Welke invloed heeft aard en stijl van feedback op zelfspraak, taakbeleving en prestaties bij tennisspelers?

Transcriptie

1 Universiteit Gent Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Academiejaar de examenperiode Welke invloed heeft aard en stijl van feedback op zelfspraak, taakbeleving en prestaties bij tennisspelers? Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad master in de psychologie, afstudeerrichting Klinische Psychologie door Gert-Jan De Muynck Promotor: Prof. Dr. Maarten Vansteenkiste

2 Abstract Vanuit de zelfdeterminatietheorie (Deci & Ryan, 2000) ging deze studie de invloed na van valentie (positief versus negatief) en communicatiestijl (autonomieondersteunend versus controlerend) op de doelen die tennisspelers ambiëren, de manier waarop ze hun sportbeoefening beleven, de zelfspraak die wordt gehanteerd, het doorzettingsvermogen die ze tonen en de prestaties die ze halen. Hiervoor werd een experimentele studie uitgevoerd (N = 120) waarbij de feedback die tennisspelers te horen kregen gemanipuleerd werd. Via MANOVA s en contrastanalyses kon aangetoond worden dat positieve feedback een gunstiger effect had dan negatieve feedback, net als een autonomie-ondersteunende communicatiestijl wenselijker was dan een controlerende. Vergelijking met een controleconditie maakte duidelijk dat de aanwezigheid van twee inhiberende factoren ondermijnend werkte, hoewel de aanwezigheid van twee faciliterende factoren geen bevorderende werking had. Combinatie van een faciliterende en inhiberende factor resulteerde eveneens in een nuleffect. Hiërarchische regressieanalyses gingen de mediërende rol na van psychologische basisbehoeften aan autonomie en competentie, alsook de ervaren druk. Dit maakte duidelijk dat de invloed van communicatiestijl op de uitkomstvariabelen gemedieerd werd door gevoelens van autonomie, terwijl competentiegevoelens en ervaren druk het effect van valentie medieerden. Tot slot wezen bijkomende hiërarchische regressieanalyses op een modererende rol van algemene competentiegevoelens en de mate waarin tennisspelers hun vertrouwde coach als autonomie-ondersteunend zagen. Daarmee werd de invloed van trainers op tennisspelers nogmaals onderstreept.!! I!!

3 Voorwoord Het schrijven van deze thesis was een werk van lange adem dat niet mogelijk zou geweest zijn zonder de steun en hulp van verschillende mensen. Vandaar dat ik deze personen graag nog eens uitdrukkelijk zou willen bedanken. Eerst en vooral wil ik Prof. Dr. Maarten Vansteenkiste bedanken. Hij maakte het mogelijk om in deze masterproef mijn passie voor sport en interesse in psychologie te combineren. Door deze combinatie kon ik steeds met volle overtuiging verder werken aan mijn scriptie. Ook dank ik hem graag voor de interessante overlegmomenten en de nuttige tussentijdse feedback. Dr. Nikos Zourbanos dank ik om mij een brede kennis inzake de zelfspraakliteratuur bij te brengen. Jochen Delrue ben ik dankbaar voor aanvullende inzichten en het nalezen van dit werkstuk. Heel veel dank gaat uiteraard uit naar de deelnemende tennisspelers, alsook de tennisclubs die me terreinen lieten huren aan een erg voordelig tarief. Hierbij wil ik graag Nico Verpoot bedanken omdat ik een ballenmachine voor meerdere maanden kon gebruiken. Daarnaast bedank ik van harte mijn ouders die deze universitaire studie mogelijk maakten. Verder dank ik hen en mijn vriendin Annelies voor hun onvoorwaardelijke steun. Tot slot gaat mijn dank uit naar mijn opa, André. Hij vervulde voor mij een belangrijke rol bij het aanvatten van de opleiding psychologie.!! II!!

4 !!! III! Inhoudsopgave ABSTRACT'...'I! VOORWOORD'...'II! INHOUDSOPGAVE'...'III! ZELFDETERMINATIETHEORIE'...'2! VOORWAARDEN!VOOR!OPTIMALE!ONTWIKKELING!...!2! HOE!DE!OMGEVING!DE!OPTIMALE!ONTWIKKELING!KAN!BEVORDEREN!...!4! Invloeden(vanuit(de(omgeving(over(verschillende(algemene(levensdomeinen(heen.(...(4! Invloeden(vanuit(de(omgeving(binnen(een(sportcontext.(...(5! Implicaties(voor(huidig(onderzoek.(...(7! BEHOEFTEBEVREDIGING!ALS!MOTOR!VAN!MOTIVATIE!...!7! ZELFSPRAAK'...'10! CONCEPTUALISATIE!...!10! Taxonomieën(van(zelfspraak.(...(10! Categorisatie!naargelang!de!oorsprong.!...!10! Categorisatie!naargelang!de!expressievorm.!...!11! Categorisatie!naargelang!de!inhoud.!...!12! ANTECEDENTEN!VAN!ZELFSPRAAK!...!14! GEVOLGEN!VAN!ZELFSPRAAK!...!16! HUIDIG'ONDERZOEK'...'18! GLOBALE!ONDERZOEKSDOELSTELLINGEN!...!18! MEERWAARDE!VAN!DE!HUIDIGE!STUDIE!...!19! SPECIFIEKE!HYPOTHESES!...!20! METHODE'...'22! DEELNEMERS!...!22! PROCEDURE!...!22! Chronologisch(verloop.(...(22! Gemanipuleerde(feedback.(...(26! INSTRUMENTEN!...!27! Voormeting.(...(27! Tijdens(de(Tennisoefening.(...(27! Nameting.(...(29! RESULTATEN'...'33! PRELIMINAIRE!ANALYSES!...!33! Achtergrondvariabelen.(...(33! Correlaties.(...(34! PRIMAIRE!ANALYSES!...!36! Onderzoeksvraag(1:(invloed(van(valentie(en(stijl(van(feedback.(...(36! Contrastanalyses.!...!40! Onderzoeksvraag(2:(mediatieanalyses.(...(42! Mediërende!rol!van!autonomie.!...!44! Mediërende!rol!van!competentie.!...!45! Mediërende!rol!van!ervaren!druk.!...!46! Onderzoeksvraag(3:(modererende(rol(van(preNcompetentie(en(autonomieN ondersteunende(coaching.(...(47! DISCUSSIE'...'53! DE!INVLOED!VAN!VALENTIE!EN!COMMUNICATIESTIJL!BIJ!HET!GEVEN!VAN!FEEDBACK!...!54! De(invloed(van(valentie(van(feedback.(...(54!

