De onderwijsvisitatie Bouwkunde/ Bachelor Ingenieurswetenschappen

Transcriptie

1 De onderwijsvisitatie Bouwkunde/ Bachelor Ingenieurswetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de bachelor- en masteropleidingen Bouwkunde en de bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen aan de Vlaamse universiteiten Brussel Juni 2008

2

3 De onderwijsvisitatie Bouwkunde/ Bachelor Ingenieurswetenschappen Een evaluatie van de kwaliteit van de bachelor- en masteropleidingen Bouwkunde en de bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen aan de Vlaamse universiteiten Brussel Juni 2008

4 De onderwijsvisitatie Bouwkunde/ Bachelor Ingenieurswetenschappen Een gedrukte versie van dit rapport kan tegen betaling bekomen worden op: VLIR-secretariaat, Ravensteingalerij 27, 1000 Brussel T +32 (0) F +32 (0) administratie@vlir.be Het rapport is elektronisch beschikbaar op Wettelijk depot D/2008/2939/4

5 Voorwoord van de voorzitter van de VLIR Dit rapport bevat de bevindingen van de visitatiecommissie die de academische bache lor- en masteropleidingen in de Bouwkunde en de academische bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen aan de Vlaamse universiteiten heeft geëvalueerd. De commissie heeft haar taak uitgevoerd in de periode oktober 2007 tot april 2008, met inbegrip van het bezoek aan de opleidingen. Dat initiatief kadert in de opdracht die de Vlaamse overheid gaf aan de Vlaamse universiteiten en aan de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) betreffende de externe kwaliteitszorg van het academisch onderwijs. De commissie heeft de visitatieprocedure gevolgd zoals die is vastgelegd in de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR/VLHORA (Brussel, februari 2005). Naast relevante suggesties en aanbevelingen in het kader van de continue verbetering van het academisch onderwijs, formuleert de commissie een beoordeling en geeft zij een evaluatiescore aan de zes onderwerpen en onderliggende facetten van het accreditatiekader van de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). Samen met de kwalitatieve beoordelingen vormen die scores in de opleidingsrapporten een belangrijk element ten behoeve van de accreditatiebesluiten van de NVAO. Het visitatierapport is in de eerste plaats bedoeld voor de betrokken opleidingen en in het bijzonder gericht op de handhaving en verbetering van de kwaliteit ervan. Daarnaast beoogt het rapport ook de samenleving objectief in te lichten over de kwaliteit van de geëvalueerde opleidingen. Daartoe zijn de visitatierapporten publiek gemaakt op de webstek van de VLIR ( De lezer moet er rekening mee houden dat het visitatierapport een momentopname is en slechts één fase vertegenwoordigt in het proces van blijvende zorg voor onderwijskwaliteit. Al na korte tijd kunnen de opleidingen immers grondig zijn gewijzigd en verbeterd, mee in antwoord op de resultaten van interne onderwijsevaluaties door de universiteiten zelf of als reactie op aanbevelingen van de betrokken visitatiecommissie. Graag dank ik de visitatiecommissie voor de tijd die zij geïnvesteerd heeft in de doorlichting van de opleidingen, maar ook voor de grote deskundigheid waarmee zij haar opdracht heeft uitgevoerd. Deze visitatie was enkel mogelijk dankzij de inzet van velen die binnen de universiteiten betrokken waren bij de voorbereiding en uitvoering ervan. Ik ben hen daarvoor zeer erkentelijk. Het is mijn hoop dat zij de positieve opmerkingen van de visitatiecommissie mogen ervaren als een bevestiging van hun inspanningen

6 en tevens een bijkomende stimulans vinden in de geformuleerde aanbevelingen ten einde de kwaliteit van het academisch onderwijs verder te verbeteren en te versterken. Prof. dr. Marc Vervenne Voorzitter VLIR

7 Voorwoord van de voorzitter van de visitatiecommissie Bouwkunde/ Bachelor Ingenieurswetenschappen Onderwijssystemen en methoden zijn continu onderhevig aan discussie en verandering. Dit geldt dus impliciet ook voor de Ingenieurswetenschappen (Bouwkunde) zoals onderwezen aan de universiteiten van Brussel, Gent en Leuven. Veranderende omstandigheden hangen samen met de zich steeds verder ontwikkelende communicatietechnologie maar ook met de eisen die de maatschappij aan de deskundigheid van jonge ingenieurs stelt. Ook de globalisering van activiteiten speelt een rol, waartegenover staat dat de nationale dan wel regionale cultuuraspecten een stevige invloed kunnen blijven te hebben. Bij de visitatie van Belgische universiteiten zal de onderzoekscommissie veelal, gezien de randvoorwaarden die door het gebruik van de taal zijn opgelegd, bestaan uit Belgen en Nederlanders. Ook in dit geval was deze wetmatigheid van toepassing en het was een eer als Nederlander voorzitter te mogen zijn van een commissie die verder uit Belgische deskundigen bestond. De achtergrond van de betrokkenen, zowel gekenmerkt door langjarige academische dan wel industriële ervaring, was echter zodanig dat aan de voorwaarde van representativiteit in ruime mate werd voldaan. De deelnemende universiteiten hadden zich veel moeite getroost de noodzakelijke informatie gestructureerd aan te bieden en reeds een verregaande analyse van het eigen functioneren bij voorbaat uit te voeren. Dit was voor de commissie een waardevolle uitgangssituatie voordat de interviews met de betrokkenen werden uitgevoerd. Wat bij de analyses opviel was dat men zich in brede kringen zeer betrokken voelt bij het handhaven, respectievelijk verbeteren van de kwaliteit van de opleiding. Het effect van veranderingen wordt direct geregistreerd en geanalyseerd en de studenten en medewerkers worden hierbij in hun mening serieus genomen. Interessant is ook te zien waar zich de betreffende universiteiten bevinden ten aanzien van het mondiaal bediscussieerde spanningsveld tussen smal en breed. In alle gevallen is hier gekozen voor een opleiding met een zeer solide wetenschappelijke basis waarop de voortbouwende kennis van het ingenieurswezen is gebaseerd. Daarbij zijn relaties gelegd met de proceskant en de managementkant van het beroep. Met name door de sterke wetenschappelijke basis slaan de onderzochte opleidingen een goed figuur en hebben alles in huis om de internationale competitie goed aan te kunnen. Hiervoor is echter nodig dat het aspect internationalisering, ook vanuit de regering, extra aandacht zal krijgen, en dat nog eens in positieve zin nagedacht wordt over de mate waarin met name de Engelse taal in het onderwijs zal worden gebruikt. Door de kwaliteit en het profiel van de gevisiteerde opleidingen moet het mogelijk zijn internationaal toptalent naar Belgie te halen en zo een verdere impuls te geven aan de opbouw van een sterk internationaal netwerk.

