Geachte leden van de Raad,

Transcriptie

1 POSTADRES Postbus AA Enschede BEZOEKADRES Hengelosestraat 51 Aan de Gemeenteraad TELEFOON DATUM ONS KENMERK BEHANDELD DOOR 31 oktober 2014 J.E.M. Bannenberg UW BRIEF VAN UW KENMERK DOORKIESNUMMER - - (053) ONDERWERP Brief tijdelijke aanvullende Inkomensondersteuning Geachte leden van de Raad, Met deze brief informeert het college van B&W u over de belangrijkste voorgenomen veranderingen in het armoedebeleid van de gemeente Enschede. Het college informeert u eerst op hoofdlijnen en gaat het debat met de raad aan. Vervolgens wordt het kader voor de tijdelijke aanvullende inkomensondersteuning ter vaststelling aan de raad aangeboden. Dit is dan ook de reden dat het college op dit moment niet met een uitgewerkte notitie komt. Het college werkt momenteel aan een nieuw beleidskader voor tijdelijke aanvullende (inkomens)ondersteuning Hierin wordt het begrip armoede opnieuw gedefinieerd en introduceert het college nieuw, versoberd beleid voor tijdelijke aanvullende inkomensondersteuning. Het college legt versterkt de focus op het verhogen van de zelfredzaamheid en participatie van kwetsbare inwoners. Vanaf 2015 wil de gemeente maatschappelijke organisaties meer betrekken bij het beleid gericht op participatie. Inleiding Uitgangspunt van het college bij het vormgeven van het armoedebeleid , is om waar mogelijk - in samenwerking met maatschappelijke partijen, de daadkracht van kwetsbare inwoners zoveel mogelijk te versterken. Hierdoor groeien hun kansen om te participeren door middel van een baan of vrijwilligerswerk. Met deze brief wil het college u als raad informeren over de voorgenomen veranderingen en accentverschuivingen waaronder de versobering van de (tijdelijke) aanvullende Inkomensondersteuning. In plaats van de nadruk te leggen op (maatschappelijke) verschillen en problemen, gaat het college bij het vormgeven van het beleid voor de komende jaren nadrukkelijk uit van kansen en oplossingen. We geloven in de daadkracht van onze inwoners. Als college willen we die daadkracht helpen versterken, met als belangrijke randvoorwaarde dat de gemeente het haar plicht acht te blijven zorgen voor hen die dat nodig hebben. Niemand zakt door de ondergrens, er is altijd oog voor individuele omstandigheden. Jongeren mogen nooit de dupe worden. Het college vindt dat kinderen een goede start moeten krijgen om (later) mee te kunnen doen in de samenleving. Voor kinderen in (financiële) achterstandssituaties komt er aanvullende ondersteuning, in de vorm van het Kindpakket.

2 31 oktober / 6 De veranderingen en accentverschuivingen zijn nodig, gezien de financiële situatie van de gemeente Enschede. In het nieuwe beleidskader worden (nieuwe) grenzen vastgesteld waarbinnen er een beroep kan worden gedaan op tijdelijke aanvullende inkomensondersteuning. Het college stelt zich op het standpunt dat de manier waarop de veranderingen en accentverschuivingen worden ingevuld, de komende jaren tot een toename van de (arbeids)participatie kan leiden. De invulling van de maatregel sluiten aan bij alle maatregelen die het college al treft aan de preventieve kant om inkomensproblemen in eerste instantie te voorkomen. De focus van het college ligt daarbij onder andere op de groei van de economie, het stimuleren van meer banen, het tegen gaan van voortijdig schoolverlaten en het onderwijs beter te laten aansluiten op de arbeidsmarkt. Sociaal minimum In het Coalitieakkoord staat dat het college de doelstelling (heeft) om in de komende periode zowel met de middelen voor het armoedebeleid, als die voor inkomensbeleid uit te komen binnen de daarvoor gestelde budgetten. ( ). Het college werkt het armoedebeleid verder uit, met als randvoorwaarde dat we blijven zorgen voor hen die dat nodig hebben. In de Atlas voor Gemeenten 2014 staat Enschede op nummer 46 van de 50 grootste gemeenten met de meeste huishoudens die maandelijks moeten rondkomen van maximaal 105% van het sociaal minimum. De noodzaak van blijvende aandacht voor tijdelijke inkomensondersteuning is hiermee aangetoond. Het college verscherpt de criteria die bepalen wie hiervan gebruik mogen maken. De hoogte van het sociaal minimum (een bijstandsuitkering op basis van de Wet Werk en Bijstand en het wettelijk minimumloon) wordt jaarlijks door het Rijk vastgesteld. Inclusief geldende, landelijke toeslagen is dit sociaal minimum in veruit de meeste gevallen toereikend om in de kosten van levensonderhoud te voorzien. Ofwel: om huur, gas, water, elektra, de zorgverzekering en de dagelijkse boodschappen te kunnen betalen. Ook zogeheten vervangingsuitgaven (bijvoorbeeld een kapotte wasmachine of de kosten van een geplande verhuizing) vallen onder de eigen verantwoordelijkheid van de inwoner en dienen betaald te worden van het minimumloon of de uitkering. In het kader van het bevorderen van de zelfredzaamheid van onze inwoners, spreekt het college bewust niet meer over armoede in relatie tot het sociaal minimum. De stempel armoede beperkt de daadkracht van het individu en dat in een tijd waarin de gemeente voor de enorme uitdaging staat de arbeidsparticipatie in de komende jaren te vergroten en het onevenredig grote beroep op de bijstand en (tijdelijke) aanvullende inkomensregelingen terug te dringen. Het college wil werken verder stimuleren door het wegnemen van automatische vangnetten, het activeren van de eigen verantwoordelijkheid en de betrokkenheid van maatschappelijke instellingen. Door de versobering van de (tijdelijke) aanvullende inkomensondersteuning, wordt de financiële prikkel om te werken versterkt. Een (te) ruimhartig inkomensondersteuningsbeleid kan immers remmend werken op de ambitie van dit college om de arbeidsparticipatie te verhogen. Doelstellingen van het beleid Vanaf 2015 kan er onder aangescherpte voorwaarden een beroep worden gedaan op de verschillende mogelijkheden voor (tijdelijke) aanvullende inkomensondersteuning. In aanmerking komen inwoners die net boven of onder het sociaal minimum leven en bij wie er sprake is van bijzondere omstandigheden waardoor het ze (tijdelijk) niet lukt om voor eigen rekening bepaalde noodzakelijke uitgaven te doen. Het Rijk heeft eind 2012 al een financiële bovengrens vastgesteld van 110% van het sociaal minimum als maatstaf op basis waarvan wordt bepaald of iemand in aanmerking komt voor (tijdelijke) aanvullende inkomensondersteuning. Deze inkomensgrens van 110 % geldt niet voor het gebruik maken van het collectieve zorgcontract.