5 De(invloed(van(de(wijze(waarop(de(feedback(gecommuniceerd(werd.(...(55! De(invloed(van(de(interactie(tussen(valentie(en(de(communicatiewijze(van(feedback.(...(57! Moderatie(door(autonomieNondersteuning(van(de(coach(en(preNcompetentiegevoelens. (...(59! BEPERKINGEN!VAN!DE!HUIDIGE!STUDIE!...!60! Generalisatie.(...(60! Operationalisatie(en(rol(van(zelfspraak.(...(61! ENKELE!PRAKTISCHE!IMPLICATIES!...!62! CONCLUSIE!...!64! REFERENTIES'...'65! BIJLAGEN'...'70! Bijlage(1.(Gemanipuleerde(feedback(na(de(eerste(trial.(...(70! Bijlage(2.(Gemanipuleerde(feedback(na(de(tweede(trial.(...(71! Bijlage(3.(Meting(van(preNcompetentie.(...(72! Bijlage(4.(Meting(van(de(autonomieNondersteuning(van(de(trainer.(...(73! Bijlage(5.(Vliegtijden(in(seconden(met(bijhorende(tijdsfactoren.(...(74! Bijlage(6.(Voorbeeld(van(uitgetypte(audio.(...(75! Bijlage(7.(Meting(van(taakbeleving.(...(77! Bijlage(8.(Meting(van(het(dominant(prestatiedoel.(...(78! Bijlage(9.(Meting(van(zelfspraak(aan(de(hand(van(de(ASTIS.(...(79! Bijlage(10.(De(gebruikte(manipulatiecheck.(...(80!!! IV!!

6 Bij het bekijken van tenniswedstrijden, zij het van regionaal dan wel internationaal niveau, kan opgemerkt worden dat tennissers heel vaak tegen zichzelf praten. Ze geven zichzelf tactische of technische richtlijnen, roepen kom op!, of schelden zichzelf soms zelfs de huid vol om daarna hun racket tegen de grond te smakken. Dit is in zekere zin eigenaardig want uiteindelijk vertellen tennissers vaak dingen aan zichzelf die ze reeds wisten (Hatzigeorgiadis, Zourbanos, Galanis, & Theodorakis, 2011). Uit het feit dat tennissers, en bij uitbreiding vele sporters, dit echter vaak doen, blijkt dat dergelijke zelfspraak een functie moet hebben (Hardy, 2006). Willen ze hun prestatie verbeteren, zichzelf oppeppen, de ander destabiliseren of wordt het voor nog andere doeleinden gebruikt? Zo vinden mensen het doorgaans fijn om complimenten te krijgen, terwijl ze zich aangedaan voelen wanneer iemand hen beledigt. Maar wat als de complimenten of beledigingen van zichzelf komen: hebben ze dan hetzelfde effect? In deze masterproef wordt er een blik geworpen op mogelijke factoren die zelfspraak in de hand werken. Hierbij wordt de vraag gesteld of een coach via zijn coachingstijl een invloed uitoefent op de mate en het soort zelfspraak van tennisspelers. Gebaseerd op de Zelf-Determinatie Theorie (Deci & Ryan, 2000) zal worden onderzocht of er een verschil is in zelfspraak naargelang de coach de autonomie van zijn atleten ondersteunt dan wel ondermijnt. Zorgt een trainer die spreekt in termen van moeten (Vansteenkiste, Simons, Lens, Soenens, & Matos, 2005), in vergelijking met een trainer die meer gemotiveerd spreekt, voor een negatievere houding van de atleet naar zichzelf toe? Een tweede factor die een invloed kan hebben op zelfspraak is de valentie van feedback die men krijgt over de geleverde prestatie. Zo kan positieve feedback ervoor zorgen dat tennissers meer geloven in hun mogelijkheden, wat op zijn beurt een gunstig effect kan hebben op hun taakbeleving, gedrag en zelfspraak. Negatieve feedback kan daarentegen het vertrouwen van tennisspelers aantasten, met een negatieve impact op de beleving van tennisspelers, hun prestaties en de manier waarop ze zichzelf behandelen tot gevolg. Zal men hierdoor panikeren en zichzelf onvriendelijker behandelen, of haalt men er juist extra motivatie uit en moedigt men zichzelf aan?!! 1!!

7 Zelfdeterminatietheorie De zelfdeterminatietheorie (ZDT; Deci & Ryan, 2000) is erg nuttig bij het onderzoeken van hoe de omgeving een invloed heeft op de motivatie van personen. Deze motivatie oefent op zijn beurt een invloed uit op zaken als welzijn, prestatie, taakbeleving, doorzetting en dergelijke meer. De theorie verschilt van andere theorieën rond motivatie doordat onderscheid gemaakt wordt naargelang de kwaliteit en niet de kwantiteit van motivatie (Vansteenkiste, Lens, & Deci, 2006). Verder doet de theorie een uitspraak over de antecedenten van motivatie door zich te baseren op drie psychologische basisbehoeften: autonomie, competentie en verbondenheid. Voorwaarden voor Optimale Ontwikkeling Van belang bij de ZDT is de mate waarin mensen in staat zijn om hun basisbehoeftes te vervullen bij het nastreven en bereiken van hun doelen. Drie psychologische behoeftes staan hierbij centraal: autonomie, competentie en verbondenheid. Deze behoeftes zijn aangeboren, universeel en noodzakelijk voor de psychologische groei, integriteit en het welzijn. Enkel wanneer deze behoeftes bevredigd zijn, zullen personen intrinsiek gemotiveerd zijn. Dit is de meest wenselijke vorm van motivatie, waarbij personen een taak uitvoeren omwille van het plezier die ze bij de taak beleven. Onder competentie verstaat men een gevoel te hebben op een effectieve manier om te kunnen gaan met de omgeving en over de capaciteit te beschikken om gewenste uitkomsten te bereiken. Onder verbondenheid verstaat men de behoefte om bevredigende, ondersteunende sociale relaties te hebben. Als deze twee behoeftes bevredigd zijn, kan dat al zorgen voor partiële internalisatie of verinnerlijking van de redenen onderliggend aan het gedrag. Deze redenen zullen echter pas volledig geïnternaliseerd worden als ook de behoefte aan autonomie bevredigd is. Het gedrag is dan namelijk vrijwillig, en niet onder druk van anderen, uitgevoerd. Deci en Ryan (2000) veronderstellen bovendien dat satisfactie van deze behoeften rechtstreeks zorgt voor een verhoogd psychologisch en fysisch welzijn. Heel wat onderzoek bevestigt deze veronderstelling (bv. Adie, Duda, & Ntoumanis, 2008). Echter, het blijkt wel zo te zijn dat psychologische behoeftebevrediging pertinenter is in het begrijpen van promotie van welzijn dan in het verklaren van het uitblijven van onwelzijn (Sheldon & Bettencourt, 2002). Hiervoor vonden Bartholomew, Ntoumanis,!! 2!!