8 Een belangrijk aspect van de Vlaamse cultuur is de gastvrijheid. Dit beeld werd bij het uitvoeren van het visitatieonderzoek opnieuw bevestigd. De sfeer was open en constructief waarbij discussies echter niet uit de weg werden gegaan. De faciliteiten die voor het uitvoeren van het onderzoek werden geboden waren bijzonder goed, en de commissie dankt dan ook alle betrokkenen die aan de voorbereiding van de visitatie hebben meegewerkt en al degenen die tijdens het onderzoek onze vragen hebben beantwoord en aan de beeldvorming hebben bijgedragen. Mijn collegae van de visitatiecommissie dank ik voor hun zeer constructieve bijdrage aan het eindresultaat. Een bijzonder woord van dank geldt de heer Steven van Luchene, voor zijn aandeel in het gestroomlijnd laten verlopen van het gehele proces en vooral voor de wijze waarop hij op bijzondere adequate manier de rapportage heeft voorbereid. Joost Walraven Voorzitter visitatiecommissie Bouwkunde/Bachelor Ingenieurswetenschappen

9 Inhoud Voorwoord van de voorzitter van de VLIR 3 Voorwoord van de voorzitter van de visitatiecommissie 5 Deel 1: Algemeen deel 9 I. De onderwijsvisitatie Bouwkunde/Bachelor Ingenieurswetenschappen 11 II. Het referentiekader 17 III. De opleidingen in vergelijkend perspectief 31 IV. Tabel met scores, onderwerpen en facetten 53 : Opleidingsrapporten 57 I. Vrije Universiteit Brussel 59 Bachelor Ingenieurswetenschappen Master Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde II. Universiteit Gent 97 Bachelor Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde Master Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde III. Katholieke Universiteit Leuven 133 Bachelor Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde Master Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde Bijlagen 173 Bijlage 1: Personalia van de leden van de visitatiecommissie 174 Bijlage 2: De bezoekschema s 181

10

11 Deel 1 Algemeen deel

12

13 IDe onderwijsvisitatie Bouwkunde/ Bachelor Ingenieurswetenschappen 1 Inleiding In dit rapport brengt de visitatiecommissie Bouwkunde/Bachelor Ingenieurswetenschappen verslag uit van haar bevindingen over de academische bachelor- en masteropleidingen Bouwkunde en de academische bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen aan de Vlaamse universiteiten die zij in het najaar 2007 in opdracht van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) heeft bezocht. Dit initiatief kadert in de werkzaamheden van de VLIR inzake externe kwaliteitszorg, waarmee de Vlaamse universiteiten gevolg geven aan de decretale verplichtingen terzake. 2 De betrokken opleidingen Ingevolge haar opdracht heeft de visitatiecommissie de volgende instellingen bezocht: van 24 t.e.m. 26 oktober 2007: Vrije Universiteit Brussel! Bachelor Ingenieurswetenschappen! Master Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde - van 5 t.e.m. 6 november 2007: Universiteit Gent! Bachelor Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde! Master Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde - van 13 t.e.m. 14 december 2007: Katholieke Universiteit Leuven! Bachelor Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde! Master Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde De onderwijsvisitatie Bouwkunde/Bachelor Ingenieurswetenschappen 11 Deel 1

14 De volgorde van de bezoeken is uitsluitend bepaald door overwegingen van pragmatisch-organisatorische aard. De visitatiecommissie is zich ervan bewust dat deze volgorde, zij het impliciet, een invloed kan hebben gehad op de visitatie. Zij heeft er evenwel uiterst zorgvuldig over gewaakt dat in alle opzichten vergelijkbare beoordelingen en adviezen tot stand kwamen. 3 De visitatiecommissie 3.1. Samenstelling De samenstelling van de visitatiecommissie Bouwkunde/Bachelor Ingenieurswetenschappen werd op 28 juni 2007 bekrachtigd door de Erkenningscommissie Hoger Onderwijs. De visitatiecommissie werd vervolgens door de VLIR ingesteld bij besluit van 27 juli De visitatiecommissie had bij haar instelling de volgende samenstelling: Voorzitter: Prof. dr. ir. Joost Walraven, hoogleraar Technische Universiteit Delft Vakdeskundige leden: Ir Charles Neervoort, gedelegeerd bestuurder, C.E.I De Meyer Ir. Jaak Polen, afdelingshoofd betonstructuren/metaalstructuren, departement mobiliteit en openbare Werken, Vlaamse Overheid. Vakdeskundige extra-leden ten behoeve van de bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel: Prof. dr. ir. Yvan Baudoin, head of department of mechanical engineering, Koninklijke Militaire School Prof. dr. ir. Christian Eugène, gewoon hoogleraar, Université Catholique de Louvain Prof. dr. em. Renaat Gijbels, professor emeritus, Universiteit Antwerpen Onderwijskundig lid: dr. Francis Van Den Bogaert, departementshoofd onderwijs, Universiteit Antwerpen Student-leden: Mejuffrouw Katleen Renier, studente Katholieke Universiteit Leuven Mejuffrouw Annelies De Beule, studente Universiteit Gent De leden die voor de beoordeling van de bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel werden toegevoegd aan de visitatiecommissie 12 De onderwijsvisitatie Bouwkunde/Bachelor Ingenieurswetenschappen Deel 1

15 (i.c. Prof. dr. ir. Yvan Baudoin, Prof. dr. ir. Christian Eugène, en Prof. dr. em. Renaat Gijbels) hebben enkel deelgenomen aan de installatievergadering, het bezoek aan en de beoordeling van de bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel en aan de redactie van het deelrapport van deze opleiding. Mejuffrouw Katleen Renier heeft als student verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven niet deelgenomen aan het bezoek aan de eigen universiteit. Mejuffrouw Annelies De Beule heeft als student verbonden aan de Universiteit Gent niet deelgenomen aan het bezoek aan de eigen universiteit. Beide studentleden hebben deelgenomen aan de installatievergadering. Mejuffrouw Katleen Renier heeft deelgenomen aan de bezoeken aan de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Gent. Mejuffrouw Annelies De Beule heeft deelgenomen aan het bezoek aan de Katholieke Universiteit Leuven. De studenten hebben enkel deelgenomen aan de beoordeling en de redactie van de opleidingen die zij hebben bezocht. Dr. Steven Van Luchene, stafmedewerker van de Cel Kwaliteitszorg van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR), trad op als projectbegeleider voor deze visitatie. Voor korte curricula vitae wordt verwezen naar Bijlage Taakomschrijving De opdracht aan de visitatiecommissie die in het instellingsbesluit is omschreven, luidt als volgt: op basis van de door de faculteiten aan te leveren informatie en door middel van ter plaatse te voeren gesprekken zich een oordeel te vormen over de kwaliteit van de opleiding (inclusief de kwaliteit van de afgestudeerden) en over de kwaliteit van het onderwijsproces (inclusief de kwaliteit van de onderwijsorganisatie), mede gelet op de eisen/verwachtingen die voortvloeien uit de facultaire taak om iedere student voor te bereiden op de zelfstandige beoefening van de wetenschap of de beroepsmatige toepassing van wetenschappelijke kennis; het formuleren van aanbevelingen om te komen tot kwaliteitsverbetering; het beoordelen of de kwaliteit van de opleiding voldoet aan de beoordelingscriteria van het accreditatiekader en het geven van een integraal oordeel over de opleiding waarop de NVAO zich zal baseren bij de accreditatie Werkwijze Voorbereiding Ter voorbereiding van de visitatie werd aan de instellingen gevraagd een uitgebreid zelfevaluatierapport op te stellen. De Cel Kwaliteitszorg van de VLIR heeft hiervoor een visitatieprotocol 1 ter beschikking gesteld, waarin de verwachtingen 1 De onderwijsvisitatie Bouwkunde/Bachelor Ingenieurswetenschappen 13 Deel 1

