Natuurlijk, een netwerkcoach! de methodiek onderzocht

Transcriptie

1 Natuurlijk, een netwerkcoach! de methodiek onderzocht Publieksversie van het onderzoek Verspreiding, gebruik en effectiviteit sociale netwerkversterking

2 Effectiviteit methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! In opdracht van Mezzo heeft het lectoraat Community Care van de Hogeschool van Amsterdam in onderzoek gedaan naar verspreiding, gebruik en effectiviteit van Mezzo s methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach!. In deze publieksversie van het onderzoek hebben wij de belangrijkste achtergronden, feiten, cijfers, ervaringen en aanbevelingen voor u gebundeld. Misschien heeft u al kennisgemaakt met de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach!, of overweegt u deze in de toekomst in te zetten. Met deze publieksversie van het onderzoek willen wij u helpen een goede afweging te maken, door u een beeld te geven van de ervaringen met de methodiek. Meer informatie over het onderzoeksverslag Verspreiden, gebruik en effectiviteit sociale netwerkversterking van de Hogeschool van Amsterdam is te lezen in het rapport dat u kunt downloaden via Daar vindt u bovendien nog veel meer informatie die relevant is voor het versterken van sociale netwerken. Versterken sociale netwerken Huisgenoten, familie, vrienden, kennissen, buren en anderen kunnen allemaal deel uitmaken van het sociaal netwerk van een individu. Hiervan is sprake als zij bij het welzijn van die persoon betrokken zijn; ze hem wanneer nodig praktisch of emotioneel ondersteunen. En die persoon dit ook als zodanig, als steun, ervaart. Een sociaal netwerk vergroot het welzijn en maakt mensen veerkrachtiger, bij ziekte of tegenslag kan het bijdragen aan herstel of als hulpbron dienen. Tegelijkertijd draagt het bij aan de sociale relaties, solidariteit en cohesie in de samenleving. De Amerikaanse socioloog Putnam noemde dit niet voor niets sociaal kapitaal (Steyaert, 2012). Helaas is het zo dat personen die niet (langer) in staat zijn een sociaal netwerk in stand te houden hun hulpbronnen kwijtraken terwijl zij er tegelijkertijd afhankelijker van worden. Reden genoeg voor gemeenten, zorg- en welzijnstellingen om in een tijd dat de nadruk ligt op de overgang van een verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving en op eigen kracht veel aandacht te besteden aan het versterken van sociale netwerken rond deze groepen. Rond mensen met een beperking, maar ook rond mantelzorgers die als gevolg van hun zorgtaken in een sociaal isolement zijn geraakt. Natuurlijk, een netwerkcoach! is een van de methodieken die hiervoor wordt ingezet. Wat houdt de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! in? Kenmerkend voor de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! is de inzet van een vrijwilliger (of van stagiaires en soms beroepskrachten) die gedurende een afgebakende periode een cliënt coacht in het versterken en vergroten van het sociaal netwerk. Deze netwerkcoach kan bij diverse groepen met een beperkt sociaal netwerk worden ingezet, zoals mensen met fysieke of geestelijke beperkingen of mantelzorgers, van alle leeftijden, zowel allochtoon als autochtoon. Een coördinator (professionele kracht) zorgt voor intake van cliënten; werving en training van vrijwilligers; matching van cliënt en vrijwilliger; en begeleiding van de netwerkcoach tijdens het traject. De methodiek staat stap voor stap beschreven in de werkmap van Mezzo, grofweg te verdelen in drie fases: Oriënteren: het sociaal netwerk met de cliënt in kaart brengen. Denken: de mogelijkheden om dit netwerk te versterken of vergroten onderzoeken. Doen: een persoonlijk actieplan maken en uitvoeren. Aanleiding en doel Sinds 2008 biedt Mezzo