Antwoorden Algemene psychologie Het palet van de psychologie, Jakop Rigter (ISBN , derde druk, 2005)

Transcriptie

1 1) Ja 2) Nee, factoren op het hoger gelegen psychische niveau hebben geen invloed op bijv. biologische processen. 3) Ja, echter deze hebben niet daadwerkelijk invloed op een biologisch proces wat de veroorzaker van de lichamelijke klachten zou zijn (zie vrg. 2) 4) Nee, de harde kant van de psychologie is de verklarende methode, waarbij objectiviteit, reductionisme, controleerbaarheid en meetbaarheid centraal staan. 5) Nee, binnen het behaviorisme speelt de harde kant (harde cijfers & verbanden). 6) Nee, wel binnen het personalistische mensbeeld, mens als uniek persoon, mens is onderdeel van en schept zelf cultuur. 7) Nee, systematiseren (ordenen van bedrag a.d.h.v. waarnemingen), verklaren (beredeneren; waarom treed dit gedrag op; factoren wijzigen en uitkomst voorspellen), voorspellen (heuristische functie; inzichten op andere interessegebieden). 8) Nee, het behaviorisme is juist een directieve (sturende; richtinggevende) vorm van hulpverlening. Bij non-directief moet eerder gedacht worden aan de humanistische psychologie (Rogeriaanse therapie o.a.) 9) Ja, binnen het personalistische mensbeeld is de vergelijking niet mogelijk door de nadruk binnen dit mensbeeld op het culturele leven van mensen. 10) Nee, juist niet, het organistische mensbeeld doen dit. Het personalistische mensbeeld legt juist de nadruk op het unieke karakter van de mens als cultuurscheppend wezen. 11) Ja, Wat betekend dat gedrag voor jou i.p.v. Waarom doe jij dat dat je doet binnen de verstehende (begrijpende) methode. 12) Ja 13) Ja, natuurwetenschappelijk benadering benadrukt biologische & fysiologische invloeden (aangeboren driften bijv.). romantische benadering benadrukt onbewuste, doelgericht gedrag, psychoanalyse als uitlegkunde, bewustwording van de onderliggende oorzaken van gedrag, hermeneutische methode (interpreteren). 14) Nee, het psychische niveau staat weliswaar centraal, maar de andere niveaus worden niet geheel verwaarloosd. De vroege psychoanalyse zou je een biopsychische benadering kunnen noemen (aangeboren driften veroorzaken gedrag), latere ontwikkelingen gaan uit van het biopsychosociaal model (biologische en omgevingsinvloeden op gedrag worden gefilterd door subjectieve ervaringen van het individu). 15) Nee, in het voorbewuste zit kennis, emoties, etc. die juist op dat moment niet onder de aandacht spelen maar die je wel op kunt roepen. 16) Ja, door schuldgevoelens in het Superego n.a.v. (onbewuste) lusten uit het Id of door de verschillen tussen het verinnerlijkte ik ideaal en de werkelijkheid (die meer kunnen voldoen aan het ik ideaal). 17) Ja, alhoewel in de romantische benadering de bewustwording van oorzaken van gedrag optimistisch te noemen is (we kunnen maar beter weten wat mis met ons is). 18) Nee, juist wel. De theorie is ontstaan juist door ervaringen uit de praktijk. Als de theorie niet meer klopte met de praktijk werd de theorie aangepast. 19) Ja, de mate waarin de hulpverlener geraakt wordt door de gevoelens (positief of negatief) van de cliënt is mede bepalend voor zijn/haar (hulpverlener) reactie. 20) Ja 21) Ja, de uitzonderingen hierop zijn (in meer of mindere mate): vermijding, altruïsme, humor. Rob Gommans oktober