16 ten aanzien van de inhoud van het zelfevaluatierapport uitgebreid zijn beschreven. Het zelfevaluatierapport volgt het accreditatiekader. Naast feitelijke beschrijvingen per onderwerp en per facet van het accreditatiekader wordt aan de opleidingen ook gevraagd hun toekomstperspectieven kenbaar te maken en een kritische sterktezwakteanalyse op het niveau van het onderwerp op te nemen in het zelfevaluatierapport. Daarnaast worden een aantal verplichte bijlagen opgenomen, onder andere een beschrijving van het programma, cursusbeschrijvingen, examenvragen en studenten- en personeelstabellen. De visitatiecommissie ontvangt de zelfevaluatierapporten een aantal maanden voor het eigenlijke bezoek, waardoor zij de gelegenheid krijgt deze documenten vooraf zorgvuldig te bestuderen en het bezoek grondig voor te bereiden. De commissieleden worden bovendien verzocht om voor elke opleiding een tweetal eindverhandelingen te selecteren uit een lijst van recente eindverhandelingen. De geselecteerde eindverhandelingen worden eveneens een aantal weken voor het eigenlijke bezoek door de Cel Kwaliteitszorg aan de commissieleden bezorgd. Elk commissielid heeft bijgevolg per opleiding minstens twee eindverhandelingen grondig gelezen vooraleer het bezoek plaatsvindt. De visitatiecommissie hield haar installatievergadering op 1 oktober Op dat ogenblik hadden de commissieleden het visitatieprotocol en de zelfevaluatierapporten reeds in hun bezit. Tijdens deze vergadering werden de commissieleden verder ingelicht over het visitatieproces en hebben zij zich concreet voorbereid op de af te leggen bezoeken. Verder heeft de visitatiecommissie op deze vergadering haar referentiekader geformuleerd (zie hoofdstuk II). Daarnaast werd het programma van de bezoeken opgesteld (zie bijlage 2) en werd een eerste bespreking gehouden van de zelfevaluatierapporten Bezoek aan de instellingen De tweede bron van informatie wordt gevormd door de gesprekken die de visitatiecommissie tijdens haar bezoeken aan de opleidingen heeft gevoerd met alle geledingen die betrokken zijn bij de programma s. Ook wordt aan de instellingen gevraagd als een derde bron van informatie om een veelheid van documenten ter inzage te leggen ten behoeve van de visitatiecommissie. Tijdens de bezoeken is voldoende tijd uitgetrokken om de visitatiecommissie de gelegenheid te geven om deze documenten te bestuderen. De documenten die typisch ter inzage van de visitatiecommissie worden gelegd, zijn: het leermateriaal (cursussen, handboeken, syllabi), portfolio s en verslagen van de studenten, verslagen van de belangrijke beleidsvormende of beleidsopvolgende organen (faculteitsraad, onderwijscommissies, departementsraden), documenten die betrekking hebben op de interne kwaliteitszorg (enquêteformulieren, niet-persoonsgebonden evaluatie van het onderwijs), documenten aangaande de procedures van curriculumherzieningen, voorbeelden van informatieverstrekking aan aspirant-studenten, etc. Bovendien worden nog enkele 14 De onderwijsvisitatie Bouwkunde/Bachelor Ingenieurswetenschappen Deel 1

17 tientallen eindverhandelingen bijkomend ter inzage gelegd. Daar waar de visitatiecommissie het noodzakelijk achtte heeft zij bijkomende informatie opgevraagd tijdens het bezoek om haar oordeel goed te kunnen onderbouwen. Het bezoekschema voorziet naast gesprekken met het bestuur van de faculteit, de opleidingsverantwoordelijken, de studenten, de assistenten, de docenten en de facultaire en opleidingsgebonden beleidsmedewerkers steeds in een bezoek aan de faciliteiten (inclusief bibliotheek, practicalokalen, laboratoria en computerfaciliteiten), een gesprek met de afgestudeerden van de opleidingen en een spreekuur waarop de visitatiecommissie bijkomend leden van de opleiding kan uitnodigen of waarop personen op een vertrouwelijke wijze door de visitatiecommissie kunnen worden gehoord. De gesprekken die de commissie heeft gevoerd, waren openhartig en verhelderend en vormden een goede aanvulling bij de lectuur van het zelfevaluatierapport. Aan het einde van elk bezoek werden, na intern beraad van de visitatiecommissie, de voorlopige bevindingen mondeling aan de gevisiteerde opleidingen meegedeeld Rapportering Als laatste stap in het visitatieproces heeft de visitatiecommissie haar bevindingen, conclusies en aanbevelingen in voorliggend rapport vastgelegd. Bovendien geeft zij, overeenkomstig de bepalingen voor de visitaties in het kader van de accreditatie, een oordeel over de zes onderwerpen uit het accreditatiekader volgens een binaire beoordelingsschaal voldoende/onvoldoende en een integraal oordeel over de betrokken opleidingen. De opleidingsverantwoordelijken van de betrokken opleidingen werden in de gelegenheid gesteld om op het concept van het rapport te reageren alvorens de tekst van de rapporten definitief werd vastgelegd. 4 Een korte terugblik op de visitatie De visitatiecommissie heeft conform haar opdracht het academisch onderwijs in de bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen en in de bachelor- en masteropleidingen Bouwkunde in Vlaanderen nader bestudeerd en heeft de unieke gelegenheid gehad om onder vakgenoten te reflecteren en te debatteren over de aard, de kwaliteit en de toekomst van het academisch voortgezet onderwijs in dit domein. De visitatiecommissie heeft de haar toegewezen opdracht met veel belangstelling en toewijding uitgevoerd en waardeert in het bijzonder de openhartige gesprekken die zij voor alle opleidingen heeft kunnen voeren met alle geledingen van de oplei- De onderwijsvisitatie Bouwkunde/Bachelor Ingenieurswetenschappen 15 Deel 1