8 Ryan en Thogersen-Ntoumani (2011) een mogelijke verklaring. Zij merkten op dat lage scores voor behoeftebevrediging in tal van studies zowel gezien worden als een teken voor lage behoeftebevrediging als voor het aanwezig zijn van behoeftefrustratie. De auteurs argumenteren dat lage scores op metingen van behoeftebevrediging de intensiteit van behoeftefrustratie in onvoldoende mate meten. Bij frustratie zou het namelijk vooral over een ondermijnend effect moeten gaan. De behoeftes worden dan niet enkel niet voldaan, ze worden actief gefrustreerd (Vansteenkiste & Ryan, 2013). Toegepast op tennis kan het zijn dat een tennisspeler zich niet competent voelt omdat zijn oog-hand coördinatie zwak is, waardoor hij geen goede regelmaat aan de dag kan leggen. Dit komt overeen met een lage satisfactie van de behoefte aan competentie. Het kan echter ook zijn dat een tennisspeler zich niet competent voelt omdat de trainer heel erg kwaad en kritisch is over zijn spelniveau, wat overeenkomt met actieve frustratie van de behoefte aan competentie. Met andere woorden, een lage behoeftebevrediging enerzijds en behoeftefrustratie anderzijds zijn twee afzonderlijke constructen (Bartholomew et al., 2011). Dit brengt met zich mee dat ze beide, samen kunnen voorkomen in eenzelfde sportcontext. Binnen deze redenering kan zelfspraak de behoeftefrustratie vergroten, maar kan het ook dienen als middel om dergelijke frustratie te overkomen. Zo kan negatieve zelfspraak, waarbij een tennisspeler zichzelf verwijt voor sukkelaar of idioot, zorgen voor bijkomende frustratie van de behoefte aan competentie. Positieve, aanmoedigende zelfspraak ( komaan, ik kan het! ) kan daarentegen dienen als een manier om behoeftefrustratie te overkomen. Bovendien is het mogelijk dat zelfspraak geworteld is in behoeftefrustratie en er een wederkerig verband bestaat tussen beide. Volgens deze redenering zullen tennisspelers wiens behoeften gefrustreerd worden, zichzelf op een negatievere manier benaderen, wat leidt tot verdere frustratie van de basisbehoeften. Als dusdanig komt een negatieve cyclus tussen beide tot stand. Het omgekeerde geldt voor tennisspelers die positief worden benaderd. Hun basisbehoeften zullen worden bevredigd, wat leidt tot positieve zelfspraak en het tot stand komen van een positieve cyclus.!! 3!!

9 Hoe de Omgeving de Optimale Ontwikkeling Kan Bevorderen Deci en Ryan (2008) hebben aangetoond dat de basisbehoeften het mechanisme vormen waarlangs omgevingsfactoren een invloed uitoefenen op tal van uitkomsten zoals taakbeleving, welzijn, doorzettingsvermogen, Het is dan ook nuttig om na te gaan wat belangrijke personen in de omgeving kunnen doen om behoeftebevrediging te bevorderen en als dusdanig motivationele uitkomsten te optimaliseren. Invloeden vanuit de omgeving over verschillende algemene levensdomeinen heen. Deci, Koestner en Ryan (1999) toonden in een meta-analyse van experimentele studies aan hoe competentiegevoelens van personen beïnvloed kunnen worden door het geven van feedback. Ze vonden dat personen die positieve feedback kregen op een taak een hogere intrinsieke motivatie voor de taak rapporteerden dan personen die geen feedback kregen. Meer bepaald rapporteerden personen die positieve feedback kregen meer plezier/interesse in de taak en persisteerden ze langer wanneer ze de mogelijkheid hadden om ermee te stoppen. Verdere analyses toonden aan dat positieve feedback enkel gunstig was voor de intrinsieke motivatie wanneer die op een informerende manier werd gegeven. Bij een dergelijke stijl erkende men de goede prestatie, verschafte men keuze over hoe de taken uitgevoerd konden worden en benadrukte men interessante of uitdagende onderdelen van de taak. Tegenover een informationele stijl onderscheidden de auteurs een controlerende stijl, waarbij feedback gegeven werd in termen van moeten of zouden moeten. Positieve feedback die op deze manier gecommuniceerd werd, tastte de intrinsieke motivatie aan. De auteurs schreven de verschillende invloed van positieve feedback, naargelang de communicatiestijl, op intrinsieke motivatie toe aan de mate waarin de competentie van de personen werd ondersteund. Informationele positieve feedback bevestigde de competentie van participanten, waar controlerend taalgebruik dit naliet. Bovendien kan men veronderstellen dat een controlerende communicatiestijl de autonomiegevoelens ondermijnde. Het belang van de communicatiestijl kon door Vansteenkiste, Simons, Lens, Sheldon en Deci (2004) worden aangetoond. Zij vonden in een experimentele studie bij studenten van de hogeschool en universiteit dat men opdrachten beter autonomie-!! 4!!

10 ondersteunend dan controlerend kon formuleren (Studie 1 en Studie 2). Een instructie die termen bevatte als je kan, als je wil of we vragen je om, leidde tot beter conceptueel leren, grondigere verwerking van de leerstof, een hogere prestatie op een kennistest en meer vrije keuze gedrag dat verband hield met het thema van de les. Autonomie-ondersteunende en controlerende omgevingen hebben ook een verschillend effect op zelfspraak, een relevante kwestie voor deze masterproef. Hoewel later nog uitgebreid wordt stilgestaan bij zelfspraak geven we hier al mee dat Oliver, Markland, Hardy en Petherick (2008) vonden dat de zelfspraak van personen in een controlerende omgeving meer uitingen van negatieve emoties omvatte (bv. ik haat deze taak ) en dat deze personen ook vaker vloekten op zichzelf. Mensen in een autonomieondersteunende omgeving vertoonden daarentegen meer informationele (bv. zichzelf feedback geven en een strategie voorhouden) en positief emotionele zelfspraak (bv. ik voel me goed, deze taak is leuk ), terwijl ze minder boodschappen op een controlerende en negatief emotionele manier tot zichzelf richtten. Invloeden vanuit de omgeving binnen een sportcontext. In de sportcontext werd eveneens onderzocht hoe sleutelfiguren zoals de coach een invloed kunnen hebben op de motivatie van hun atleten en welke gevolgen dit had voor tal van uitkomsten. Bij het sportonderzoek vanuit de ZDT wordt voornamelijk gekeken naar uitkomsten die relevant zijn over de verschillende levensdomeinen heen zoals taakbeleving, doorzetting en prestaties. Sportspecifieke uitkomsten, zoals choking of zelfspraak, lijken hierbij vaak minder aandacht te krijgen. Competentiegevoelens van sporters staan onder invloed van feedback. Zo toonden Vallerand en Reid (1984; 1988) in een experimentele studie bij studenten lichamelijke opvoeding aan dat positieve feedback de waargenomen competentie verhoogde, wat leidde tot een toename in intrinsieke motivatie. Daarentegen liet negatieve feedback de waargenomen competentie afnemen, met een daling in intrinsieke motivatie tot gevolg. Deze bevindingen werden gerepliceerd en verder uitgebreid door Mouratidis, Vansteenkiste, Lens en Sideridis (2008). Deze onderzoekers toonden aan dat positieve feedback bijdroeg tot een hoger welzijn en de intentie om de taak te hernemen in de toekomst, doordat positieve feedback zorgde voor een toename in intrinsieke motivatie. Negatieve feedback daarentegen, hing volgens deze!! 5!!

