Dirksen Management Support John Baars

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Dirksen Management Support John Baars"

Transcriptie

1 Dirksen Management Support John Baars

2 Inhoud Voorstellen Huidige wetgeving Kringloop denken Bedrijfsefficiëntie fosfaat en stikstof Veestapel efficiëntie (BEX) Evenwichtsbemesting (BEP) Conclusies Vragen

3 Inleiding Vanaf 1986 melkveehouder in de Betuwe Sinds 1994 met Minas (Kringloop) bezig (parttime) 1996 gestopt met melken, fulltime DMS Vanaf 2000; Begeleiden en ondersteunen op velerlei gebied: Kostprijsbeheersing Ondernemerschap Rantsoenefficiëntie Kringloop denken ( KringloopWIJZER sinds nu) Duurzame koeien ( Duurzaamheids monitor CRV) Grootschalige verwerking diverse gegevens, BEX,BEA,BEP,BEN,BEK motto is: samen sta je sterk en weet je meer

4 John Baars Ouderlijk veebedrijf in Linschoten HAS Den Bosch, Bedrijfskunde en Agri-business Wageningen UR, Bedrijfswetenschappen specialisatie in farm-management 3 maanden Portugal 12 maanden Nieuw Zeeland en Australië 2,5 jaar in dienst DMS, zo n 2/3 dagen per week op de boer Lid jongerenraad DE SAMENWERKING

5 Inkomende data stromen Analyse instellingen (Blgg) Melkfabrieken CRV Melkveehouders DMS

6 Kringloop denken

7 Gecombineerde data Melkveehouder in studiegroep Projecten Beleid

8 Kringloop denken (2)

9 Studiegroepen Bedrijfseconomische cijfers Kringloopcijfers en BEX, BEA, BEP, BEK, BEN Bemesting, Ca en Mg Bodembiodiversiteit en kwaliteit BEX en rantsoenen Sporenelementen zware metalen Beweiden of opstallen?

10 Klanten DMS

11 Speerpunten DMS DMS Dier Mens/bedrijf Bodem

12 Differentiatie

13

14 Kringloop denken (2)

15 Kringloop 2011 Bedrijfsbenutting P205 uit kringloop

16 Praktijkcijfers DMS bedrijven met kringloop in 2011 Gemiddelde fosfaat benutting van 76% Spreiding tussen 30 en 150 kg fosfaat per ha

17

18 Kringloop Bedrijfsefficiëntie: - Zonder voorraadmutatie - Oude Minas - Harde getallen - 33 / (52+ 5) = 58

19 Praktijkcijfers DMS bedrijven met kringloop in 2011 Gemiddelde stikstof benutting van 36% Spreiding tussen 19 en 100 kg fosfaat per ha

20

21 Kringloop Bedrijfsefficiëntie: - Zonder voorraadmutatie - Oude Minas - Harde getallen - 78 / ( ) = 24

22 Kg P2O5 Kg P2O5 % Kg P2O5 Kg P2O5 % Kg P2O5 Kg P2O5 % Praktijkcijfers DMS Voeding Vallei Utrecht DMS Kringloop Grafiek van Vallei Utrecht t.o.v. alle bedrijven DMS Benutting Dier Vallei Utrecht DMS Melk & Vlees Vallei Utrecht 55 DMS Eigen Ruwvoer Vallei Utrecht DMS Benutting Bedrijf Vallei Utrecht DMS Dierlijke Mest Vallei Utrecht DMS Overschot Vallei Utrecht DMS Benutting Bodem Vallei Utrecht DMS Bemesting Vallei Utrecht DMS

23 Praktijkcijfers DMS 2010

24 Verwerkte Bex-en DMS 2011

25 BEX bedrijven DMS bex bedrijven Intensiteit FPCM %winst N %winst P ,1 13,0

26 Praktijkcijfers DMS bedrijven met bex in 2011 Gemiddelde fosfaat benutting van 32 % Spreiding tussen 22 en 42 kg fosfaat per ha

27 BEX bedrijven DMS 2011 Gemiddeld fosfaat efficiëntie is 32 Variatie tussen 22 en 41 Grondsoort Aantal Minimum Maximum Gemiddelde Klei ,2 31,5 Veen 46 24,6 40,2 31,6 Zand ,3 39,9 32,7

28 BEX bedrijven DMS 2010 Gemiddeld fosfaat efficiëntie is 31 Variatie tussen 21 en 42 Verschillen tussen regio s Regio Noord= Groningen, Friesland en Drenthe Regio Zuid= Zeeland, Brabant, Limburg N Minimum Maximum Mean P205-Efficientie ,4 41,7 31,4 P205-EfficientieNoord 81 21,6 40,0 30,6 P205-EfficientieZuid 17 30,3 37,7 33,7

29 P-waarde in voer Gras P waarde tussen 3 en 5 Mais P waarde tussen 1,5 en 2,5 Krachtvoer P waarde tussen 3 en 8 Grootste spreiding in krachtvoer

30 P205 efficiëntie / P in rantsoen

31 P205 efficiëntie / Voer efficiëntie

32 Weidegras

33 BEX

34 BEX

35 Bedrijfsspecifiek BEP

36 27 november 2012 BEP achtergrond De Nederlandse overheid heeft met de Europese Commissie afgesproken dat in 2015 het gebruik van fosfaat als meststof overeen zal komen met de hoeveelheid fosfaat in geoogst gewas (evenwichtsbemesting). 27 november 2012

37 BEP 27 november 2012 Wat heb ik van mijn grond geoogst en ligt gemeten in de kuilen aan fosfaat. En hoeveel fosfaat heb ik er gebracht via drijfmest en kunstmest. 27 november 2012

38 27 november 2012 BEP achtergrond 27 november 2012

39 BEP resultaat in Exc Wijzer

40 BEP resultaat in Exc Wijzer

41 Maïsopbrengsten en onttrekking

42 K-Vem opbrengst per ha 5 e balk gewogen?

43 P205 opbrengst per ha

44 METEN = WEGEN = WETEN Huidig beleid is gebaseerd op forfaitaire normen, tenzij Bex Huidig beleid is gebaseerd op benuttingen in plaats van opbrengsten Wat haalt U van uw duurste productiemiddel? 1 koe kost 1200, 1 hectare Hoeveel melk geeft Uw koe? En hoeveel is de opbrengst van uw land?

