PROEFTENTAMEN KLANKLEER. Bij dit tentamen mag je een fonologische featuretabel gebruiken, maar geen IPA tabellen

Transcriptie

1 PROEFTENTAMEN KLANKLEER Aantal vragen: 30 Bij dit tentamen mag je een fonologische featuretabel gebruiken, maar geen IPA tabellen Vul de antwoorden in op het losse antwoordformulier 1. Een fonoloog en een foneticus gaan samen onderzoek doen naar het gedrag van obstruenten (plosieven en fricatieven) in een aantal verschillende talen. Wie van de twee is in welke onderwerpen geïnteresseerd? De fonoloog en de foneticus onderzoeken beiden de vraag hoeveel verschillende obstruenten onderscheiden moeten worden, waar in het woord deze klanken mogen voorkomen, en welke segmenten als varianten van dezelfde klank beschouwd mogen worden. De vraag naar de timing van afsluiting en inzet van stembandtrilling vinden ze alle twee beroepshalve niet interessant. De foneticus wil bijvoorbeeld weten of bij stemhebbende klanken de stembanden al voor het totstandkomen van de afsluiting in trilling worden gebracht. De fonoloog is ondermeer geïnteresseerd in de vraag hoeveel verschillende obstruenten onderscheiden moeten worden, waar in het woord deze klanken mogen voorkomen, en welke segmenten als varianten van dezelfde klank beschouwd mogen worden. Fonologen noch fonetici doen vergelijkend onderzoek naar het gedrag van obstruenten: zij houden zich bezig met andere zaken. De foneticus is ondermeer geïnteresseerd in de vraag hoeveel verschillende obstruenten onderscheiden moeten worden, waar in het woord deze klanken mogen voorkomen, en welke segmenten als varianten van dezelfde klank beschouwd mogen worden, terwijl de fonoloog wil weten of bij stemhebbende obstruenten de stembanden al voor het totstandkomen van de afsluiting in trilling worden gebracht. 2, In het woord opzienbarend doet/doen zich (een) geval(len) van assimilatie voor. Welk(e), en van wat voor richting? progressieve assimilatie van plaats regressieve assimilatie van stem progressieve assimilatie van stem en regressieve assimilatie van plaats regressieve assimilatie van stem en progressieve assimilatie van plaats 3. Hoeveel fonetische segmenten bevat het woord schrobbering?

2 4. Het woord kamfer bevat een labiodentale nasaal bilabiale nasaal velaire nasaal alveolaire nasaal 5. De beginklank van het woord charme heeft als consonantische obstructieplaats het uvulaire gebied het velaire gebied het labiale gebied het palatale gebied 6. Welke spraakklank hoort in het rijtje [b], [m], [n], [r], [l] niet thuis? [b] [m] [r] [l] 7. Welk woord uit het rijtje baas, koek, duikboot, lach bevat een velaire stemhebbende plosief? baas koek duikboot lach 8. De hoekpunten van de klinkerruimte worden gevormd door een aantal ( extreme ) klinkers. Welke klinkers maken deel uit van deze begrenzing? [a], [i], [y] [a], [i], [u] [], [i], [e] [], [], [o]

3 9. Het fonologische kenmerk [anterieur] is fonetisch bezien een mondholte-kenmerk. Met behulp van dit kenmerk wordt de mondholte in tweeën verdeeld. Het voorste gedeelte, tot en met alveoli (tandkassen), is [+ant], het gedeelte achter de tandkassen, vanaf het punt waar b.v. de beginklank van genie wordt gearticuleerd, is [-ant]. in tweeën verdeeld. Het voorste gedeelte, tot en met alveoli (tandkassen), is [-ant], het gedeelte achter de tandkassen, vanaf het punt waar b.v. de beginklank van genie wordt gearticuleerd, is [+ant]. in drieën verdeeld. Alleen het gebied van dentale tot en met palatale articulatie is [+ant]; het labiale gebied daarvoor is [-ant] en ook het gedeelte achter het palatale gebied is [-ant]. in drieën verdeeld. Alleen het gebied van dentale tot en met palatale articulatie is [-ant]; het labiale gebied daarvoor is [+ant] en ook het gedeelte achter het palatale gebied is [+ant]. 10. In de strip Asterix de Galliër eindigen de namen van de Galliërs bijna allemaal op ix. De herkomst van sommige namen is vrij transparant. Zo is de naam Asterix afgeleid uit asterisk (sterretje) en komt Obelix uit obelisque. Wat voor fonologisch proces ligt aan de namen van deze striphelden ten grondslag? [s]-deletie []-insertie metathesis dissimilatie 11. Welke fonologische regels spelen een rol bij de realisatie van tandpasta als tampesta? vocaalreductie, deletie en assimilatie insertie, final devoicing en metathesis d-deletie, n-deletie, e-insertie, m-insertie geen enkele, het gaat hier om morfologische regels 12. Een taalverwervend kind van plusminus twee jaar oud probeert de woorden spook, snoep en schoen te realiseren. Welke van onderstaande realisaties is moeilijk te beschrijven binnen het syllabemodel van Cairns & Feinstein (1982). [so:k] [nup] [sup] [un

