Angst voor afhankelijkheid Over wederkerigheid en (on)afhankelijkheid in relaties tussen burgers

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Angst voor afhankelijkheid Over wederkerigheid en (on)afhankelijkheid in relaties tussen burgers"

Transcriptie

1 Angst voor afhankelijkheid Over wederkerigheid en (on)afhankelijkheid in relaties tussen burgers Lilian Linders Fontys Hogeschool Sociale Studies Masterclass Humanitas Academie 14 april

2 Waar ga ik het over hebben? Aanleiding en aanpak onderzoek Drie vooronderstellingen Mijn bevindingen Wat betekent dat voor de vooronderstellingen? Wat betekent dat voor de praktijk 2

3 Het zit wel snor met de zorgzaamheid 3

4 Bezuinigen op mantelzorg en vrijwilligerswerk? Toch denkt de overheid dat er nog iets te halen valt bij mantelzorgers en vrijwilligers Niet de beschikbaarheid maar de belastbaarheid van de mantelzorger is het probleem Het aanbod van vrijwilligers is veranderd Maatschappelijke veranderingen maken de omstandigheden waarop mensen voor elkaar zorgen moeilijker 4

5 Aanleiding voor het onderzoek Wie sociaal nabij is, woont niet altijd in de buurt Wie fysiek nabij is, is niet altijd sociaal nabij 5

6 Crowding in en crowding out Formele en informele zorg optimaal op elkaar afstemmen Gebeurt nu onvoldoende 6

7 Wmo: drie vooronderstellingen Meer buurtcohesie leidt tot meer burenhulp Er is een (dreigend) tekort aan informele zorg Gezonde mensen helpen kwetsbare mensen 7

8 Het onderzoek Onderzoekslocatie: zwakke buurt in Eindhoven Gestructureerde interviews Diepte-interviews met een selectie van respondenten 8

9 Bevindingen: geïndividualiseerd buurschap Sociale afstand Toch helpen mensen Ze helpen één op één Op basis van een persoonlijke relatie Geïndividualiseerd buurschap is nadeel voor kwetsbare bewoners 9

10 Bevindingen: latent buurschap Handelingsverlegenheid Vraagverlegenheid Acceptatieschroom 10

11 Bevindingen: vraagverlegenheid sterk bij mantelzorgers Mantelzorgers laten moeilijk los Grote groep maakt geen gebruik van aanbod aan respijtzorg etc. 11

12 Bevindingen: oorzaken vraagverlegenheid Angst voor afhankelijkheid Het ideaal van autonomie Negatief beeld van de samenleving: onderschatting hulpbereidheid van anderen 12

13 Bevindingen: lamme helpt blinde Soort zoekt soort en dat geldt ook voor mensen die elkaar helpen Informele helpers zijn vaak mensen die zelf fysieke en/of psychische problemen hebben Compensatie slachtofferschap 13

14 Lamme helpt blinde? Behalve bij Humanitas: vrijwilligers zijn vaak jong en hoog opgeleid Er is dus een cultuurverschil tussen sommige vrijwilligers en de mensen die ze ondersteunen Voor- of nadeel? Ervaringsdeskundigen kunnen een brugfunctie vervullen 14

15 Conclusies t.a.v. de vooronderstellingen Meer buurtcohesie leidt tot meer burenhulp: Buurtcohesie is geen voorwaarde voor burenhulp Er is of dreigt een tekort aan informele zorg: Vraagverlegenheid is een groter probleem voor het tot stand komen van informele zorg dan onvoldoende aanbod Gezonde mensen helpen kwetsbare mensen De lamme helpt de blinde 15

16 Hoe verder met het stimuleren en ondersteunen van informele zorg? We moeten erover nadenken of het wenselijk is dat solidariteit zich voor een groot deel afspeelt tussen kwetsbare groepen onderling Professionals (en vrijwilligers) moeten zich bewust zijn van de geneigdheid van (kwetsbare) mensen om geen hulp te vragen of te accepteren en rekening houden met handelingsverlegenheid, wetende dat er wel hulpbereidheid is 16

17 Hoe kun je dan wel informele zorg organiseren? In plaats van werken aan buurtcohesie en buurtparticipatie meer gericht informele zorg stimuleren Niet alleen outreachend werken maar daarna ook verbindend werken Met aandacht voor wederkerigheid: het is vaak gemakkelijker te geven dan te ontvangen: kijk dus ook naar wat iemand te bieden heeft 17

18 Versterken sociale netwerken Professionals moeten tussen de oren krijgen dat ze kijken naar de steunende mogelijkheden van de omgeving - EKC s, Netwerkcoach (Mezzo) Niet accepteren dat je het enige contact in iemands leven bent Gemeenten kunnen faciliteren dat kwetsbare mensen dichter bij hun natuurlijke sociale netwerk wonen 18

19 Hulpbereidheid zichtbaar maken Overheden e.a. organisaties hebben de taak de hulpbereidheid in de samenleving zichtbaar te maken - positieve campagnes Specifieke interventies zoals huiskamergesprekken kunnen de hulpbereidheid in een straat of buurt zichtbaar maken 19

20 Vraagverlegenheid doorbreken Ideaal van autonomie nuanceren: Niet alleen spierballentaal over eigen kracht maar ook ruimte bieden voor kwetsbaarheid in onze samenleving Individualisering is mooi, maar mensen zijn sociale wezens 20

21 Vraagverlegenheid doorbreken Tegelijkertijd leren de vrijwilligers bij Humanitas dat dat mensen niet te afhankelijk van hen mogen worden Ook kinderen moeten leren (thuis, op school) dat ze deel uitmaken van de zorgzame samenleving 21

22 De vrijwilliger en vraagverlegenheid Vertrouwen opbouwen Afstand overbruggen De kunst van het vrijwilliger zijn: op je handen zitten en ze uit de mouwen steken 22

23 Vrijwilligers zorgen voor verbinding Humanitas - Opvoedingsondersteuning (Homestart) - Maatjes, Buddy s, vriendendiensten - Zelfhulpgroepen, lotgenotencontacten - Huisbezoeken enz. Denk ook aan organisaties als de Zonnebloem, ander vrijwilligersorganisaties, zelfhulpgroepen, klussendiensten, burgerinitiatieven enz. enz. 23

