf 2014 wordt het huidige systeem van de Europese landbouwsteun ingrijpend gewijzigd. De invloed hiervan voor de kwelders zal in de tweede subparagraaf worden beschreven Huidige wetgeving Sinds 1 januari 2006 is inkomenssteun in de agrarische sector voor het grootste gedeelte losgekoppeld van de productie en zijn deze regelingen opgenomen in de bedrijfstoeslag. Landbouwers die bedrijfstoeslag willen ontvangen moeten toeslagrechten hebben en zij moeten elk jaar zelf de uitbetaling van deze toeslagrechten aanvragen. Om gewone toeslagrechten te laten uitbetalen is grond nodig en moet worden voldaan aan de volgende voorwaarden: - De aanvrager moet landbouwer zijn met toeslagrechten op het relatienummer geregistreerd op 15 mei van het subsidiejaar. - De aanvraag tot uitbetaling van de toeslagrechten moet via de Gecombineerde Opgave. - De grond moet in Nederland liggen en moet op 15 mei van het subsidiejaar in gebruik zijn. - Op de grond moet een subsidiabel gewas worden geteeld. Uit de praktijk blijkt op dit moment dat op een aantal kwelders wel toeslagrechten kunnen worden benut en op een aantal kwelders niet afhankelijk van de situatie of een subsidiabel gewas wordt geteeld. De volgende situaties worden in de regeling onderscheiden. Blijvend grasland (gewascode 265) Dit zijn gewaspercelen met gras die voor ten minste vijf jaar niet in de vruchtwisseling zijn meegenomen en waarvan de opbrengst meer dan 5 ton per hectare per jaar is. Het gewas bestaat uit een natuurlijke of ingezaaide vegetatie van grassen of andere kruidachtige voedergewassen. Deze grond kan gebruikt worden voor het uitbetalen van de toeslagrechten. Natuurlijk grasland (gewascode 3718) Dit zijn gewaspercelen met gras die voor ten minste vijf jaar niet in de vruchtwisseling zijn opgenomen. De opbrengst is niet meer dan 5 ton droge stof per hectare per jaar. Het gewas bestaat uit een natuurlijke of ingezaaide vegetatie van grassen of andere kruidachtige voedergewassen. De grond is veelal slecht van kwaliteit en wordt niet verbeterd door bemesting, bebouwing, inzaaiing, onkruidbestrijding of drainage. Voor uitbetaling van de toeslagrechten voor deze percelen gelden begrazingsvoorwaarden. Het gemiddeld aantal grootvee eenheden (GVE) over het hele jaar moet hierbij minimaal 0,15 GVE per ha bedragen. Voor de bepaling van de 0,15 GVE mag alleen de aantallen runderen, schapen of geiten worden meegeteld. Heide (gewascode 3719) Dit zijn percelen die hoofdzakelijk bestaan uit heide. Voor uitbetaling van de toeslagrechten voor deze percelen gelden begrazingsvoorwaarden. Het gemiddeld aantal grootvee eenheden (GVE) over het hele jaar moet hierbij minimaal 0,15 GVE per ha bedragen. Voor de bepaling van de 0,15 GVE mag alleen de aantallen runderen, schapen of geiten worden meegeteld. Overige natuurterreinen (gewascode 3722) Dit zijn gronden met hoofdfunctie natuur. Hieronder vallen vennen, hoogveenterreinen, zandverstuivingen, duinterreinen, kwelders, schors, slik, riet- en ruigtelanden, griend en laagveenmoeras. Overige natuurterreinen zijn geen landbouwgrond en kunnen niet gebruikt worden voor het laten uitbetalen van de toeslagrechten. De kwelders vallen dus in eerste instantie onder de gewascode 3722 (overige natuurterreinen) en komen in de huidige regeling dus niet in aanmerking voor het laten uitbetalen van de toeslagrechten. Een aantal kwelder landeigenaren geven al een aantal jaren de gewascode 3718 (natuurlijk grasland) op. In combinatie met beweiding van minimaal 0,15 GVE per ha tellen deze gronden dan wel mee voor het laten uitbetalen van de toeslagrechten. Dienst Regelingen geeft aan op de hoogte te zijn van het gebruik van verschillende gewascodes op de kwelders en verwijst daarbij dat tijdens controles wordt gekeken naar het feitelijk gebruik van de gronden. Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 6