de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! aan. De methode is sinds 2011 opgenomen in de Databank Effectieve Sociale Interventies van Movisie. Maar van een overzicht van de verspreiding, gebruik en effectiviteit was tot op heden geen sprake. Dankzij onderzoek door het lectoraat Community Care van de Hogeschool van Amsterdam in opdracht van Mezzo zijn ook die gegevens nu beschikbaar. Op basis daarvan kan de methodiek verder verspreid en ontwikkeld worden. Het onderzoek, dat uit drie (opeenvolgende) deelonderzoeken bestond (in 2012 en 2013), is uitgevoerd door Rick Kwekkeboom en Marieke Goede. 2 Natuurlijk, een netwerkcoach

3 Terminologie De volgende termen komen regelmatig terug in deze publieksversie bij het onderzoek. Sociaal netwerk: Een netwerk van betekenisvolle mensen om een persoon heen dat dienst doet als ondersteuningsbron voor het eigen welzijn en welbehagen (naar Steyaert, 2012). Vaak zijn dit huisgenoten, familie, vrienden, kennissen, buren en anderen die betrokken zijn bij het welzijn van deze persoon. Het kan gaan om zowel emotionele als praktische ondersteuning (naar Baars, Uffing & Dekkers, 1990 in Steyaert, 2012). Lidorganisatie: Er zijn ruim 360 lokale en regionale organisaties lid van Mezzo. Dit zijn organisaties die mantelzorgers ondersteunen of vrijwilligers inzetten. Netwerkcoach: Dit is een vrijwilliger (of stagiaire of soms een professional) die een cliënt volgens de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! coacht bij het versterken of opbouwen van het sociaal netwerk. Resultaten onderzoek Resultaten deelonderzoek Verspreiding Voor dit deelonderzoek zijn 356 lidorganisaties aangeschreven. Van de 180 lidorganisaties die de vragenlijst invulden, gaven er 120 aan doelgericht te werken aan het versterken van sociale netwerken. Ruim een kwart van die 180 lidorganisaties zet hiervoor de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! in (46 lidorganisaties). Daarmee is Natuurlijk, een netwerkcoach! de meest gebruikte methodiek. Zij wordt vooral ingezet in de provincie Utrecht, gevolgd door de provincie Zuid-Holland en daarna door Noord-Holland en Gelderland. Cliënt: Dit is de persoon ten behoeve van wie de sociale netwerkversterking (volgens de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! ) wordt ingezet. Dit kan zowel een zorgvrager als een mantelzorger zijn. Coördinator: De professionele kracht (in dienst van een organisatie die mantelzorgers of vrijwilligers ondersteunt) die verantwoordelijk is voor werving, intake, selectie, training, matching, begeleiding van cliënten en/of netwerkcoaches. Deelonderzoek 1: Verspreiding In het eerste deel maakten de onderzoekers een kwantitatieve inventarisatie van Mezzo-lidorganisaties die werken aan het versterken van sociale netwerken. Lidorganisaties kregen een schriftelijke vragenlijst voorgelegd, op grond waarvan de onderzoekers antwoord konden geven op de volgende vragen: 1. Hoeveel lidorganisaties richten zich op het versterken van sociale netwerken? 2. Welke vormen van of methodieken voor het versterken van sociale netwerken zetten zij in (bijvoorbeeld Natuurlijk, een netwerkcoach! )? 3. Als lidorganisaties netwerkversterking niet inzetten: waarom doen zij dat niet? Deelonderzoek 2: Gebruik Het tweede deel was een kwantitatief onderzoek naar het gebruik van de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! door Mezzo-lidorganisaties. Coördinatoren die blijkens het eerste deelonderzoek de methodiek gebruiken, kregen in dit deelonderzoek schriftelijk een vervolgvragenlijst voorgelegd. Daarin kwamen uiteenlopende onderwerpen aan bod, variërend van het aantal en de verschillende typen gebruikers, tot de waardering van de methodiek door de respondenten. De andere methodieken