De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen

Transcriptie

1 De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de bachelor-, master- en master-na-masteropleidingen Politieke Wetenschappen aan de Vlaamse Universiteiten Brussel December 2007

2

3 De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de bachelor-, master- en master-na-masteropleidingen Politieke Wetenschappen aan de Vlaamse Universiteiten Brussel December 2007

4 De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen Een gedrukte versie van dit rapport kan tegen betaling bekomen worden op: VLIR-secretariaat, Egmontstraat 5, 1000 Brussel T +32 (0) F +32 (0) cel.kwaliteitszorg@vlir.be - Het rapport is elektronisch beschikbaar op Wettelijk depot D/2007/2939/8

5 Voorwoord van de voorzitter van de VLIR Dit rapport bevat de bevindingen van de visitatiecommissie die de academische opleidingen in de Politieke Wetenschappen aan de Vlaamse universiteiten heeft geëvalueerd. De commissie heeft haar taak uitgevoerd in de periode februari tot oktober 2007, met inbegrip van het bezoek aan de opleidingen. Dat initiatief kadert in de opdracht die de Vlaamse overheid gaf aan de Vlaamse universiteiten en aan de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) betreffende de externe kwaliteitszorg van het academisch onderwijs. De commissie heeft de visitatieprocedure gevolgd zoals die is vastgelegd in de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR/VLHORA (Brussel, februari 2005). Naast relevante suggesties en aanbevelingen in het kader van de continue verbetering van het academisch onderwijs, formuleert de commissie een beoordeling en geeft zij een evaluatiescore aan de zes onderwerpen en onderliggende facetten van het accreditatiekader van de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). Samen met de kwalitatieve beoordelingen vormen die scores in de opleidingsrapporten een belangrijk element ten behoeve van de accreditatiebesluiten van de NVAO. Het visitatierapport is in de eerste plaats bedoeld voor de betrokken opleidingen en in het bijzonder gericht op de handhaving en verbetering van de kwaliteit ervan. Daarnaast beoogt het rapport ook de samenleving objectief in te lichten over de kwaliteit van de geëvalueerde opleidingen. Daartoe zijn de visitatierapporten publiek gemaakt op de webstek van de VLIR ( De lezer moet er rekening mee houden dat het visitatierapport een momentopname is en slechts één fase vertegenwoordigt in het proces van blijvende zorg voor onderwijskwaliteit. Al na korte tijd kunnen de opleidingen immers grondig zijn gewijzigd en verbeterd, mee in antwoord op de resultaten van interne onderwijsevaluaties door de universiteiten zelf of als reactie op aanbevelingen van de betrokken visitatiecommissie. Tijdens de onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen, kort na de afgelegde bezoeken, is Prof. dr. B. Tromp, voorzitter van de commissie, heel onverwacht overleden. De VLIR, de leden van de visitatiecommissie en de academische opleidingen betreuren het plotse heengaan van Prof. B. Tromp. Zij danken Prof. dr. P. Vercauteren voor zijn bereidheid om het voorzitterschap van de commissie voor het verdere verloop van de visitatie op zich te willen nemen. Graag dank ik de visitatiecommissie voor de tijd die zij geïnvesteerd heeft in de doorlichting van de opleidingen, maar ook voor de grote deskundigheid waarmee zij haar opdracht heeft uitgevoerd.

6 Deze visitatie was enkel mogelijk dankzij de inzet van velen die binnen de universiteiten betrokken waren bij de voorbereiding en uitvoering ervan. Ik ben hen daarvoor zeer erkentelijk. Het is mijn hoop dat zij de positieve opmerkingen van de visitatiecommissie mogen ervaren als een bevestiging van hun inspanningen en tevens een bijkomende stimulans vinden in de geformuleerde aanbevelingen ten einde de kwaliteit van het academisch onderwijs verder te verbeteren en te versterken. Prof. dr. Marc Vervenne Voorzitter VLIR

7 Voorwoord van de visitatiecommissie politieke wetenschappen Deel uitmaken van een visitatiecommissie is voor iedereen een diepgaande ervaring, zowel op professioneel als op persoonlijk vlak. Deze ervaring impliceert dat iedereen het beste van zichzelf geeft en bij een dergelijke opdracht is de invulling van de rol door de voorzitter doorslaggevend voor de sfeer die in de visitatiecommissie heerst. In dit opzicht is het voorzitterschap door professor B. Tromp voorbeeldstellend en verdient hij alle eer voor de resultaten van deze visitatiecommissie. Op zeer korte tijd is hij erin geslaagd, om door zijn open en constructieve geest een aangename groepssfeer te creëren binnen de visitatiecommissie. Zijn diplomatieke houding en zijn zin voor humor creëerden een zeer aangename sfeer binnen de visitatiecommissie tijdens de uitvoering van haar werkzaamheden. Prof. Bart Tromp toonde zich een echte leider tijdens het uitvoeren van de ons toevertrouwde opdracht en werd daardoor ook het natuurlijk middelpunt van de visitatiecommissie. Hij heeft een zeldzame evenwichtige kwaliteit tentoon gespreid die zich situeert tussen een grondige professionele degelijkheid en een grote aandacht voor alle menselijke dimensies van de opdracht van de visitatiecommissie. Zijn professionele degelijkheid heeft hem nooit belet om de verschillende aspecten van onze opdracht in de juiste proportie te zien en om de diverse nuances tot uiting te brengen in de evaluaties van de te visiteren opleidingsprogramma s. Zijn sterke gehechtheid aan de menselijke dimensie wordt zowel door de diepte als door de zachtheid van zijn persoonlijkheid verklaard. Hij heeft altijd veel respect getoond voor alle leden van de visitatiecommissie en voor alle personen, ongeacht hun status, die we bij het uitvoeren van onze opdracht hebben ontmoet. In zeer korte tijd, is prof. Bart Tromp onvervangbaar geworden voor de visitatiecommissie. Daarenboven was hij een briljante geest die deze commissie leidde. Hij was bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, Senior Research Fellow van het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen Clingendael, politiek columnist van Het Parool en De Gelderlander, en commentator internationale politiek van Elsevier. Hij was gespecialiseerd in de theorie en geschiedenis van de internationale betrekkingen. Het hoge niveau en de hoge waarde van zijn professionele werkzaamheden, ondermeer in het domein van de wereldsysteemtheorie, hebben ervoor gezorgd dat hij een grote erkenning geniet in Vlaanderen en in Nederland. Het was daardoor vanzelfsprekend dat zijn wetenschappelijk leiderschap een internationale dimensie heeft aangenomen op het vlak van de politieke wetenschappen. Wij hebben, door het plotse heengaan van prof. Bart Tromp, allen een goede collega en een sterke personaliteit verloren die ons inmiddels zo vertrouwd en nabij was. Het is dan ook met een diepe ontroering dat wij aan hem eer brengen en hem onze grote dankbaarheid uitdrukken.