6 2.2.2 Toekomstige wetgeving Vanaf 2014 wordt het huidige systeem van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid ingrijpend gewijzigd. Onlangs zijn de voorstellen hiervoor gepubliceerd. Natuurlijk wordt over deze voorstellen het komende jaar nog onderhandeld, maar over de hoofdlijnen is al wel overeenstemming. In deze paragraaf zijn de gevolgen van deze nieuwe voorstellen voor de kwelder landeigenaren beschreven. Nieuwe toeslagrechten Per 31 december 2013 komt een einde aan de huidige bedrijfstoeslagregeling. In 2014 worden nieuwe toeslagrechten toegekend met nieuwe bedragen en voorwaarden. De huidige toeslagrechten komen te vervallen. In 2014 wordt voor iedere hectare subsidiabele grond die bij de Gecombineerde Opgave in 2014 wordt opgegeven een nieuw toeslagrecht toegekend. Het maakt niet uit wat de gebruikstitel is van deze grond. Alle subsidiabele grond telt mee. De definitie van subsidiabele grond is alle landbouwgrond van het bedrijf die wordt gebruikt voor landbouwactiviteiten. Net als nu worden de toeslagrechten aan een bedrijf toegekend en niet gekoppeld aan specifieke hectares. Veranderingen van het areaal vanaf 2015 zullen dus geen gevolgen hebben voor het aantal nieuwe toeslagrechten. Op dit moment zijn circa 1,4 miljoen toeslagrechten in omloop. Daar vanaf 2014 nagenoeg alle landbouwgrond meetelt, zullen meer toeslagrechten ontstaan. Naar schatting zijn dat er dan ongeveer 1,8 miljoen. Veel regels rond deze nieuwe toeslagrechten blijven gelijk. Zo blijft het toeslagrecht overdraagbaar en zal het komen te vervallen zodra het twee jaar achtereen niet wordt benut. Uitsluitend landbouwers die in 2011 ook toeslagrechten uitbetaald hebben gekregen komen in principe in 2014 in aanmerking voor aanvraag van nieuwe toeslagrechten. Het recht om in 2014 toeslagrechten aan te mogen vragen, kan tussen 2011 en 2014 worden overgedragen. De nieuwe toeslagen Het nieuwe systeem bestaat uit verschillende premies en toeslagen. Een aantal van deze premies moet door iedere lidstaat worden ingevoerd. Dit zijn: de basis- en vergroeningspremie en de toeslag voor jonge landbouwers. De basis- en vergroeningspremie zijn de belangrijkste toeslagen en worden hieronder verder beschreven. Basispremie Aan alle nieuwe toeslagrechten zal een basispremie worden toegekend. Deze basispremie zal voor iedere aanvrager gelijk zijn. Het huidige stelsel is gebaseerd op wat in het verleden aan steun is ontvangen, terwijl het nieuwe systeem uitgaat van een vast bedrag per toeslagrecht (een soort flat rate ). De exacte hoogte van de basispremie is nu nog niet bekend maar een reële schatting komt ergens uit tussen de 200 en 250 euro per toeslagrecht. Vergroeningspremie Naast de basispremie wordt voor iedere hectare ook een vergroeningspremie betaald. De hoogte hiervan zal naar alle waarschijnlijkheid tussen de 80 en 130 euro per toeslagrecht liggen. In de voorstellen wordt aangegeven dat iedereen, die bedrijfstoeslag aanvraagt, aan zogenaamde vergroeningseisen moet voldoen. Deze eisen zijn ook een voorwaarde voor de basispremie. Wordt niet voldaan aan de vergroeningseisen, dan wordt minder of wellicht zelfs helemaal geen basis- en vergroeningspremie uitbetaald. In