De betekenis van de buurt in de zorg van mensen voor elkaar

De betekenis van de buurt in de zorg van mensen voor elkaar De betekenis van de buurt in de zorg van mensen voor elkaar L.linders@fontys.nl Lilian Linders Fontys Hogeschool Sociale Studies 06 50242166 Schoor-VMCA-lezing 2013 31 oktober 2013 1 Waar ga ik het over

Nadere informatie

Transities in de ouderenzorg: verantwoordelijkheden van burgers. 26 juni 2014

Transities in de ouderenzorg: verantwoordelijkheden van burgers. 26 juni 2014 Transities in de ouderenzorg: verantwoordelijkheden van burgers 26 juni 2014 Programma 15:00 uur Welkom door dagvoorzitter Prof. dr. Katrien Luijkx 15:10 uur Presentatie sprekers: Lilian Linders Ad Pijnenborg

Nadere informatie

Samenspel Formeel - Informeel. Vanuit ieders waarde en nieuw verhaal schrijven, 22-5-15, Jolanda Elferink

Samenspel Formeel - Informeel. Vanuit ieders waarde en nieuw verhaal schrijven, 22-5-15, Jolanda Elferink Samenspel Formeel - Informeel Vanuit ieders waarde en nieuw verhaal schrijven, 22-5-15, Jolanda Elferink 6/12/2015 Programma - Korte kennismaking; - Ontwikkelingen in de vrijwillige zorg; - Uitgangspunt

Nadere informatie

Sociale netwerken. Waarom en hoe?

Sociale netwerken. Waarom en hoe? Sociale netwerken Waarom en hoe? Opbouw verhaal Zorg in Nederland -recente ontwikkelingen en hun achtergronden Verschijningsvormen en omvang informele zorg Zorg voor de informele zorg De kracht van netwerken

Nadere informatie

Vrijwilligers in de zorg voor en ondersteuning van ouderen in de nieuwe Wmo. Mieke Biemond

Vrijwilligers in de zorg voor en ondersteuning van ouderen in de nieuwe Wmo. Mieke Biemond Vrijwilligers in de zorg voor en ondersteuning van ouderen in de nieuwe Wmo Mieke Biemond Inhoud presentatie Kern- en knelpunten van de nieuwe Wmo Vrijwilligers in Nederland Toekomstagenda Informele zorg

Nadere informatie

Welzijn en zorg voor ouderen in Rotterdam. Prof.dr. Anna Nieboer

Welzijn en zorg voor ouderen in Rotterdam. Prof.dr. Anna Nieboer Welzijn en zorg voor ouderen in Rotterdam Prof.dr. Anna Nieboer Presentatie Toelichting Even Buurten Integrale wijkaanpak in Rotterdam Gericht op de ondersteuning van zelfstandigwonende ouderen Onderdeel

Nadere informatie

Manifest. voor de intensieve vrijwilligerszorg

Manifest. voor de intensieve vrijwilligerszorg Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Meer dan 15.000 mensen zijn vrijwilliger bij een Waarom dit manifest? organisatie voor Vrijwillige Thuishulp,

Nadere informatie

Burgervriendschappen. wiens zorg is dat? Ellen MJ Witteveen

Burgervriendschappen. wiens zorg is dat? Ellen MJ Witteveen Burgervriendschappen. wiens zorg is dat? Ellen MJ Witteveen Deltalezingen cyclus Gerion 13 juni 2013 Opbouw Burger? Vanuit overheidsperspectief Vanuit samenlevingsperspectief Vanuit professioneel perspectief

Nadere informatie

Contact de motor in zorg. De verwarde hulpverlener zoekt verbinding

Contact de motor in zorg. De verwarde hulpverlener zoekt verbinding Contact de motor in zorg De verwarde hulpverlener zoekt verbinding TOP 3 van Geluk: Autonomie : basic trust Erik Erickson Waardevolle relaties: mensen die er toe doen Zinvolle dagbesteding: reden om uit

Nadere informatie

Steunpunten vrijwilligers en mantelzorg

Steunpunten vrijwilligers en mantelzorg Steunpunten vrijwilligers en mantelzorg Welkom De steunpunten algemeen Stand van zaken steunpunt vrijwilligers Stand van zaken steunpunt mantelzorg Vragen Contactgegevens De steunpunten Startbijeenkomst

Nadere informatie

Vraagverlegenheid en handelingsverlegenheid:

Vraagverlegenheid en handelingsverlegenheid: Vraagverlegenheid en handelingsverlegenheid: een ongelukkig huwelijk Nationaal congres GGZ-Verpleegkunde Bert Stavenuiter 28 juni 2017 Handelingsverlegenheid Herkent u dit? Het is vaak hollen of stilstaan

Nadere informatie

Presentatie Natuurlijk, een netwerkcoach! Platform sociale netwerken 4 april 2014 Jeanet Moerings, Mezzo

Presentatie Natuurlijk, een netwerkcoach! Platform sociale netwerken 4 april 2014 Jeanet Moerings, Mezzo Presentatie Natuurlijk, een netwerkcoach! Platform sociale netwerken 4 april 2014 Jeanet Moerings, Mezzo 1 Programma Informatie over Mezzo. Wat is Natuurlijk, een netwerkcoach!? Onderzoek Hogeschool van

Nadere informatie

Bouwstenen voor Burgerkracht. Dag van de transities, 19 november 2014 Helga Koper en Lydia Sterrenberg

Bouwstenen voor Burgerkracht. Dag van de transities, 19 november 2014 Helga Koper en Lydia Sterrenberg Bouwstenen voor Burgerkracht Dag van de transities, 19 november 2014 Helga Koper en Lydia Sterrenberg Even voorstellen: Platform 31 Wie zijn we? Een kennis- en netwerkorganisatie voor stedelijke en regionale

Nadere informatie

Zorg Beter met Vrijwilligers, Mantelzorg en Sociaal netwerk. Zorgvisiecongres, 11 april 2013