45 Conclusies Aanscherpende gebruiksnormen 3 benuttingen; bedrijf, veestapel en bodem Bedrijfsbenutting stikstof 36% en fosfaat 76% BEX is de bovenkant van de kringloop, fosfaatbenutting 32% BEP = evenwichtsbemesting richting 2015 Inzicht in benuttingen eigen voer (ds, N en P205) Via BEX/BEA/BEP en nu in de Kringloopwijzer Management instrument METEN = WETEN (nu bepalen de formules!!)

46 Vragen? Economisch & Ecologisch boeren = Kringloop(wijzer) boeren

Meer eigen ruwvoer = betere kringloopwijzer. John Baars

Meer eigen ruwvoer = betere kringloopwijzer. John Baars Meer eigen ruwvoer = betere kringloopwijzer John Baars Dirksen Management Support Hans Dirksen eigenaar/oprichter Vanaf 1986 melkveehouder (parbme) en DMS (parbme) Vanaf 2000; Begeleiden en ondersteunen

Nadere informatie

Heeft de lage melkprijs invloed op het grasbeheer?

Heeft de lage melkprijs invloed op het grasbeheer? Heeft de lage melkprijs invloed op het grasbeheer? DMS Hans Dirksen Edward Ensing Bouwen aan een betere balans een analyse van bedrijfststijlen in de melkveehouderij Saldo per kg meetmelk Bedrijfsstijl

Nadere informatie

Weiden met kringloop wijzer? Blij met een koe in de wei?

Weiden met kringloop wijzer? Blij met een koe in de wei? Weiden met kringloop wijzer? Blij met een koe in de wei? VKNN Bert Philipsen, zomer 2017 De KringloopWijzer Beoordeling van kengetallen II De KLW en Weidegang projecten: Wat is een goed KringloopWijzer

Nadere informatie

Vruchtbare Kringloop Overijssel = Kringlooplandbouw. Gerjan Hilhorst WUR De Marke

Vruchtbare Kringloop Overijssel = Kringlooplandbouw. Gerjan Hilhorst WUR De Marke Vruchtbare Kringloop Overijssel = Kringlooplandbouw Gerjan Hilhorst WUR De Marke Kringlooplandbouw Kringlooplandbouw begint met het verminderen van de verliezen => sluiten van de kringloop => minder aanvoer

Nadere informatie

Vruchtbare Kringloop Overijssel

Vruchtbare Kringloop Overijssel Vruchtbare Kringloop Overijssel Resultaten KringloopWijzers Gerjan Hilhorst (WUR De Marke) Inhoud Resultaten vee Gewasopbrengsten en bemesting Bodemoverschot Vergelijking Vruchtbare Kringloop Overijssel

Nadere informatie

Laag bodemoverschot deelnemers Vruchtbare Kringloop Overijssel

Laag bodemoverschot deelnemers Vruchtbare Kringloop Overijssel Laag bodemoverschot deelnemers Vruchtbare Kringloop Overijssel Gerjan Hilhorst (WLR De Marke) In het project Vruchtbare Kringloop Overijssel hebben 220 bedrijven in 2014 een gemiddeld bodemoverschot van

Nadere informatie

de bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank

de bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank de bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank Verhoeven Verstand van het platteland! Boerenverstand werken aan praktische duurzaamheid! Zo verkopen we de melk Wat is duurzame melk? Blije koeien:

Nadere informatie

Weidegang & KringloopWijzer. Michel de Haan, et al.

Weidegang & KringloopWijzer. Michel de Haan, et al. Weidegang & KringloopWijzer Michel de Haan, et al. Veelgehoorde kreet Weiden is slecht voor de KringloopWijzer! -> slechte benadering; het gaat om efficientie en niet om KringloopWijzer Vergelijk: -> Sneeuw

Nadere informatie

Kringloopdenken. centraal. op elk melkveebedrijf! ir. Frank Verhoeven

Kringloopdenken. centraal. op elk melkveebedrijf! ir. Frank Verhoeven Kringloopdenken centraal op elk melkveebedrijf! ir. Frank Verhoeven Inhoud - Introductie - Duurzame melk en de kringloopwijzer - Wetgeving geeft weinig andere opties - Van kringloopwijzer naar kringloopboer!

Nadere informatie

Grondgebondenheid = Eiwit van eigen land

Grondgebondenheid = Eiwit van eigen land Grondgebondenheid = Eiwit van eigen land Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door: Gerjan Hilhorst WUR De Marke Inhoud Resultaten (waar staan we?) Vergelijking laag en hoog scorende bedrijven Resultaten

Nadere informatie

Koeien & Kansen Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De resultaten vindt u op: www.koeienenkansen.nl Koeien & Kansen

Nadere informatie

Resultaten KringloopWijzers 2016

Resultaten KringloopWijzers 2016 Resultaten KringloopWijzers 2016 7 september 2017 Gerjan Hilhorst WLR - De Marke Het belang van lage verliezen Mineralenverliezen belasten het milieu EU beleid: beperken verliezen uit landbouw Streven:

Nadere informatie

Achtergronden Koeien & Kansen - KringloopWijzer

Achtergronden Koeien & Kansen - KringloopWijzer Achtergronden Koeien & Kansen - KringloopWijzer Achtergrond BEX (Koeien &Kansen) Samenwerking binnen K&K Voorgesteld mestbeleid NL- EU Samen inspelen op ontwikkelingen uit markt en maatschappij Kringloop

Nadere informatie

KringloopWijzer. Johan Temmink

KringloopWijzer. Johan Temmink KringloopWijzer Johan Temmink 1 Juli 2013: Sectorplan koersvast richting 2020 Melkveehouderij: Zuivelplan (NZO, LTO) Technische invulling binnen milieurandvoorwaarden KringloopWijzer centraal Film KringloopWijzer