die lidorganisaties inzetten om het sociaal netwerk van cliënten te versterken zijn onder meer: Eigen Kracht Conferentie, Sociale Netwerk Strategieën en Methode Familiezorg. De meest genoemde belemmeringen om (nog) niet te werken aan versterken van sociale netwerken zijn gebrek aan tijd, middelen en kennis. Dit zijn dus tegelijkertijd belangrijke voorwaarden voor lidorganisaties om hiermee aan de slag te kunnen. Van de lidorganisaties die aangeven nog niet aan sociale netwerkversterking te werken vindt overigens een ruime meerderheid (38 organisaties) dat toepassing ervan wel goed binnen hun aanbod zou passen. 23 lidorganisaties geven aan van plan te zijn om in de toekomst met de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! te gaan werken en 10 geven aan misschien ermee te gaan werken. Deelonderzoek 3: Effectiviteit De resultaten van deelonderzoek 1 en 2 dienden als startpunt voor het laatste (kwalitatieve) deelonderzoek. Doel hiervan was om meer duidelijkheid te krijgen over effectiviteit van de methodiek door ervaringen van verschillende gebruikersgroepen te achterhalen: wat vinden zij van de methodiek, hebben zij het idee dat de methodiek werkt, welke elementen uit de methodiek ervaren zij als prettig en welke minder? Dit moest duidelijk worden aan de hand van (afzonderlijke) gesprekken met focusgroepen van netwerkcoaches, coördinatoren en cliënten. Natuurlijk, een netwerkcoach 3

4 Branchemonitor Mezzo In de Branchemonitor van zijn ook een aantal vragen aan de lidorganisaties van Mezzo gesteld die betrekking hebben op het versterken van sociale netwerken. Uit de Branchemonitor Mezzo komt naar voren dat 82 procent van de lidorganisaties die deelnamen in de monitor ruime aandacht heeft voor het versterken van het netwerk van zorgvrager of mantelzorger. Ruim de helft (55 procent) doet dit door bij de intake het sociaal netwerk in kaart te brengen. De resterende 45 procent gebruikt een methodiek om het netwerk te vergroten, zoals Natuurlijk, een netwerkcoach!. Bij de organisaties die gebruikmaken van die methodiek zijn in de meetperiode gemiddeld 12 netwerkcoaches actief, samen goed voor de ondersteuning van gemiddeld 30 cliënten. In 60 procent van de trajecten was eind 2012 al sprake van een groter of versterkt sociaal netwerk (nog niet alle trajecten waren op dat moment al afgerond). Organisaties en sociale netwerken Ruim driekwart van de organisaties versterkt doelgericht de sociale netwerken 82% is er doelgericht mee bezig 45% Wij werken met een methode voor het versterken van sociale netwerken 55% Tijdens de intake brengen we het netwerk in kaart Resultaten deelonderzoek Gebruik De methode Natuurlijk, een netwerkcoach! bestaat sinds Sinds 2010 neemt het aantal organisaties dat start met gebruik van de methode jaarlijks toe. In totaal zijn er door de organisaties uit het onderzoek al rond de 400 netwerkcoaches ingezet, meestal vrijwilligers maar ook stagiaires en soms beroepskrachten. In 85 procent van de gevallen zijn de netwerkcoaches ingezet voor zorgvragers zelf en niet voor mantelzorgers. Het gaat in totaal om 674 personen die een netwerkcoach kregen. De meerderheid van die trajecten werd in de onderzoeksperiode met succes afgerond. Daar waar dit niet het geval was kwam dit waarschijnlijk doordat: de trajecten nog niet waren afgesloten tijdens de onderzoeksperiode (dus de uitkomst nog niet bekend was); lidorganisaties de uitkomst niet hadden geregistreerd; of doordat de netwerkcoaching niet voldeed aan de verwachtingen van de cliënt of van de netwerkcoach en voortijdig werd afgebroken. Cliënten De cliënten komen meestal via andere onderdelen binnen de organisaties bij een netwerkcoach terecht (interne doorverwijzing). Maar soms zijn het ook andere