Zorg Beter met Vrijwilligers, Mantelzorg en Sociaal netwerk. Zorgvisiecongres, 11 april 2013 Zorg Beter met Vrijwilligers, Mantelzorg en Sociaal netwerk Zorgvisiecongres, 11 april 2013 Cecil Scholten, Vilans Jolanda Elferink, Movisie Femke de Slegte, Visio Inhoud 1. Cijfers 2. Diverse groepen

Nadere informatie

De ondersteuning voor elkaar

De ondersteuning voor elkaar Themanummer De ondersteuning voor elkaar Zwolle Aan ondersteuning doet iedereen mee augustus 2014 Iedereen doet mee Een groot deel van onze tijd brengen we thuis in het gezin door. Dichtbij huis gaan we

Nadere informatie

Wiens verantwoordelijkheid is het eigenlijk. Mythen en feiten rond de informele steunstructuren

Wiens verantwoordelijkheid is het eigenlijk. Mythen en feiten rond de informele steunstructuren Wiens verantwoordelijkheid is het eigenlijk Mythen en feiten rond de informele steunstructuren Tot slot: Meer doelmatigheid van het professionele aanbod valt te verkrijgen door het kritisch doorlichten

Nadere informatie

Zorgen over het keukentafelgesprek De bedoeling en werkwijze van het keukentafelgesprek in de Wmo AVI / VNG / 19 april 2015

Zorgen over het keukentafelgesprek De bedoeling en werkwijze van het keukentafelgesprek in de Wmo AVI / VNG / 19 april 2015 Zorgen over het keukentafelgesprek De bedoeling en werkwijze van het keukentafelgesprek in de Wmo AVI / VNG / 19 april 2015 De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015) is er op gericht dat gemeenten

Nadere informatie

Samenvatting Leefbaarheid in kaart voor sociale wijkteams Land van Cuijk

Samenvatting Leefbaarheid in kaart voor sociale wijkteams Land van Cuijk Samenvatting Leefbaarheid in kaart voor sociale wijkteams Land van Cuijk Onderzoek naar de wensen, behoeften en bijdragen van inwoners uit Padbroek, Cuijk Alex de Veld, Daniëlle Damoiseaux MSc., dr. Martha

Nadere informatie

Minters Mantelzorg. Kenniscentrum voor mantelzorgers én professionals. Voor mantelzorgers. Voor professionals. Over mantelzorg

Minters Mantelzorg. Kenniscentrum voor mantelzorgers én professionals. Voor mantelzorgers. Voor professionals. Over mantelzorg Voor mantelzorgers Voor professionals Over mantelzorg Minters Mantelzorg Kenniscentrum voor mantelzorgers én professionals Zorgt u meer dan acht uur per week en/of langer dan drie maanden voor uw partner,

Nadere informatie

DE KRACHT VAN WEDERKERIGHEID. De methodiek van 'sociaal makelen' in de praktijk: resultaten en ervaringen.

DE KRACHT VAN WEDERKERIGHEID. De methodiek van 'sociaal makelen' in de praktijk: resultaten en ervaringen. DE KRACHT VAN WEDERKERIGHEID De methodiek van 'sociaal makelen' in de praktijk: resultaten en ervaringen. 1 OPBOUW Korte voorstelling project Onderzoeksmethode Eerste tussentijdse resultaten Toekomst 2

Nadere informatie

Hoe maakt u optimaal gebruik van vrijwilligers?

Hoe maakt u optimaal gebruik van vrijwilligers? Christine Linzel 28-03-2013 Hoe maakt u optimaal gebruik van vrijwilligers? 1 Wat gaan we doen? Onderwerp: Integraal vrijwilligersbeleid bij gemeenten: waarom en hoe. Resultaten: Jullie hebben achtergrondinformatie

Nadere informatie

Investeren in mantelzorg/ www.marjobrouns.nl 1

Investeren in mantelzorg/ www.marjobrouns.nl 1 1 Van onmacht naar kracht en balans www.marjobrouns.wordpress.com www.marjobrouns.nl 2 Tel.: 06 51 28 17 49 Email: marjo@marjobrouns.nl 3 Investeren in mantelzorg! Werkconferentie: Do it together, aan

Nadere informatie

Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond

Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond Verenigingen, stichtingen en instellingen barsten doorgaans van de ambities en toekomstplannen. Maar om ze te realiseren heb je financiële middelen

Nadere informatie

Korte schets over wat de Kanteling inhoudt, samenhang met Welzijn Nieuwe Stijl Kanteling in beleid en verordening Kanteling in de uitvoering

Korte schets over wat de Kanteling inhoudt, samenhang met Welzijn Nieuwe Stijl Kanteling in beleid en verordening Kanteling in de uitvoering Checklist Kanteling binnen gemeenten Korte schets over wat de Kanteling inhoudt, samenhang met Welzijn Nieuwe Stijl Kanteling in beleid en verordening Kanteling in de uitvoering Kanteling in beleid Ja

Nadere informatie

Seminariereeks sociaal werk de toekomst in!

Seminariereeks sociaal werk de toekomst in! Seminariereeks sociaal werk de toekomst in! De juiste balans. Over de complexe relatie tussen formele en informele zorg. Dr. Ir. Rick Kwekkeboom Hogeschool van Amsterdam Volgend gastcollege: 22 maart 2013

Nadere informatie

Zelfredzaamheid, eigen kracht en de rol van kerken: Kansen & grenzen Verslag bijeenkomst maandag 16 november 2015

Zelfredzaamheid, eigen kracht en de rol van kerken: Kansen & grenzen Verslag bijeenkomst maandag 16 november 2015 Who Cares! Zelfredzaamheid, eigen kracht en de rol van kerken: Kansen & grenzen Verslag bijeenkomst maandag 16 november 2015 Op deze bijeenkomst gingen we in gesprek over de kansen en de grenzen ten aanzien

Nadere informatie

Samen een plan maken... Samen beslissen...over de toekomst!