4 13. Waarom is het niet erg aannemelijk dat de afzonderlijke open- en dichtgaande bewegingen van de stembanden bij de stemvorming direct aangestuurd worden door zenuwprikkels uit de hersenen? Omdat niet alle mensen even snel kunnen praten Omdat bij een geprepareerde larynx ook stemgeluid mogelijk is als deze niet meer in verbinding staat met de hersenen Omdat volgens de myo-elastische aerodynamische theorie van stemvorming ook geluid kan worden voortgebracht zonder gebruik te maken van de glottis Omdat de omroepers bij belspelletjes ook kunnen praten 14. Welke boom geeft de normale klemtoonverhouding in vierlettergrepige woorden in het Nederlands weer? s w w s s w w s s w s w s w w s s w s w s w w s 15. Wat voor argument kun je halen uit het gegeven dat veel Nederlanders woorden als linóleum; catálogus; máscara uitspreken als linoléum; catalógus; mascára? Dat het Nederlands vast klemtoon heeft op de voorlaatste syllabe. Dat je de klemtoonpatronen gewoon per woord moet leren. Dat in het Nederlands in het ongemarkeerde geval de belangrijkste trocheïsche voet zich rechts in het woord bevindt. Dat het Nederlands eigenlijk geen Germaanse taal is met de meest beklemtoonde syllabe links in het woord (vgl. píjler) maar een Romaanse taal met de meest beklemtoonde syllabe rechts in het woord (vgl. piláar).

5 16. Beschouw de volgende data, waarbij in de woorden in de rechterkolom de voorlaatste klinker van het corresponderende woord in de linkerkolom gereduceerd is tot sjwa. trompet-trompettist gêne-genant juweel-juwelier Vergelijk deze vormen met de volgende waarbij de voorlaatste klinker van de woorden in de rechterkolom niet gereduceerd is: muziek-muzikaal tamboer-tamboerijn figuur-figurant voyeur voyeurisme humaan-humanist baron-barones viool-violist Welke van de onderstaande regels geeft bovenstaand proces het beste weer?. -high -tense -back [] / [-son] + +stress -high -low -back [] / ---- [-syl] + +stress -high -low -round [] / ---- [-syl] + +stress d) -high -low -back [] / ---- [-son] + +stress (NB Deze vraag is erg lastig. Zo moeilijk worden ze niet op het tentamen. Probeer met behulp van je featurematrix zo goed mogelijk te kijken voor welke klanken de bundels staan en kijk of dat overeen komt met de gegeven data.)

