Diachrone taalkunde vs. Synchrone taalkunde. College 1: Autosegmentele fonologie. Diachrone taalkunde vs. Synchrone taalkunde.

Transcriptie

1 College 1: Autosegmentele fonologie eerste uur: beknopte geschiedenis van de fonologie foneem beschreven als bundel distinctieve kenmerken tweede uur: problemen met de representaties Diachrone taalkunde vs. Synchrone taalkunde 19e eeuw: vooral diachrone taalkunde opstellen van klankwetten voorbeeld MNed. Rijmpaar: lief - schrijf Voorloper synchrone taalkunde: Baudouin de Courtenay ( ) introduceerde foneem (fonologische oppositie) tak - dak Diachrone taalkunde vs. Synchrone taalkunde Ferdinand de Saussure (1916): Cours de Linguistic Générale Structuralisme 1928: Congres in Den Haag Fonologie als wetenschap geïntroduceerd introduceerde verschil langue - parole systeem - gebruik (fonologie) (fonetiek) Praagse school: Structuralistische taalkunde Nikolas Trubetzkoy & Roman Jakobson (russen) Van Wijk (nederlander) Sapir; Bloomfield (amerikanen) Structuralisme Structuralisme plosive bilabial labiodental dental alveolar postalveolar retroflex palatal velar uvular pharyngeal p b t d Ž c k Œ q glottal h 1949: Roman Jakobson nasal m n trill tap or flap fricative lateral fricative approximant o (w) f v f r s z f g «p z j x ó - h foneem is niet een ondeelbaar geheel (zoals de ermee corresponderende klank), maar de som van de fonologisch relevante eigenschappen van een klank lateral approximant l 1947: Kenneth Pike introduceert IPA, maakt nauwkeurige transcripties mogelijk Î q 1

2 Bundle Distinctive Features /n/ +nas Generatieve Taalkunde Standaardwerk fonologie: N. Chomsky & M. Halle (1968) The Sound Pattern of English, Harper & Row, New York. (onterechte?) kritiek op structuralisme: taxonomisch Doel: verklaring voor wat het verschijnsel menselijke taal inhoudt Middel: opstellen van generatieve grammatica s Generatieve Grammatica s Grammatica = beschrijving van het taalsysteem van de individuele gebruiker; beschrijving van wat sprekers van een taal (vaak onbewust) van die taal weten. Generatief = systeem van expliciete regels UG (Universele Grammatica) Aanname Generatieve Taalkunde: Grammatica s zijn gedeeltelijk aangeboren UG is aangeboren gedeelte Mensen ontwikkelen hun taalsysteem op basis van UG plus de leerfase Generatieve Taalkunde wil het aangeboren taalvermogen beschrijven Hypotheses over mogelijke grammatica s Probleem: soms kan een beschrijving van een fonologisch proces op verschillende manieren. Daarom moeten hypotheses worden opgesteld over mogelijke grammatica s met als doel het aantal ogenschijnlijk correcte grammatica s drastisch te reduceren: UG-hypotheses Voorbeeld UG-hypothese Beknoptheidseis meest beknopte/best generaliserende beschrijving is UG-beschrijving dus: n wordt labiaal voor labiaal is beter dan n wordt m voor m, n wordt m voor p, n wordt m voor b argument: kind maakt generalisaties stade i.p.v. stond loopte i.p.v. liep 2

3 Localiteitseis inkoop UG-Hypothese wel: =+0MQ:R] niet =+OMQ:R] locaal geformuleerde regel beter dan niet locaal geformuleerde regel Bundle Distinctive Features /n/ +nas Wat betreft de representatie aanvankelijk weinig verschil tussen generativisten en structuralisten Fasen in de Generatieve Fonologie : lineaire fonologie (SPE) de best generaliserende regel is de UG-regel Fasen in de Generatieve Fonologie : lineaire fonologie (SPE) de best generaliserende regel is de UG-regel : non-lineaire fonologie Focus op representaties Fasen in de Generatieve Fonologie : lineaire fonologie (SPE) de best generaliserende regel is de UG-regel : non-lineaire fonologie Focus op representaties 1993-heden: constraint-based phonology; laboratory phonology Lineaire vs. Non-lineaire Fonologie : lineaire fonologie (SPE) eenvoudige representaties; ingewikkelde regels/regelordening : non-lineaire fonologie Focus op representaties ingewikkelde representaties; eenvoudige beregeling processen 3

4 Waarom non-lineaire aanpak? Reden: sommige procesbeschrijvingen voldeden niet aan de gestelde UG-criteria toontalen: toonhoogteverschillen distinctief Chinees: ma vgl. Limburgs strot/straat Ned. dag/dag sommige processen waren helemaal niet te beschrijven High tone: High rising tone: Falling rising tone: High falling tone: moeder hennep paard feeks Beschrijving downdrift in toontalen Beschrijving downdrift in toontalen H!H / F,L conjunctie verdacht gemiste generalisatie H L H L H L H L H L H L Beschrijving downdrift in toontalen Absolute Slicing Hypothesis Feature bundels kennen geen ordening; geen structuur; geen overlap H!H / F,L /p/ /+/ /n/ Oplossing: F = HL regel wordt nu: H!H / L R = LH nieuw probleem: 1 segment 2 waardes -son - -nas -voice -cons +syl -cor -nas +cont +nas Affricaten: Zeit, Pferd, Church [delayed release] 2 waardes [contin.] 4

5 Bundle Distinctive Features /ts/ -son in +contin -voice vgl. [H tone; L tone] [rond] gul + im/um gulum mijn roos [rond] gul + im/um gulum mijn roos Hongaars yl + ynk/unk ylynk wij zitten [back] hoz + ynk/unk hozunk wij brengen [rond] gul + im/um gulum mijn roos Hongaars yl + ynk/unk ylynk wij zitten [back] hoz + ynk/unk hozunk Igbo oz + oro ozoro hij deed [tense] nd + oro ndnrn hij trok wij brengen Kindertaal oma [ama] Poppy [pipi] gul + im/um gulum mijn roos SPE-regel V [α rond] / V C + [α rond] regel goed, maar onbevredigend: noemt irrelevante C regel drukt niet het inzicht uit dat C s voor dit proces irrelevant zijn 5

6 Probleem 3: Toonstabiliteit Reduplicatie in Etsako (Luganda): Probleem 3: Toonstabiliteit Reduplicatie in Etsako (Luganda): o w a huis o w a o w a + o w a ieders huis H L H L H L H L Probleem 3: Toonstabiliteit Oplossing Toonstabiliteit Reduplicatie in Etsako (Luganda): o w a o w a + o w a o w o w a moet zijn: R H L H L H L H H L segment o w a o w a [tone] H L H L Oplossing Toonstabiliteit segment o w o w a Oplossing Toonstabiliteit segment o w o w a [tone] H L H L [tone] H L H L 6

7 Oplossing Toonstabiliteit segment o w a o w a o w o w a Autonome features Als [tone] autonoom kan zijn, dan ook [continuant] segment ts [tone] H L H L H L H L [continuant] - + Autonome features Als [contin] autonoom kan zijn, dan ook [nasal] segment b n n [nasal] + Autonome features Volgende stap: alle features autonoom (Model Sagey) oplossing problemen mbt overlap; localiteit; toonstabiliteit [contin] [cor] [ant] [son] [syl] [back] [vel] [stri] [nas] [lat] [vce] [spr.gl] 7