Samen een plan maken... Samen beslissen...over de toekomst! Eigen Kracht-conferentie voor individuen en families Samen een plan maken... Samen beslissen......over de toekomst! Dat ik zelf kan kiezen wat er gaat gebeuren en zoveel mensen me daarbij steunen, dat

Nadere informatie

Masterclass: eenzaamheid

Masterclass: eenzaamheid Masterclass: eenzaamheid 28 september 2012 Door Dr. Anja Machielse, senioronderzoeker bij het Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventie en hoofddocent Sociologie van de humanisering bij de Universiteit

Nadere informatie

College van Burgemeester en wethouders van de gemeente Helmond

College van Burgemeester en wethouders van de gemeente Helmond College van Burgemeester en wethouders van de gemeente Helmond Postbus 232 5700 AE HELMOND Helmond, 20 januari 2012 Onderwerp: Advies betreffende evaluatie Seniorenraad 2009-2011 nota Seniorenbeleid 2012

Nadere informatie

De (on) zichtbare rol van de mantelzorger

De (on) zichtbare rol van de mantelzorger De (on) zichtbare rol van de mantelzorger Even voorstellen Kelly Bekebrede Mantelzorgconsulent Carinova Doelgroep chronisch zieken, palliatief en GGZ Werkzaam bij Carinova sinds 2009 Tot 2009 maatschappelijk

Nadere informatie

Nederland participatieland? Marja Jager-Vreugdenhil Werkconferentie Digitale zelfredzaamheid Wierden, 24 juni 2014

Nederland participatieland? Marja Jager-Vreugdenhil Werkconferentie Digitale zelfredzaamheid Wierden, 24 juni 2014 Nederland participatieland? Marja Jager-Vreugdenhil Werkconferentie Digitale zelfredzaamheid Wierden, 24 juni 2014 Nederland participatieland? Wmo als operatie om zorgstelsel te behouden Vier routes:

Nadere informatie

Manifest. van de mantelzorger

Manifest. van de mantelzorger Manifest van de mantelzorger Manifest van de Mantelzorger Mantelzorgers zijn mensen die onbetaald en vanuit een persoonlijke band zorgen voor een hulpbehoevende oudere, chronische zieke of gehandicapte

Nadere informatie

DE PIRAMIDE WERKT BEWEEGT

DE PIRAMIDE WERKT BEWEEGT DE PIRAMIDE WERKT In de overgang naar een nieuwe manier van het organiseren van zorg en ondersteuning in Nederland, is de WMO piramide een goed hulpmiddel. ZIVA heeft de piramide vertaald naar een praktische

Nadere informatie

Speerpunten en kwaliteitscriteria Bijzondere Subsidieverordening Ondersteuning Mantelzorg en Vrijwilligerswerk Amsterdam 2012-2015

Speerpunten en kwaliteitscriteria Bijzondere Subsidieverordening Ondersteuning Mantelzorg en Vrijwilligerswerk Amsterdam 2012-2015 Speerpunten en kwaliteitscriteria Bijzondere Subsidieverordening Ondersteuning Mantelzorg en Vrijwilligerswerk Amsterdam 2012-2015 1. Inleiding Een van de nieuwe punten in de Bijzondere Subsidieverordening

Nadere informatie

Mantelzorg en vrijwilligerszorg is de basis

Mantelzorg en vrijwilligerszorg is de basis Mantelzorg en vrijwilligerszorg is de basis - Beuningen - - donderdag 19 november 2015 1 Van Binnenhof naar Beuningen een beeld 2 Waar hebben we het over zelfzorg gebruikelijke zorg Informele zorg professionele

Nadere informatie

Goed samenspel met mantelzorgers loont! SharingDay 7-11 13

Goed samenspel met mantelzorgers loont! SharingDay 7-11 13 Goed samenspel met mantelzorgers loont! SharingDay 7-11 13 1 Wat is Mezzo? Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg Visie: Wij maken het mogelijk dat mensen op eigen wijze voor elkaar

Nadere informatie

Betekenis voor beroepsonderwijs

Betekenis voor beroepsonderwijs Betekenis voor beroepsonderwijs Paul Vlaar Landelijk overleg Wmo-werkplaatsen Opbouw inleiding Transities sociale domein Wat zijn Wmo-werkplaatsen? Waar zitten werkplaatsen en wat doen zij? Urgentie van

Nadere informatie

SOCIALE KWETSBAARHEID, EENZAAMHEID EN ZORG IN DE PARTICIPATIESAMENLEVING

SOCIALE KWETSBAARHEID, EENZAAMHEID EN ZORG IN DE PARTICIPATIESAMENLEVING SOCIALE KWETSBAARHEID, EENZAAMHEID EN ZORG IN DE PARTICIPATIESAMENLEVING DE MEEVAART, 17 OKTOBER 2017 MARJOLEIN BROESE VAN GROENOU HOOGLERAAR INFORMELE ZORG OPBOUW De samenleving verandert Deze tijd vereist

Nadere informatie

Denktank beleidsmedewerkers over de waarde en inzet van vrijwilligers(werk)

Denktank beleidsmedewerkers over de waarde en inzet van vrijwilligers(werk) Denktank beleidsmedewerkers over de waarde en inzet van vrijwilligers(werk) Rapport gebaseerd op de focusgroep met beleidsmedewerkers Gemeente Oosterhout & lokale CJG Hoe te verwijzen naar deze publicatie:

Nadere informatie

Beknopte rapportage. Pilot Informatie voor de informele zorg

Beknopte rapportage. Pilot Informatie voor de informele zorg Beknopte rapportage van de Pilot Informatie voor de informele zorg Gemeente Enschede en Ministerie van VWS Juni december 2012 Pagina 1 Inhoud Inleiding... 3 Grotere rol van mantelzorgers en vrijwilligers...