8 De commissie bezocht de academische opleidingen in de politieke wetenschappen aan de Vlaamse universiteiten met als opdracht een oordeel te geven over de bache lor, de masteropleidingen en de master-na-master opleidingen politieke wetenschappen. De visitatiecommissie heeft daartoe een zorgvuldige studie gemaakt van elke opleiding en baseerde zich daarbij in eerste instantie telkens op het door de opleiding samengestelde zelfevaluatierapport. Tijdens de bezoeken aan de instellingen zijn de uitvoerige gesprekken en de dikwijls boeiende discussies die de commissie voerde met studenten, alumni en het personeel van de opleidingen een goede, noodzakelijke aanvullende bron van informatie gebleken bij het zelfevaluatierapport om tot een waarheidsgetrouw oordeel te komen over elke opleiding. Deze visitatiecommissie heeft met veel inzet en in grote eensgezindheid haar taak uitgevoerd. Dat had enerzijds te maken met de samenstelling van de commissie, waarin zowel zeer ervaren hoogleraren als jonge studenten, elk voor zich en in goede samenwerking, op uitstekende wijze hun rol hebben vervuld. Dat had anderzijds ook te maken met de zeer aangename wijze waarop de commissie overal is ontvangen en de grote openheid die wij van de zijde van de bezochte instellingen mochten ervaren. Graag wil ik op deze plaats de erkentelijkheid van de commissie verwoorden voor deze zowel vruchtbare als stimulerende ontmoetingen. De visitatiecommissie is de opleidingen erkentelijk voor de grote aandacht die de bezochte instellingen hebben besteed aan het opstellen van de zelfevaluatierapporten. Ze heeft eveneens de gastvrijheid waarmee zij bij de opleidingen is ontvangen zeer op prijs gesteld. De visitatiecommissie wil haar bijzondere waardering uitdrukken voor de wijze waarop mevr. dr. ir. Els Van Zele en mevr. Ilse De Vooght, de twee projectbegeleiders, stafmedewerkers van de VLIR, de commissie hebben bijgestaan bij de redactie van het visitatierapport. Als voorzitter wil ik alle leden van de visitatiecommissie hartelijk danken voor hun grote toewijding en de wederzijdse vertrouwensrelaties in alle stadia van de visitatieopdracht. Met de inzet van mevr. dr. ir. Els Van Zele en mevr. Ilse De Vooght en van de commissieleden, is de visitatiecommissie politieke wetenschappen erin geslaagd om een rapport in consensus op te stellen. Persoonlijk houd ik er ook aan om hier ook mijn dank uit te spreken, ten aanzien van de collega s in de politieke wetenschappen in Vlaanderen, omdat zij mij, door mij voor te dragen als kandidaat commissielid, de kans hebben gegeven om aan deze boeiende, intense en verrijkende ervaring deel te nemen. Prof. Dr. Pierre Vercauteren

9 Laat niet verloren gaan Laat niet verloren gaan. Niet het werken en zwoegen. Niet een ster aan de hemel. Niet een zaad in de aarde. Niet het lied in het hart van de mens. Laat niet verloren gaan de dromen noch het verlangen. De schoonheid niet die ons tot bloei brengt. Het lachen niet dat ons optilt. De tranen niet in de bedding van dit bestaan. Laat niet verloren gaan de voetstap van de geliefde. De klank van zijn stem niet. Zijn gloed, zijn moed en zijn trouw niet. Niet de hoop die hem rechthoudt. Niet het woord dat ons bijblijft. Niet de troost van nabijheid. Niet de naamloze leegte. De stilte nadien. Laat niet verloren gaan. Niet de moed ondanks alles. Niet de weg die gegaan wordt. Niet het vruchteloos hopen. Niet het lichaam gebroken. Niet het stemloos verdriet. Laat niet verloren gaan. Het licht in de ogen. Het land van belofte. Het geheim van dit leven. De kracht van de ziel. Laat niet verloren gaan. Geen naam. Geen ogenblik. Kris Gelaude

10

11 Inhoud Voorwoord van de voorzitter van de VLIR 3 Voorwoord van de voorzitter van de visitatiecommissie 5 In memoriam prof. Dr. Bart Tromp 7 Deel 1: Algemeen deel 11 I. De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen 13 II. Het referentiekader 21 III. Algemene bevindingen van de commissie 41 IV. De opleidingen in vergelijkend perspectief 47 V. Tabellen met scores, onderwerpen en facetten 67 : Opleidingsrapporten 75 I. Vrije Universiteit Brussel 77 II. Katholieke Universiteit Leuven 115 III. Katholieke Universiteit Leuven (MEPP) 157 IV. Universiteit Gent 189 V. Universiteit Gent Master of Conflict and Development 227 VI. Universiteit Antwerpen 265 VII. Universiteit Antwerpen 327 Bijlagen 373 Bijlage 1: Personalia van de leden van de Commissie 373 Bijlage 2: De bezoekschema s 381

12

13 Deel 1 Algemeen deel

14

15 IDe onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen 1 Inleiding In dit rapport brengt de Commissie Politieke Wetenschappen verslag uit van haar bevindingen over de academische bachelor, master en master na master opleidingen aan de Vlaamse universiteiten die zij in de periode februari mei 2007, in opdracht van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) heeft bezocht. Dit initiatief kadert in de werkzaamheden van de VLIR inzake externe kwaliteitszorg, waarmee de Vlaamse universiteiten gevolg geven aan de decretale verplichtingen terzake. 2 De betrokken opleidingen Ingevolge haar opdracht heeft de Commissie de volgende instellingen bezocht: - van 26 t.e.m. 28 februari 2007: Vrije Universiteit Brussel! Bachelor Politieke Wetenschappen! Master Politieke Wetenschappen! Master Overheidsmanagement - van 26 t.e.m. 30 maart 2007: Katholieke Universiteit Leuven! Bachelor in de Politieke en Sociale Wetenschappen afstudeerrichting Politieke Wetenschappen! Master in de Vergelijkende en Internationale Politiek! Master in het Overheidsmanagement en -beleid! Master of European Politics and Policies De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen 13 Deel 1