instanties, zoals thuiszorg en maatschappelijk werk, die doorverwijzen (externe doorverwijzing), of melden cliënten zich uit zichzelf aan voor een netwerkcoach. Voor alle organisaties geldt als voorwaarde dat de cliënt gemotiveerd moet zijn. Als de hulpvraag te complex blijkt of de verwachtingen onrealistisch, is dat reden voor de organisaties om alsnog af te zien van inzet van een netwerkcoach. Inzet netwerkcoach Matching vindt bovenal plaats doordat organisaties een (kennismakings) gesprek organiseren waar cliënt en netwerkcoach elkaar ontmoeten en waarbij ook de coördinator aanwezig is. In het coachingstraject maken de netwerkcoaches op flexibele wijze gebruik van de werkmap van Mezzo en de daarin genoemde tien stappen, onder te verdelen in drie fases: netwerk in kaart brengen, mogelijkheden verkennen, actie. De netwerkcoaches krijgen gedurende het traject begeleiding vanuit de organisatie, meestal groepsgewijs via intervisie (wel of niet in aanwezigheid van de coördinator). Soms is er ook sprake van individuele begeleiding van de netwerkcoach door de coördinator. Afhankelijk van het gestelde doel variëren de coachingstrajecten ook in duur: in het onderzoek was driemaanden het kortste en twaalf maanden het langste traject. Meestal laten de organisaties de cliënt en netwerkcoach samen bepalen wanneer zij het afronden. Vrijwilligers De organisaties werven de vrijwillige netwerkcoaches het vaakst via de eigen website, via andere vrijwilligers, via een vrijwilligersvacaturebank of via advertenties. De drie belangrijkste selectiecriteria zijn: motivatie, realistische verwachtingen en persoonlijke kenmerken, zoals intelligentie, leeftijd en omgangsvormen. Het gros volgt intern een training tot netwerk coach, gegeven door de coördinator van de organisatie die netwerkcoaches inzet. 4 Natuurlijk, een netwerkcoach

5 Voordelen en aandachtspunten In het deelonderzoek Gebruik is de lidorganisaties ook gevraagd om de voordelen en aandachtspunten te benoemen die zij zien van de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach!, voor de organisatie zelf, voor de cliënt en voor de netwerkcoach. Als voordelen voor zowel de organisatie als voor cliënten noemen zij vooral dat de methodiek het zelfvertrouwen en de eigen kracht van cliënten versterkt en de positieve focus ervan. Ook het feit dat de cliënt centraal staat en dat de methodiek doelgericht is noemen zij als voordelen voor beide groepen. Zelfontwikkeling en het opdoen van coachervaring zien zij als de belangrijkste voordelen voor netwerkcoaches. Als aandachtspunt voor netwerkcoaches noemen zij de soms (te) complexe problematiek bij cliënten en de moeite die zij soms hebben met de rol van coach. Voor de organisatie is het vinden van cliënten weleens lastig en kost ook het werven en begeleiden van de netwerkcoaches veel tijd. Voor de cliënt zelf tot slot geldt volgens de lidorganisaties dat hun verwachtingen niet altijd aansluiten bij de realiteit van een coachings traject en dat sommigen er moeite mee hebben zelf aan het werk te moeten. Vanuit cliënten komen weinig spontane verzoeken voor netwerkcoaching, volgens de coördinatoren heeft dit te maken met vraagverlegenheid. Cliënten komen vooral binnen via professionele doorverwijzing (in- of extern). Voor 90 procent moeten we het hebben van intermediairs zoals persoonlijk begeleiders, sociaal-psychiatrisch verpleegkundigen, maatschappelijk werkers, of keukentafelgesprekken die door Wmo-consulenten worden gevoerd. Resultaten deelonderzoek Effectiviteit In gesprek met coördinatoren, netwerkcoaches en cliënten hebben de onderzoekers de kwantitatieve gegevens uit de eerste twee deelonderzoeken verder kunnen verdiepen. De belangrijkste thema s die hieruit naar voren kwamen staan hieronder