Nadere informatie

De kr8 van vrijwilligerszorg

De kr8 van vrijwilligerszorg De kr8 van vrijwilligerszorg 1. Inleiding Het beroep op de informele zorg wordt steeds groter. De overheid (zowel landelijk als gemeentelijk) legt meer verantwoordelijkheden decentraal en bij de burgers

Nadere informatie

Steunpunt Mantelzorg Dokkumer-Walden Het bieden van: Informatie (brochures, website, speciale gelegenheden) Advies en begeleiding (individueel) Emotionele steun: Luisterend oor Weg naar steunpunt soms

Nadere informatie

Dé mantelzorger bestaat niet

Dé mantelzorger bestaat niet Dé mantelzorger bestaat niet Deze notitie over mantelzorg is opgesteld is samenwerking met: Stichting Pulse, Plaatselijk Overleg Gehandicapten, het Nederlandse Rode Kruis, de Zonnebloem IJsselstein, de

Nadere informatie

Waarom de inzet van ervaringsdeskundigen bijdraagt aan herstel en participatie van kwetsbare burgers

Waarom de inzet van ervaringsdeskundigen bijdraagt aan herstel en participatie van kwetsbare burgers Waarom de inzet van ervaringsdeskundigen bijdraagt aan herstel en participatie van kwetsbare burgers Wie/wat is de ervaringsdeskundige in het wijkgericht werken? Waarin onderscheidt zij zich? Wat is haar

Nadere informatie

Vrijwilligerswerk Vrijwillige hulp

Vrijwilligerswerk Vrijwillige hulp Vrijwilligerswerk Mantelzorg Vrijwillige hulp Burenhulp Maak samen het verschil. Vrijwilligerswerk Vrijwilligers maken het verschil. Hun inzet op het gebied van onder andere cultuur, zorg, sport, natuur

Nadere informatie

Monitor sociaal domein 2017 ouderen voorbereid op kwetsbaarheid?

Monitor sociaal domein 2017 ouderen voorbereid op kwetsbaarheid? Monitor sociaal domein 2017 ouderen voorbereid op kwetsbaarheid? De artikel is geschreven op basis van informatie uit interviews met een aantal ouderenadviseurs van Divers, de voorzitter van de Seniorenraad,

Nadere informatie

Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Petri Embregts

Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Petri Embregts Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Petri Embregts Inhoud Waarom een kans in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking? Inzetbaarheid en effectiviteit

Nadere informatie

Zelfredzaamheid een armoedig ideaal of een waardevol streven? Dr. Femmianne Bredewold 30 mei

Zelfredzaamheid een armoedig ideaal of een waardevol streven? Dr. Femmianne Bredewold 30 mei Zelfredzaamheid een armoedig ideaal of een waardevol streven? Dr. Femmianne Bredewold 30 mei 2017 1 7/6/2017 2 6-7- 2017 3 De belofte van nabijheid De regering wil het automatisme doorbreken dat ingezetenen

Nadere informatie

Werkbezoek Gemeenteraad Leiderdorp 21 mei 2014

Werkbezoek Gemeenteraad Leiderdorp 21 mei 2014 Werkbezoek Gemeenteraad Leiderdorp 21 mei 2014 Programma Welkom en korte kennismaking Pluspunt aan het werk Ouderen Mantelzorgers Visie Pluspunt op ontwikkelingen in sociaal domein Pluspunt aan het werk

Nadere informatie

DE GGZ IN DE 9 PRESTATIEVELDEN

DE GGZ IN DE 9 PRESTATIEVELDEN WMO W A A I E R Obstakels - Voorwaarden en Aanbevelingen DE GGZ IN DE 9 PRESTATIEVELDEN 1 Het bevorderen van sociale samenhang en leefbaarheid van dorpen wijken en buurten Obstakels Isolement Vooroordelen

Nadere informatie

Het 8- fasenmodel. Een reisgids voor de begeleiding van het maatje

Het 8- fasenmodel. Een reisgids voor de begeleiding van het maatje Het 8- fasenmodel Een reisgids voor de begeleiding van het maatje Waar gaat de reis naartoe? Wat is jouw rol tijdens de reis? De rol die je kiest, is afhankelijk van de reden waarom je gevraagd bent, dit

Nadere informatie

Denktank beroepskrachten & vrijwilligers over de waarde van vrijwilligerswerk

Denktank beroepskrachten & vrijwilligers over de waarde van vrijwilligerswerk Denktank beroepskrachten & vrijwilligers over de waarde van vrijwilligerswerk Rapport gebaseerd op de resultaten van een documentanalyse en enquête binnen de pedagogische civil society Hoe te verwijzen

Nadere informatie

Enquête mantelzorg in de gemeente Haren

Enquête mantelzorg in de gemeente Haren Enquête mantelzorg in de gemeente Haren Inleiding Inwoners van Haren met fysieke of psychosociale beperkingen hebben vaak ondersteuning nodig om nog zo veel mogelijk volwaardig deel uit te kunnen maken

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2015/41

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2015/41 1 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 12-5-2015 Nummer voorstel: 2015/41 Voor raadsvergadering d.d.: 23-06-2015 Agendapunt: 11 Onderwerp:

Nadere informatie

Zorgen over het keukentafelgesprek. Bedoeling en werkwijze van het keukentafelgesprek in de Wmo

Zorgen over het keukentafelgesprek. Bedoeling en werkwijze van het keukentafelgesprek in de Wmo Zorgen over het keukentafelgesprek Bedoeling en werkwijze van het keukentafelgesprek in de Wmo AVI-toolkit 21 April 2015 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Zorgen over het keukentafelgesprek... 4 Leeswijzer

Nadere informatie

Klanttevredenheid. Vereenzaming Ouderen Soest VOS

Klanttevredenheid. Vereenzaming Ouderen Soest VOS 2011 Klanttevredenheid Vereenzaming Ouderen Soest VOS Stichting Welzijn Ouderen Soest Molenstraat 8c 3764 TG Soest 035 60 23 681 info@swos.nl www.swos.nl KvK 41189365 Klanttevredenheidsonderzoek Vereenzaming

Nadere informatie

fluchskrift www.friesvrouwenpanel.nl

fluchskrift www.friesvrouwenpanel.nl Burenhulp: geven en ontvangen Fries vrouwenpanel over burenhulp Er verandert veel in de organisatie van de zorg in Nederland en Fryslân. De aandacht is in toenemende mate gericht op de participatiesamenleving,

Nadere informatie

Advies van de Stedelijke Wmo-Adviesraad Amsterdam over Concept Uitvoeringsprogramma Vrijwillige Inzet. Datum: 2 september 2010

Advies van de Stedelijke Wmo-Adviesraad Amsterdam over Concept Uitvoeringsprogramma Vrijwillige Inzet. Datum: 2 september 2010 Advies van de Stedelijke Wmo-Adviesraad Amsterdam over Concept Uitvoeringsprogramma Vrijwillige Inzet Datum: 2 september 2010 Algemeen Allereerst willen we als Wmo-Adviesraad opmerken dat het uitvoeringsprogramma