11 onderzoekers samen met minder voldoening na het vervolledigen van een taak, minder gunstige zelfevaluaties, minder vrije keuze gedrag en minder plezier. De invloed van positieve feedback op sportieve prestaties is minder duidelijk. Sommige studies vonden geen effect (Bindarwish & Tenenbaum, 2006), terwijl andere studies wezen op een gunstig effect van positieve feedback op prestatie (Escarti & Guzman, 1999). De communicatiestijl die de trainer aanneemt, is een tweede mechanisme waarlangs hij een belangrijke invloed kan hebben op zijn atleten. Zo vond men dat de perceptie van een trainer als meer autonomie-ondersteunend, samenhing met een grotere bevrediging van de behoeftes aan autonomie, competentie en verbondenheid (Adie et al., 2008). Deze bevrediging hing vervolgens samen met een groter welzijn van de atleten in kwestie. Daarentegen vonden deze auteurs dat atleten die aangaven weinig autonomie te ervaren, meer emotionele en fysieke uitputting rapporteerden in verband met hun sportbeoefening. Dit vormde een risico op onderpresteren, blessures, drop-out en op minder optimale trainingsresultaten (Adie et al., 2008). In een experimentele studie rond het aanleren van tai-bo bij studenten vonden Vansteenkiste et al. (2004) dat het voordelig was om instructies op een autonomie-ondersteunende manier te geven (Studie 3). Dit leidde onder meer tot een toename in autonome motivatie en een grotere doorzetting bij het verwerven en demonstreren van technieken. Bovendien bleken hun prestaties beter dan die van studenten die de opdracht op een controlerende manier hadden vernomen. Merk op dat ook de aard of valentie van de feedback (positief dan wel negatief) op een verschillende manier kan gecommuniceerd worden. Zo toonden Mouratidis, Lens, en Vansteenkiste (2010) in een groep van adolescente atleten aan dat correctieve feedback (d.w.z. de stellingen of boodschappen over hoe men zich kan verbeteren na een mindere prestatie of een fout) zowel op een autonomie-ondersteunende als dwingende wijze kon worden gecommuniceerd. In deze correlationele studie onderzochten Mouratidis et al. (2010) het samenspel van de behoeftes aan autonomie en competentie. Men vond hieromtrent dat feedback die ervaren werd als autonomieondersteunend sneller als legitiem werd gezien. Deze percepties van legitimiteit zorgden op hun beurt voor meer autonome vormen van motivatie, wat samenhing met sterkere intenties om door te zetten. Analoog met de bevindingen van Ryan (1982) vond men dat feedback die op een controlerende manier werd gecommuniceerd, ervaren werd als!! 6!!

12 directief, bedreigend en vernederend. Dit vergrootte de kans dat de feedback als unfair werd ervaren. Deze studie leert dat correctieve feedback niet per definitie een minder optimale vorm van motivatie met zich meebrengt. Integendeel, autonomieondersteunende correctieve feedback hangt samen met een grotere drang van de atleten om te trainen op hun zwakke punten. Implicaties voor huidig onderzoek. Gegeven bovenstaande bevindingen, zal in deze studie de valentie van feedback (positief dan wel negatief) alsook de stijl van de persoon die feedback geeft (autonomieondersteunend dan wel controlerend) gemanipuleerd worden. Als dusdanig zullen we de effecten van valentie en stijl, alsook hun interactie kunnen nagaan. De valentie van feedback zal worden gemanipuleerd door deelnemers aan de studie op het einde van een eerste opdracht te vertellen dat ze het goed of niet goed gedaan hadden. Om de stijl waarmee de deelnemers zullen worden benaderd te manipuleren, zal beroep gedaan worden op eerder onderzoek omtrent kenmerken van autonomie-ondersteunende omgevingen. Zo stelde Reeve (2002) dat men best kansen voor participatie en keuze aanbiedt of zorgt voor een betekenisvolle rationale wanneer de keuzemogelijkheden beperkt zijn. Verder is het aan te raden om negatieve gevoelens die gepaard gaan met het uitvoeren van moeilijke taken te erkennen. Controlerende contexten kunnen daarentegen gecreëerd worden door individuen onder druk te zetten om op een bepaalde manier te denken, voelen of handelen (Vansteenkiste et al., 2006). Behoeftebevrediging als Motor van Motivatie De zelfdeterminatietheorie maakt onderscheid naargelang de kwaliteit van motivatie. Hiertoe worden verschillende types motivatie naar voren geschoven. In eerste instantie werd een onderscheid gemaakt tussen twee types motivatie (Deci, 1971). Enerzijds had men intrinsieke motivatie, waarbij een activiteit wordt uitgevoerd omdat ze op zich interessant of plezierig is. Personen die tennis spelen omdat ze dat op zich plezierig vinden en zich hierin ten volle kunnen ontspannen vormen een voorbeeld van personen die intrinsiek gemotiveerd zijn. Anderzijds onderscheidde men extrinsieke motivatie waarbij men gedrag stelt om iets te bekomen dat niet inherent met het gedrag verbonden is. Tennisspelers die de sport beoefenen!! 7!!

13 omwille van de erkenning die ze kunnen krijgen na een overwinning, zijn een voorbeeld bij dit type motivatie. Deze spelers zullen tijdens het tennissen meer zorgen maken over wat anderen denken over hun prestatie, meer druk voelen en mede hierdoor minder plezier beleven aan het tennissen. In een tweede beweging (Deci & Ryan, 1985) werd extrinsieke motivatie onderverdeeld in verschillende subtypes omdat men vaststelde dat extrinsiek gemotiveerd gedrag niet noodzakelijk dwang en controle met zich meebracht. Als dusdanig verschillen de regulatietypes m.b.t. de mate waarin de redenen voor het gedrag geïnternaliseerd zijn. Op deze manier ontstaat een continuüm van motivatietypes lopende van types die een gebrek aan internalisatie van redenen onderliggend aan gedrag weerspiegelen tot types die een volledige internalisatie van deze redenen inhouden. Hiervan geven Deci en Ryan (2000) een duidelijk overzicht. Externe regulatie wordt gezien als de minst geïnternaliseerde vorm van motivatie. Hierbij stelt men een gedrag omwille van externe contingenties als straf en beloning. Tennissen om de erkenning die men na een overwinning kan verkrijgen, is hier een voorbeeld van. Dit heeft als gevolg dat er weinig behoud en transfer is van gedrag als de contingenties worden weggenomen. Het volgende regulatietype op het continuüm is introjectie. De contingenties komen bij deze vorm van regulatie niet meer van buitenaf, maar van zichzelf. De externe eisen zijn als het ware naar binnen geworpen (Assor, Roth, & Deci, 2004). Het gaat dus niet meer over beloning of straf, maar over gevoelens als fierheid en schuld of schaamte. De oorsprong van gedrag ligt bij deze vorm dus al in de persoon zelf, maar is nog niet volledig opgenomen binnen het normen- en waardenpatroon van de persoon in kwestie. Een voorbeeld is iemand die tennist omdat hij zich anders schuldig zou voelen omwille van zijn sedentaire levensstijl. Identificatie is al een meer geïnternaliseerde vorm van regulatie. Bij deze vorm herkennen en accepteren mensen de onderliggende waarde van een gedrag, wat een betere toewijding en prestatie met zich meebrengt. Een tennisspeler die tennist omdat hij dat belangrijk vindt voor zijn gezondheid is een voorbeeld van een persoon met dit regulatietype. Integratie, tot slot, is de meest geïnternaliseerde vorm van extrinsieke motivatie waarbij de identificaties ook nog eens geïntegreerd worden met andere aspecten van het zelf. Een voorbeeld is de persoon die tennis speelt omdat hij vindt dat voldoende lichaamsbeweging nastreven een fundamenteel aspect is van wie hij!! 8!!