de conceptregeling zijn drie vergroeningseisen opgenomen. Op de eerste plaats moet het areaal blijvend grasland in stand worden gehouden. Op de tweede plaats moet op bouwland minimaal drie gewassen worden geteeld en op de derde plaats moet minimaal 7% van de grond ecologisch beheerd (7% EFA) worden. Dit kan onder andere gaan om groene braak, maar ook om landschapselementen. Het is nu nog niet duidelijk welke grond hier nu exact voor meetelt. Enerzijds lijkt het erop dat de kwelders hiervoor in aanmerking zouden kunnen komen, maar anderzijds, op grond van het feit dat er veelal sprake is van natuurterrein, zou dit ook niet het geval kunnen zijn. Het meest kansrijk is nog de mogelijkheid dat de kwelders voor de benutting van de 7% EFA eis gebruikt kunnen worden. Zeker nu er openingen in de voorstellen lijken te komen voor collectieven (gezamenlijk aan de vergroeningseisen voldoen), kan dit (financiële) perspectieven bieden voor de kwelder landeigenaren. Conclusies Uit de concept voorstellen van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid blijkt dat het voor kwelder landeigenaren belangrijk is - om voor deze nieuwe toeslagrechten in aanmerking te komen - dat de kwelders voldoen aan de definitie subsidiabele grond en dat zij in 2011 ook toeslagrechten uitbetaald hebben gekregen. Indien de kwelders veeveilig zijn en begrazing op de kwelders plaatsvindt dan wordt de grond gebruikt voor landbouwactiviteiten en voldoet de grond aan de definitie subsidiabele grond. Of dit straks ook zo in de definitieve regeling wordt opgenomen hangt af van de interpretatie door het ministerie van EL&I, de auteurs van de nieuwe regeling. Het is dus verstandig, als vereniging van Oevereigenaren en Gebruikers om de komende periode in contact te komen met het ministerie van EL&I om duidelijkheid te krijgen over de definitie subsidiabele grond in relatie tot de kwelders. Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 7

7 3. VOOR- EN NADELEN VEEHOUDERS 3.1 Inleiding Uit het BIP komt naar voren dat door de intensivering van de begrazing op de kwelders de lichtconcurrentie wordt opgeheven en dat daardoor een (forse) toename van de biodiversiteit wordt bereikt. De meeste biodiversiteit wordt bereikt door begrazing met runderen. Schapen grazen te selectief en bijten de planten vlak boven de bodem af evenals paarden. Op een melkveebedrijf zijn over het algemeen melk- en kalfkoeien aanwezig, pinken en kalveren. Gezien de arbeidsvraag en het rantsoen van deze diercategorieën is het meest voor de hand liggend om de diercategorie pinken te laten grazen op de kwelders. In dit hoofdstuk zullen om die reden uitsluitend de voor- en nadelen van begrazing door pinken worden beschreven. 3.2 Voordelen Het laten weiden van pinken heeft voor de veehouder een aantal voordelen. De belangrijkste voordelen worden in deze paragraaf beschreven Besparing op voerkosten Het belangrijkste financiële voordeel voor de veehouder die zijn pinken uitschaard op de kwelders is dat het dier op dat moment geen ruwvoer meer van het melkveebedrijf opeet. De drogestofopname van vrouwelijk jongvee varieert van 1,5 tot 3,0 kg droge stof per 100 kg lichaamsgewicht, uitgaande van goede kwaliteit ruwvoer. Bij matig ruwvoer is de opname lager. De drogestofopname per 100 kg lichaamsgewicht neemt af met het toenemen van de leeftijd. In tabel 3.1 staat hoeveel ruwvoer van een bepaalde kwaliteit het jongvee opneemt als er geen krachtvoer wordt verstrekt (de bruto drogestofopname, afgekort als BDS). Tabel 3.1 Bruto