Nadere informatie

Informele hulp in Nederland. Mirjam de Klerk Alice de Boer

Informele hulp in Nederland. Mirjam de Klerk Alice de Boer Informele hulp in Nederland Mirjam de Klerk Alice de Boer 26 maart 2015 Beleid Wanneer mensen langer in hun omgeving willen blijven wonen zal er ook meer van die omgeving worden gevraagd De regering zet

Nadere informatie

een helpende hand luisterend oor steun in de rug NETWERK VRIJWILLIGE THUISHULP ZEIST

een helpende hand luisterend oor steun in de rug NETWERK VRIJWILLIGE THUISHULP ZEIST een helpende hand luisterend oor steun in de rug NETWERK VRIJWILLIGE THUISHULP ZEIST NETWERK VRIJWILLIGE THUISHULP ZEIST Wie zijn wij? In het Netwerk Vrijwillige Thuishulp werken een tiental organisaties

Nadere informatie

Speerpunten Veenscentrale in 2015 :

Speerpunten Veenscentrale in 2015 : Speerpunten centrale in 2015 : Ondersteuning mantelzorgers via ontmoeting, informatie en advies Opstart en uitvoering mantelzorgwaardering: groepsgerichte bijeenkomsten en Twinkelingen. Vrijwilligers College:

Nadere informatie

Wmo-kanteling. Raadpleging Inwonerpanel Dongen

Wmo-kanteling. Raadpleging Inwonerpanel Dongen Wmo-kanteling Raadpleging Inwonerpanel Dongen Even voorstellen 2 Stephan Dijcks GfK onderzoekt gedrag consumenten en burgers Beheer en onderzoek Inwonerpanel Dongen Uitvoerder landelijke Wmo-evaluatie

Nadere informatie

Nederland participatieland? De transities en de praktijk. AKZ+ collegereeks Nederland participatieland? - college 2 Dr. Ir. Marja Jager-Vreugdenhil

Nederland participatieland? De transities en de praktijk. AKZ+ collegereeks Nederland participatieland? - college 2 Dr. Ir. Marja Jager-Vreugdenhil Nederland participatieland? De transities en de praktijk AKZ+ collegereeks Nederland participatieland? - college 2 Dr. Ir. Marja Jager-Vreugdenhil 1422 JANUARI APRIL 2015 collegeserie Nederland participatieland

Nadere informatie

Onderzoek naar wensen en behoeften op het gebied van dagbesteding van (kwetsbare) ouderen en hun mantelzorgers in het Schilderskwartier in Woerden

Onderzoek naar wensen en behoeften op het gebied van dagbesteding van (kwetsbare) ouderen en hun mantelzorgers in het Schilderskwartier in Woerden Onderzoek naar wensen en behoeften op het gebied van dagbesteding van (kwetsbare) ouderen en hun mantelzorgers in het Schilderskwartier in Woerden Voor wie is dit onderzoek? 1) Zelfstandig wonende ouderen

Nadere informatie

Uitwerking basisfuncties. Intensieve vrijwilligerszorg in de samenleving

Uitwerking basisfuncties. Intensieve vrijwilligerszorg in de samenleving Uitwerking basisfuncties Intensieve vrijwilligerszorg in de samenleving Voorwoord Het ministerie van VWS publiceerde op 30 maart 2009 de basisfuncties lokale ondersteuning vrijwilligerswerk en mantelzorg.

Nadere informatie

Welkom. Presentatie wijkteams in de gemeente Leeuwarden en hoe zij de financiële hulpverlening hebben ingericht

Welkom. Presentatie wijkteams in de gemeente Leeuwarden en hoe zij de financiële hulpverlening hebben ingericht Welkom Presentatie wijkteams in de gemeente Leeuwarden en hoe zij de financiële hulpverlening hebben ingericht Inhoud Inrichting werkwijze wijkteams Leeuwarden Verdieping in schuldhulpverlening Verdieping

Nadere informatie

Ruim baan voor informele zorg

Ruim baan voor informele zorg Ruim baan voor informele zorg Henk Nies Vilans, Kenniscentrum Langdurende Zorg, Utrecht - Zonnehuis Leerstoel Organisatie en beleid van zorg Vrije Universiteit Amsterdam 17 e Regionale Zorgconferentie

Nadere informatie

Mantelzorgondersteuning in de oncologische zorg. Voorkom dat er achter de patiënt nog een patiënt opduikt!

Mantelzorgondersteuning in de oncologische zorg. Voorkom dat er achter de patiënt nog een patiënt opduikt! 1 Mantelzorgondersteuning in de oncologische zorg Voorkom dat er achter de patiënt nog een patiënt opduikt! Ans Verdonschot Beleidsmedewerker IKNL Jopke Kruyt Zorginnovatie en begeleiding PROGRAMMA Waar

Nadere informatie

ZORGNETWERKEN VAN KWETSBARE OUDEREN MARIANNE JACOBS ILSE ZWART-OLDE MARJOLEIN BROESE VAN GROENOU

ZORGNETWERKEN VAN KWETSBARE OUDEREN MARIANNE JACOBS ILSE ZWART-OLDE MARJOLEIN BROESE VAN GROENOU ZORGNETWERKEN VAN KWETSBARE OUDEREN MARIANNE JACOBS ILSE ZWART-OLDE MARJOLEIN BROESE VAN GROENOU TOELICHTING PROGRAMMA Inleiding (Marjolein) Resultaten (Marianne) Introductie casussen (Ilse) In groepen

Nadere informatie

Vragen uit de SOL bijeenkomst de nieuwe rol van uw gemeente woensdag 29 augustus regio Zuid-Limburg

Vragen uit de SOL bijeenkomst de nieuwe rol van uw gemeente woensdag 29 augustus regio Zuid-Limburg Vragen uit de SOL bijeenkomst de nieuwe rol van uw gemeente woensdag 29 augustus regio Zuid-Limburg 1. Is het de bedoeling dat de gemeente straks met iedere thuiswonende mens met een verstandelijke beperking,

Nadere informatie

zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm

zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm Mantelzorg is... Mooi De hulpvrager is je dankbaar, mantelzorg geeft veel voldoening Divers De taken lopen uiteen: huishoudelijke

Nadere informatie

Eenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg

Eenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg Eenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg 4-06-13 Inhoud - In welke mantelzorgsituaties kom je eenzaamheid tegen? - Welke drie stappen kun je zetten om eenzaamheid te

Nadere informatie

DE AANPAK VAN SOCIAAL ISOLEMENT. KNELPUNTEN EN DILEMMA S.