per doelgroep opgesomd. Focusgroep met 8 coördinatoren De coördinatoren zien Natuurlijk, een netwerkcoach! als een mooie, positieve methodiek voor mensen die even een steuntje in de rug nodig hebben, er baat bij hebben om geactiveerd te worden, zodat ze het daarna zelf weer kunnen. Zij zetten de methodiek breed in: bij mensen van alle leeftijden, mensen met een licht verstandelijke beperking, ouderen, jongeren, mensen met een GGZ-achtergrond, kwetsbare burgers, mantelzorgers, gezinnen en bij jongeren met autisme. De methodiek is volgens hen niet bedoeld voor mensen die op zoek zijn naar een maatje 1 en ook niet voor mensen met te complexe problematiek. Dit onderscheid moet vooraf expliciet aangegeven worden en ook bij de start van een coachingstraject is er nogmaals veel aandacht voor verwachtingen en grenzen. Voor organisaties is het daarentegen bijzonder makkelijk om vrijwilligers te vinden. De vrijwillige netwerkcoaches zijn over het algemeen hoog - opgeleid en hebben een duidelijke affiniteit met het werken als coach. Tijdens de begeleiding van de coaches (vooral tijdens intervisie en training) is veel aandacht voor de verwachtingen van de coaches, die nogal eens te hooggespannen zijn: sneller vooruitgang willen zien dan cliënten kunnen boeken. Bij het werven van de coaches zijn de verwachtingen heel hoog. Netwerkcoaches zijn snel teleurgesteld als er maar kleine vorderingen worden gemaakt. De coördinatoren waarderen de flexibiliteit en laagdrempeligheid van de methodiek. Ze passen die naar eigen kernwaarden, inzichten en doelgroepen aan. Om de methodiek nog verder te verbeteren, mag er meer aandacht zijn voor: het afronden van trajecten en meer nadruk op versterken van het bestaande netwerk (naast vergroten van het netwerk). Aangezien het stellen van de juiste vragen volgens een aantal coördinatoren een kernvaardigheid is voor netwerkcoaches, mag ook hiervoor meer aandacht zijn in de methodiek. De coördinatoren hebben daarnaast behoefte aan meer onderlinge uitwisseling van ervaringen, om zo te leren van elkaar. Organisatorisch signaleren de coördinatoren enkele zorgpunten. Soms denken gemeenten dat de inzet van vrijwilligers als netwerkcoach kosteloos is, terwijl professionele training en begeleiding van de netwerkcoaches essentieel is en hieraan dus wel degelijk een 1 Een maatje biedt de cliënt sociaal-emotionele steun, bovenal door present te zijn en door samen dingen te ondernemen, zodat de cliënt zich bijvoorbeeld minder eenzaam voelt. Netwerkcoaching is gericht op activering van de cliënt, die daartoe onder begeleiding van zijn netwerkcoach zelf actie gaat ondernemen in het opbouwen van een sociaal netwerk. Natuurlijk, een netwerkcoach 5

6 kostenplaatje hangt. Er is ook voldoende tijd nodig om die taak goed uit te voeren; de coördinatoren ervaren een hoge werkdruk door de weinige uren die zij hiervoor beschikbaar hebben. Ook merken zij dat de grens tussen formele en informele zorg onder druk staat: professionals die taken afschuiven op de netwerkcoaches. Soms ervaren organisaties onderlinge concurrentie ( vechten om cliënten ), omdat ze door gemeente of provincie worden afgerekend op aantallen ondersteunde cliënten. Ik had bijvoorbeeld een verwijzing van een maatschappelijk werker. Die had zoiets van: die netwerkcoach pakt dat allemaal wel op. Dan krijg je verwachtingen die niet waargemaakt kunnen en ook niet mogen worden. Focusgroep met 9 netwerkcoaches Evenals de coördinatoren benadrukken de netwerkcoaches dat er vooraf (bij intake en matching) maar ook tijdens het traject veel aandacht moet zijn voor het bespreken van de verwachtingen van de cliënt. Om steeds duidelijk te maken wat de rol van de coach is: niet die van maatje maar van een vrijwilliger die doelgericht