14 is. De hierboven beschreven vormen van motivatie betreffen allen instanties van intentioneel gedrag. Dit wil zeggen: gedrag dat gericht is op het bereiken van een specifieke uitkomst. Ook als men extern gemotiveerd is, heeft men de intentie om het gedrag te stellen. Dat is anders bij amotivatie, een toestand waarbij mensen geen intentie hebben om een bepaald gedrag te stellen. Hierbij spreken Deci en Ryan (2000) over een compleet tekort aan zelfdeterminatie. Daarom plaatst men amotivatie ook helemaal aan het begin van het continuüm. Aan de hand van het voorgestelde continuüm kan het proces van internalisatie duidelijker worden voorgesteld. Binnen de ZDT wordt internalisatie gezien als een natuurlijke ontwikkelingstendens. Het is een actief proces waarin personen proberen om sociale vereisten te transformeren tot persoonlijk onderschreven waarden en zelfregulaties. Kortom, het is het proces dat het doorlopen van het continuüm voorstelt. Personen kunnen hierbij overgaan van de ene vorm van motivatie op de andere, zonder alle tussenliggende posities op het continuüm te doorlopen. Nu de voornaamste stellingen van de zelfdeterminatietheorie uiteengezet zijn, kan worden overgegaan naar het tweede centrale concept binnen deze masterproef: zelfspraak.!!! 9!!

15 Zelfspraak Conceptualisatie! Omvattende definitie. In de afgelopen jaren zijn er in de sportpsychologische literatuur meerdere definities van zelfspraak geformuleerd. De definitie van Hardy (2006) wordt hierbij frequent gebruikt omdat deze vrij omvattend is. Binnen deze visie wordt zelfspraak gezien als (a) verbalisaties of boodschappen geadresseerd aan zichzelf, (b) multidimensioneel van aard, (c) interpretatieve elementen bevattend, geassocieerd met de inhoud van de boodschappen, (d) min of meer dynamisch en (e) minstens twee functies voor de atleet vervullend: instructioneel en motivationeel. (Hardy, 2006; p. 84, eigen vertaling). Op basis van onderzoek naar de sociale invloeden op zelfspraak werd voorgesteld om nog een nieuwe component toe te voegen, namelijk dat zelfspraak beïnvloedbaar is door percepties en interpretaties van stimuli uit de sociale omgeving (Zourbanos, Hatzigeorgiadis, Tsiakaras, Chroni, & Theodorakis, 2010, p. 782). Zelfspraak betekent met andere woorden een conversatie met zichzelf, met als hoofddoel regulatie van gedrag (Diaz, 1992). Bovendien is het interpretatief van aard, wat betekent dat sporters zelfspraak gebruiken om waarnemingen en gevoelens te interpreteren (Hackford & Schwenkmezger, 1993). Het dynamische aspect wijst er op dat sporters soms een andere vorm van zelfspraak gebruiken bij identieke omstandigheden. Zo kan een tennisser na een ongelukkige misser de ene keer zichzelf verwijten voor onnozelaar!, terwijl hij zich de andere keer technisch bijstuurt. In lijn met de multidimensionele visie op zelfspraak worden de verschillende taxonomieën van zelfspraak voorgesteld in wat volgt. Taxonomieën van zelfspraak. Zelfspraak kan gecategoriseerd worden naargelang de oorsprong, de expressievorm en de inhoud (Hatzigeorigiadis, Zourbanos, Latinjak, & Theodorakis, in druk). Categorisatie naargelang de oorsprong. Met betrekking tot de oorsprong onderscheidt men inherente en strategische zelfspraak. Inherente zelfspraak omvat alle zaken die mensen tegen zichzelf zeggen!! 10!!

16 zonder dat ze gepland of voorbereid zijn. Strategische zelfspraak daarentegen is het gebruik van signaalwoorden of uitdrukkingen die gepland zijn of systematisch worden gehanteerd als een mentale regulatiestrategie. Een voorbeeld hiervan is een coach of sportpsycholoog die spelers de opdracht geeft om telkens bal tegen zichzelf te zeggen wanneer de bal naar hen toekomt, om zo de focus op de bal te verhogen. Een vloek na een verloren punt daarentegen, is niet op voorhand gepland en dus onderdeel van inherente zelfspraak. Analoog aan het onderscheid tussen inherente en strategische zelfspraak worden twee globale onderzoeksstrategieën frequent gebruikt om zelfspraak in een sportcontext te bestuderen (Hatzigeorgiadis et al., in druk). Enerzijds doet men beroep op een experimentele benadering waarbij proefleiders zelfspraaktrainingen implementeren. Binnen een dergelijke opzet krijgen sommige deelnemers een zelfspraaktraining en anderen niet. Dit laat toe om de effecten van strategische zelfspraak te bestuderen. Anderzijds bestaan er studies zonder implementatie van een zelfspraaktraining, die doorgaans correlationeel van aard zijn. Hiermee wordt voornamelijk inherente zelfspraak bestudeerd. In het kader van deze masterproef zal inherente zelfspraak worden onderzocht door middel van een experimentele veldstudie. Meer bepaald zullen we omgevingsinvloeden (i.c. valentie en communicatiestijl van feedback) manipuleren om het effect ervan te bepalen op hetgeen tennisspelers spontaan tegen zichzelf zeggen. Categorisatie naargelang de expressievorm. Volgens deze indeling onderscheiden Theodorakis, Hatzigeorgiadis en Zourbanos (2012) interne van externe zelfspraak. De interne variant betreft zelfspraak in het hoofd van de atleet, terwijl de externe variant hoorbaar is. Analoog aan deze opdeling kunnen twee verschillende zelfspraakmetingen onderscheiden worden. Een eerste is het luidop denken protocol ( thinking aloud - Lodge, Tripp & Harte, 2000), dat zich voornamelijk richt op de externe zelfspraak. Hierbij worden participanten gevraagd om hun zelfspraak te verbaliseren tijdens het uitvoeren van een op voorhand bepaalde taak. Een tweede, veel gebruikte techniek, is gedachtenherinnering/- herkenning ( thought listing ). Lodge et al. (2000) beschrijven dit als een herinneringstechniek waarbij deelnemers achteraf worden bevraagd over de zelfspraak die ze gedurende een bepaalde periode ervoeren. Hiervoor doet men doorgaans beroep!! 11!!