16 - van 18 t.e.m. 20 april 2007: Universiteit Gent! Bachelor Politieke Wetenschappen! Master Politieke Wetenschappen afstudeerrichting Nationale Politiek! Master Politieke Wetenschappen afstudeerrichting Internationale Politiek! Master EU-studies! Master of Conflict and Development - van 2 t.e.m. 5 mei 2007: Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en -beheer, Universiteit Antwerpen! Master of Governance and Development in Sub-Sahara Africa! Master of Development Evaluation and Management! Master of Globalisation and Development - van 14 t.e.m. 16 mei 2007: Universiteit Antwerpen! Bachelor Politieke Wetenschappen! Master Internationale Politiek! Master Politieke Communicatie! Master na master Internationale Betrekkingen en Diplomatie De volgorde van de bezoeken is uitsluitend bepaald door overwegingen van pragmatisch-organisatorische aard. De Commissie is zich ervan bewust dat deze volgorde, zij het impliciet, een invloed kan hebben gehad op de visitatie. Zij heeft er evenwel uiterst zorgvuldig over gewaakt dat in alle opzichten vergelijkbare beoordelingen en adviezen tot stand kwamen. 3 De Commissie 3.1. Samenstelling De samenstelling van de Commissie Politieke Wetenschappen werd op 14 maart 2007 bekrachtigd door de Erkenningscommissie Hoger Onderwijs. De Commissie werd vervolgens door de VLIR ingesteld bij besluit van 26 maart De Commissie had bij haar instelling de volgende samenstelling: Voorzitter: - Prof. Dr. B.A.G.M. Tromp, bijzonder hoogleraar in de theorie en geschiedenis der internationale betrekkingen, Universiteit Amsterdam en Senior Research Fellow, Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen Clingendael, Nederland. 14 De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen Deel 1

17 De andere vakdeskundige leden: - Prof. Mr Dr Ig Snellen, (em) hoogleraar bestuurskunde, Erasmus Universiteit Rotterdam en Rijksuniversiteit Leiden, Nederland. - Prof. Dr. P. Vercauteren, hoogleraar internationale betrekkingen en globalisering, Facultés Universitaires Catholiques de Mons (FUCAM), België. Onderwijsdeskundig lid: - Dhr. J. Perquy, ere administrateur-generaal van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR), België. Specifiek ten behoeve van de drie master-na-masterprogramma s aan het IOB, Universiteit Antwerpen werden aan de Commissie toegevoegd: Extra vakdeskundig lid: - Prof. Dr. M. E. Wuyts, professor in toegepaste kwantitatieve economie, Instituut voor Sociale Studies, den Haag, Nederland, visiting professor in Economics and Development studies, Open University, Milton Keynes, Engeland. De Ontwikkelingsexpert (ICP-evaluatie): - Dr. J. Lenvain, diensthoofd Kwaliteit, Methoden en Studies, Belgisch Technische Coöperatie (BTC), België. Lid van de VLIR-UOS-Evaluatiecommissie opleidingsprogramma s. Student-leden: - Dhr. D. Vanhaute, student Master Politieke Wetenschappen, Universiteit Antwerpen. - Dhr. F. François, student aanvullende opleiding Internationale Betrekkingen, Katholieke Universiteit Leuven. De leden die voor de beoordeling van de specifieke opleidingen aan het IOB, Universiteit Antwerpen, werden toegevoegd aan de Commissie hebben enkel deelgenomen aan de voorbereidende vergadering, het bezoek aan de IOB opleidingen en aan de redactie van het deelrapport van deze opleidingen. Aldus heeft prof. Dr. M. Wuyts enkel deelgenomen aan het bezoek aan de Master of Governance and Development in Sub-Sahara Africa, de Master of Development Evaluation and Management en de Master of Globalisation and Develop ment aan de Universiteit Antwerpen en aan de redactie van dit rapport. Aldus heeft dr. J. Lenvain enkel deelgenomen aan het bezoek aan de Master of Governance and Development in Sub-Sahara Africa, de Master of Development Evaluation and Management en de Master of Globalisation and Development aan de Universiteit Antwerpen en aan de redactie van dit rapport. De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen 15 Deel 1

18 De heer D. Vanhaute heeft als student, verbonden aan de Universiteit Antwerpen, niet deelgenomen aan de bezoeken aan de eigen universiteit. De heer F. François heeft als student, verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven, niet deelgenomen aan het bezoek aan de eigen universiteit. Beide studentleden hebben deelgenomen aan de voorbereidende vergadering. De heer D. Vanhaute heeft deelgenomen aan het bezoek aan de Universiteit Gent en de Katholieke Universiteit Leuven. De heer F. François heeft deelgenomen aan het bezoek aan de Vrije Universiteit Brussel, de Universiteit Antwerpen en het IOB, Universiteit Antwerpen. De studenten hebben enkel deelgenomen aan de beoordeling en de redactie van de opleidingen die zij hebben bezocht. Prof. dr. B.A.G.M. Tromp, voorzitter van de Commissie Politieke Wetenschappen heeft de voorbereiding en de bezoeken aan de opleidingen meegemaakt. Hij overleed op 20 juni Zijn ideeën, overwegingen en bevindingen zijn mee in overweging genomen tijdens de redactie van de deelrapporten. De Commissieleden betreuren ten zeerste het onverwachts overlijden van hun voorzitter. Prof. dr. P. Vercauteren heeft taken van de voorzitter van de Commissie vanaf de redactie van de deelrapporten op zich genomen. Mevrouw Ilse De Vooght en mevrouw dr. ir. Els Van Zele, stafmedewerkers van de Cel Kwaliteitszorg van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR), traden op als projectbegeleiders voor deze visitatie. Voor korte curricula vitae wordt verwezen naar Bijlage Taakomschrijving De opdracht aan de Commissie die in het instellingsbesluit is omschreven, luidt als volgt: - op basis van de door de faculteiten aan te leveren informatie en door middel van ter plaatse te voeren gesprekken zich een oordeel te vormen over de kwaliteit van de opleiding (inclusief de kwaliteit van de afgestudeerden) en over de kwaliteit van het onderwijsproces (inclusief de kwaliteit van de onderwijsorganisatie), mede gelet op de eisen/verwachtingen die voortvloeien uit de facultaire taak om iedere student voor te bereiden op de zelfstandige beoefening van de wetenschap of de beroepsmatige toepassing van wetenschappelijke kennis; - het formuleren van aanbevelingen om te komen tot kwaliteitsverbetering; - het beoordelen of de kwaliteit van de opleiding voldoet aan de beoordelingscriteria van het accreditatiekader en het geven van een integraal oordeel over de opleiding waarop de NVAO zich zal baseren bij de accreditatie; 16 De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen Deel 1