DE AANPAK VAN SOCIAAL ISOLEMENT. KNELPUNTEN EN DILEMMA S. DE AANPAK VAN SOCIAAL ISOLEMENT. KNELPUNTEN EN DILEMMA S. Presentatie DAK bijeenkomst 16 juni 2014 Dr. Marina Jonkers ONDERWERPEN Wat doet LESI? Aanpak sociaal isolement in gemeenten Beleidsurgentie en

Nadere informatie

Tevredenheids- en ervaringsonderzoek Wmo over 2011

Tevredenheids- en ervaringsonderzoek Wmo over 2011 Tevredenheids- en ervaringsonderzoek Wmo over 2011 Onderzoek onder alle Wmo doelgroepen, waaronder klanten Wmo-loket, gebruikers hulp bij het huishouden, mantelzorgondersteuning en andere individuele voorzieningen

Nadere informatie

In de Haagse Context

In de Haagse Context Duurzame Zorg en Ondersteuning in de Buurt In de Haagse Context 10 december 2013 Loes Hulsebosch en Karen Duys Thematafel Haagse Context, programma Wat is de Haagse Context? Inhoudelijk, organisaties,

Nadere informatie

Verslag van de bijeenkomst Eenzaamheid en sociaal isolement bij ouderen: de inzet van vrijwilligers, 8 april 2014.

Verslag van de bijeenkomst Eenzaamheid en sociaal isolement bij ouderen: de inzet van vrijwilligers, 8 april 2014. Verslag van de bijeenkomst Eenzaamheid en sociaal isolement bij ouderen: de inzet van vrijwilligers, 8 april 2014. Programma: 09.30 uur - Inloop met koffie en thee 10.00 uur - Eenzaamheid en sociaal isolement:

Nadere informatie

Ouderen, naasten en probleemgedrag

Ouderen, naasten en probleemgedrag Ouderen, naasten en probleemgedrag Omgaan met gedragsveranderingen in de ouderenzorg Dr. Dorothea Touwen Ethiek en Recht LUMC 11 JANUARI 2016 Hannie en Henk 1 Filmfragment 1 2 Hannie en Henk nabespreken

Nadere informatie

SAMENSPEL FORMELE EN INFORMELE ZORG

SAMENSPEL FORMELE EN INFORMELE ZORG SAMENSPEL FORMELE EN INFORMELE ZORG Nieuwsbrief No 1 Mei 2013 Dit is de eerste nieuwsbrief van het project Samenspel Formele en Informele zorg van de Wmo werkplaatsutrecht. Op de site www.wmowerkplaatsutrecht.nl

Nadere informatie

Gebruiksaanwijzing voor zorgaanbieders

Gebruiksaanwijzing voor zorgaanbieders Gebruiksaanwijzing voor zorgaanbieders Als zorgaanbieder doet u een beroep op zorgvrijwilligers en mantelzorgers. Binnen zorginstellingen wordt de verbinding met thuis en het gewone leven zoveel mogelijk

Nadere informatie

mantelzorgers/familie 2 e 2 e masterclass IVVU 23 april 2015 Will Schutte en Cecil Scholten

mantelzorgers/familie 2 e 2 e masterclass IVVU 23 april 2015 Will Schutte en Cecil Scholten Organiseren en faciliteren van het samenspel met mantelzorgers/familie 2 e 2 e masterclass IVVU 23 april 2015 Will Schutte en Cecil Scholten Opzet masterclass Terugkoppeling verwerkingsopdracht Hoe krijg

Nadere informatie

De actief zorgzame buurt : van concept naar praktijk

De actief zorgzame buurt : van concept naar praktijk Workshop 3 : buurtgerichte zorg passende bundeling van hulp en zorg voor elke buurtbewoner De actief zorgzame buurt : van concept naar praktijk Inspiratiemoment 20 maart 2017 Sociale cohesie en buurtgericht

Nadere informatie

De nieuwe vrijwilliger

De nieuwe vrijwilliger VAN INSPIREREN NAAR ACTIVEREN 15 NOVEMBER 2012 De nieuwe vrijwilliger VRIJWILLIGERS CENTRALE ZWOLLE Steunpunt voor vrijwilligerswerk en informele zorg 1 Discrepantie: Door bezuinigingen minder personeel,

Nadere informatie

Goudvoorelkaar. Online marktplaats waar vraag en aanbod van vrijwilligers, vrijwilligerswerk en professionele hulp in Gouda bij elkaar komt.

Goudvoorelkaar. Online marktplaats waar vraag en aanbod van vrijwilligers, vrijwilligerswerk en professionele hulp in Gouda bij elkaar komt. Online marktplaats waar vraag en aanbod van vrijwilligers, vrijwilligerswerk en professionele hulp in Gouda bij elkaar komt. Goudse inwoners bij elkaar brengen. Dát doet Goudvoorelkaar.nl. Op deze online

Nadere informatie

2015 Trends & Ontwikkelingen. Vrijwilligerswerk en Mantelzorgondersteuning in Almere

2015 Trends & Ontwikkelingen. Vrijwilligerswerk en Mantelzorgondersteuning in Almere 2015 Trends & Ontwikkelingen Vrijwilligerswerk en Mantelzorgondersteuning in Almere 2 Inhoud Inleiding 3 In het kort 4 Trends en ontwikkelingen Trend 1: Tweedeling in de maatschappij 5 Trend 2: Hoge verwachtingen

Nadere informatie

pggm.nl Mantelzorg en dementie in de beleving van PGGM&CO-leden

pggm.nl Mantelzorg en dementie in de beleving van PGGM&CO-leden pggm.nl Mantelzorg en dementie in de beleving van PGGM&CO-leden Enquête Mantelzorg en dementie 2014 Vooraf In juli 2014 vroegen wij onze leden naar hun ervaringen met mantelzorg in het algemeen, en mantelzorg