2 22) Nee, juist andersom. Bij projectie gaat het juist om de (onbewuste) eigen gevoelens die op een andere persoon geprojecteerd (toegeschreven) worden. 23) Nee, het fenomeen regressie wel. Regressie (terugval naar een eerder afgeronde fase, bijv. orale fase: duimzuigen) ontstaat vaak door angst of spanning bij een gewijzigde omgeving, bijv. de komst van een broertje of zusje of bij spanning die ontstaat door ruzie tussen of echtscheiding van de ouders. 24) Ja, het gedrag voorkomt hierdoor dat ongewenste gedachten (die men niet onder ogen wilt zien) bewust worden. 25) Nee, juist andersom. Cognitie (centralisme) werd wel erkend, maar was niet objectief te bestuderen. Gedrag werd daarom verklaard door naar omgevingsinvloeden te kijken. Datgene tussen stimuli en respons werd de black box genoemd. 26) Nee, positief straffen (toedienen onprettige consequentie) brengt veel nadelen met zich mee. Denk aan wraakgevoelens, straf die niet als onprettig door cliënt ervaren wordt, geen zicht op gewenst gedrag, agressie opwekken en aanleren, onderdrukken gewenst gedrag (angst voor & mijden straffende ouder), etc. 27) Ja, daarbij zijn factoren als de tijd en frequentie tussen gedrag en consequentie belangrijk. 28) Nee, een straf kan door de persoon als prettig ervaren worden (denk aan aandacht krijgen). Daarbij kan het zijn dat de onprettige consequenties van straf niet opwegen tegen de prettige consequenties van het gedrag. 29) Ja, een behavioristische opvatting voor het ontstaan van depressie zou zijn dan normaal gedrag geen prettige consequenties meer oplevert (negeert wordt), dat de persoon in kwestie onvoldoende sociale vaardigheden heeft om deze consequenties zelf uit te lokken en dat depressief gedrag wel prettige consequenties oplevert (pos. belonen aandacht, neg. belonen taken uit handen nemen). De theorie verklaart overigens niet dat de persoon de depressie zelf niet als prettig ervaart en hoe een depressie in stand gehouden wordt (belonen is immers van tijdelijke aard). 30) Nee, door de leerwetten van het operant conditioneren. Stimuli verliezen op een gegeven moment hun voorspellende betekenis, verwachte prettige consequenties blijven uit (en worden zelf vervangen door wellicht onprettige consequenties) en de cliënt heeft geen invloed meer op de omgeving. 31) Ja 32) Nee, het hierdoor negeren van problematisch gedrag kan ervoor zorgen dat het problematisch gedrag (tijdelijk) toeneemt, alhoewel dit mits men lang genoeg en consequent volhoud het problematische gedrag te negeren uiteindelijk verdwijnt. 33) Nee, dit is een vorm van een negatieve straf (of positieve beloning afhankelijk van hoe overmatig geïnterpreteerd wordt). Een negatieve straf omdat een prettige consequente onprettig gemaakt (te veel van het goede). 34) Nee, de leerprincipes, zo stellen behavioristen, zijn bij volwassen en kinderen gelijk. De psychoanalyse benadrukte een verschil in functioneren tussen volwassen en kinderen (ook omdat kinderen natuurlijk nog geen jeugdervaringen hebben die gedrag beïnvloeden). 35) Nee, een mechanistische visie. Organistisch is wel de aandacht voor de omgeving te noemen (situatie waarin consequenties optreden) in het operant conditioneren. 36) Nee, juist niet. Het is paradoxaal te noemen omdat enerzijds de omgeving streng gereguleerd & beperkt wordt door het systeem en anderzijds omdat de cliënt meer controle over & invloed op zijn omgeving krijgt. Men leert immers wel gedrag tot welke consequentie leid. Rob Gommans oktober