18 ding, waardoor zij zich een goed beeld heeft kunnen vormen over de opleidingen. Tijdens de bezoeken heeft de commissie steeds getracht, om op een kritische en constructieve wijze, voorstellen te formuleren voor de verdere verbetering van de individuele opleiding. De commissie heeft in haar evaluatie ook de specificiteit van de universiteit en het geëvalueerde programma in overweging genomen. Zij heeft bijgevolg haar bevindingen en suggesties steeds gekaderd in de specifieke context van de opleiding. Voor de visitatie Bouwkunde/Bachelor Ingenieurswetenschappen is het VLIR- VLHORA-visitatieprotocol (Brussel, Februari 2005) gebruikt dat is afgestemd op de accreditatievereisten. Het visitatierapport zal ook worden gebruikt voor de accreditatieaanvraag van de betreffende opleidingen. Met het voorliggend rapport hoopt de commissie dan ook een bijdrage te leveren tot de verdere positieve ontwikkeling van het academisch onderwijs in de door haar bezochte opleidingen in Vlaanderen. De commissie wenst met het rapport in de eerste plaats een discussie op gang te brengen binnen de betrokken faculteiten en universiteiten met de bedoeling na te gaan op welke punten verbetering nodig is binnen de opleidingen en in welke mate dit binnen de gegeven randvoorwaarden te verwezenlijken is. Verder hoopt de commissie dat het voorliggend rapport in zijn geheel ook aan de buitenwereld nuttige informatie verschaft en een goed inzicht geeft in de eigenheid en de kwaliteit van de gevisiteerde opleidingen. De visitatiecommissie dankt de bestuurders, alle medewerkers, studenten en afgestudeerden van de betrokken opleidingen die door hun inspanningen tijdens de voorbereiding en door de open dialoog tijdens de bezoeken hebben bijgedragen tot het welslagen van deze visitatie. 5 Opzet en indeling van het rapport Het voorliggend rapport bestaat uit twee delen. In het eerste deel van het rapport beschrijft de commissie in hoofdstuk II het referentiekader van waaruit zij de gevisiteerde opleidingen heeft beoordeeld. In hoofdstuk III worden de gevisiteerde bachelor- en masteropleidingen in vergelijkend perspectief geplaatst en in hoofdstuk IV worden de toegekende scores in tabelvorm samengevat. De visitatiecommissie benadrukt dat de tabellen niet los van de rapporten kunnen geïnterpreteerd worden. In het tweede deel van het rapport brengt de visitatiecommissie verslag uit over de verschillende opleidingen die zij heeft gevisiteerd. De aanbevelingen die de commissie doet ten aanzien van de afzonderlijke opleidingen worden in deze deelrapporten achteraan opgenomen. De deelrapporten werden geordend in chronologische volgorde van de bezoeken. 16 De onderwijsvisitatie Bouwkunde/Bachelor Ingenieurswetenschappen Deel 1

19 II Het referentiekader van de visitatiecommissie Bouwkunde/ bachelor ingenieurswetenschappen 2007 Inleiding Voor het beoordelen van het onderwijs gaat de visitatiecommissie uit van een referentiekader gebaseerd op geformuleerde doelstellingen, omschreven eindtermen en vastgestelde kwaliteitseisen waaraan naar haar oordeel de gevisiteerde opleidingen dienen te voldoen. De commissie kan immers niet volstaan met het geven van oordelen, maar moet ook aangeven waarop deze oordelen zijn gebaseerd. Het referentiekader beschrijft in de eerste plaats waaraan dient te worden voldaan aangaande de domeinspecifieke minimumeisen voor academische ingenieursopleidingen (I. Doelstellingen en eindtermen). Daarnaast dient er volgens de commissie ook voldoende inzicht te zijn in de algemeen onderwijskundige uitgangspunten en onderwijsorganisatorische eisen. Daartoe formuleert de commissie enkele onderwijskundige en onderwijsorganisatorische richtlijnen (II. Onderwijskundige en onderwijsorganisatorische richtlijnen). Bij het opstellen van het referentiekader heeft de commissie een aantal bronnen geraadpleegd. Onder meer heeft zij kennis genomen van het referentiekader zoals gehanteerd in 2000 bij de onderwijsvisitatie Civiele Techniek/Burgerlijke Bouwkunde (VSNU, juni 2000), de Guidelines For Engineering Core Profiles 2010 van de E4 en de Eur-Ace Framework Standards for the Accreditation of Engineering Programmes, de doelstellingen en eindtermen die de opleidingen in de zelfevaluatierapporten voor hun eigen onderwijs hebben geformuleerd, het Vlaamse structuurdecreet (2003) en het toetsingskader van het Nederlands-Vlaams Accreditatie Orgaan (NVAO). Het referentiekader 17 Deel 1

20 Het referentiekader werd vóór het bezoek, maar na het inleveren van de zelfevaluatie, voorgelegd aan de opleidingen. Tijdens het bezoek van de visitatiecommissie wordt de mogelijkheid geboden om het referentiekader met de opleiding te bediscussieren. 18 Het referentiekader Deel 1