6 17. Bij de bron-filtertheorie van het spraaksignaal wordt het stemgeluid gemaakt bij de bron en de spraak komt tot stand door middel van het filter. Onder het filter verstaan we: Larynx en keelholte Mondholte en neus-keelholte Mondholte Farynx 18. Welke van de volgende onzinsyllabes kan niet beschreven worden met behulp van het templaatmodel van de syllabe (Cairns & Feinstein, 1982)? spronk spromps sprompt stakr 19. De woorden van het rijtje kaalhoofdig, (hij) leeft, achterdeur vormen telkens een voorbeeld van respectievelijk derivatie, afleiding, samenstelling samenstellende afleiding, flexie, samenstelling samenstellende afleiding, derivatie, samenstelling samenstellende afleiding, afleiding, samenstelling 20. Voorbeelden van open woordklassen zijn bijvoeglijke naamwoorden, bezittelijke voornaamwoorden, werkwoorden bijwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, werkwoorden werkwoorden, zelfstandige naamwoorden, aanwijzende voornaamwoorden telwoorden, persoonlijke voornaamwoorden, werkwoorden 21. Het woord herbewapenen bevat één prefix twee prefixen een prefix en een infix twee suffixen 22. De spelling van (iets) paars als (iets) paarss zou te motiveren zijn met een beroep op het gelijkvormigheidsbeginsel de regel van de analogie het etymologisch principe een ander beginsel dan onder, of genoemd

7 23. Hoe zou het woord rijksscheidsrechter gespeld worden als de regels van de etymologie en de analogie niet zouden gelden? rijkschijdrechter rijksschijdsrechter rijkschijdsrechter of reikscheidsrechter rijkschijdrechter of reikscheidrechter 24. Wat is morfologisch gezien opvallend aan de samenstelling klaarover. Het linkerlid van de samenstelling is hoofd Het rechterlid van de samenstelling mag geen hoofdklemtoon krijgen Het rechterlid is een prepositie en de gehele samenstelling is een zelfstandig naamwoord Het is een woordgroep die als een samenstelling gespeld wordt 25. Waarom kan vijandigheid een Nederlands woord zijn en schoonheidig niet? Omdat heid een klasse 2-suffix is en ig een klasse 1-suffix en klasse 1-suffixen moeten eerder aangehecht worden dan klasse 2-suffixen Omdat schoonheidig i.t.t vijandigheid een infix bevat Omdat heid een klasse 1-suffix is en ig een klasse 2-suffix en klasse 1-suffixen moeten eerder aangehecht worden dan klasse 2-suffixen Omdat heid een klasse 1-suffix is en ig een klasse 2-suffix en klasse 2-suffixen moeten eerder aangehecht worden dan klasse 1-suffixen 26. Als je fluistert produceren de stembanden geen toon. Hoe komt het dan dat je fluisterspraak toch kunt verstaan? Omdat je dan nog kunt liplezen. Je baseert je volledig op de stemloze consonanten. Omdat spraak verstaanbaar wordt door de articulatie, ook zonder toon. Omdat de holtes van je hoofd wel in trilling worden gezet en die produceren dan een toon.

8 27. (alle zinnen in deze vraag en de drie volgende zijn zijn afkomstig uit het artikel Wie stopt Van der Ploeg? in de UK van 9 november 2000). Welke van de volgende transcripties geeft een mogelijke uitspraak weer voor de volgende zinnen? Als staatsecretaris Rick Van der Ploeg klaar is met de Nederlandse cultuur, [ ] blijven er alleen puinhopen van over. [] Bij de nieuwe aanvragen om bekostiging van het kunstvakonderwijs [ g ] heeft hij bijvoorbeeld de studieplaatsen voor de voortgezette opleidingen gehalveerd. [!"] 28. Welke van de volgende transcripties geeft een onmogelijke uitspraak weer voor de volgende zinnen? De MFA Schilderkunst is de enige voortgezette opleiding [!"] autonome kunst in het Noorden, en is verbonden met de RUG. [] Voor deze opleiding is een convenant gesloten met de universiteit, [!"] waarin samenwerking binnen het onderwijs werd geregeld. [ #] 29. Welke van de volgende transcripties geeft een mogelijke uitspraak weer voor de volgende zinnen? Een docent van het kunsthistorisch instituut [$] is theoriedocent bij de MFA schilderkunst. [% ] Studenten kunstgeschiedenis lopen er stage, [ &] en werken mee aan publicaties, [ % ]

9 30. Welke van de volgende transcripties geeft een onmogelijke uitspraak weer voor de volgende zinnen? terwijl studenten van de kunstopleiding [ "] colleges volgen aan de universiteit. [& ] Dit leidt tot een voor Nederland unieke situatie [ ] waarin kunst en kunstwetenschap zich in de onmiddellijke nabijheid van elkaar ontwikkelen [ " ]