Nadere informatie

Mineralenmanagement en economie. Jaap Gielen Specialist melkveehouderij

Mineralenmanagement en economie. Jaap Gielen Specialist melkveehouderij Mineralenmanagement en economie Jaap Gielen Specialist melkveehouderij Mineralenmanagement en economie Als maatregelen goed zijn voor het sluiten van de kringloop, zijn ze dan ook goed voor het vullen

Nadere informatie

De KringloopWijzer & bodem

De KringloopWijzer & bodem De KringloopWijzer & bodem Arnold Froklage Agrifirm Exlan 16-7-2015 Zwolle Agenda Achtergrond mestbeleid De KringloopWijzer Resultaten Vruchtbare Kringloop Achterhoek Vragen test Produceren binnen milieurandvoorwaarden

Nadere informatie

Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw

Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Grond

Nadere informatie

KLW KLW. Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari Ruwvoerproductie en economie!

KLW KLW. Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari Ruwvoerproductie en economie! Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk!? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari 2017 Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Ruwvoerproductie en economie! KLW Actualiteit: Managementinstrument

Nadere informatie

Uitslag KringloopWijzer

Uitslag KringloopWijzer Uitslag KringloopWijzer Bedrijfspecifieke excretie melkvee Bedrijfs-kringloopscore Jaaropgave : 2014 Omschrijving : plomp 2014 feb15 Naam veehouder : Plomp Agro Vof Straat + huisnummer : Geerkade 10 Postcode

Nadere informatie

Inhoud Workshop, duur ~ 30 min Frank: - De link tussen met de kringloop en de bodem - Zelf sturen en zelf beredeneren Niek: - Ervaringen vanuit de praktijk Discussie Centraal: meer uit minder! Kringloop(wijzer)

Nadere informatie

Koeien & Kansen Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De resultaten vindt u op: www.koeienenkansen.nl Koeien & Kansen

Nadere informatie

Uitslag Excretiewijzer

Uitslag Excretiewijzer Uitslag Excretiewijzer Bedrijfspecifieke excretie van melkvee Bedrijfspecifieke emissie ammoniak Bedrijfspecifieke gebruiksnormen fosfaat Jaaropgave : 2011 Omschrijving : Voorbeeld 2010 Naam veehouder

Nadere informatie

Mineralenmanagement en economie

Mineralenmanagement en economie Mineralenmanagement en economie Mineralenmanagement en economie Economische impact mestbeleid wordt groter (10 jaar gebruiksnormen) Verlagen derogatie op zand Aanscherpen gebruiksnormen Interen op bodemreserves

Nadere informatie

Film. &feature=share&list=plqpenng0hbqmkd3ixz Yal6iHYNX-hz96s

Film.     &feature=share&list=plqpenng0hbqmkd3ixz Yal6iHYNX-hz96s KringloopWijzer Film www.mijnkringloopwijzer.nl http://www.youtube.com/watch?v=zs_8vp7syem &feature=share&list=plqpenng0hbqmkd3ixz Yal6iHYNX-hz96s Opbouw Mestbeleid (generiek -> specifiek) BEX -> KringloopWijzer

Nadere informatie

Feiten en fabels KringloopWijzer. een onderbouwing met gegevens van 700 KringloopWijzers

Feiten en fabels KringloopWijzer. een onderbouwing met gegevens van 700 KringloopWijzers Feiten en fabels KringloopWijzer een onderbouwing met gegevens van 700 KringloopWijzers De KringloopWijzer vergroot het inzicht in de mineralenkringloop op je bedrijf. levert bruikbare managementinformatie,

Nadere informatie

Ammoniakreductie, een zaak van het gehele bedrijf

Ammoniakreductie, een zaak van het gehele bedrijf Ammoniakreductie, een zaak van het gehele bedrijf Pilotveehouder Henk van Dijk Proeftuinadviseur Gerrit de Lange Countus Accountants Proeftuin Natura 2000 Overijssel wordt mede mogelijk gemaakt door: 8

Nadere informatie

De rol van loonwerkers in de mineralenkringloop

De rol van loonwerkers in de mineralenkringloop De rol van loonwerkers in de mineralenkringloop en precisielandbouw Praktijknetwerk loonwerker maar melkveehouder kringloopwijzer Stappenplan naar maximaal ruwvoer van eigen grond Technische uitvoering

Nadere informatie

Lessen en Uitdagingen uit Duurzaam Bodembeheer Utrecht West.

Lessen en Uitdagingen uit Duurzaam Bodembeheer Utrecht West. Lessen en Uitdagingen uit Duurzaam Bodembeheer Utrecht West. Wim Honkoop Begeleiding 35 individuele melkveehouders. Al ruim 3 jaar actief in het opstellen en optimaliseren van Kringloopwijzer resultaten.

Nadere informatie

Bodemoverschot 9% lager dan de norm

Bodemoverschot 9% lager dan de norm Bodemoverschot 9% lager dan de norm Resultaten KringloopWijzers Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers 2013-2015 Gerjan Hilhorst (WUR De Marke) Samenvatting In het project Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers

Nadere informatie

Iets minder voordeel BEX in 2014 op Koeien & Kansenbedrijven

Iets minder voordeel BEX in 2014 op Koeien & Kansenbedrijven Iets minder voordeel BEX in 2014 op Koeien & Kansenbedrijven Aart Evers, Michel de Haan en Gerjan Hilhorst In 2014 is het mestbeleid behoorlijk gewijzigd. Dit leidt in het algemeen tot meer mestafvoer

Nadere informatie

DE KRINGLOOPWIJZER en Grassa!Raffinage

DE KRINGLOOPWIJZER en Grassa!Raffinage DE KRINGLOOPWIJZER en Grassa!Raffinage Kansen voor Gras Bas Aarts (Melkveehouderij Aarts vof) Martijn Wagener (Grassa) 1 Indeling Aanleiding Is er een positief effect van Grassa!raffinage aan te tonen