17 op vragenlijsten. Doorheen de evolutie van de literatuur rond zelfspraak vond er een verschuiving plaats van studies die voornamelijk externe zelfspraak bestudeerden naar onderzoeken omtrent interne zelfspraak. De vroegste studies prefereerden externe zelfspraak omdat onderzoekers wilden nagaan of sporters effectief de aangeleerde zelfspraak hanteerden. Vanaf dit millennium bestudeert men echter frequenter interne zelfspraak, omdat proefpersonen het soms vreemd vinden om hun zelfspraak gedwongen te externaliseren (Masciana, Van Raalte, Brewer, Brandon, & Coughlin, 2001). Tot slot is het mogelijk beide technieken te combineren. Dit heeft als voordeel dat luidop denken de generatie van zelfspraak op een later moment faciliteert. In de huidige studie zal een combinatie van beide technieken worden gebruikt. Zo zullen tennisspelers gevraagd worden hun gedachten te externaliseren tijdens het uitvoeren van een tennisoefening. Dit zal worden opgenomen door middel van een voice recorder, bevestigd aan hun arm. Daarnaast zullen de tennisspelers op het einde van de oefening een vragenlijst invullen omtrent de zelfspraak die ze ervoeren tijdens de tennisopdracht. Categorisatie naargelang de inhoud. Een derde indeling van zelfspraak is inhoudelijk van aard (Hatzigeorgiadis et al., in druk). Deze maakt het onderscheid tussen positieve versus negatieve zelfspraak enerzijds en instructionele versus motivationele zelfspraak anderzijds. Binnen de valentiedimensie, die het meeste onderzoek heeft aangetrokken (Hardy, 2006), wordt positieve zelfspraak omschreven als zelfspraak geformuleerd als een vorm van waardering die de focus helpt te houden op het heden, i.p.v. de aandacht te richten op een verre toekomst of op fouten uit het verleden (Hardy, 2006; p. 84). Negatieve zelfspraak ziet Hardy, zich baserend op reeds bestaande definities (o.a. Moran, 1996), als een vorm van kritiek die hinderend is omdat het ongepast, irrationeel, contraproductief of angstopwekkend is (p. 84). Hatzigeorgiadis et al. (in druk) merken op dat de onderverdeling volgens valentie niet te verwarren is met een opdeling naar effect. Positieve zelfspraak is namelijk niet altijd bevorderend, want het kan de aandacht verslappen. Overeenkomstig is negatieve zelfspraak niet altijd hinderend; het kan evengoed een motiverende functie vervullen. Bijkomend onderzoek van Zourbanos, Hatzigeorgiadis, Chroni, Theodorakis en Papaioannou (2009) bracht een onderverdeling aan in de ruime categorieën van!! 12!!

18 positieve en negatieve zelfspraak. Voor elke categorie onderscheidden deze auteurs vier subtypes. Positieve zelfspraak bestond onder meer uit het subtype Oppeppen. Dit omvat stellingen om het energiepeil te verhogen en inspanningen te maximaliseren. Verder bevatte positieve zelfspraak boodschappen omtrent Zelfvertrouwen. Hierbij benadrukken atleten het vertrouwen in hun capaciteiten om met moeilijke situaties om te gaan. Het subtype Instructies hield zelfspraak in waarbij personen zichzelf technisch bijsturen of richtlijnen geven. Boodschappen met als doel om de eigen concentratie te verhogen, behoren ook tot deze categorie. Het laatste subtype dat werd ondergebracht bij positieve zelfspraak was Angstcontrole. Dit omvat stellingen om een optimale cognitieve of emotionele stemming te bereiken en angstsymptomen te overwinnen. Zourbanos et al. (2009) onderscheidden eveneens vier types van negatieve zelfspraak. Zorgen bestaat uit sociale vergelijking en negatieve evaluaties over de eigen prestatie. Verder bestond negatieve zelfspraak uit Somatische Klachten en Opgeven. Het eerste omvat boodschappen over vermoeidheid en onaangename lichaamservaringen, terwijl het tweede subtype stellingen over het stoppen met de activiteit inhoudt. Het laatste onderdeel van negatieve zelfspraak betrof Irrelevante gedachten. Gedachten die niets te maken hebben met de activiteit die wordt uitgevoerd. Met betrekking tot de valentiedimensie kon onderzoek aantonen dat sporters voornamelijk positieve zelfspraak hanteerden (Hardy, Gammage, & Hall, 2001). Specifiek voor tennisspelers vonden Van Raalte, Brewer, Rivera en Petitpas (1994) echter dat negatieve zelfspraak frequenter was op jonge leeftijd. Een bevinding die later ook bij volwassenen vastgesteld werd (Van Raalte, Cornelius, Brewer, & Hatten, 2000). Deze onderzoekers maakten gebruik van een observationele zelfspraakmeting, wat een invloed zou kunnen hebben op de bekomen resultaten. Het zou kunnen dat positieve zelfspraak voornamelijk intern werd geuit, waardoor het niet kon gecapteerd worden met de gebruikte methode. In overeenstemming met deze veronderstelling vonden Hardy, Hall en Hardy (2005) in hun onderzoek dat de grootste proportie zelfspraak inderdaad intern gebeurde. Een tweede onderverdeling binnen de categorisatie naar inhoud richt zich op de functie van zelfspraak. Hatzigeorgiadis et al. (2011) geven aan wat instructionele en motivationele zelfspraak inhouden. Zo stellen ze dat instructionele zelfspraak gaat over signaalwoorden om de aandacht te richten en omtrent techniek, tactiek en kinesthetische!! 13!!