3 37) Nee, de juiste volgorde is non-directief (don ts voor de hulpverlener), client-centered therapy (competentie cliënt benadrukt) en person-centered therapy (gelijkheid hulpvrager en hulpverlener). 38) Ja, het denken en voelen binnen de interne dialoog raakt hierdoor in onbalans. Vandaar dat het ook zo belangrijk voor de hulpverlener is om de cliënt te aanvaarden zoals hij is, zodat er vertrouwen ontstaat wat als basis voor een goede hulpverlening dient. 39) Nee, juist niet. Een hulpverlener (hoe paradoxaal ook) kan zich beter inleven (en het emoties/gevoel van de cliënt accepteren) juist omdat hij/zij meer afstand kan nemen en minder emotioneel betrokken is bij de hulpvragen (in tegenstelling tot een familielid). 40) Ja, vooral de opvatting de mens is meer van de som der delen (geen reductie). 41) Ja, de ervaringen en belevingen tellen hier en nu. 42) Nee, ze passen binnen de client-centered therapy. De non-directieve periode benadrukt de professionaliteit van de hulpverlener (don ts; wat de hulpverlener vooral niet moet doen) en de person-centered therapy benadrukt de manier van zijn van de hulpverlener (do s; wat de hulpverlener juist wel moet doen; ontmoeting tussen twee gelijke personen). 43) Ja, biologische invloeden krijgen echter nog altijd geen aandacht binnen de humanistische psychologie. 44) Nee, dit is de externe dialoog. De interne dialoog is de interactie tussen het voelen en het denken (denk aan wel/niet congruent). 45) Nee, congruentie wel, transparantie (zijn/haar gevoelens uiten) niet perse. Beide hebben te maken met de echtheid van de hulpverlener (binnenzijde; openstaan voor & bewust zijn van gevoelens = congruent, buitenzijde; gevoelens aan de buitenkant zichtbaar = transparant). 46) Nee, uit de Gordon-methode binnen pedagogische situaties. Ik-boodschap = goede methode om kenbaar te maken wat je van gedrag vind, zonder kind onder druk te zetten of autoritair over te komen. 47) Ja, let op dit geld niet voor het gedrag. Gedrag hoeft niet onvoorwaardelijk geaccepteerd te worden (meestal niet), gevoelens en belevingen wel (voor een goede hulpverlening). 48) Nee, tegenwoordig wordt wel gebruik gemaakt van diagnostische categorisering, maar dan uitsluitend voor het vaststellen welke rogeriaanse hulpverleningsprincipes het meest effectief zal zijn en zonder daarbij de aandacht voor het unieke individu te verwaarlozen. 49) Nee, interne, stabiele en algemene attributies wel. Denk aan: ik altijd/nooit en overal/alles. 50) Nee, de RET theorie zegt dat de manier waarop je naar gebeurtenissen kijkt, hoe je deze interpreteert bepalen hoe je je voelt. Onlogische, irrationele gedachte moeten vermeden worden, bijv. het stellen van onrealistische eisen aan zichzelf en het overdrijven van de negatieve consequenties n.a.v. het eigen gedrag. 51) Ja, binnen de cognitieve psychologie gaat het ook om de wetenschap dat men controle uit kan oefenen op de omgeving. Het toepassen van deze kennis houd de fobie in stand (weten dat situaties die angst oproepen vermeden kunnen worden). Bij sociale fobieën spelen vaak onrealistisch hoge eisen die men aan zichzelf stelt een rol en bij obsessiefcompulsieve stoornissen is het juist het hardnekkig proberen te onderdrukken van gedachten wat de frequentie van deze gedachten laat toenemen. 52) Nee, volgens de taaltheorie binnen de cognitieve psychologie (Chomsky) is het onmogelijk voor mensen om via behavioristische leerprincipes de grote hoeveelheid en complexiteit van taal te verwerven. Chomsky stelde dus dat de mens een aangeboren mogelijkheid om taal te verwerven heeft. Rob Gommans oktober 2005 robgommans@msn.com 3