Nadere informatie

Op weg naar een bedrijfs-milieuscore

Op weg naar een bedrijfs-milieuscore Op weg naar een bedrijfs-milieuscore Jouke Oenema Wageningen UR, Plant Research International 1 november 2011 Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen

Nadere informatie

Historie van melkvee en mineralen. aart.vandenham@wur.nl

Historie van melkvee en mineralen. aart.vandenham@wur.nl Historie van melkvee en mineralen Aart van den Ham aart.vandenham@wur.nl Duurzame ontwikkelingsstrategieën Nederland in Europees mineralenperspectief Nederland in Europees mineralenperspectief Nederland

Nadere informatie

Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Grondgebondenheid

Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Grondgebondenheid 2018 Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Grondgebondenheid Kringlooplandbouw in de praktijk Voorwoord De toekomst is grondgebonden De toekomst is aan grondgebonden melkveehouderij. Dat belijden alle partijen,

Nadere informatie

Project : Vruchtbare Kringloop Achterhoek. Johan Temmink

Project : Vruchtbare Kringloop Achterhoek. Johan Temmink Project : Vruchtbare Kringloop Achterhoek Johan Temmink KringloopWijzer Wat is de KringloopWijzer? Waarom gaan we er mee werken? Hoe gaan we er mee werken? Wat moeten we invullen, welke gegevens hebben

Nadere informatie

Resultaten KringloopWijzer

Resultaten KringloopWijzer Resultaten KringloopWijzer 2013 2017 Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers Gerjan Hilhorst en Marleen Plomp (Wageningen Livestock Research) Samenvatting Doordat inmiddels van 154 bedrijven al vijf jaar

Nadere informatie

Kringloopmanagement KRINGLOOPMANAGEMENT. Waarom Kringloopmanagement Ontwikkelingsperspectief melkveehouders

Kringloopmanagement KRINGLOOPMANAGEMENT. Waarom Kringloopmanagement Ontwikkelingsperspectief melkveehouders Kringloopmanagement Waarom! KRINGLOOPMANAGEMENT VAB-expeditie: Aan de slag met de 16 oktober 2014 Jaap Gielen Management informatie - Benchmark Rekenmodel Balansen Achtergronden Kabinetsreactie op toekomstig

Nadere informatie

Vruchtbare Kringloop Overijssel

Vruchtbare Kringloop Overijssel Vruchtbare Kringloop Overijssel Resultaten KringloopWijzers 2014 en 2015 Vergelijking met Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers Gerjan Hilhorst (WUR De Marke) Samenvatting In het project Vruchtbare Kringloop

Nadere informatie

Bemesting en Kringloopwijzer Gerrit Bossink Dier / Bodem / Bemesting /Gewas / Teelt. 2. Grondmonster analyse: Grasland / Bouwland

Bemesting en Kringloopwijzer Gerrit Bossink Dier / Bodem / Bemesting /Gewas / Teelt. 2. Grondmonster analyse: Grasland / Bouwland Bemesting en Kringloopwijzer 2016-2018 Gerrit Bossink Dier / Bodem / Bemesting /Gewas / Teelt 1 Agenda 1. Basis kennis bodem 2. Grondmonster analyse: Grasland / Bouwland 3. Kringloopwijzer Efficiënt Bemesten:

Nadere informatie

Stap 1. Ga naar www.koeienenkansen.nl en klik onder het kopje Producten en Tools op Kringloopwijzer.

Stap 1. Ga naar www.koeienenkansen.nl en klik onder het kopje Producten en Tools op Kringloopwijzer. De KringloopWijzer De KringloopWijzer brengt voor een specifiek bedrijf eenvoudig de mineralenkringlopen in beeld. Uit de kringlopen volgen dan weer kringloopscores als excreties van stikstof en fosfaat,

Nadere informatie

Hoe haal ik voordeel uit de KringloopWijzer?

Hoe haal ik voordeel uit de KringloopWijzer? Hoe haal ik voordeel uit de KringloopWijzer? NISCOO Heerenveen Zwier van der Vegte, Bedrijfsleider KTC De Marke Het belang van lage verliezen Mineralenverliezen belasten het milieu: Overheid wil dit beperken

Nadere informatie

Protocol voor het invoeren van de Kringloopwijzer op de CRV website

Protocol voor het invoeren van de Kringloopwijzer op de CRV website Protocol voor het invoeren van de Kringloopwijzer op de CRV website 1. Log in op CRV en ga aan de linkerkant van het scherm naar Mestbeleid tot en met 2016 en klik bij nummer 9 (Kringloopwijzer) op Invoer.

Nadere informatie

KringloopWijzer resultaten

KringloopWijzer resultaten KringloopWijzer resultaten 2014-2016 Vruchtbare Kringloop Overijssel Gerjan Hilhorst en Marleen Plomp (Wageningen Livestock Research) Samenvatting Deelnemers project Vruchtbare Kringloop Overijssel De

Nadere informatie

Handleiding invullen van KringloopWijzer in de Centrale Database

Handleiding invullen van KringloopWijzer in de Centrale Database Handleiding invullen van KringloopWijzer in de Centrale Database Inhoud Inloggen op Mijn KringloopWijzer... 3 Invullen van de KringloopWijzer... 4 Bedrijf... 5 Klimaat... 6 Elektriciteit... 8 Aardgas...