19 3.3. Werkwijze Voorbereiding Ter voorbereiding van de visitatie werd aan de instellingen gevraagd een uitgebreid zelfevaluatierapport op te stellen. De Cel Kwaliteitszorg van de VLIR heeft hiervoor een visitatieprotocol 1 ter beschikking gesteld, waarin de verwachtingen ten aanzien van de inhoud van het zelfevaluatierapport uitgebreid zijn beschreven. Het zelfevaluatierapport volgt het accreditatiekader. Naast feitelijke beschrijvingen per onderwerp en per facet van het accreditatiekader wordt aan de opleidingen ook gevraagd hun toekomstperspectieven kenbaar te maken en een kritische sterkte-zwakte analyse op het niveau van het onderwerp op te nemen in het zelfevaluatierapport. Daarnaast worden een aantal verplichte bijlagen opgenomen, onder andere een beschrijving van het programma, cursusbeschrijvingen, examenvragen en studentenen personeelstabellen. De Commissie ontvangt de zelfevaluatierapporten een aantal maanden voor het eigen lijke bezoek, waardoor zij de gelegenheid krijgt deze documenten vooraf zorgvuldig te bestuderen en het bezoek grondig voor te bereiden. De commissieleden worden bovendien verzocht om voor elke opleiding een tweetal eindverhandelingen te selecteren uit een lijst van recente eindverhandelingen. De geselecteerde eindverhandelingen worden eveneens een aantal weken voor het eigenlijke bezoek door de Cel Kwaliteitszorg aan de commissieleden bezorgd. Elk commissielid heeft bijgevolg per opleiding minstens twee eindverhandelingen grondig gelezen vooraleer het bezoek plaatsvindt. De Commissie hield haar installatievergadering op 15 februari Op dat ogenblik hadden de commissieleden het visitatieprotocol en de zelfevaluatierapporten reeds in hun bezit. Tijdens deze vergadering werden de commissieleden verder ingelicht over het visitatieproces en hebben zij zich concreet voorbereid op de af te leggen bezoeken. Verder heeft de Commissie op deze vergadering haar referentiekader geformuleerd (zie hoofdstuk II). Daarnaast werd het programma van de bezoeken opgesteld (zie bijlage 2) en werd een eerste bespreking gehouden van de zelfevaluatierapporten Bezoek aan de instellingen De tweede bron van informatie wordt gevormd door de gesprekken die de Commissie tijdens haar bezoeken aan de opleidingen heeft gevoerd met alle geledingen die betrokken zijn bij academische programma s in de Politieke Wetenschappen. Ook wordt aan de instellingen gevraagd als een derde bron van informatie om een veelheid van documenten ter inzage te leggen ten behoeve van de Commissie. Tijdens de bezoeken is voldoende tijd uitgetrokken om de Commissie de gelegen- 1 De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen 17 Deel 1

20 heid te geven om deze documenten te bestuderen. De documenten die typisch ter inzage van de Commissie worden gelegd, zijn: het leermateriaal (cursussen, handboeken, syllabi), portfolio s en verslagen van de studenten, verslagen van de belangrijke beleidsvormende of beleidsopvolgende organen (faculteitsraad, onderwijscommissies, departementsraden), documenten die betrekking hebben op de interne kwaliteitszorg (enquêteformulieren, niet-persoonsgebonden evaluatie van het onderwijs), documenten aangaande de procedures van curriculumherzieningen, voorbeelden van informatieverstrekking aan aspirant-studenten, etc. Bovendien worden nog enkele tientallen eindverhandelingen bijkomend ter inzage gelegd. Daar waar de Commissie het noodzakelijk achtte heeft zij bijkomende informatie opgevraagd tijdens het bezoek om haar oordeel goed te kunnen onderbouwen. Het bezoekschema voorziet naast gesprekken met het bestuur van de faculteit, de opleidingsverantwoordelijken, de studenten, de assistenten, de docenten en de facultaire en opleidingsgebonden beleidsmedewerkers steeds in een bezoek aan de faciliteiten (inclusief bibliotheek, practicalokalen en computerfaciliteiten), een gesprek met de afgestudeerden van de opleidingen en een spreekuur waarop de Commissie bijkomend leden van de opleiding kan uitnodigen of waarop personen op een vertrouwelijke wijze door de Commissie kunnen worden gehoord. De gesprekken die de Commissie heeft gevoerd, waren openhartig en verhelderend en vormden een goede aanvulling bij de lectuur van het zelfevaluatierapport. Aan het einde van het bezoek werden, na intern beraad van de Commissie, de voorlopige bevindingen mondeling aan de gevisiteerde opleidingen meegedeeld Rapportering Als laatste stap in het visitatieproces heeft de Commissie haar bevindingen, conclusies en aanbevelingen in voorliggend rapport vastgelegd. Bovendien geeft zij, overeenkomstig de bepalingen voor de visitaties in het kader van de accreditatie, een oordeel over de zes onderwerpen uit het accreditatiekader volgens een binaire beoordelingsschaal voldoende/onvoldoende en een integraal oordeel over de betrokken opleidingen. De opleidingsverantwoordelijken van de betrokken opleidingen werden in de gelegenheid gesteld om op het concept van het rapport te reageren alvorens de tekst van de rapporten definitief werd vastgelegd. 18 De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen Deel 1