21 1 Doelstellingen en eindtermen 1.1. Algemene minimale doelstellingen (dublin descriptoren) Voor de omschrijving van de algemene (minimale) doelstellingen van een academische bacheloropleiding en een academische masteropleiding baseert de commissie zich op vijf Dublin-Descriptoren, met name (1) kennis en inzicht, (2) toepassen van kennis en inzicht, (3) oordeelsvorming, (4) communicatie en (5) leervaardigheden: A. Kennis en inzicht Kwalificatie bacheloropleiding Heeft aantoonbare kennis en inzicht van/in een vakgebied, waarbij wordt voortgebouwd op het niveau bereikt in het voortgezet (secundair) onderwijs en dit wordt overtroffen; functioneert doorgaans op een niveau waarop met ondersteuning van specifieke leermiddelen, enige aspecten voorkomen waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied vereist is. Kwalificatie masteropleiding (uitdovende licentie) Heeft aantoonbare kennis en inzicht, gebaseerd op het verworven niveau van de bachelor en die deze overtreffen of verdiepen, evenals een basis of een kans bieden om een originele bijdrage te leveren aan het ontwikkelen en/of toepassen van ideeën, vaak in onderzoeksverband. B. Toepassen van kennis en inzicht C. Oordeelsvorming D. Communicatie Is in staat om zijn/haar kennis en inzicht op verantwoorde wijze in de beroepsuitoefening toe te passen, en beschikt verder over competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen in een breed georiënteerd vakgebied. Is in staat om relevante gegevens te verzamelen en te interpreteren (meestal op het vakgebied) met het doel een oordeel te vormen dat mede gebaseerd is op het afwegen van cultureel, sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten. Is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te brengen op een publiek bestaande uit specialisten en niet-specialisten. Is in staat om kennis en inzicht en probleemoplossende vermogens toe te passen in nieuwe of onbekende omstandigheden binnen een brede multidisciplinaire context die gerelateerd is aan het vakgebied; is in staat om kennis te integreren en met complexe materie om te gaan. Is in staat om oordelen te formuleren op grond van onvolledige of beperkte informatie en daarbij rekening te houden met culturele, sociaal-maatschappelijke en ethische verantwoordelijkheden, die zijn verbonden aan het toepassen van de eigen kennis en oordelen. Is in staat om conclusies, evenals de kennis, motieven en overwegingen die hieraan ten grondslag liggen, duidelijk en ondubbelzinnig over te brengen op een publiek van specialisten en niet-specialisten. E. Leervaardigheden Bezit de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie die een hoog niveau van autonomie veronderstelt aan te gaan. Bezit de leervaardigheden om zich verder zelfstandig te ontplooien en een vervolgstudie aan te gaan met een grotendeels zelfgestuurd of autonoom karakter. Het referentiekader 19 Deel 1

22 1.2. Domeinspecifieke eisen De visitatiecommissie expliciteert verder de volgende minimale domeinspecifieke eisen voor: een bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen met afstudeerrichtingen Bouw kunde, Chemie/Materiaalkunde, Elektronica/Informatietechnologie en Werktuigkunde/Elektrotechniek ; een bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde ; een masteropleiding Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde. De beschreven competenties kunnen worden gezien als een operationalisering van bovenstaande Dublin-Descriptoren Bachelor Ingenieurswetenschappen Na het afsluiten van een bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen met afstudeerrichtingen Bouwkunde, Chemie/Materiaalkunde, Elektronica/Informatietechnologie en Werktuigkunde/Elektrotechniek, moet de afgestudeerde: - beschikken over basiskennis op het gebied van algemene ingenieursvakken, wiskunde, fysica, kansrekening, chemie, materiaalkunde, informatica, sterkteleer, stromingsleer, warmte- en massaoverdracht, thermodynamica, elektromagnetisme en elektrische netwerken, om zo een verdere opleiding of training tot professioneel ingenieur of onderzoeker mogelijk te maken; - kritisch en creatief kunnen denken met betrekking tot ingenieursopgaven; - beschikken over fundamentele ingenieursvaardigheden zoals schriftelijk en mondeling rapporteren, het maken van een planning en het zelfstandig zoeken naar data en kennis; - begrip hebben voor het werken in teamverband naast het zelfstandig functioneren; - inzicht hebben in de problematiek van veiligheid en milieu; - voorbereid zijn op levenslang leren ; - voorbereid zijn op het mogelijk continueren met een masterstudie die niet per definitie hoeft samen te vallen met de gekozen afstudeerrichting. Voor de verschillende afstudeerrichtingen gelden verder de volgende domeinspecifieke eisen: Afstudeerrichting Bouwkunde De afgestudeerde moet:! in staat zijn om bouwwerken op basisniveau te ontwerpen;! berekeningen kunnen uitvoeren met het doel constructies in beton, staal en hout te dimensioneren;! basiskennis en inzicht hebben in bouwfysische kenmerken;! uitgebreide kennis bezitten ten aanzien van de belangrijkste bouwmaterialen inclusief hun technologie; 20 Het referentiekader Deel 1

23 ! kleinschalige projecten op het gebied van de burgerlijke bouwkunde en gebouwen kunnen leiden en managen;! in staat zijn in teamverband mee te werken en desgevallend leiding te geven aan de voorziening van water, afvoer van water, drainage en riolering. Afstudeerrichting Chemie en materialen De afgestudeerde moet:! basiskennis hebben van de procestechnologie (eenheidsbewerkingen, warmte en stromingsleer, veiligheid, integratie van andere disciplines);! de vaardigheid hebben om aanverwante disciplines te kunnen integreren in chemische/materiaalkundige procestechnologie;! inzicht hebben in de relatie tussen de chemische opbouw en de eigenschappen van materialen. Afstudeerrichting Elektronica en informatietechnologie De afgestudeerde moet:! basiskennis hebben van elektronische schakelingen en computerarchitectuur;! basiskennis hebben van de systeemcommunicatie;! een uitgebreide kennis bezitten van de systeemtheorie en van de wiskundige technieken die kunnen worden aangewend om het gedrag van systemen te beschrijven. Voor het profiel generiek gelden verder de volgende specifieke eindtermen:! het hebben van inzicht in de kwantumfysica en de werking van elektronische componenten;! het bezitten van uitgebreide kennis van het elektromagnetisme;! het bezitten van uitgebreide kennis van warmte- en massaoverdracht;! het bezitten van uitgebreide kennis van elektronische schakelingen, netwerken en filters. Voor het profiel computerwetenschappen gelden verder de volgende specifieke eindtermen:! het bezitten van basiskennis van databanken en artificiële intelligentie;! het bezitten van een uitgebreide kennis van algoritmen en datastructuren;! het hebben van uitgebreide kennis op het gebied van georiënteerd programmeren en software engineering. Het referentiekader 21 Deel 1