Nadere informatie

Mantelzorg in Nederland; soorten en maten. Alice de Boer SCP/VU

Mantelzorg in Nederland; soorten en maten. Alice de Boer SCP/VU Mantelzorg in Nederland; soorten en maten Alice de Boer SCP/VU 1 Beelden bij mantelzorg hulp aan familie, niet buren of vrienden persoonlijke verzorging is echte zorg vrouwen van middelbare leeftijd die

Nadere informatie

15 november 2012 NOVi-bijeenkomst Begrippenkader Vrijwilligerswerk 52 vrijwilligerscentrales nvt

15 november 2012 NOVi-bijeenkomst Begrippenkader Vrijwilligerswerk 52 vrijwilligerscentrales nvt Vergadering d.d. Activiteit Aanwezig Afwezig 15 november 2012 NOVi-bijeenkomst Begrippenkader Vrijwilligerswerk 52 vrijwilligerscentrales nvt Op 15 november kwamen 52 mensen van vrijwilligerscentrales

Nadere informatie

We hebben eenzaamheid beter. Staatssecretaris Martin van Rijn en Arie Ouwerkerk, direc

We hebben eenzaamheid beter. Staatssecretaris Martin van Rijn en Arie Ouwerkerk, direc Stan Verhaag Foto s: Goedele Monnens Staatssecretaris Martin van Rijn en Arie Ouwerkerk, direc We hebben eenzaamheid beter Eenzaamheid is een onderschat probleem, schreef staatssecretaris Van Rijn in 2014

Nadere informatie

dr. Cees van den Bos

dr. Cees van den Bos dr. Cees van den Bos - 1969 Sociale Academie Den Haag, afd. opbouwwerk - 1974 projectleider jongerencentrum Alkmaar - 1977 directeur Vrijwilligerscentrale Arnhem - 1978 heden: Landelijke bestuursfuncties

Nadere informatie

Wat staat er in zorgblad Het manteltje?

Wat staat er in zorgblad Het manteltje? Het zorgblad voor mantelzorgers en zorgvragers Hoe kunnen mantelzorgers ontlast worden? Alle mantelzorgers zouden zich minder belast voelen als ze eens op vakantie zouden kunnen gaan. Ze zouden er dan

Nadere informatie

Notitie over wijksteunpunten informele welzijn en zorg

Notitie over wijksteunpunten informele welzijn en zorg Notitie over wijksteunpunten informele welzijn en zorg Datum: 1 september 2010 Vooraf De Wmo-Adviesraad wil deze notitie aanbieden als ongevraagd advies. Bij de invulling van het basispakket collectieve

Nadere informatie

De Vlasborch voor volwassenen met een visuele en verstandelijke beperking

De Vlasborch voor volwassenen met een visuele en verstandelijke beperking De Vlasborch voor volwassenen met een visuele en verstandelijke beperking Zo lang mogelijk zelfstandig Ik ben slechtziend en heb een lichte verstandelijke beperking. Waar kan ik zelfstandig wonen en toch

Nadere informatie

Zelf doen wat kan en ondersteuning waar moet.

Zelf doen wat kan en ondersteuning waar moet. Zelf doen wat kan en ondersteuning waar moet. Op 1 januari 2015 wordt de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015) van kracht. De zes Drechtsteden zijn dan verantwoordelijk voor de ondersteuning

Nadere informatie

Monitoren effect en indicatoren

Monitoren effect en indicatoren Monitoren effect en indicatoren Waar zijn we mee bezig? - Coöperatie Amaryllis en gemeente Leeuwarden ontwikkelen samen een lijn, m.b.t. het monitoren van het effect van de inzet van sociale wijkteams

Nadere informatie

In verbinding zelf keuzes maken. Petri Embregts

In verbinding zelf keuzes maken. Petri Embregts In verbinding zelf keuzes maken Petri Embregts Cliënten eigen keuzes laten maken, ze regie geven over hun eigen leven, dat is wat we nastreven Dhr Hans Bouter Leidsch Dagblad Eigen regie, zelf keuzes maken

Nadere informatie

Inhoudsopgave Inleiding Leeswijzer 1. Wet maatschappelijke ondersteuning 2. Het gesprek voorbereiden 3. Tot slot

Inhoudsopgave Inleiding Leeswijzer 1. Wet maatschappelijke ondersteuning 2. Het gesprek voorbereiden 3. Tot slot Inhoudsopgave Inleiding... 4 Leeswijzer... 5 1. Wet maatschappelijke ondersteuning... 6 De gemeente... 6 Het Wmoloket... 6 Het gesprek... 7 2. Het gesprek voorbereiden... 8 Woonsituatie... 9 Huishouden...

Nadere informatie

Het belang van anders

Het belang van anders Het belang van anders 1 Perspectief Zutphen Zutphen Ontstaan Perspectief Zutphen Kengetallen Maatschappelijke opgaven Welzijn nieuwe stijl Aanpak Waar staan we nu Leren leren 2 Compact stadje aan de IJssel

Nadere informatie

Zorg en ondersteuning in de gemeente Veere. Goed voor elkaar

Zorg en ondersteuning in de gemeente Veere. Goed voor elkaar Zorg en ondersteuning in de gemeente Veere Voorwoord In deze folder vindt u een overzicht van de belangrijkste Veerse professionele -en vrijwilligersorganisaties op het gebied van welzijn, zorg en ondersteuning.

Nadere informatie

Informele Zorg in de ggz Een eerste verkenning

Informele Zorg in de ggz Een eerste verkenning Informele Zorg in de ggz Een eerste verkenning GGZ Nederland, augustus 2013 Ellen de Haan (edhaan@ggznederland.nl of 033-4608958) De informele zorg krijgt een steeds belangrijkere positie ten opzichte

Nadere informatie

Voor onze opleiding geldt: samenwerken met informele zorg hoort erbij

Voor onze opleiding geldt: samenwerken met informele zorg hoort erbij Inspiratie voor hbo zorg en welzijn Informele zorg & Social Work aan de hogeschool Inholland Voor onze opleiding geldt: samenwerken met informele zorg hoort erbij Voor onze opleiding geldt: samenwerken

Nadere informatie