21 4 Een korte terugblik op de visitatie De Commissie heeft conform haar opdracht het academisch onderwijs in de Politieke Wetenschappen in Vlaanderen nader bestudeerd en heeft de unieke gelegenheid gehad om onder vakgenoten te reflecteren en te debatteren over de aard, de kwaliteit en de toekomst van het academisch voortgezet onderwijs in diverse domeinen van de politieke wetenschappen. De Commissie heeft de haar toegewezen opdracht met veel belangstelling en toewijding uitgevoerd en waardeert in het bijzonder de openhartige gesprekken die zij voor alle opleidingen heeft kunnen voeren met alle geledingen van de opleiding, waardoor zij zich een goed beeld heeft kunnen vormen over de opleidingen. Tijdens de bezoeken heeft de Commissie steeds getracht, om op een kritische en constructieve wijze, voorstellen te formuleren voor de verdere verbetering van de individuele opleiding. De Commissie heeft in haar evaluatie ook de specificiteit van de universiteit en het geëvalueerde programma in overweging genomen. Zij heeft bijgevolg haar bevindingen en suggesties steeds gekaderd in de specifieke context van de opleiding. Voor de visitatie Politieke Wetenschappen is het VLIR-VLHORA-visitatieprotocol (Brussel, Februari 2005) gebruikt dat is afgestemd op de accreditatievereisten. Het visitatierapport zal ook worden gebruikt voor de accreditatieaanvraag van de betreffende opleidingen. Met het voorliggend rapport hoopt de Commissie dan ook een bijdrage te leveren tot de verdere positieve ontwikkeling van het academisch onderwijs in de opleidingen Politieke Wetenschappen in Vlaanderen. De Commissie wenst met het rapport in de eerste plaats een discussie op gang te brengen binnen de betrokken faculteiten en universiteiten met de bedoeling na te gaan op welke punten verbetering nodig is binnen de opleidingen en in welke mate dit binnen de gegeven randvoorwaarden te verwezenlijken is. Verder hoopt de Commissie dat het voorliggend rapport in zijn geheel ook aan de buitenwereld nuttige informatie verschaft en een goed inzicht geeft in de eigenheid en de kwaliteit van de gevisiteerde opleidingen. De Commissie is tot de conclusie gekomen dat de academische opleidingen in de Politieke Wetenschappen een goede kwaliteit hebben en hun afgestudeerden een goede academische vorming geven. In het licht van het verbeteringsperspectief drukt de Commissie de hoop uit dat dit rapport een positieve impuls zal geven aan de Vlaamse academische opleidingen om op basis van het goede onderzoeksniveau en het opleidingsniveau van de academische staf, die hun motivatie en enthousiasme voor de gevisiteerde opleidingen aan de Commissie aangetoond hebben, de opleidingsprogramma s nog verder te optimaliseren, rekening houdend met de nieuwe De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen 19 Deel 1

22 ontwikkelingen in het domein van de politieke wetenschappen, met de groeiende competitie tussen universiteiten in Europa, bevorderd door het Bolognaproces, en rekening houdend met de eigenheid, de onderzoeksspecificiteiten en de onderzoekssterkten die aanwezig zijn binnen de verschillende instellingen. De Commissie dankt de opleidingen voor de zorg die zij hebben besteed aan de samen stelling van het zelfevaluatierapport en zij was onder de indruk van de inzet en het enthousiasme van de staf, van de studenten en de alumni over de gevisiteerde opleidingen. De Commissie dankt de bestuurders, alle medewerkers, studenten en afgestudeerden van de betrokken opleidingen die door hun inspanningen tijdens de voorbereiding en door de open dialoog tijdens de bezoeken hebben bijgedragen tot het welslagen van deze visitatie. 5 Opzet en indeling van het rapport Het voorliggend rapport bestaat uit twee delen. In het eerste deel van het rapport beschrijft de Commissie in hoofdstuk II het referentiekader van waaruit zij de gevisiteerde opleidingen heeft beoordeeld. In hoofdstuk III worden de algemene bevindingen van de Commissie besproken. In hoofdstuk IV worden de bachelor- en master opleidingen in de Politieke Wetenschappen in vergelijkend perspectief geplaatst en in hoofdstuk V worden de toegekende scores in tabelvorm samengevat. De Commissie benadrukt dat de tabellen niet los van de rapporten kunnen geïnterpreteerd worden. In het tweede deel van het rapport brengt de Commissie verslag uit over de verschillende opleidingen die zij heeft gevisiteerd. De aanbevelingen die de Commissie doet ten aanzien van de afzonderlijke opleidingen worden in deze deelrapporten achteraan opgenomen. De deelrapporten werden geordend in chronologische volgorde van de bezoeken. 20 De onderwijsvisitatie Politieke Wetenschappen Deel 1

23 II Het referentiekader van de visitatiecommissie Politieke Wetenschappen Voorwoord Voorafgaand aan de visitatie heeft de visitatiecommissie in onderhavig referentiekader de criteria vastgelegd waaraan naar haar oordeel een academische opleiding in de Politieke Wetenschappen moet voldoen. Bij de beoordeling van het onderwijs gaat de visitatiecommissie uit van de doelstellingen, eindtermen en kwaliteitseisen, zoals gesteld in onderstaand referentiekader. Elke faculteit kan binnen haar eigenheid deze doelstellingen en eindtermen invullen. Respect voor de eigenheid van een opleiding veronderstelt ook dat wordt nagegaan of elke faculteit erin slaagt de eigen doelstellingen te realiseren. Bij het opstellen van haar referentiekader heeft de commissie zich gebaseerd op het referentiekader dat in 1999 werd gehanteerd bij de visitatie Politieke Wetenschappen en Sociologie (VLIR, 2000), the EADI accreditation initiative 1, de doelstellingen en eindtermen die de opleidingen voor het eigen onderwijs hebben geformuleerd, de internationale eisen die worden gesteld aan academische opleidingen in de politieke wetenschappen, het Vlaamse structuurdecreet (2003) 2 en het toetsingskader van het Nederlands-Vlaams Accreditatie Orgaan (NVAO) 3 waarin een aantal minimumeisen worden vooropgesteld die zijn gebaseerd op de internationaal aanvaarde Dublin descriptoren Decreet betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen (4 april 2003). 3 Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs in Vlaanderen, NVAO, 14 februari Het referentiekader 21 Deel 1

24 Specifiek omschrijft het referentiekader naast de domeinspecifieke minimumeisen waaraan de opleidingen (bachelor, uitdovende licenties, master, master na master) moeten voldoen, de minimumeisen die aan een afgestudeerde in het vakgebied mogen worden gesteld en het tewerkstellingsprofiel van de afgestudeerde politicoloog. Het referentiekader omschrijft tevens de algemeen onderwijskundige uitgangspunten waaraan een academische opleiding moet voldoen, de eisen met betrekking tot de onderwijsorganisatie, het personeelsbeleid en het onderwijzend personeel en de interne kwaliteitszorg. Het referentiekader werd vóór de bezoeken, maar na het inleveren van de zelfevaluaties, voorgelegd aan de opleidingen. Tijdens de bezoeken van de visitatiecommissie wordt het referentiekader met de opleidingen bediscussieerd. 22 Het referentiekader Deel 1