4 53) Ja, informatieverwerking, mens als computer; mechanistisch - theorie Piaget, interactie met omgeving; organistisch betekenisverlening, mens als actief en scheppend wezen; personalistisch. 54) Ja, mens onderdeel van cultuur, mens wordt geboren in een wereld met taal, inhoud cognities belangrijk, subculturen en sociale afspraken bepalen waarnemen & denken van het individu. 55) Nee, dit betekend het aanpassen van de cognities (cognitieve schema s) zodat het gedrag weer rijmt met de cognities. Zeer zelden wordt het gedrag aangepast. Denk hierbij aan rokers, die argumenten verzinnen (toevoegen aan hun cognitieve schema roken) om te kunnen blijven roken (oom Jan die 90 geworden in met 2 pakjes per dag, etc.), terwijl men weet dat het kanker veroorzaakt. 56) Ja, het gaat hierbij om de waarnemingen en informatiestromingen die we automatisch (en dus onbewust) verwerken. Ons gedrag is niet geheel door onszelf bepaald, maar ook door automatische cognitieve processen (het onbewuste uit de psychoanalyse). 57) Nee, dit ontwikkelt zich pas in de concreet operationele fase (7 11 jr.), en dan ook alleen nog maar mits het kind de beschikking over zichtbare objecten heeft om logisch te kunnen redeneren (lees; concreet). In de formeel operationele fase (vanaf 11 jr.) kan men dit uit het hoofd doen (logisch redeneren), zonder zichtbare objecten dus. 58) Nee, kinderen gebruiken voornamelijk assimilatie i.p.v. accommodatie. Men probeert nieuw verworven informatie dus in eerste instantie (en meestal) te verwerken (integreren) in bestaande cognitieve schema s. 59) Ja, denk aan stijlen als introvert of extravert. 60) Ja, familieleden vertellen hoe men het beste met het gedrag van hun kind, broer, zus, etc. om kunnen gaan kan problematisch gedrag doen afnemen. 61) Nee, hiermee wordt het lineair causaal redeneren bedoeld. Circulair causaal redeneren is voor de mens veel moeilijker, alhoewel dit in werkelijkheid wel gebeurt. 62) Nee, hiermee wordt het psychische niveau bedoeld welke bepaald hoe de persoon met zijn/haar kwetsbaarheid en met de stress omgaat. Kwetsbaarheid staat voor de erfelijke bagage, de aanleg zeg maar die iemand heeft om een stoornis te ontwikkelen. 63) Ja, complementair is aanvullend, men vult elkaar aan. A zegt a en B beaamt dit. 64) Ja 65) Ja, de metafoor hiervoor is de lens van een camera, de ene keer kijken met de zoomlens en de andere keer met de breedhoeklens. In de theorie van de gestaltpsychologie gebeurt hetzelfde, gestalt = voorgrond (object met de focus), context = achtergrond. Het gestalt (focus) kan wijzigen om de focus op een ander niveau te leggen. 66) Nee, analoge communicatie is non-verbale communicatie en hoewel dit vaak automatisch, impliciet gebeurd, wil dat niet zeggen dat men niet bewust, expliciet non-verbaal kan communiceren. 67) Nee, de psycho-educatie (ook een nieuwe stroming ontstaan uit de systeemtheorie n.a.v. kritieken op de strategische stroming) kijkt juist naar de niveaus onder het gezin, zoals het psychische niveau en erfelijke (biologische) invloeden. Het constructivisme kijkt juist naar de niveaus boven het gezin, de invloed van de omgeving, de maatschappij. 68) Nee, een conflict op inhoudsniveau betekend meestal een onderliggend conflict op betrekkingsniveau. Het bekvechten over hele concrete, alledaagse dingen zegt iets over de conflicten die spelen op betrekkingsniveau. Rob Gommans oktober 2005 robgommans@msn.com 4