24 Afstudeerrichting Werktuigkunde-Elektrotechniek De afgestudeerde moet:! beschikken over de basiskennis en het kunnen toepassen van vermogenselektra, controletheorie, CAD en meettechniek;! basiskennis hebben van de werking en de aanwending van machines en machineonderdelen (thermische, elektrische, turbo- en werktuigmachines);! inzicht hebben in de principes van opwekking en distributie van energie Bachelor Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde Na het afsluiten van een bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde, moet de afgestudeerde: beschikken over basiskennis op het gebied van algemene ingenieursvakken, wiskunde, fysica, kansrekening, chemie, materiaalkunde, informatica, sterkteleer, stromingsleer, warmte- en massaoverdracht, thermodynamica, elektromagnetisme en elektrische netwerken, om zo een verdere opleiding of training tot professioneel ingenieur of onderzoeker mogelijk te maken; kritisch en creatief kunnen denken met betrekking tot ingenieursopgaven; beschikken over fundamentele ingenieursvaardigheden zoals schriftelijk en mondeling rapporteren, het maken van een planning en het zelfstandig zoeken naar data en kennis; begrip hebben voor het werken in teamverband naast het zelfstandig functioneren; inzicht hebben in de problematiek van veiligheid en milieu; voorbereid zijn op levenslang leren ; in staat zijn om bouwwerken op basisniveau te ontwerpen; berekeningen kunnen uitvoeren met het doel constructies in beton, staal en hout te dimensioneren; basiskennis en inzicht hebben in bouwfysische kenmerken; uitgebreide kennis bezitten ten aanzien van de belangrijkste bouwmaterialen inclusief hun technologie; kleinschalige projecten op het gebied van de burgerlijke bouwkunde en gebouwen kunnen leiden en managen; in staat zijn in teamverband mee te werken en desgevallend leiding te geven aan de voorziening van water, afvoer van water, drainage en riolering Master Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde Na het afsluiten van een masteropleiding Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde, moet de afgestudeerde: diepgaande kennis bezitten van algemene grondslagen, verschijnselen en problemen in relatie tot het bouwen; in staat zijn zich snel en efficiënt in te werken in nieuwe gebieden gerelateerd aan de burgerlijke bouwkunde en gebouwen en voor problemen adequate oplossingen te vinden; 22 Het referentiekader Deel 1

25 vertrouwd zijn met het systeem van het formuleren van eisen, verzamelen van gegevens, stellen van randvoorwaarden, formuleren van alternatieven en het maken van keuzes; in staat zijn constructies te ontwerpen en te dimensioneren met voldoende veiligheid, gebruiksvriendelijkheid en duurzaamheid op grond van een adequate kostenanalyse en kennis van de uitvoeringsmethodiek; kunnen omgaan met de sociale aspecten van het bouwen en de context waarin bouwwerken worden gerealiseerd; in staat zijn een studie te kunnen uitvoeren in gevallen waar onvoldoende kennis voorhanden is om een verantwoorde beslissing te kunnen nemen; de rol van verantwoordelijk ingenieur op zich te kunnen nemen bij grotere projecten, zoals bruggen, tunnels, woongebouwen, opslagconstructies, havens en landschappelijke voorzieningen; zich na het afsluiten van de studie kunnen ontwikkelen tot een expert in een van de hoofdgebieden van het bouwen en de bijbehorende werkzaamheden op hoog niveau kunnen uitvoeren; in staat zijn op voldoende niveau te communiceren met vertegenwoordigers van andere disciplines in het bouwproces; in staat zijn in de Engelse taal met anderstalige collegae te communiceren op het vakgebied en Engelstalige documentatie te kunnen lezen dan wel schrijven; in staat zijn gebruik te maken van geavanceerde reken- en communicatiemiddelen; voldoende inzicht in het gedrag van constructies hebben om door middel van eenvoudige controles, respectievelijk handberekeningen de resultaten van rekenprogramma s te verifiëren; kennis bezitten van juridische en economische aspecten met betrekking tot het vakgebied. 2 Onderwijskundige en onderwijsorganisatorische richtlijnen De visitatiecommissie stelt, naast de domeinspecifieke eisen, verder onderstaande richtlijnen met betrekking tot onderwijskundige en onderwijsorganisatorische aspecten voorop als nastrevenswaardige doelen, waarop de opleidingen gericht dienen te zijn: 2.1. Doelstellingen De doelstellingen en eindtermen van de opleiding moeten mede gebaseerd zijn op de wettelijke regelingen, de ontwikkelingen in het wetenschaps- en vakgebied, de arbeidsmarkt voor de afgestudeerden, de kennis omtrent leren en onderwijzen en relevante maatschappelijke ontwikkelingen. Het referentiekader 23 Deel 1

26 De keuze die daarbij door de opleiding zijn gemaakt zijn helder en expliciet vastgelegd in het onderwijsbeleid van de opleiding en vertaald naar het opleidingsprofiel; De doelstellingen en eindtermen zijn helder en concreet. De eindtermen zijn beschreven aan de hand van bij de student waarneembaar gedrag (inzake kennis, vaardigheden en attitudes); In de doelstellingen en eindtermen komt het wetenschappelijk niveau van de opleiding concreet tot uitdrukking; De eindtermen zijn richtinggevend voor de inhoud en de vormgeving van het onderwijsaanbod; Doelstellingen en eindtermen zijn zowel geformuleerd op het niveau van de opleiding als op programmafase en cursusniveau; Het academisch personeel werkt aantoonbaar in het kader van de eindtermen van de opleiding; Er is sprake van een herkenbare samenhang tussen de eindtermen van de opleiding en de doelstellingen op cursusniveau, programmafase en programmaniveau; Eindtermen en doelstellingen zijn zo geformuleerd dat ze toetsbaar zijn Programma Onderwijsorganisatie De onderwijsorganisatie is zo ingericht dat sturing van het onderwijs mogelijk is. De onderwijsorganisatie is zodanig van opzet dat de samenhang in het onderwijsprogramma (zowel in de ontwikkelingsfase als in de uitvoerings- en verbeterfase) is gewaarborgd. Het opleidingsbestuur heeft de bevoegdheid en verantwoordelijkheid om vanuit de doelstellingen en eindtermen en het daarop gebaseerde opleidingsprofiel vorm en inhoud te geven aan het onderwijs en de onderwijsorganisatie. De interne werk- en overlegstructuur is afgestemd op de noodzakelijke sturing van het programma. Aansluiting programma op academische en professionele eisen De opleiding stelt zich garant voor de wetenschappelijke, maatschappelijke en beroepsvoorbereidende relevantie, de effectiviteit en efficiëntie van het opleidingsprogramma. Daartoe moet het onderwijs voldoen aan inhoudelijke en professionele standaarden bepaald door de ontwikkelingen in het vak- en wetenschapsgebied en aan eisen die de arbeidsmarkt stelt. Verder moet de opleiding op de hoogte zijn van de beschikbare wetenschappelijke kennis over leren en onderwijzen nodig voor het ontwerpen, uitvoeren en evalueren van het onderwijs. Ten slotte dient de opleiding zoveel als 24 Het referentiekader Deel 1