25 1 Doelstellingen en eindtermen van de academische opleiding in de politieke wetenschappen 1.1. Dublin Descriptoren De algemene (minimale) doelstellingen van een academische bacheloropleiding en een academische masteropleiding zijn beschreven aan de hand van de vijf Dublin descriptoren, die zijn vertaald naar de Vlaamse situatie in het Vlaamse structuurdecreet (2003) en die zijn geoperationaliseerd in het accreditatiekader van de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). De vijf Dublin descriptoren zijn (1) kennis en inzicht, (2) toepassen van kennis en inzicht, (3) oordeelsvorming, (4) communicatie en (5) leervaardigheden. Tabel 1 vat de beschrijving van deze Dublin descriptoren samen, zoals ze worden gehanteerd in het toetsingskader van de NVAO, aangevuld met elementen uit de competenties bachelor in het academisch onderwijs en de competenties master die het Vlaamse structuurdecreet (2003) oplijst in artikel 58 aangaande de generieke kwaliteitswaarborgen. De tabel werd tenslotte ook aangevuld met aandachtspunten die specifiek van toepassing zijn op de academische opleiding politieke wetenschappen. Het referentiekader 23 Deel 1

26 Kwalificatie bacheloropleiding Kwalificatie masteropleiding 1. Kennis en inzicht Heeft aantoonbare basiskennis en inzicht van/in een vakgebied, waarbij wordt voortgebouwd op het niveau bereikt in het voortgezet (secundair) onderwijs en dit wordt overtroffen; functioneert doorgaans op een niveau waarop met ondersteuning van gespecialiseerde handboeken en literatuur, enige aspecten voorkomen waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied vereist is. Heeft aantoonbare grondige kennis en inzicht, gebaseerd op de kennis en het inzicht op het niveau van bachelor en die deze overtreffen of verdiepen, alsmede een basis of een kans bieden om een originele bijdrage te leveren aan het ontwikkelen en/of toepassen van ideeën, vaak in onderzoeksverband. 2. Toepassen van kennis en inzicht Is in staat om zijn/haar kennis en inzicht op dusdanige wijze toe te passen, dat dit getuigt van een wetenschappelijke benadering, en beschikt verder over de nodige competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van theoretische en experimentele problemen in het vakgebied. Is in staat om kennis en inzicht en probleemoplossende vermogens toe te passen in nieuwe of onbekende omstandigheden binnen een bredere (of multidisciplinaire) context die gerelateerd is aan het vakgebied en aan een onderzoeksgroep; is in staat om kennis te integreren en met complexe materie om te gaan. 3. Oordeelsvorming Is in staat om relevante gegevens te verzamelen en te interpreteren (meestal op het vakgebied) met het doel een oordeel te vormen dat mede gebaseerd is op het afwegen van wetenschappelijke, maar ook sociaal-maatschappelijke en ethische aspecten. Is in staat de onzekerheid, ambiguïteit en grenzen van de kennis te appreciëren. Bezit het vermogen tot oordeelsvorming in een onzekere context of op basis van beperkte informatie en houdt daarbij rekening met wetenschappelijke, sociaal-maatschappelijke en ethische verantwoordelijkheden, die zijn verbonden aan het toepassen van de eigen kennis en oordelen. 4. Communicatie Is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te brengen op een publiek bestaande uit specialisten en nietspecialisten. Is in staat om conclusies, alsmede de kennis, motieven en overwegingen die hieraan ten grondslag liggen, duidelijk en ondubbelzinnig over te brengen op een publiek van specialisten en niet-specialisten; is voorbereid om in een meer internationale context eigen onderzoek te presenteren. 5. Leervaardigheden Bezit de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie aan te gaan. Bezit de ingesteldheid tot levenslang leren. Bezit de leervaardigheden die hem of haar in staat stellen een vervolgstudie aan te gaan met een grotendeels zelfgestuurde of autonoom karakter. Bezit het vermogen tot originaliteit en creativiteit met het oog op het continu uitbreiden van kennis en inzichten. Tabel 1: Beschrijving van de globale doelstellingen van academische opleidingen, aan de hand van de Dublin -descriptoren (bron: toetsingskader NVAO) en artikel 58 van het Vlaamse structuurdecreet.

27 1.2. Doelstellingen van de opleidingen politieke wetenschappen De Bachelor in de Politieke Wetenschappen Algemene doelstellingen van de bacheloropleidingen politieke wetenschappen De algemene doelstelling van de bacheloropleidingen in de politieke wetenschappen is dat deze opleidingen abituriënten afleveren die in staat zijn om: - te komen tot zelfstandige, verantwoorde oordeelvorming met behulp van relevante literatuur en onderzoeksresultaten; - op academisch niveau te handelen: dat wil zeggen hij/zij moet met inzicht in en respect voor uiteenlopende uitgangspunten en standpunten kunnen handelen, conform het niveau van een bacheloropleiding. Domeinspecifieke eisen voor de bacheloropleidingen politieke wetenschappen De visitatiecommissie expliciteert onderstaande domeinspecifieke eisen voor de afgestudeerde bachelor in de politieke wetenschappen, en baseert zich daarbij in de indeling op de Dublin descriptoren: 1. Kennis en inzicht De Bachelor in de Politieke Wetenschappen heeft: - een onderbouwde basiskennis over en inzicht in de belangrijkste problemen, begrippen, benaderingen en theorieën van de politieke wetenschappen, tegen de achtergrond van historische en culturele ontwikkelingen; - een gedegen feitelijke kennis van en inzicht in de voornaamste maatschappelijke en politieke processen, instituties en problemen, zowel op nationaal als internationaal vlak; - kennis van kwantitatieve en kwalitatieve vormen van sociaal-wetenschappelijk onderzoek om de relevantie en inzetbaarheid van de daarmee samenhangende methoden te kunnen beoordelen; - voldoende kennis van politiek-filosofische en wetenschapstheoretische vooronderstellingen bij het bestuderen van politiek-wetenschappelijke analyses en de daarop gebaseerde besluiten en adviezen; - voldoende kennis van en inzicht in andere relevante disciplines (vb. macro-economie, bestuurskunde, bestuursrecht, methodologie, politieke theorie, geschiedenis van politieke ideeën, de politieke systemen van diverse landen en van de Europese Unie, vergelijkende politiek, internationale betrekkingen, publieke administratie, politieke analyse, politieke sociologie ) om daarvan vruchtbaar gebruik te kunnen maken. 2.Toepassen van kennis en inzicht De Bachelor in de Politieke Wetenschappen is: - bekwaam om de kennis en inzichten (zoals hierboven beschreven) toe te passen bij de analyse van complexe problemen in een bepaald deelterrein (vb. in een bepaalde sector van overheidsbeleid, ); - in staat om verschillende kwantitatieve en kwalitatieve sociaal-wetenschappelijke onderzoeksmethoden toe te passen in een concrete situatie. Het referentiekader 25 Deel 1