19 eigenschappen van een vaardigheid. Motivationele zelfspraak wordt volgens deze auteurs gebruikt om zich op te peppen, inspanningen te maximaliseren, vertrouwen op te bouwen en een positief gemoed te creëren. Op basis van deze definities kan men vermoeden dat instructionele zelfspraak het meest geschikt is om specifieke vaardigheden aan te leren of bij te sturen, terwijl de motivationele variant beter lijkt om vertrouwen op te bouwen. Een laatste indeling van zelfspraak naargelang de inhoud wordt voorgesteld door Oliver, Markland en Hardy (2010). Zij maken het onderscheid tussen informationele en controlerende zelfspraak, een indeling die een duidelijke relatie vertoont met de ZDT. Zo stellen ze, op basis van het werk van Vansteenkiste et al. (2006), dat informationele zelfspraak het eigen perspectief benadrukt, mogelijkheden voor keuze en zelf-initiatie biedt, een rationale geeft wanneer keuze beperkt is, het gebruik van contingenties om gedrag te motiveren minimaliseert en positieve feedback geeft. Men zou dus kunnen stellen dat personen via deze vorm van zelfspraak een autonomie-ondersteunende omgeving voor zichzelf creëren. Anderzijds wordt controlerende zelfspraak gezien als een manier waarop personen zichzelf onder druk zetten om op een bepaalde manier te denken, voelen of handelen. Met andere woorden, men vormt een controlerende omgeving voor zichzelf met behulp van controlerende zelfspraak. Antecedenten van Zelfspraak Onderzoek naar de antecedenten van zelfspraak is schaars (Hatzigeorgiadis et al., in druk). Bovendien wijzen deze onderzoekers erop dat de meeste bevindingen omtrent de antecedenten van zelfspraak correlationeel van aard zijn. Voorzichtigheid is dus geboden bij de interpretatie van deze bevindingen. Hardy, Oliver en Tod (2009) stellen voor om de antecedenten van zelfspraak onder te brengen in twee groepen: persoonlijke en situationele antecedenten. Hatzigeorgiadis et al. (in druk) voegen daar nog een groep aan toe; namelijk antecedenten m.b.t. de sociale omgeving. Persoonlijke antecedenten omvatten factoren die inherent zijn aan de persoon. Een voorbeeld is het doel dat een tennisspeler nastreeft tijdens een wedstrijd. Onder situationele antecedenten verstaat men factoren uit de omgeving, waarbij geen andere personen betrokken zijn. Een voorbeeld is een aankomend matchpunt in tennis. Het zou kunnen dat tennisspelers zichzelf anders!! 14!!

20 benaderden bij een matchbal dan bij het eerste punt van de wedstrijd. Met factoren uit de sociale omgeving wordt verwezen naar een invloed die wordt uitgeoefend door personen uit de omgeving. Zo zou het kunnen dat de zelfspraak van tennisspelers verschilt naargelang hun coach hen prees dan wel kritisch toesprak. Binnen de categorie van de persoonlijke antecedenten zijn de motivationele oriëntaties het meest frequent bestudeerd (Hatzigeorgiadis et al., in druk). Zo vonden Hatzigeorgiadis en Biddle (1999) dat personen die zich focussen op een taak en op het verbeteren van zichzelf, minder gedachten rond opgave ervoeren, ongeacht de waargenomen competentie. Bovendien vonden deze onderzoekers een positieve relatie tussen het gericht zijn op normatief gebaseerde prestaties en sociale vergelijking enerzijds en het ervaren van gedachten rond opgeven anderzijds. Dit laatste verband kon echter enkel worden vastgesteld bij personen met een lagere waargenomen competentie. Met betrekking tot de situationele antecedenten stellen Hatzigeorgiadis et al. (in druk) dat onderzoek zich vooral richt op pre-competitie-angst en het verloop van prestaties. Hatzigeorgiadis en Biddle (2008) vonden dat deze vorm van angst matig correleerde met negatieve zelfspraak, terwijl er geen verband gevonden werd tussen zelfspraak en somatische angst. De matige correlatie lijkt een gevolg van het feit dat gedachten kunnen wijzigen naargelang het verloop van competitie. Zo kon men aantonen dat negatieve zelfspraak vaak volgde in situaties waarbij de eigenlijke prestatie ver verwijderd lag van het vooropgestelde doel. Een laatste situationele antecedent is het wedstrijdverloop, wat nauw samenhangt met prestatie-doel discrepanties, daar winnen zo goed als altijd een doel van atleten is. Hieromtrent is er evidentie dat volwassen tennisspelers vaak negatieve zelfspraak vertonen na een foute opslag of een verloren punt, terwijl men positieve zelfspraak vaker stelt bij het tegemoet gaan van bepaalde uitdagingen in een wedstrijd. Zo wordt deze zelfspraak vaak geobserveerd voor aanvang van het retourneren van de opslag (Van Raalte et al., 2000). Tot slot bestaan er antecedenten omtrent de sociale omgeving. Interpersoonlijke theorieën stellen dat individuen zichzelf behandelen zoals significante anderen hen hebben behandeld (Benjamin, 1996a). Zo kan men verwachten dat trainers die op een autonomie-ondersteunende manier met hun atleten omgaan, informationele zelfspraak ontlokken. Atleten, van trainers die controlerend optreden daarentegen, hebben een grotere kans om controlerende zelfspraak te vertonen. Bovendien stellen Theodorakis et!! 15!!

21 al. (2012) dat met name negatieve zelfspraak vatbaar is voor sociale invloeden. Ze toonden in een correlationeel onderzoek dat atleten met een ondersteunende trainer vaker positieve zelfspraak hanteerden, terwijl ze zichzelf minder vaak negatief toespraken. Negatief gedrag van trainers hing daarentegen samen met heel wat meer negatieve zelfspraak bij hun atleten. Dergelijk trainersgedrag ging eveneens gepaard met meer positieve zelfspraak, zij het in mindere mate (Zourbanos et al., 2010). Daarnaast deze auteurs in een experimentele studie bij studenten aan dat positief gedrag van de proefleider negatieve zelfspraak deed dalen, terwijl negatief gedrag positieve zelfspraak liet afnemen. Een tweede factor uit de sociale omgeving met een invloed op zelfspraak is het motivationeel klimaat waarbinnen een training/wedstrijd plaatsvindt. Hieromtrent is gevonden dat een klimaat gericht op het beheersen van vaardigheden en persoonlijke verbetering, verbonden was met meer positieve en minder negatieve zelfspraak. Een klimaat gericht op het beter doen dan anderen hing daarentegen samen met een toename in negatieve zelfspraak (Hatzigeorgiadis et al., in druk). Gevolgen van Zelfspraak Over het algemeen zijn er met behulp van correlationele veldstudies omtrent inherente zelfspraak geen consistente resultaten gevonden tussen deze vorm van zelfspraak en prestatie. Dit kan te wijten zijn aan verschillen in conceptualisatie van zelfspraak, verschillen in de manier waarop prestatie gemeten werd of aan de onmogelijkheid om causaliteit na te gaan in dit soort studies. Experimentele studies waarbij gebruik gemaakt werd van een zelfspraaktraining toonden namelijk aan dat strategische zelfspraak effectief was bij het verbeteren van prestatie (Theodorakis et al., 2012). Een meta-analyse omtrent het effect van zelfspraak op prestatie toonde aan dat zelfspraak gemiddeld gezien een matig effect had op prestaties (d =.48). Dit effect werd niet gemodereerd door de leeftijd of het vaardigheidsniveau van de sporters. Het type zelfspraak dat werd onderzocht had daarentegen wel een modererend effect. Studies rond strategische zelfspraak vonden een sterk effect op prestatie (d =.80), terwijl studies naar inherente zelfspraak slechts een gemiddeld effect vonden (d =.37). De correlationele veldstudies bij tennissers door Van Raalte en collega s focusten zich op het effect van positieve en negatieve zelfspraak (Van Raalte et al., 1994; 2000). Zij vonden dat bij jongeren positieve zelfspraak niet verbonden was met!! 16!!