27 mogelijk rekening houden met relevante maatschappelijke ontwikkelingen zoals de te sterke opkomst van de informatietechnologie, de toenemende multiculturaliteit van de samenleving en de trend tot internationalisering. Wetenschaps- en vakgebied De opleiding is op de hoogte van de (meest recente) theorievorming en van de ontwikkelingen in het vakgebied en deze zijn terug te vinden in de inhoud en de opbouw van het onderwijsprogramma. Arbeidsmarkt De opleiding heeft aandacht voor de behoeften van het werkveld en bouwt structurele contacten met het werkveld op. De kennis van en ervaring met het werkveld wordt daar waar mogelijk vertaald naar het onderwijsaanbod, bijvoorbeeld via stages. De opleiding voert een actief alumnibeleid. Wetenschappelijke kennis omtrent leren en onderwijzen De opleiding heeft een expliciete visie op leren en onderwijzen (het onderwijskundige referentiekader) die refereert aan wetenschappelijk aanvaarde onderwijskundige inzichten. Het onderwijskundig referentiekader is mede uitgangspunt voor de inrichting van het programma. Relevante maatschappelijke ontwikkelingen De opleiding is op de hoogte van de effecten van de informatietechnologie op het vak- en wetenschapsgebied en heeft die kennis verwerkt in het onderwijsprogramma. De opleiding heeft een duidelijke en geëxpliciteerde visie op de internationalisering van de opleiding. Studeerbaarheid Studeerbaarheid De visie op leren en onderwijzen is concreet vertaald naar studeerbaarheidskenmerken waaraan de programma-organisatie van de opleiding moet voldoen. Het programma dient door de student te kunnen worden gevolgd in de ervoor gestelde tijd en dient aan te zetten tot doelmatig tijdsgebruik. In de mate van het mogelijke dient rekening te worden gehouden met individuele variaties in studietempo. Studierendement/Studietijd De instelling beschikt over een systematische studietijdbewaking. In de instelling wordt gewerkt aan een systeem waardoor cijfermatige gegevens aangaande studievoortgang en studieloopbaan ter beschikking zullen komen. Het referentiekader 25 Deel 1

28 Instroom/Toelatingsvoorwaarden De instelling geeft duidelijk aan welk beginniveau van de studenten wordt vereist. Aanwezigheid studiebevorderende/studiebelemmerende factoren Studiebelemmerende factoren worden in kaart gebracht. Een remediëring wordt uitgewerkt. Studiebevorderende maatregelen worden genomen, opgevolgd en bijgestuurd waar dit nodig blijkt. Didactiek van het onderwijsleerproces De visie op leren en onderwijzen is concreet vertaald naar door de opleiding noodzakelijk geachte werkvormen en didactiek. Het onderwijsprogramma en de werkvormen dienen zoveel mogelijk te worden afgestemd op het leerproces van de student. Het leerproces wordt ondersteund door een adequate didactische uitrusting en door goed aansluitend studie- en instructiemateriaal, dat in voldoende mate voor de studenten beschikbaar is. Er is een gevarieerd gebruik van aangepaste didactische werkvormen en een efficiënte begeleiding ervan met relevante technologieën waarbij actief gebruik wordt gemaakt van een elektronisch leerplatform. De werkvormen zijn stimulerend en activerend. De student wordt zo goed mogelijk in staat gesteld om zich te specialiseren op een wijze die aansluit bij de eigen capaciteiten en interesses. Beoordeling en toetsing De visie op leren en onderwijzen is concreet vertaald naar de vorm en inhoud van de evaluatie. Er wordt gestreefd naar variatie in evaluatievormen, naar een optimale spreiding van studielast en naar een zo gunstig mogelijke planning van de evaluatieactiviteiten tijdens de examenperiodes. De exameneisen en -vormen zijn vooraf aan de studenten duidelijk bekend gemaakt. De beoordeling vindt plaats op basis van te voren vastgelegde beoordelingscriteria. De opleiding voorziet in feedback over de toetsresultaten aan de studenten. Kwaliteitseisen mbt. de eindverhandeling/masterproef De eindverhandeling/masterproef is een individuele proeve van bekwaamheid en vormt het sluitstuk van de opleiding. De opleiding is zo ingericht dat de student zich op een adequate manier kan voorbereiden op het afleggen van een proeve van bekwaamheid, bijvoorbeeld door de mogelijke organisatie van stages. 26 Het referentiekader Deel 1

29 Met de eindverhandeling/masterproef tonen de studenten aan dat ze een onderzoeksprobleem op een creatieve en wetenschappelijk verantwoorde manier kunnen analyseren, aanpakken en uitvoeren, en de resultaten ervan helder kunnen rapporteren, zowel schriftelijk als mondeling. De eindverhandeling/masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten. De beoordelingscriteria zijn helder en expliciet vastgelegd en bekendgemaakt. Internationalisering De opleiding maakt actief deel uit van een netwerk van onderwijsinstellingen. Buitenlandse studenten worden gestimuleerd bij de opleiding onderwijs te volgen. De opleiding stimuleert internationalisering en universitaire mobiliteit. Om de internationale dimensie ook aan hen die niet naar het buitenland vertrekken aan te bieden, worden regelmatig buitenlandse gastsprekers uitgenodigd en internationale conferenties georganiseerd. De kwaliteit van het in het buitenland gevolgd onderwijs wordt getoetst. De infrastructuur van de opleiding is afgestemd op buitenlandstudies en de opvang van buitenlandse studenten. In het curriculum is er aandacht voor het verwerven van internationale kennis op vakinhoudelijk gebied. In het curriculum is er aandacht voor interculturele communicatie en vaardigheden. De opleiding besteedt aandacht aan het leren communiceren op het vakgebied in een of meer vreemde talen. De opleiding heeft eigen beleidsdoelstellingen geformuleerd met betrekking tot internationalisering Inzet van personeel Kwaliteitseisen onderwijzende staf De kwaliteitseisen van de onderwijzende staf hebben vooral betrekking op: - de onderwijsdeskundigheid; - de wetenschappelijke deskundigheid; - de vertrouwdheid en, indien relevant, de ervaring met het werkveld. Deze vereisten impliceren ook een op wetenschappelijk onderzoek gestoelde opleiding teneinde de evolutie in het vakgebied en zijn specialisaties op de voet te kunnen volgen, en om actief deel te kunnen nemen aan de evaluatie van de ontwikkelingen binnen het werkveld. Daarenboven wordt continue bijscholing en voortgezette vorming noodzakelijk geacht. Het referentiekader 27 Deel 1