28 3. Oordeelsvorming De Bachelor in de Politieke Wetenschappen: - is bekwaam om onderzoeksmethoden naar waarde te schatten; - is in staat om relevante gegevens uit de literatuur en van experimenteel werk in het vakgebied te verzamelen en te interpreteren; - is in staat zonodig de onzekerheid en grenzen van de voornaamste disciplines van het vakgebied te appreciëren; - heeft voldoende inzicht in sociaal- wetenschappelijke onderzoeksmethoden en -technieken om gericht assistentie te kunnen verkrijgen bij het analyseren van onderzoeksresultaten; - is zich bewust van de ethische, morele, filosofische, maatschappelijke, wettelijke aspecten en veiligheidsaspecten van zijn wetenschapsdiscipline, en zal er zich naar gedragen. 4. Communicatie De Bachelor in de Politieke Wetenschappen: - bezit analytisch vermogen, wat moet toelaten problemen aan te pakken; - beheerst de talen die in de discipline worden gebruikt in voldoende mate; - kan zowel binnen het vakgebied als vakoverschrijdend informatie, ideeën en oplossingen i.v.m. algemene politicologische thema s verwoorden en overbrengen op een publiek bestaande uit specialisten en niet-specialisten; - kan onderzoeksresultaten en theorieën mondeling en schriftelijk adequaat rapporteren en presenteren, ook in het Engels; - beschikt over goede sociale vaardigheden om in groepsverband te kunnen functioneren. 5. Leervaardigheden De Bachelor in de Politieke Wetenschappen moet: - bij de beschrijving en analyse van een onderzoeks- of beleidsprobleem de verschillende invalshoeken en benaderingen tegen elkaar kunnen afwegen; - beschikken over de vaardigheden om relevante informatie te verzamelen, te schiften en te analyseren, inclusief de vaardigheid om daarbij gebruik te maken van verschillende informatiesystemen; - beschikken over het vermogen om zelfstandig en kritisch te functioneren in teamverband. De visitatiecommissie politieke wetenschappen vult deze descriptoren aan met een in haar visie bijzonder belangrijke levenshouding: De Bachelor in de Politieke Wetenschappen moet: - zich een voor een beoefenaar van wetenschap passende kritische en open houding aanmeten; - in het bijzonder in staat zijn tot zelfreflectie en zelfkritiek; - een maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel hebben. 26 Het referentiekader Deel 1

29 De Master in de Politieke Wetenschappen Algemene doelstellingen van de masteropleidingen politieke wetenschappen De algemene doelstelling van de masteropleidingen in de politieke wetenschappen is dat deze opleidingen abituriënten afleveren die in staat zijn om: - zelfstandig onderzoek te verrichten, uitgaande van een kritische analyse van de beschikbare onderzoeksmethoden; - op academisch niveau te handelen: dat wil zeggen hij/zij moet met inzicht in en respect voor uiteenlopende uitgangspunten en standpunten kunnen handelen, conform het niveau van een masteropleiding. Domeinspecifieke eisen voor de masteropleidingen politieke wetenschappen De visitatiecommissie expliciteert onderstaande domeinspecifieke eisen voor de afgestudeerde master in de politieke wetenschappen, en baseert zich daarbij in de indeling op de Dublin descriptoren: 1. Kennis en inzicht De Master in de Politieke Wetenschappen: - heeft een grondige kennis van de problemen, begrippen, benaderingen en theorieën van de politieke wetenschappen; - heeft een grondige kennis van kwantitatieve en kwalitatieve vormen van sociaal-wetenschappelijk onderzoek; - heeft een goed inzicht in de politiek-filosofische en wetenschapstheoretische vooronderstellingen bij het verrichten van een politiek-wetenschappelijke analyse en kan daarop gebaseerde besluiten en adviezen formuleren; - heeft een goede kennis van en inzicht in andere relevante disciplines (vb. macro-economie, bestuurskunde, bestuursrecht, methodologie, politieke theorie, geschiedenis van politieke ideeën, de politieke systemen van diverse landen en van de Europese Unie, vergelijkende politiek, internationale betrekkingen, publieke administratie, politieke analyse, politieke sociologie ) om daarvan vruchtbaar gebruik te kunnen maken; - heeft een goede feitelijke kennis van en inzicht verworven in de voornaamste maatschappelijke en politieke processen, instituties en problemen, nationaal zowel als bovennationaal; - heeft naast algemene kennis en inzicht in de politieke wetenschappen een hetzij bredere, hetzij diepere kennis en inzicht in een meer gespecialiseerd domein van de politieke wetenschappen; - beschikt over de kennis, vaardigheden en attitudes om potentieel een diversiteit van beroepen te kunnen uitoefenen. 2. Toepassen van kennis en inzicht De Master in de Politieke Wetenschappen: - is in staat om de kennis en inzichten (zoals hierboven beschreven) toe te passen bij de analyse van complexe problemen in een bepaald deelterrein (vb. in een bepaalde sector van overheidsbeleid, ); Het referentiekader 27 Deel 1