22 prestaties, terwijl negatieve zelfspraak vaak een samenhang vertoonde met mindere prestaties. Bij volwassenen vond men daarentegen geen samenhang tussen zelfspraak (ongeacht het type) en prestaties. De onderzoekers stelden dat volwassenen al hebben leren omgaan met de effecten van negatieve zelfspraak. Hoewel in deze studies geen effect werd gevonden van positieve zelfspraak, rapporteerde Hardy (2006) in een review dat laboratoriumstudies sterkere evidentie opleverden voor het gebruik van positieve zelfspraak. Verder toonden Tod, Hardy en Oliver (2011) in hun review dat het gebruik van positieve zelfspraak een samenhang vertoonde met betere prestaties. Negatieve zelfspraak was volgens deze review echter niet nadelig. Hiervoor verwezen de onderzoekers naar een mogelijke verklaring die reeds door Van Raalte et al. (1994) werd aangehaald, namelijk dat sommige atleten hun negatieve zelfspraak als motiverend zien. Tot slot stellen Tod et al. (2011) dat weinig onderzoek de effecten van positieve en negatieve zelfspraak vergelijkt. Studies die dit wel deden, leverden bovendien inconsistente resultaten op. Veel onderzoek naar de effecten van zelfspraak focussen sterk of exclusief op de prestatie. Er zijn echter meer uitkomsten die door zelfspraak voorspeld zouden kunnen worden. Eén daarvan is taakbeleving. De invloed van zelfspraak op deze uitkomstvariabele werd onderzocht door Oliver et al. (2010). Zij baseerden zich hiervoor op het onderscheid tussen informationele en controlerende zelfspraak. Men kon aantonen dat informationele zelfspraak samenhing met een positievere gemoedstoestand. Merk op dat dit in overeenstemming is met ZDT aangezien dit type zelfspraak de autonomie verhoogt en gevoelens van competentie versterkt. In dezelfde studie vond men bovendien dat studenten die zichzelf controlerend benaderden een minder optimale gemoedstoestand rapporteerden en meer angst ervoeren.!! 17!!

23 Huidig Onderzoek! Globale Onderzoeksdoelstellingen In deze experimentele veldstudie zal onderzocht worden wat de invloed is van de valentie (positief versus negatief) en communicatiestijl (autonomie-ondersteunend versus controlerend) bij het geven van feedback op meerdere uitkomsten, namelijk geambieerde doelen, taakbeleving, soort en mate van zelfspraak, prestaties en de mate van volharding of persistentie van competitieve tennisspelers. Tabel 1 geeft een overzicht van hoe de verschillende uitkomstmaten zijn opgebouwd. Daarnaast zal worden ingegaan op de verklarende rol die gevoelens van autonomie, competentie en ervaren druk hierbij spelen. Tot slot zal worden onderzocht of er een invloed is van de mate waarin tennisspelers hun trainer als autonomie-ondersteunend ervaren, alsook van de algemene competentiegevoelens die tennisspelers voorafgaand aan de oefening ervoeren. Met name zal de modererende rol bestudeerd worden die deze variabelen kunnen spelen binnen de relatie tussen valentie en stijl van feedback enerzijds en de uitkomstvariabelen anderzijds. Voorafgaand aan de proef zullen achtergrondgegevens verzameld worden en zullen de tennisspelers aangeven in welke mate ze hun coach als autonomieondersteunend ervaren en hoe competent ze zich voelen als tennisspeler. In een tweede fase zal een tennisoefening met ballenmachine uitgevoerd worden, waarbij de proefleider fictieve feedback zal geven aan de participanten. Deze feedback kan zowel positief als negatief zijn, onafhankelijk van de eigenlijke prestatie van het individu. Bovendien is er een verschil in de manier waarop de feedback gegeven zal worden. De ene groep participanten zal de feedback vernemen op een autonomie-ondersteunende manier, terwijl de feedback bij de andere groep controlerend geformuleerd zal worden. Als dusdanig worden vier experimentele feedbackcondities gecreëerd door het kruisen van valentie met communicatiewijze. Er zal ook een controleconditie gevormd worden, waarin geen feedback gegeven wordt. Tijdens de tennisoefening zullen de tennisspelers gevraagd worden om hun gedachten te externaliseren. Deze verbalisaties worden opgenomen, maar de analyse van deze gegevens valt buiten het bestek van deze scriptie. Onmiddellijk nadat de tennisoefening voltooid is, zullen de uitkomstvariabelen door middel van een nameting bepaald worden.!! 18!!

24 Tabel 1. Opbouw van de verschillende uitkomstmaten.! Taakbeleving Geambieerde doelen Gedragsmaten Zelfspraak Plezier/Interesse Taaktoenaderingsdoelen Prestatie Positief Autonomie Taakvermijdingsdoelen Persistentie Negatief Competentie Ervaren druk Prestatietoenaderingsdoelen Prestatievermijdingsdoelen Meerwaarde van de Huidige Studie De grootste meerwaarde van het huidige onderzoek is gelegen in het feit dat een experimentele studie wordt uitgevoerd. Een experimenteel design laat toe om de causaliteit van verbanden te achterhalen. Als dusdanig kan de huidige studie een goede aanvulling zijn op reeds bestaand onderzoek. Het grootste deel van de studies binnen de ZDT zijn namelijk correlationeel van aard en zeker binnen een sportcontext zijn er weinig experimentele studies voorhanden. Bovendien wordt zelfspraak als een uitkomstvariabele opgenomen, een sportspecifieke uitkomst die nog niet veel aandacht kreeg binnen de literatuur rond de ZDT. Wat betreft de zelfspraakliteratuur wezen Hatzigeorgiadis, (in druk) er reeds op dat het gros van de bevindingen omtrent de antecedenten van zelfspraak correlationeel van aard zijn. De huidige studie laat toe de causale invloed op zelfspraak te bepalen van zowel valentie van feedback als de manier waarop de feedback wordt gecommuniceerd. Daarnaast wordt in deze studie inherente zelfspraak bestudeerd, een onderdeel dat tot op heden minder aandacht heeft gekregen binnen de zelfspraakliteratuur. De poging om de ecologische validiteit van de studie te maximaliseren is een andere meerwaarde van het huidige onderzoek. Elke participant krijgt de mogelijkheid de proef uit te voeren op de tennisterreinen waar ze zelf doorgaans trainen. Hoewel het gebruik van een ballenmachine onvermijdelijk is om ervoor te zorgen dat elke tennisspeler exact dezelfde tennisoefening kreeg aangeboden, wordt de machine zodanig afgesteld dat een realistische tennisrally gesimuleerd wordt. Participanten krijgen zowel forehands als backhands aangeboden en de moeilijkheidsgraad van de oefening wordt aangepast aan hun klassement. Rustpauzes zijn overeenkomstig de toegestane rustpauzes binnen een tenniswedstrijd. Tot slot wordt de feedback gegeven!! 19!!