5 69) Ja, ook wel genoemd positief heretiketteren. Het motief waarom iemand problematisch gedrag vertoond positief belichten. 70) Nee, dat hoeft niet. Hoge expressed emotions kunnen ook een gevolg van het problematisch gedrag van de patiënt zijn (een beetje van allebei misschien? Circulair causaal?). Feit is wel dat hoge expressed emotions niet bijdragen aan het voorkomen of verminderen van het problematische gedrag. 71) Ja, vooral voor de jeugdhulpverlening is een theorie over de ontwikkeling van kinderen erg belangrijk. 72) Ja 73) Nee, in de mind-less psychiatrie wel, in de brain-less psychiatrie worden juist de biologische processen verwaarloosd. 74) Nee, net andersom, gentherapie is het inbrengen van een gezond gen bij patiënten met een erfelijke ziekte en gentechnologie is het inspuiten met andersoortig genetisch materiaal, bijv. bij koeien die met menselijk DNA ingespoten worden t.b.v. het ontwikkeling van medicinale melk. Men noemt deze dieren dan transgeen. 75) Ja, het complexe gedrag wordt namelijk beïnvloed door meerdere genen (polygeen) i.p.v. één enkel gen. 76) Nee, het reguleren van emoties (en ook herinneringen, evenwichts- en klimaatprocessen) gebeurt inderdaad in het limbische systeem, maar dit is geen onderdeel van de achterhersenen (reptielenbrein), maar van de middenhersenen (zoogdierenbrein). 77) Nee, dit is een te eenzijdige benadering omdat dit de invloeden uit de omgeving en de erfelijke aanleg verwaarloosd. Daarbij is ook niet zeker dat verstoorde neurotransmissie een oorzaak voor een depressie is. Het zou ook een gevolg van depressie kunnen zijn. 78) Ja, het woord betekent onachtzaamheid en doelt op het fenomeen dat mensen objecten en gebeurtenissen in hun linkerblikveld veronachtzamen door een beschadiging in hun rechterhersenhelft. 79) Ja, bijvoorbeeld de ogen. Ogen blijken een linker- en een rechter gedeelte te hebben. De linkerhersenhelft stuurt de 2 rechterdelen van de ogen aan en de rechterhersenhelft stuurt de 2 linkerdelen van de ogen aan. 80) Nee, hiermee wordt het voortbestaan en het voortplanten van de eigen genen bedoeld en niet het eigen soort. 81) Nee, alle medicijnen in de psychofarmaca (angstdempende, antidepressiva en antipsychotica) werken op het niveau van de neurotransmitters door deze te stimuleren of af te remmen. 82) Ja 83) Ja, er wordt nauwelijks rekening gehouden met de invloeden uit de omgeving. 84) Ja, vooral de organistische visie over de mens in wisselwerking met zijn/haar omgeving. Biologische, psychische en sociale invloeden spelen een rol. 85) Ja, er moet dan wel gemotiveerd worden waarom hij/zij gekozen heeft voor een bepaald referentiekader, waar die ene van toepassing is. 86) Ja, omdat hierin alle drie de nieuwe ontwikkelingen in de rogeriaanse hulpverlening (gericht op voelen, denken of communicatief handelen) geaccepteerd worden. Welke benadering de voorkeur verdient wordt bepaald door de problemen en vragen van de cliënt. Rob Gommans oktober 2005 robgommans@msn.com 5

6 87) Nee, moeten kiezen uit verschillende theoretische referentiekaders is noodzakelijk en zo maar lukraak de meest passende theorie gebruiken is geen goede werkwijze en praktisch onmogelijk. Een goede kennis van de sterke en zwakke punten van een referentiekader en goed kunnen beargumenteren waarom die ene van toepassing is is belangrijk. 88) Ja, het doel is te onderscheiden in: een algehele verdere ontwikkeling bij een persoon op gang brengen (personalistisch; humanistische psychologie, psychoanalyse), het bestrijden van symptomen van een klacht (mechanistisch) of het scheppen van een omgeving waarin de persoon zo min mogelijk last heeft van zijn/haar stoornis (organistisch). 89) Ja, vooral bekend in de residentiele hulpverlening. 90) Nee, non-specifieke factoren zijn factoren die op alle theoretische referentiekaders en hulpverleningstechnieken van toepassing zijn. Het heeft verder geen invloed op de keuze van het referentiekader en juist de aanwezigheid van deze non-specifieke factoren heeft al een therapeutische werking. Rob Gommans oktober