Nadere informatie

KringloopWijzer. BEC de koolstofkringloop bedrijfsspecifiek in beeld Michel de Haan & Roselinde Goselink

KringloopWijzer. BEC de koolstofkringloop bedrijfsspecifiek in beeld Michel de Haan & Roselinde Goselink KringloopWijzer BEC de koolstofkringloop bedrijfsspecifiek in beeld Michel de Haan & Roselinde Goselink de KringloopWijzer Overeenkomst KringloopWijzer: bedrijf scoren 1. - voeding/excretie N, P 2. -

Nadere informatie

Uitvoering Kringloopwijzer. Tussenrapportage Eindredactie: Barend Meerkerk PPP-Agro Advies

Uitvoering Kringloopwijzer. Tussenrapportage Eindredactie: Barend Meerkerk PPP-Agro Advies 212-213 Uitvoering Kringloopwijzer Tussenrapportage Eindredactie: Barend Meerkerk PPP-Agro Advies 6-5367143 b.meerkerk@ppp-agro.nl 212-213 Uitvoering Kringloopwijzer Tussenrapportage Door: Barend Meerkerk,

Nadere informatie

Fosfaatklasse. Grondmonster

Fosfaatklasse. Grondmonster Bijlage 1: Bedrijf & percelen 1.1. BEDRIJFSGEGEVENS Bedrijfsgegevens Opteren voor derogatie Derogatie toegestaan Biologisch Ja Ja Nee 1.2. PERCELEN Perceelsnummer & naam Opp. (ha) Topoperceel Grondsoort

Nadere informatie

Moderne grasmengsels voor circulaire melkveehouderij

Moderne grasmengsels voor circulaire melkveehouderij Moderne grasmengsels voor circulaire melkveehouderij Smart Fertilization day Edward Ensing, november 2018 Bemesting wordt belangrijker Circulaire landbouw afval bestaat niet Doelstelling: Eiwit van eigen

Nadere informatie

Via uitvoer CRV Mineraal kringloopwijzer invullen

Via uitvoer CRV Mineraal kringloopwijzer invullen Handleiding: Via uitvoer CRV Mineraal kringloopwijzer invullen Auteurs: Aart Evers, Michel de Haan, Gerjan Hilhorst, Barend Meerkerk, Jan Voets, Jouke Oenema; Wageningen UR ism PPP agro advies Voor meer

Nadere informatie

Handleiding invullen van KringloopWijzer in de Centrale Database

Handleiding invullen van KringloopWijzer in de Centrale Database Handleiding invullen van KringloopWijzer in de Centrale Database Inhoud Inloggen op Mijn KringloopWijzer... 3 Invullen van de KringloopWijzer... 4 Bedrijf... 5 Klimaat... 6 Dier... 7 Veestapel... 7 Graasdieren...

Nadere informatie

Handleiding invullen van Kringloopwijzer in de Centrale Database

Handleiding invullen van Kringloopwijzer in de Centrale Database Handleiding invullen van Kringloopwijzer in de Centrale Database Inhoud 1. Inloggen op Mijn Kringloopwijzer... 3 1.1 Machtigingen... 3 2. Invullen van de Kringloopwijzer... 4 3. Bedrijf... 5 4. Klimaat...

Nadere informatie

CRV Mineraal Bedrijfsspecifieke excretie

CRV Mineraal Bedrijfsspecifieke excretie Bedrijfsspecifieke excretie In samenwerking met: Verwerkingsdatum 27/05/14 blad 1/3 Voergegevens Voorraad begin Hoeveelheid VEM Re (g) N (g) P (g) 425960 Graskuil 160 pakken 140* 39810 890 187.5 30.0 4.1

Nadere informatie

Handleiding: Aan de slag met de KringloopWijzer. Auteurs:

Handleiding: Aan de slag met de KringloopWijzer. Auteurs: Handleiding: Aan de slag met de KringloopWijzer Auteurs: Aart Evers, Michel de Haan, Gerjan Hilhorst, Barend Meerkerk, Jan Voets, Jouke Oenema; Wageningen UR ism PPP agro advies Voor meer informatie www.mijnkringloopwijzer.nl

Nadere informatie

Uitslag KringloopWijzer

Uitslag KringloopWijzer Uitslag KringloopWijzer Bedrijfspecifieke excretie melkvee Bedrijfs-kringloopscore Jaaropgave : 2015 Omschrijving : Kringloopwijzer 2015 - Plomp Agro VOF Naam veehouder : Plomp Agro VOF Straat + huisnummer

Nadere informatie

Uitslag Kringloopwijzer

Uitslag Kringloopwijzer Uitslag Kringloopwijzer Bedrijfspecifieke excretie melkvee Bedrijfs-kringloopscore Jaaropgave : 2012 Omschrijving : De Marke KW 2012 Naam veehouder : Melkveeproefbedrijf De Marke Straat + huisnummer :

Nadere informatie

Duurzaamheid van melkveebedrijven in Noord-Nederland

Duurzaamheid van melkveebedrijven in Noord-Nederland Duurzaamheid van melkveebedrijven in Noord-Nederland Variatie in milieu-indicatoren tussen bedrijven in opdracht van Greenlincs Juni 2015, Co Daatselaar, Henri Prins en Tanja de Koeijer LEI Report 2015-087

Nadere informatie

Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer. Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer

Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer. Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer Januari 2013 Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer Herman van Schooten (WUR-LR) Hans Dirksen (DMS) Januari 2013 Inleiding

Nadere informatie

Mest Mineralen Kringloopwijzer

Mest Mineralen Kringloopwijzer Mest Mineralen Kringloopwijzer 24 november 2015 Studieclub Rundveehouderij Beers-Haps Toon van der Putten Optimus advies 0412-622005 www.optimus-advies.nl even voorstellen Beroepsmatige achtergrond: Landbouwkundig

Nadere informatie

Varianten binnen de wet Verantwoorde Groei Melkveehouderij

Varianten binnen de wet Verantwoorde Groei Melkveehouderij Varianten binnen de wet Verantwoorde Groei Melkveehouderij Carin Rougoor en Frits van der Schans CLM Onderzoek en Advies Achtergrond Begin juli 2014 heeft staatssecretaris Dijksma het voorstel voor de

Nadere informatie

ZOMER EXCURSIES 2012 KRINGLOOP SAMEN- WERKING BODEM BENUTTING ARBEIDS- EFFICIENTIE KOE- KOMPAS MEST BENUTTING WEGEN VOER-