drogestofopname uit ruwvoer in kg drogestof per dier per dag (bron: Tabbelenboek Veevoeding 2012) Leeftijd (mnd) LG (kg) Groei (g/dag) VEM / kg droge stof ruwvoer BDS BDS BDS BDS ,2 5,6 6,1 6, ,2 6,7 7,3 7, ,0 7,7 8,3 9,0 De gemiddelde bruto drogestofopname van een pink is bij 950 VEM / kg droge stof circa 8,0 kg ds per dier per dag. In het BIP is beschreven dat het beweidingsseizoen bij beweiding met runderen loopt van 1 april tot 1 oktober, afhankelijk van beschikbaarheid van voedsel. Bij koud weer in het voorjaar en veel ganzen start de beweiding later. Indien de beweiding van een pink vanaf 1 mei tot en met 1 oktober zou plaatsvinden op de kwelders dan bespaart de veehouder daarmee circa kg (153 dagen x 8,0 kg) droge stof aan ruwvoer. De gemiddelde prijs voor gras op stam is 0,090 per kg droge stof. In tabel 3.2 zijn de gemiddelde prijzen over de afgelopen vijf jaar weergegeven. Tabel 3.2 Prijs gras op stam per kg droge stof (bron: KWIN Veehouderij en LEI) Ruwvoersoort Prijs ( ) per kg droge stof (exclusief omzetbelasting) (gewas) Gemiddeld Gras op stam 0,079 0,099 0,077 0,084 0,110 0,090 88% 110% 85% 93% 124% 100% Besparing op mestafzet De pinken die op de kwelders grazen, horen op dat moment voor de mestproductie niet bij het veebedrijf. De mestproductie van deze dieren tellen voor de periode dat deze dieren grazen op de kwelders niet mee. De veehouder creëert hierdoor dus mestproductieruimte op zijn bedrijf. Hierdoor hoeft de veehouder geen mest af te zetten indien hij een overschot heeft of kan hij meer dieren houden of mest aanvoeren indien hij mestruimte over heeft. Indien de beweiding van een pink vanaf 1 mei tot en met 1 oktober (153 dagen) zou plaatsvinden op de kwelders dan creëert de veehouder per pink 28,0 kg stikstof aan mestproductieruimte op zijn bedrijf. Op dit moment wordt in Noord Nederland ongeveer 5 per ton ( 1,19 per kg stikstof) rundveedrijfmest betaald voor mestproductieruimte. Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 8

8 3.2.3 Diergezondheid Bij de factor diergezondheid wordt gekeken wat de invloeden zijn van het opstallen van het jongvee ten opzichte van weidegang. Besmettelijke klauwaandoeningen komen door een hogere infectiedruk bij opstallen vaker voor. Tevens is de kans op verwondingen en doorligplekken op knie- en hakgewrichten groter bij het opstallen van de runderen. Het beweiden van pinken op de kwelders heeft dus een positieve invloed op de klauwgezondheid en verkleint de kans op beengebreken. 3.3 Nadelen Het laten weiden van pinken heeft voor de veehouder ook een aantal nadelen. De belangrijkste nadelen worden in deze paragraaf beschreven Extra arbeid Bij de factor arbeid wordt gekeken wat de invloeden zijn van het beweiden van het jongvee op normaal grasland gelegen bij het veebedrijf ten opzichte van het beweiden van het jongvee op de kwelders. Het beweiden van jongvee op de kwelders vraagt meer tijd voor het verzorgen en controleren van de dieren. Uit gesprekken met veehouders die op dit moment vee laten weiden op de kwelders blijkt dat zij ongeveer tweemaal zoveel tijd kwijt zijn met het verzorgen en controleren van de dieren die op de kwelders lopen in vergelijking met de dieren die bij het veebedrijf lopen. Een gemiddelde melkveehouder in Groningen heeft 90 melk- en kalfkoeien, 35 pinken en 28 kalveren. Uit praktijkcijfers blijkt dat een gemiddelde melkveehouder circa 1 uur per week besteedt aan het verzorgen en controleren van de pinken die buiten lopen. Indien deze dieren op de kwelders zouden lopen zou