30 Qua bestaffing veronderstelt de opleiding academici van hoog niveau. Opdat bekendheid met en betrokkenheid bij het wetenschappelijk onderzoek kan gerealiseerd worden, worden van de staf een wetenschappelijk curriculum en een actieve deelname in het wetenschappelijk onderzoek verondersteld. Personeelsbeleid De procedure aangaande aanwervingen en benoemingen van personeel is helder omschreven en gekend; De selectie van personeel vindt mede plaats op basis van taakprofielen die afgestemd zijn op de onderwijstaken; Het periodiek voeren van functionerings- en beoordelingsgesprekken is een integraal onderdeel van het personeelsbeleid van de opleiding; De opleiding heeft een geëxpliciteerd scholingsbeleid dat is afgestemd op de eisen van het onderwijsprogramma en op de resultaten van functioneringsgesprekken; Resultaten van evaluaties vormen mede de basis van het te voeren personeelsbeleid; De opleiding werkt met normen voor het vaststellen van de onderwijslast; Het personeel is aanspreekbaar en bereikbaar; Er wordt gezorgd voor voldoende evenwicht tussen de omvang van het personeelsbestand en de specifieke kwaliteit en de taken die worden vereist van het personeel in functie van de opleiding; Er wordt een actieve politiek gevoerd inzake gelijkekansenbeleid Voorzieningen/onderwijsorganisatie Materiële voorzieningen/faciliteiten De staf heeft voldoende middelen (kwantiteit en kwaliteit) en adequate accommodatie ter beschikking in functie van hun onderwijs- en onderzoeksopdracht. De studenten hebben voldoende middelen (kwantiteit en kwaliteit) en adequate accommodatie ter beschikking ter ondersteuning van het onderwijs- en leerproces. Studieinformatie en -begeleiding Er wordt voldoende informatie (brochures, website, introductiedagen) beschikbaar gesteld voor (potentiële) studiekiezers. Het onderwijs- en examenreglement wordt voor iedereen beschikbaar gesteld alsook de mogelijkheid om dienaangaande klacht neer te leggen bij een ombudsdienst, centrale afdeling, vertrouwenspersoon. De opleiding voert een beleid gericht op het vroegtijdig signaleren van veranderingen in de instroom. 28 Het referentiekader Deel 1

31 Flexibele leerroutes zijn uitgewerkt in functie van individuele voorkeuren en verschillende vooropleiding van studenten. In het onderwijs zijn mogelijkheden ingebouwd om de deficiënties in kennis en vaardigheden weg te werken. De opleiding voorziet in een systeem van studie- en studentenbegeleiding gericht op het voorkomen en tijdig signaleren van studieproblemen. Er wordt actief naar oplossingen gezocht. Individuele begeleiding is voorzien voor persoonlijke en/of studiegebonden problemen. De begeleiding van de studenten is gericht op het nemen van eigen verantwoordelijkheid m.b.t. het (leren) studeren. De opleiding neemt gericht maatregelen om de resultaten en de studievoortgang van de studenten te bevorderen. De opleiding voert een actief begeleidingsbeleid Interne kwaliteitszorg De opleiding beschikt over een geëxpliciteerd kwaliteitszorgsysteem Het kwaliteitsbeleid en systeem is zowel preventie als controlegericht en laat bijsturing toe; De kwaliteitszorg betreft niet enkel het primaire proces, maar alle kwaliteitsaspecten in hun onderlinge samenhang en in relatie tot de verschillende verantwoordelijkheidsniveaus; De opleiding werkt zo veel mogelijk met streefnormen voor het beoordelen of en in welke mate de gewenste kwaliteit wordt gerealiseerd; Er is duidelijk vastgelegd wie welke bevoegdheid heeft in het kader van de uitvoering van de kwaliteitscontrole, het overleg n.a.v. de beschikbaarheid van de resultaten, de follow-up van de genomen besluiten met mogelijke aanpassingen en/of onderwijsinnovaties als gevolg; De opleiding beschikt over de informatiesystemen nodig voor het tot stand brengen van kwaliteit en voor het bewaken en beoordelen van de geleverde kwaliteit; Er is een duidelijke structuur aanwezig ter ondersteuning van het kwaliteitszorgproces; De kwaliteitsbewaking is afgestemd op de met het onderwijsontwerp beoogde doelen en de streefnormen die voor het halen daarvan zijn vastgesteld; Binnen de opleiding is een klimaat aanwezig gericht op het leveren van maximale kwaliteit; De opleiding voert een beleid dat aandacht voor het leveren van kwaliteit bevordert; De opleiding betrekt medewerkers, studenten, alumni en vertegenwoordigers van het werkveld in haar kwaliteitszorgsysteem. Het referentiekader 29 Deel 1

32 2.6. Resultaten De opleiding waakt over de realisatie van haar doelstellingen en heeft oog voor haar onderwijsrendement. Daarbij kunnen de volgende elementen een rol spelen: Het eindniveau van de afgestudeerden (onder meer het niveau van de bachelorof masterproef, het niveau van de stage en het niveau van de examens). De structurele contacten met het werkveld en de aandacht voor de behoeften van het werkveld. Een actief alumnibeleid. Het onderwijsrendement:! Studiebelemmerende factoren worden in kaart gebracht. Een remediering wordt uitgewerkt. Studiebevorderende maatregelen worden genomen, opgevolgd en bijgestuurd waar dit nodig blijkt.! Cijfermatige gegevens aangaande de instroomkenmerken, studievoortgang en studieloopbaan worden bijgehouden en opgevolgd door het opleidingsbestuur. 30 Het referentiekader Deel 1

33 III De opleidingen in vergelijkend perspectief De bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen en de bacheloren masteropleidingen Bouwkunde aan de Vrije Universiteit Brussel, de Universiteit Gent en de Katholieke Universiteit Leuven Woord vooraf In dit hoofdstuk geeft de visitatiecommissie een overzicht van haar bevindingen over de gevisiteerde opleidingen in vergelijkend perspectief. Zij besteedt hierbij voornamelijk aandacht aan elementen die haar het meest in het oog zijn gesprongen of die zij belangrijk acht, en aan vaststellingen die zij in meerdere opleidingen heeft gedaan. Het is niet de bedoeling van de commissie om de individuele deelrapporten van de opleidingen aan de verschillende instellingen in detail te herhalen. De Vrije Universiteit Brussel (VUB) heeft formeel gekozen om op bachelorniveau één opleiding Ingenieurswetenschappen met vier afstudeerrichtingen: Bouwkunde, Chemie en Materialen, Elektronica en Informatietechnologie en Werktuigkunde- Elektrotechniek aan te bieden. Daarnaast richt zij ook een masteropleiding Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde in, die tijdens het bezoek van de commissie net van start was gegaan. De commissie heeft vastgesteld dat er qua onderwijsprocessen, -beleid en output, kwalitatief weinig verschillen tussen de afstudeerrichtingen bestaan en heeft haar algemene en generaliseerbare bevindingen met betrekking tot de bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen in dit vergelijkend deel betrokken. De bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen (inclusief de vier afstudeerrichtingen) kende tijdens het academiejaar in het totaal 132 studenten, de laatste twee ingenieursjaren Bouwkunde konden in datzelfde jaar op een zestiental studenten rekenen. De Universiteit Gent (UGent) biedt de bacheloropleiding Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde en de masteropleiding Ingenieurswetenschappen: Bouwkunde aan. De opleidingen in vergelijkend perspectief 31 Deel 1