te werk gaat en verwacht dat de cliënt gemotiveerd is om met zichzelf aan de slag te gaan. Ook al heeft de projectleider keurig uitgelegd waarvoor het coachingstraject is, ik kom er na het derde, vierde gesprek nog regelmatig achter dat vrager toch een maatje wil, om leuke dingen mee te doen. Daar ben ik niet voor; ik kan daar hooguit in coachen. Het is dus erg belangrijk je eigen rol te blijven verduidelijken. De netwerkcoaches geven aan dat zij, om het coachingstraject tot een goed einde te brengen, kleine stapjes moeten maken en het tempo van de cliënt moeten volgen. Dit vinden zij niet altijd even makkelijk. Mensen zijn niet van gisteren op vandaag ineens geïsoleerd, dus je moet ze er heel langzaam aan laten wennen dat er iets mogelijk is. Interviews met 6 cliënten Het bleek lastig om een focusgroep met cliënten bijeen te brengen, dus is ervoor gekozen om de zes cliënten die aan het onderzoek wilden meewerken afzonderlijk te interviewen. Waar coördinatoren en netwerkcoaches in de focusgesprekken benadrukten dat cliënten een vrijwillige netwerkcoach en maatje nog weleens kunnen verwarren, was voor de zes geïnterviewden duidelijk waaraan zij begonnen. Hun doelen sloten goed aan bij de methodiek, bijvoorbeeld: uitbreiden van netwerk, vriendschappen kunnen aangaan en onderhouden en weer gewoon met wat mensen op straat aan de praat te raken. De rol van de netwerkcoach is in hun ogen vooral die van motivator en stok achter de deur. Ook dient de netwerkcoach als iemand die advies geeft en bevestiging, bijvoorbeeld hoe een en ander het beste aan te pakken in een (nieuw) sociaal contact. Ze vinden het fijn dat de netwerkcoach, in een ongedwongen sfeer, veel tijd voor henzelf en hun proces heeft. Zo n maatschappelijk werker, heeft dat niet, aldus een van de cliënten. De meeste cliënten beschrijven als resultaat van de netwerkcoaching: de zin om (weer) sociaal actief te zijn, toegenomen zelfvertrouwen en meer energie. Ze geven aan dat hun sociale vaardigheden erdoor zijn toegenomen: ze voelen zich beter in staat om een praatje te maken, mensen aan te spreken, dingen te ondernemen. Dat je gewoon niet alleen maar tussen vier muren blijft zitten. En dat je gewoon gestuurd wordt om mensen te ontmoeten, wat heel spannend is natuurlijk, en als je dan weer een goed contact krijgt met iemand, dat geeft een goed gevoel. En dan gaat je zelfvertrouwen weer groeien. Aanbevelingen Over het algemeen zijn zij positief over de methodiek en zien zij dat mensen daardoor uit hun isolement komen en positiever in het leven komen te staan. Hun eigen rol in dit proces beschrijven ze voornamelijk als die van motivator. Ze hebben wel behoefte aan praktische ideeën om de werkbladen uit de methodiek in te zetten, en pleiten voor een digitale toolbox om ideeën hierover uit te wisselen. Je krijgt toch dingen op gang, dat mensen weer wat oppakken. Ik vind het ontzettend leuk om te doen, zeker ook om te merken dat je positieve resultaten behaalt. De netwerkcoaches waarderen de positieve invalshoek van de methodiek maar menen tegelijkertijd dat er iets meer aandacht mag zijn voor het afronden van coachingstrajecten. Zeker als die niet succesvol blijken te zijn. Want ook die situaties komen voor, volgens de coaches vooral bij cliënten die eigenlijk een maatje willen of die te complexe problematiek blijken te hebben. Aan de hand van de resultaten uit de drie deelonderzoeken komen de onderzoekers met de volgende aanbevelingen: Om cliënten beter te bereiken is goede afstemming met andere aanbieders van zorg en ondersteuning gewenst, moet er veel aandacht zijn voor bekendmaken van het eigen ondersteuningsaanbod ter versterking van sociale netwerken, en moet sprake zijn van meer actieve werving: kandidaten gericht