deze melkveehouder dus 1 uur per week meer kwijt zijn aan verzorgen en controleren van de 35 pinken (0,62 uur per pink in 153 dagen). Het weiden van jongvee op de kwelders vraagt naast extra tijd voor het verzorgen en controleren van de dieren ook extra tijd in verband met het aan- en afvoeren van de dieren bij hoog water. Uit het BIP blijkt dat rekening dient te worden gehouden dat 4 keer per jaar de dieren aan- en afgevoerd moeten worden in verband met hoog water Diergezondheid Het beweiden van jongvee kent een aantal diergezondeidsrisico s. In deze paragraaf worden de belangrijkste risico s beschreven. Mineralen en sporenelementen Vers gras van natuurterreinen bevat, soms te weinig mineralen en sporenelementen, zoals bijvoorbeeld koper en selenium. Wanneer jongvee in de weide niet wordt bijgevoerd kunnen tekorten ontstaan. Deze tekorten zijn te voorkomen door een mineralenbolus toe te dienen of door een kleine hoeveelheid krachtvoer speciaal verrijkt met extra mineralen bij te voeren.op basis van onderzoek naar de voederwaarde van de gewassen op de kwelders zal naar verwachting onvoldoende mineralen en sporenelementen in de gewassen aanwezig zijn om aan de noodzakelijke behoefte van het jongvee te voldoen. Besmetting met specifieke pathogenen In de weide is een risico op besmetting met specifieke pathogenen. Enkele voorbeelden hiervan zijn: maagdarmwormen, longwormen en leverbot. Een besmet dier scheidt per dag meer dan eitjes uit in de mest. Deze eitjes komen vervolgens door uitspoeling in het slootwater terecht. Dit besmette slootwater wordt vervolgens door andere dieren opgenomen waardoor steeds meer dieren besmet raken. Naar verwachting zal de besmettingsdruk op de kwelders niet anders zijn dan jongvee dat binnendijks loopt. Extra maatregelen zijn naar verwachting op de kwelders niet noodzakelijk. Groeivertraging Het nadeel van weidegang ten opzichte van het jongvee opstallen is de relatief grote schommelingen in de samenstelling van het rantsoen. Daarnaast staan de dieren in de wei bloot aan regen en zon. Bij hoge temperaturen kan hittestress optreden. Zowel schommelingen in het rantsoen als extreme weersomstandigheden leiden tot groeivertraging van het jongvee. De groeivertraging zal naar verwachting op de kwelders niet anders zijn dan bij beweiding van jongvee binnendijks. Ziekte overdracht De kans op overdracht van besmettelijke ziekten zoals Bovine Virus Diarree (BVD) is groter bij beweiding van jongvee ten opzichte van het jongvee opstallen, daar de dieren gemakkelijker in contact kunnen komen met het vee van andere bedrijven. Bij het beweiden van jongvee op de kwelders is het belangrijk dat de kuddes jongvee van verschillende bedrijven niet direct met elkaar in contact komen en op deze wijze besmettelijke ziekten van de dieren van het ene bedrijf over worden gedragen op de dieren van het andere bedrijf. Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 9

9 3.3.3 Uitvalrisico De afgelopen decenia zijn relatief veel dieren omgekomen op de kwelders door verdrinking of ongevallen vanwege het dichtgroeien van de greppels en sloten. De uitvoeringswerkzaamheden om de kwelders veeveilig te maken zijn reeds in volle gang. In het BIP is als uitgangspunt gesteld dat, nadat de kwelders veeveilig zijn gemaakt, het verhoogde risico op verlies van vee bij beweiding op de kwelders 4% is. Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 10