30 - is in staat om zelfstandig wetenschappelijke literatuur te verwerken en wetenschappelijke problemen te detecteren; - is in staat om zelfstandig een wetenschappelijk probleem te situeren, te evalueren en een vraagstelling te formuleren; - heeft de kennis en de kunde om binnen de context van de huidige stand van de wetenschappelijke kennis ter zake een relevant antwoord op de vraagstelling te geven en oplossingen voor te stellen, en dit zowel in een puur academisch kader als meer toepassingsgericht; - kan methodologisch denken, plannen, experimenteren en concluderen; - is in staat om autonoom onderzoek te plannen en uit te voeren; - heeft een aantoonbare wetenschappelijke attitude ontwikkeld om in wetenschap en maatschappij op het vereiste (academische) niveau te kunnen functioneren en is daarenboven in staat om wetenschappelijke inzichten te vertalen naar het beleid. 3. Oordeelsvorming De Master in de Politieke Wetenschappen: - is in staat om uit een diversiteit aan kwantitatieve en kwalitatieve sociaal-wetenschappelijke onderzoeksmethoden die methode te selecteren die in de concrete situatie het gestelde probleem adequaat beschrijft en analyseert; - is in staat om de voor- en nadelen van een uitgevoerde kwantitatieve en kwalitatieve sociaalwetenschappelijke onderzoeksmethode tegen over elkaar te kunnen afwegen; - heeft een goed inzicht in sociaal- wetenschappelijke onderzoeksmethoden en -technieken om zelfstandig gericht en doelmatig onderzoek te kunnen uitvoeren en bekomen onderzoeksresultaten te analyseren; - heeft de attitude ontwikkeld om op een wetenschappelijk professioneel en ethisch verantwoorde wijze te werken; - is in staat zelfstandig een kritische analyse te maken en een gefundeerd standpunt in te nemen in verband met maatschappelijke problemen die in relatie staan tot het brede domein van de politieke wetenschappen; - heeft een attitude ontwikkeld die het mogelijk maakt kritisch te reflecteren over het eigen handelen en de ethische aspecten daarvan; - heeft een maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel en een gedegen ethische en kritische vorming. 4. Communicatie De Master in de Politieke Wetenschappen: - beheerst de talen die in de discipline worden gebruikt goed; - kan onderzoeksresultaten en theorieën adequaat mondeling en schriftelijk rapporteren en presenteren, ook in het Engels; - beschikt over goede sociale vaardigheden om in groepsverband te kunnen functioneren; - is in staat een systematisch, kritisch en leesbaar verslag over een eigen uitgevoerd onderzoek op te stellen en dit aan een breed publiek te presenteren; 28 Het referentiekader Deel 1

31 - kan zijn/haar bevindingen samenvatten, communiceren en interpreteren op verschillende niveaus en naar verschillende niveaus in de maatschappij: naar gelijken, naar een breed publiek of naar beleidsmakers; - is in staat om helder mondeling en schriftelijk te rapporteren over een zelfstandig wetenschappelijk werk, zowel aan een wetenschappelijk forum als aan een breed publiek in nationale en internationale context. 5. Leervaardigheden De Master in de Politieke Wetenschappen: - weegt bij de beschrijving en analyse van een onderzoeks- of beleidsprobleem de verschillende invalshoeken en benaderingen tegenover elkaar af en selecteert de meest geschikte benaderingswijzen - gesteld de gegeven context of het gegeven probleem; - beschikt over de vaardigheden om relevante informatie te verzamelen, te schiften en te analyseren, inclusief de vaardigheid om daarbij gebruik te maken van verschillende informatiesystemen; - kan samenwerken en in teamverband functioneren met medestudenten en navorsers, ook van andere disciplines, bij het verrichten van wetenschappelijk onderzoek; - beschikt over voldoende kritische zin die hem/haar in de mogelijkheid stelt om autonoom kennis te verwerven, te onderzoeken en wetenschappelijke problemen aan te pakken, met aandacht voor originaliteit en creativiteit; - heeft de nodige praktische vaardigheden (o.a. mondelinge en schriftelijke vaardigheden en computerkennis) verworven om adequaat in wetenschap en maatschappij te kunnen functioneren binnen zijn/haar eigen specialisme; - beschikt over de attitude om zich op de hoogte te blijven houden van de ontwikkelingen in het vakgebied of deelgebied ervan. De visitatiecommissie politieke wetenschappen vult deze descriptoren aan met een in haar visie bijzonder belangrijke levenshouding: De Master in de Politieke Wetenschappen moet: - zich een voor een beoefenaar van wetenschap passende kritische en open houding aanmeten; - in het bijzonder in staat zijn tot reflectie en zelfkritiek; - een maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel hebben De Master na master in de Politieke Wetenschappen Algemene doelstellingen van de master na masteropleidingen politieke wetenschappen De algemene doelstelling van de master na masteropleidingen in de politieke wetenschappen is dat deze opleidingen abituriënten afleveren die in staat zijn om: - een goede balans te vinden tussen het beschrijvende en verdiepende kennis (ingangs- en aspiratieniveau) die tijdens de opleiding bestudeerd wordt, in overeenstemming met de eerder voltooide masteropleiding en de vereiste competenties op de arbeidsmarkt; Het referentiekader 29 Deel 1

32 - op academisch niveau te handelen: dat wil zeggen hij/zij moet met inzicht in en respect voor uiteenlopende uitgangspunten en standpunten kunnen handelen, conform het niveau van de master na masteropleiding. Domeinspecifieke eisen voor de master na masteropleidingen politieke wetenschappen De visitatiecommissie expliciteert onderstaande domeinspecifieke eisen voor de afgestudeerde master na master in de politieke wetenschappen, en baseert zich daarbij in de indeling op de Dublin descriptoren: 1. Kennis en inzicht De afgestudeerde uit de master na masteropleiding: - heeft aantoonbare gespecialiseerde kennis en inzicht in het domein, die gebaseerd is op de kennis en het inzicht die op niveau van de master werden geïnitieerd en deze dient te verbreden of te verdiepen; - heeft aantoonbare gespecialiseerde kennis en inzicht die het mogelijk maakt om een originele bijdrage te leveren aan het ontwikkelen en/of toepassen van wetenschappelijke kennis, vaak in onderzoeksverband. 2.Toepassen van kennis en inzicht De afgestudeerde uit de master na masteropleiding moet in staat zijn om: - kennis en inzicht en probleemoplossende vermogens toe te passen in nieuwe of onbekende omstandigheden binnen een bredere (of multidisciplinaire) context die gerelateerd is aan het vakgebied; - kennis te integreren en met complexe vraagstellingen om te gaan. 3. Oordeelsvorming De afgestudeerde uit de master na masteropleiding moet in staat zijn om: - oordelen te formuleren op grond van onvolledige of beperkte informatie en daarbij rekening te houden met sociaal-maatschappelijke en ethische verantwoordelijkheden, die zijn verbonden aan het toepassen van de eigen kennis en oordelen. 4. Communicatie De afgestudeerde uit de master na masteropleiding moet in staat zijn om: - conclusies, alsmede de kennis, motieven en overwegingen die hieraan te grondslag liggen, duidelijk en ondubbelzinnig over te brengen op een publiek van specialisten en niet-specialisten. 5. Leervaardigheden De afgestudeerde uit de master na masteropleiding: - bezit leervaardigheden die hem of haar in staat stellen een vervolgstudie aan te gaan met een grotendeels zelfgestuurd of autonoom karakter; - moet open staan voor permanente bijscholing en levenslang leren. 30 Het referentiekader Deel 1