wijzen op de mogelijkheid en hen stimuleren er gebruik van te maken. Vrijblijvende inloopmogelijkheden en het inzetten van cliënten die naar tevredenheid een coachingstraject hebben doorlopen kunnen volgens de onderzoekers de drempel voor andere cliënten verlagen. Bij de werving en tijdens de trajecten moet altijd voldoende aandacht zijn voor het karakter van de ondersteuning: geen maatje maar activerende coaching. Zowel coördinatoren als netwerkcoaches hebben behoefte aan meer onderlinge uitwisseling, van ervaringen en van aanpak. Intervisie en een digitaal platform voor coördinatoren kunnen hieraan volgens de 6 Natuurlijk, een netwerkcoach

7 onderzoekers bijdragen. Mezzo is in 2013 met dit doel al een LinkedIn-groep gestart. De resultaten uit het onderzoek neemt Mezzo ook mee bij de herziening van trainingen, werkmap en werkbladen; zoals de roep om meer aandacht voor de afsluiting van (onsuccesvolle) trajecten en nuancering van de overwegend positieve toon in de materialen (toepassing van de methodiek is geen garantie voor succes). De verschillende organisaties registreren hun coachingstrajecten nu op verschillende manieren. Een goed eenduidig registratiesysteem kan makkelijker en onderbouwd inzicht bieden in zaken als het aantal geslaagde trajecten, de factoren die daarbij van belang zijn en in de verspreiding van de methodiek over Nederland. Tegelijkertijd kan het inzicht bieden in redenen voor het niet slagen van sommige coachings trajecten, waarom er bijvoorbeeld voortijdig gestopt wordt. De Hogeschool van Amsterdam werkt dit in opdracht van Mezzo verder uit, zodat ook effectonderzoek in de toekomst makkelijker wordt. Op organisatorisch niveau adviseren de onderzoekers dat verschillende partijen in formele en informele zorg moeten komen tot duidelijke afspraken over de taakverdeling. Het voorkomt afschuifgedrag ( dat doet de vrijwillige netwerkcoach wel ), het voorkomt ook concurrentie tussen verschillende aanbieders van netwerkversterking in een regio, en het schept duidelijkheid over wie wat doet. Dit sluit goed aan bij de rol die Mezzo voor gemeenten ziet weggelegd: zij kunnen de regie voeren zodat goed samenspel ontstaat waarin organisaties elkaar niet beconcurreren maar aanvullen. Om netwerkcoaches goed te kunnen trainen, matchen en begeleiden is een betaalde professional nodig die hiervoor verantwoordelijkheid draagt. Dit belang van professionele inzet van de coördinator kan volgens de onderzoekers niet vaak genoeg worden benadrukt. De noodzakelijke kosten die hieraan verbonden zijn moeten goed inzichtelijk gemaakt worden, zodat hierover richting mogelijke financiers en opdrachtgevers (zoals gemeenten) geen misverstanden ontstaan. Mezzo: succesvolle methodiek verdient blijvende aandacht Mezzo is blij met de positieve resultaten die het onderzoek laat zien. Sociale netwerkversterking is al jaren een belangrijk thema voor ons en we hebben veel geïnvesteerd in ontwikkeling en verspreiding van de methodiek, zoals het project Kleurrijk Doorbreken in 2012 waarbij de methode Natuurlijk, een netwerkcoach! werd ingezet bij allochtone mantelzorgers. We gaan hier zeker mee verder, aan de hand van de aanbevelingen (zie boven), maar ook door ondersteuning van lidorganisaties of gemeenten bij het invoeren van Natuurlijk, een netwerkcoach!. Verder willen we de methodiek, in samenwerking met onze lidorganisaties, ook bij organisaties voor formele zorg gaan inzetten. Voorwaarden voor succes Natuurlijk, een netwerkcoach! Misschien bent u door deze publieksversie geïnspireerd geraakt om zelf (als gemeente of zorg- of welzijnsorganisatie) de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! te gaan inzetten. Om dit tot een succes te maken, houd u dan in ieder geval rekening met