ZOMER EXCURSIES 2012 KRINGLOOP SAMEN- WERKING BODEM BENUTTING ARBEIDS- EFFICIENTIE KOE- KOMPAS MEST BENUTTING WEGEN VOER- ZOMER EXCURSIES 2012 Verdiep uw kennis en verbeter uw duurzaamheidsprestaties via ons aanbod van excursies in de zomer van 2012! KRINGLOOP ARBEIDS- EFFICIENTIE SAMEN- WERKING BODEM BENUTTING 1 2 3 4 VOER-

Nadere informatie

Bedrijfsspecifieke fosfaatgebruiksnormen (BEP): onderbouwing en verkenning in de praktijk

Bedrijfsspecifieke fosfaatgebruiksnormen (BEP): onderbouwing en verkenning in de praktijk Bedrijfsspecifieke fosfaatgebruiksnormen (BEP): onderbouwing en verkenning in de praktijk Juli 2011 Rapport nr. 60 Rapport Plant Research International nr. 400 Colofon Uitgever Wageningen UR Livestock

Nadere informatie

RUWVOER+ Optimaliseer uw ruwvoerproces

RUWVOER+ Optimaliseer uw ruwvoerproces Grasgroen meststoffen 2016 RUWVOER Optimaliseer uw ruwvoerproces We nemen het dier als uitgangspunt, want zij maakt ruwvoer tot waarde. Onze Ruwvoer aanpak biedt betere handvatten ter optimalisatie van

Nadere informatie

Grondgebruik (ha) Grasland 27,00 Bouwland 5,00. Aantal graasdieren (incl. uitgeschaard naar natuurterrein) 100 Melkkoeien 90,0

Grondgebruik (ha) Grasland 27,00 Bouwland 5,00. Aantal graasdieren (incl. uitgeschaard naar natuurterrein) 100 Melkkoeien 90,0 1. CONCLUSIES 1.1. BEDRIJFSSITUATIE Grondgebruik (ha) Grasland 27,00 Bouwland 5,00 Aantal graasdieren (incl. uitgeschaard naar natuurterrein) 100 Melkkoeien 90,0 Melkproductie (totaal per jaar) 765.000

Nadere informatie

Handleiding voor invullen excretiewijzer (BEX, BEA)

Handleiding voor invullen excretiewijzer (BEX, BEA) Handleiding voor invullen excretiewijzer (BEX, BEA) De excretiewijzer berekent de bedrijfsspecifieke excretie van stikstof en fosfaat via de mest (BEX). Daarnaast kan dit programma ook de bedrijfsspecifieke

Nadere informatie

Analyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers

Analyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers Analyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers Marleen Plomp en Gerjan Hilhorst (Wageningen Livestock Research) Maart 217 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Dataset...

Nadere informatie

www.boerenverstand.nl/blog/projecten/praktijknetwerk-loonwerker-maakt-de-kringloop-wijzer/ 27 januari 2015

www.boerenverstand.nl/blog/projecten/praktijknetwerk-loonwerker-maakt-de-kringloop-wijzer/ 27 januari 2015 Loonwerker maakt melkveehouder kringloopwijzer! www.boerenverstand.nl/blog/projecten/praktijknetwerk-loonwerker-maakt-de-kringloop-wijzer/ 27 januari 2015 http://www.boerenverstand.nl/blog/projecten/praktijknetwerk-loonwerker-maakt-de-kringloop-wijzer/

Nadere informatie

Kansen voor mestscheiding

Kansen voor mestscheiding Kansen voor mestscheiding Studiemiddag Inagro 29 maart 2012 Gerjan Hilhorst Livestock Research De Marke Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen

Nadere informatie

Informa(emiddag bodem & kringlooplandbouw

Informa(emiddag bodem & kringlooplandbouw Informa(emiddag bodem & kringlooplandbouw 13:30 Ontvangst met koffie 13:50 Welkomstwoord Jan van der Staak, vakgroep Rundveehouderij 14:00 Kringloopwijzer en doorkijk Frank Verhoeven, Boerenverstand 14:30

Nadere informatie

WINTER WORKSHOPS BODEM BEHEER RUWVOER KWALITEIT EIGEN LAND JONGVEE OPFOK VOER EFFICIENTIE LICENTIE

WINTER WORKSHOPS BODEM BEHEER RUWVOER KWALITEIT EIGEN LAND JONGVEE OPFOK VOER EFFICIENTIE LICENTIE WINTER WORKSHOPS FOSFAAT 1 2 3 4 JONGVEE OPFOK VOER VAN EIGEN LAND VOER EFFICIENTIE BODEM BEHEER WEB 2.0 RUWVOER KWALITEIT SPUIT- LICENTIE 5 6 7 8 Eindsprint Duurzaam Boer Blijven Melk moet niet alleen

Nadere informatie

Land- en Tuinbouw Organisatie Noord

Land- en Tuinbouw Organisatie Noord Land- en Tuinbouw Organisatie Noord Notitie Meedoen aan de pilot? U overweegt mee te doen aan de pilot evenwichtsbemsting fosfaat (BEP pilot). Maak zelf de afweging of het in uw situatie zinvol is. Hieronder

Nadere informatie

Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen. VK Loonwerkers Najaar 2018

Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen. VK Loonwerkers Najaar 2018 Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen VK Loonwerkers Najaar 2018 Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door: Methaan Lachgas Kooldioxide Ammoniak Nitraat Fosfaat Milieuopgave melkveehouderij 1 Ammoniak

Nadere informatie

Bemesting Gras Hogere ruwvoeropbrengst

Bemesting Gras Hogere ruwvoeropbrengst Bemesting Gras 2017 Hogere ruwvoeropbrengst oktober 2016 Top Flow entec fl voor in drijfmest Top Flow entec fl: hogere benutting stikstof uit drijfmest Plant N 2 O lachgas Organische stikstof Mineralisatie

Nadere informatie

Beter stikstofadvies voor grasland op komst

Beter stikstofadvies voor grasland op komst Beter stikstofadvies voor grasland op komst Kees-Jan van Dam, Theun Vellinga Er komt een beter stikstofadvies voor grasland. De Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen heeft eind 1997 de contouren