10 4. BATEN EN LASTEN VEEHOUDERS 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de baten en lasten beschreven voor veehouders die pinken laten weiden op de kwelders. Alle genoemde bedragen in dit hoofdstuk zijn exclusief omzetbelasting (tarief omzetbelasting bij in- en uitscharen van jongvee is 6%). In de bijlagen worden voor de diercategorieën weidevee, paarden en schapen de baten en lasten beschreven. 4.2 Baten De baten voor veehouders die vrouwelijk jongvee in de leeftijd van 12 tot 24 maanden laten weiden op de kwelders bestaan uit besparing op voerkosten en besparing op mestafzet kosten. In tabel 4.1 zijn de baten weergegeven. Tabel 4.1 Baten veehouders beweiding vrouwelijk jongvee maanden op de kwelders Berekeningswijze Bedrag per dier Besparing ruwvoer kg ds per dier x 0,090 per kg ds 110 Mestproductieruimte 28,0 kg stikstof per dier x 1,19 per kg stikstof 33 Totaal baten veehouder Lasten De extra lasten voor veehouders die pinken laten weiden op de kwelders ten opzichte van beweiding van pinken op normaal grasland gelegen bij het veebedrijf bestaan uit extra kosten voor arbeid, diergezondheid en uitvalrisico. In tabel 4.2 zijn de lasten weergegeven. Tabel 4.2 Lasten veehouders beweiding vrouwelijk jongvee maanden op de kwelders Berekeningswijze Bedrag per dier Extra arbeid verzorgen en controle dieren 0,62 uur per dier x 25,00* per uur 16 Extra arbeid aan- en afvoer dieren bij hoog water 4 x 6 uur / 35 dieren = 0,69 uur per dier x 25,00* per uur 17 Extra diergezondheidskosten 1x mineralenbolus arbeid 0,08 uur per dier x 25,00* per uur 10 2 Verhoogd uitvalrisico 4% x 825** per pink 33 Totaal lasten veehouder 78 * Op basis arbeidsbeloning ondernemer / uur (bron: KWIN ) ** Vervangingswaarde pink 1-2 jaar (bron: KWIN ) Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 11

11 5. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 5.1 Tarief inscharen jongvee Op basis van de in de voorgaande hoofdstukken beschreven uitgangspunten adviseren wij kwelder landeigenaren een gemiddeld tarief voor het inscharen van jongvee op de kwelders van 65 per pink over de weideperiode 1 mei tot en met 1 oktober ( 0,42 per pink per dag) te vragen aan veehouders. Dit tarief is gebaseerd op de baten en lasten die veehouders hebben bij het weiden van het vee op de kwelders en houdt rekening met de extra risico s die veehouders lopen door het jongvee op de kwelders te laten weiden. 5.2 Begroting voorbeeld veebedrijf Om een veehouder inzicht te verschaffen in de inkomsten en uitgaven van het weiden van het jongvee op de kwelders is in tabel 5.1 een begroting opgesteld voor een voorbeeld veebedrijf. Tabel 5.1 Begroting inkomsten en uitgaven voorbeeld veebedrijf Beweidingseenheden Berekeningswijze Bedrag per dier 30 dieren 50 dieren 70 dieren Inkomsten - Besparing aankoop ruwvoer 110, Besparing afzet dierlijke mest 33, Uitgaven - Aankoop mineralenbolus 10, Vergoeding inscharen dieren 65, Arbeidsbeloning ondernemer en risicovergoeding 68, De keuze voor een melkveehouder om vee te gaan weiden op de kwelders zal afhangen van het totale financiële voordeel (arbeidsbeloning ondernemer en risicovergoeding) dat de veehouder heeft met het beweiden van het vee op de kwelders. Dit beslismomenten is voor iedere veehouder anders. Uit de praktijk blijkt echter dat de meeste veehouders pas een beslissing nemen indien het financiële voordeel substantieel is. Naar verwachting zullen bij een totaal voordeel van meer dan (beweidingseenheid meer dan 70 dieren oftewel een melkveebedrijf met 150 tot 200 melkkoeien) de meeste veehouders pas gaan overwegen om jongvee te gaan weiden op de kwelders. 