de volgende voorwaarden: De kracht van Natuurlijk, een netwerkcoach! wordt mede bepaald door een deskundige professional (de coördinator) die zorgt voor werving, selectie, training, matching, begeleiding van cliënten en/of netwerkcoaches. Hiervoor moeten de uitvoerende organisaties wel voldoende tijd en middelen tot hun beschikking hebben. Afstemming en regie op lokaal niveau, zodat professionals met vereende kracht kunnen inzetten op het versterken van het sociaal netwerk van kwetsbare cliënten door de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! te gebruiken. Alom enthousiasme over methodiek Niet alleen binnen het onderzoek, maar ook daarbuiten zijn betrokkenen enthousiast over de methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! : De onderzoekers adviseren tot slot vervolgonderzoek om antwoord te kunnen geven op twee aanvullende vragen die opkwamen tijdens hun onderzoek, maar nog onvoldoende beantwoord zijn. Vraag 1: is de methode Natuurlijk, een netwerkcoach! inderdaad minder geschikt voor ouderen? Een aantal respondenten gaf dit aan. Met als deelvragen: wat zijn de eventuele belemmeringen en is een op maat gemaakte versie mogelijk? Vraag 2: is er een verschil in de wijze waarop stagiaires en vrijwilligers met Natuurlijk, een netwerkcoach! werken? Uit de resultaten komt immers naar voren dat er naast vrijwilligers ook stagiaires aan de slag zijn met de methodiek en er zijn aanwijzingen dat die coachingstrajecten in lengte, doelgroep en intensiteit verschillen van die van vrijwillige netwerkcoaches. Hoewel zij ook dit advies van belang vindt, gaat Mezzo vooralsnog eerst aan de slag met andere aanbevelingen uit het onderzoek, zoals verbeteren van registratie en monitoring. Coördinator uit Utrecht; U Centraal: Ieder mens heeft recht op een fijn sociaal netwerk om zich heen. Dat kan het leven een stuk waardevoller maken. Ook al helpen we maar een beperkt aantal mensen met de inzet van een netwerkcoach, onze vrijwillige netwerkcoaches doen fantastisch werk. Cliënt uit Groningen; Humanitas Ik hield veel van zwemmen, maar durfde met mijn slechte ogen niet zo goed alleen te gaan. Uiteindelijk wist ik dat de buurvrouw ook weleens ging zwemmen en heb ik haar gevraagd of ik mee mocht. Zonder mijn vrijwillige netwerkcoach had ik dit nog steeds niet aangedurfd. Netwerkcoach uit Groningen; Humanitas: Hij heeft een grote stap gemaakt in zijn denken en doen: van afwachtend, passief en bang tot last te zijn, naar actief, iets ondernemen en naar buiten treden. Meer informatie Kijk op: Mezzo bedankt iedereen die heeft deelgenomen aan dit onderzoek. Natuurlijk, een netwerkcoach 7

8 Mezzo Postbus CD Bunnik T info@mezzo.nl Een sociaal netwerk maakt mensen veerkrachtiger. Bij ziekte of tegenslag kan het bijdragen aan herstel of als hulpbron dienen. De Amerikaanse socioloog Putnam noemde het niet voor niets sociaal kapitaal. Een van de methodieken om sociale netwerken rond kwetsbare mensen te versterken of uit te breiden is Natuurlijk, een netwerkcoach! van Mezzo. Het lectoraat Community Care van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) heeft de verspreiding, gebruik en effectiviteit van deze methodiek in opdracht van Mezzo onderzocht ( ). Deze publieksversie biedt u een overzicht van de belangrijkste bevindingen uit het onderzoeksverslag. Mezzo Mezzo is de landelijke vereniging die opkomt voor iedereen die zorgt voor een ander. Als familielid, buur, vriend of gewoon uit solidariteit. Als mantelzorger of zorgvrijwilliger. Er zijn ongeveer mantel - zorgers en 200 belangenbehartigers lid van Mezzo. Daarnaast zijn er ruim 360 lokale en regionale organisaties lid. Dit zijn organisaties die mantelzorgers ondersteunen of vrijwilligers inzetten. Infographics: Ymke Pas D