Nadere informatie

Equivalente Maatregelen en KringloopWijzer Akkerbouw. Jaap Schröder

Equivalente Maatregelen en KringloopWijzer Akkerbouw. Jaap Schröder Equivalente Maatregelen en KringloopWijzer Akkerbouw Jaap Schröder Inhoud nitraat-bodemoverschot-gebruiksnorm-bemestingsadvies Equivalente Maatregelen KringloopWijzer Akkerbouw Conclusies = Presentatie

Nadere informatie

Mesdag Zuivelfonds NLTO

Mesdag Zuivelfonds NLTO Onderwerpen Mesdagfonds Actuele thema s die keuze vragen Onderzoek uitspoeling stikstof (WUR) Onderzoek vastlegging CO2 (AEQUATOR) Conclusie en aanbevelingen Mesdag Zuivelfonds NLTO Ontstaan: fonds kwaliteit

Nadere informatie

HANDLEIDING PROEFTUIN-BEA VOOR MELKVEEHOUDERS (versie 2015)

HANDLEIDING PROEFTUIN-BEA VOOR MELKVEEHOUDERS (versie 2015) HANDLEIDING PROEFTUIN-BEA VOOR MELKVEEHOUDERS (versie 2015) Mei 2015 Proeftuin Natura 2000 Overijssel wordt mede mogelijk gemaakt door: VOORWOORD De Proeftuin-BEA is een initiatief van Proeftuin Natura

Nadere informatie

Kringlopen sluiten! kansen voor de melkveehouderij. Bijeenkomst Niscoo 15 november Projecten. Klara 34. Klara 34

Kringlopen sluiten! kansen voor de melkveehouderij. Bijeenkomst Niscoo 15 november Projecten. Klara 34. Klara 34 Projecten Kringlopen sluiten! kansen voor de melkveehouderij Frank Verhoeven Boerenverstand Presentatie 15 november 2011 www.boerenverstand.org Duurzaam Boer Blijven in Drenthe > Bouwt voort op Bedreven

Nadere informatie

Protocol invullen Kringloopwijzer Stand-alone versie. December 2016

Protocol invullen Kringloopwijzer Stand-alone versie. December 2016 Protocol invullen Kringloopwijzer Stand-alone versie December 2016 Dit protocol is bedoeld om de kringloopwijzer in te vullen in de stand-alone versie van de Kringloopwijzer. Voor het invullen van de Kringloopwijzer

Nadere informatie

Wettelijke normen ten aanzien van bodem en gewas in relatie tot de KringloopWijzer

Wettelijke normen ten aanzien van bodem en gewas in relatie tot de KringloopWijzer Wettelijke normen ten aanzien van bodem en gewas in relatie tot de KringloopWijzer J.J. Schröder, H.F.M. Aarts, J. Oenema & J.W. Reijs Rapport 623 Wettelijke normen ten aanzien van bodem en gewas in relatie

Nadere informatie

Strategisch(er) stikstof bemesten op melkveebedrijven

Strategisch(er) stikstof bemesten op melkveebedrijven Strategisch(er) stikstof bemesten op melkveebedrijven Welke stikstof-bemestingsadvies gebruik je als stikstof knelt? Jantine van Middelkoop, Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen Gebruiksnormen

Nadere informatie

Ervaringen met voederbieten

Ervaringen met voederbieten 172 e themadag NVWV t Beste bouwplan Ervaringen met voederbieten Erik Smale Groot Steinfort Introductie Tuesday 18 October 2016 Dare to Dairy Environment & Biodiversity Iets over mijzelf Groot Steinfort

Nadere informatie

Voeding, Melkproductie en Mineralen efficiëntie. Zwier van der Vegte. Hilde Haasken Gert-Jan Nijhoff

Voeding, Melkproductie en Mineralen efficiëntie. Zwier van der Vegte. Hilde Haasken Gert-Jan Nijhoff 2011 Voeding, Melkproductie en Mineralen efficiëntie Opdrachtgever: Door: KTC De Marke Zwier van der Vegte Hilde Haasken Gert-Jan Nijhoff Is er een relatie tussen voeding, melkproductie en mineralen efficiëntie?

Nadere informatie

Groeimogelijkheden verkend bij AMvB grondgebonden melkveehouderij

Groeimogelijkheden verkend bij AMvB grondgebonden melkveehouderij Groeimogelijkheden verkend bij AMvB grondgebonden melkveehouderij Eventuele Aart Evers Michel de Haan subtitel Op 29 maart heeft staatsecretaris Sharon Dijksma voorstellen voor de Algemene Maatregel van

Nadere informatie

Verkenning mogelijkheden betere nutriënten benutting, en lagere kosten met GRASSA!

Verkenning mogelijkheden betere nutriënten benutting, en lagere kosten met GRASSA! Verkenning mogelijkheden betere nutriënten benutting, en lagere kosten met GRASSA! Wim Honkoop en Bas Aarts PPP Agro Advies 4-12-2015 Inhoudsopgave 1 - Inleiding... 4 2 Samenvatting.... 5 3 - Achtergrond...

Nadere informatie

Met welke maatregelen kunt u ook in 2015 goede snijmaïs verbouwen?

Met welke maatregelen kunt u ook in 2015 goede snijmaïs verbouwen? Met welke maatregelen kunt u ook in 2015 goede snijmaïs verbouwen? Jaap Schröder, Wageningen UR Inhoud Wat is er anders vanaf 2015? Bedreigt dat de bodemkwaliteit en opbrengst? Zo ja, zijn er maatregelen

Nadere informatie

Lager bodemoverschot door hogere benutting

Lager bodemoverschot door hogere benutting Lager bodemoverschot door hogere benutting Resultaten KringloopWijzers 2013 t/m 2016 Resultaten stikstofmetingen 2014 t/m 2016 Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers Gerjan Hilhorst en Marleen Plomp

Nadere informatie

Graslandvernieuwing is investeren in hoogwaardig ruwvoer. Edward Ensing

Graslandvernieuwing is investeren in hoogwaardig ruwvoer. Edward Ensing Graslandvernieuwing is investeren in hoogwaardig ruwvoer Edward Ensing Graslandvernieuwing nodig? Nee, waarom graslandvernieuwing? Voer genoeg? Geen vooruitgang rassen? Gras is groen en groeit vanzelf?