5.3 Aanbevelingen Op basis van de resultaten en conclusies van dit onderzoek komen wij tot de volgende aanbevelingen voor de Stuurgroep Kwelderherstel Groningen: 1. Het is verstandig om op korte termijn in gesprek te gaan met het ministerie van EL&I om duidelijkheid te krijgen over de definitie subsidiabele grond in relatie tot de kwelders. In totaal omvat de begraasbare oppervlakte van de kwelders circa hectare. Indien deze door het ministerie van EL&I in de nieuwe regelgeving wordt gezien als subsidiabele grond, dan kan het gaan om een totaal bedrag aan extra toeslagrechten voor de kwelder landeigenaren/gebruikers van circa Om de kans op overdracht van besmettelijke ziekten op de kwelders te verkleinen is het verstandig om de kuddes jongvee van verschillende veebedrijven niet direct naast elkaar te laten weiden. 3. Het tarief van 65 per pink is opgebouwd uit de gemiddelde baten en lasten voor de veehouder. De opbouw van het jaarlijkse tarief is sterk afhankelijk van de op dat moment geldende marktprijzen voor ruwvoer en mestafzet. Het is dus verstandig om op basis van een vastgestelde rekensystematiek jaarlijks een adviestarief af te spreken als kwelder landeigenaren. Op dit moment zijn de ruwvoerprijzen relatief hoog (circa 25% boven het gemiddelde). Indien de huidige ruwvoerprijzen in het tarief worden verdisconteerd dan zou het tarief voor 2012 uitkomen op circa 90 per pink. 4. Het is verstandig om in de komende periode gesprekken aan te gaan met melkveehouders in de regio en te onderzoeken wat het beslismoment (gewenste arbeidsbeloning en risicovergoeding) van deze melkveehouders is om te kunnen bepalen hoeveel bedrijven het jongvee zouden willen gaan weiden op de kwelders. Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 12

12 BIJLAGE I: BATEN EN LASTEN WEIDEVEE (ZOOGKOE INCLUSIEF KALF) Berekeningswijze Bedrag per dier Besparing ruwvoer kg ds per dier x 0,090 per kg ds 216 Mestproductieruimte 44,6 kg stikstof per dier x 1,19 per kg stikstof 53 Totaal baten veehouder 269 Extra arbeid verzorgen en controle dieren 0,75 uur per dier x 25,00 per uur 19 Extra arbeid aan- en afvoer dieren bij hoog water 0,60 uur per dier x 25,00 per uur 15 Verhoogd uitvalrisico 4% x per zoogkoe inclusief kalf 80 Totaal lasten veehouder 114 Baten minus lasten (tarief per zoogkoe inclusief kalf) 155 Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 13

13 BIJLAGE II: BATEN EN LASTEN PAARDEN (600 KG) Berekeningswijze Bedrag per dier Besparing ruwvoer kg ds per dier x 0,090 per kg ds 165 Mestproductieruimte 20,0 kg stikstof per dier x 1,19 per kg stikstof 24 Totaal baten paardenhouder 189 Extra arbeid verzorgen en controle dieren 0,70 uur per dier x 25,00 per uur 18 Extra arbeid aan- en afvoer dieren bij hoog water 0,50 uur per dier x 25,00 per uur 13 Verhoogd uitvalrisico 4% x 850 per paard 34 Totaal lasten paardenhouder 65 Baten minus lasten (tarief per paard) 124 Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 14

14 BIJLAGE III: BATEN EN LASTEN SCHAPEN Berekeningswijze Bedrag per dier Besparing ruwvoer 270 kg ds per dier x 0,090 per kg ds 24 Mestproductieruimte 3,1 kg stikstof per dier x 1,19 per kg stikstof 4 Totaal baten schapenhouder 28 Extra arbeid verzorgen en controle dieren 0,17 uur per dier x 25,00 per uur 4 Extra arbeid aan- en afvoer dieren bij hoog water 4 x 6 uur / 120 dieren = 0,20 uur per dier x 25,00 per uur 5 Verhoogd uitvalsrisico 4% x 125 per schaap 5 Totaal lasten schapenhouder 14 Baten minus lasten (tarief per schaap) 14 Kenmerk: KWEL002.0/mal/001 15