Nadere informatie

Juiste bepaling van kuildichtheden t.b.v. voorraadberekening voor BEX en BEP Samenvatting van het onderzoek

Juiste bepaling van kuildichtheden t.b.v. voorraadberekening voor BEX en BEP Samenvatting van het onderzoek Juiste bepaling van kuildichtheden t.b.v. voorraadberekening voor BEX en BEP Samenvatting van het onderzoek Herman van Schooten, Wageningen UR Livestock Research Gerard Abbink, BlggAgroXpertus December

Nadere informatie

Uitslag KringloopWijzer

Uitslag KringloopWijzer Uitslag KringloopWijzer Bedrijfspecifieke excretie melkvee Bedrijfs-kringloopscore Jaaropgave : 2013 Omschrijving : De Marke KLW 2013 Naam veehouder : Melkveeproefbedrijf De Marke Straat + huisnummer :

Nadere informatie

Review Project Kringloopwijzer ( , Imke de Boer)

Review Project Kringloopwijzer ( , Imke de Boer) Review Project Kringloopwijzer (18-1-2013, Imke de Boer) In het review is opgenomen - Werkplan 2012 en 2013; - Organisatieplan; - Communicatieplan; - Rekentool; - Achtergrond documenten (i.e. BEX, BEA,

Nadere informatie

Tempel A D V I E S. Agrarisch adviesbureau. in Lunteren. Ir. FCA van den Tempel Tel

Tempel A D V I E S. Agrarisch adviesbureau. in Lunteren. Ir. FCA van den Tempel Tel Agrarisch adviesbureau in Lunteren Bestemmingsplannen Vergunningen Bedrijfsplannen Mestwetgeving Subsidies Gecombineerde opgaven Pachtzaken Etc. Ir. FCA van den Tempel Tel. 0318-478807 WWW.TEMPELADVIES.NL

Nadere informatie

De bodem onder de kringloop Hou rekening met organische stof

De bodem onder de kringloop Hou rekening met organische stof Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl De bodem onder de kringloop Hou rekening met organische stof Marjoleine Hanegraaf

Nadere informatie

Forfaitaire waarden met betrekking tot de veestapel in relatie tot de KringloopWijzer

Forfaitaire waarden met betrekking tot de veestapel in relatie tot de KringloopWijzer Forfaitaire waarden met betrekking tot de veestapel in relatie tot de KringloopWijzer Frans Aarts & Léon Šebek Forfaitaire waarden met betrekking tot de veestapel in relatie tot de KringloopWijzer Frans

Nadere informatie

Gras levert meer op dan melk

Gras levert meer op dan melk Webinar Amazing Grazing met Tom Keuper interview met Paul Galama Aanvang: 20.30 uur Gras levert meer op dan melk 1 Nieuwe Oogst 21 februari 2015 115 melkkoeien 50 stuks jongvee 54 ha gras 44 ha beweidbaar

Nadere informatie

Van Gangbaar naar Biologisch. Drijfveren en uitdagingen van een omschakelingsproces

Van Gangbaar naar Biologisch. Drijfveren en uitdagingen van een omschakelingsproces Van Gangbaar naar Biologisch Drijfveren en uitdagingen van een omschakelingsproces Even voorstellen Boerderij De Bonte Parels Rutger en Christianne Hennipman Thijs (4) en Tobias (2) Boerderij De Bonte

Nadere informatie

Protocol Centrale Database Kringloopwijzer

Protocol Centrale Database Kringloopwijzer Protocol Centrale Database Kringloopwijzer December 2016 Dit protocol is bedoeld om de kringloopwijzer in te vullen in de Centrale Database. Voor het invullen van de stand alone versie van de kringloopwijzer

Nadere informatie

Inhoud. Jongerencongresdag. Niels Achten. Inhoud. Niels Achten. Melkvee management. Voorstellen Wat is management? Bedrijfsplan Kengetallen Conclusies

Inhoud. Jongerencongresdag. Niels Achten. Inhoud. Niels Achten. Melkvee management. Voorstellen Wat is management? Bedrijfsplan Kengetallen Conclusies Jongerencongresdag Melkvee management Niels Achten niels.achten@liba.be Inhoud 1 2 Inhoud Niels Achten 3 4 Niels Achten 5 6 1 Liba Vlaamse studie (2012) Sinds 1991 360 cliënten melkveehouders Gemiddeld

Nadere informatie

Perspectief Regionale voercentra

Perspectief Regionale voercentra Perspectief Regionale voercentra Aanjager voor optimaliseren op gebiedsniveau Onderwijs Dronten, 22 november 2012 Paul Galama Onderwerpen Waarom voercentrum? Hoe werkt het in praktijk? Gevolgen voor kostprijs

Nadere informatie

Hoe maak ik mijn bedrijf klimaatvriendelijk?

Hoe maak ik mijn bedrijf klimaatvriendelijk? 2018 Hoe maak ik mijn bedrijf klimaatvriendelijk? De ervaringen van VKA-kennisgroep Melk & Klimaat Voorwoord We hebben een oplossing Er is een klimaatprobleem. Daarover voeren we binnen Vruchtbare Kringloop

Nadere informatie

/ GES dag STERKER WORDEN, DWARS DOOR ALLE VERANDERINGEN HEEN

/ GES dag STERKER WORDEN, DWARS DOOR ALLE VERANDERINGEN HEEN l.vandellen@acconavm.nl / 058-2887887 GES dag 14-11-2013 STERKER WORDEN, DWARS DOOR ALLE VERANDERINGEN HEEN Wat telt na 2015? Durk hat in stal bout Dierplaatsen? Mest Of toch grond? Gewoon dóórgaan is

Nadere informatie