3 31 oktober / 6 Binnen de uitgangspunten van het landelijke inkomensbeleid kunnen gemeenten een eigen beleid ontwikkelen. In het Coalitieakkoord schrijft het college: Wij zijn ervan overtuigd dat door in te zetten op meer maatwerk, meer effectiviteit mogelijk is. Deze richtlijn geldt bij het vormgeven van het beleid en het vormgeven van de maatregelen. Het beleid focust op drie doelstellingen: - het verhogen van de (financiële) zelfredzaamheid van mensen; - activerend beleid dat ervoor moet zorgen dat meer mensen gaan participeren, door een baan of het leveren van een maatschappelijke tegenprestatie of vrijwilligerswerk; - het verhogen van het bereik van maatregelen, o.a. door verbeterde communicatie. Vertrekpunt van het beleid is dat inwoners een eigen verantwoordelijkheid hebben om zo zelfstandig mogelijk te participeren. Werken draagt bij aan eigenwaarde. Het hebben van werk dit kan bijvoorbeeld ook vrijwilligerswerk zijn biedt de beste garantie om te kunnen loskomen van een bestaan op het bestaansminimum. Maar werken moet wel lonen. Daarom opteert het college voor een sober maar toereikend inkomensondersteuningsinstrumentarium. De aanvullende (tijdelijke) inkomensondersteuning is uitsluitend bestemd voor de groep kwetsbare Enschedeërs voor wie werken echt onmogelijk is en voor werkenden op minimumloon niveau die het vanwege bijzondere omstandigheden financieel tijdelijk niet redden. De gemeente blijft op deze wijze binnen het beschikbare budget, terwijl het beleid meer mogelijkheden biedt om de participatie van mensen te stimuleren. Belangrijkste maatregelen De uitvoeringsagenda voor (tijdelijke) aanvullende (inkomens)ondersteuning is erop gericht het inkomensondersteuningsinstrumentarium te kunnen bekostigen zonder budgetoverschrijdingen. De belangrijkste instrumenten en voorgestelde maatregelen passeren hieronder kort de revue. Proef vermindering schulden Mensen blijven verantwoordelijk voor de schulden die zij maken. Zo wil het college nog meer kijken naar de verwijtbaarheid van schulden. Er zit namelijk een principieel verschil tussen de zogenoemde overconsumptie en problemen die ontstaan door onvoorziene/niet beïnvloedbare zaken. Het college wil vooral dat geholpen wordt bij het voorkomen van schulden door burgers al in een vroeg stadium te ondersteunen bij huurschulden en betalingsachterstanden van zorgpremies. Stadsbank Oost Nederland en de drie woningcorporaties werken al heel lang samen bij het voorkomen van huurschulden. We zijn met andere partijen die willen toetreden tot dit samenwerkingsverband in gesprek. Er wordt een proef gestart om het bestaande preventiebeleid verder te verbeteren. Schulddienstverlening Tot dusverre is de schulddienstverlening van de Stadsbank Oost Nederland breed toegankelijk voor alle inwoners zonder dat er vooraf een inkomenstoets plaatsvindt. Dit leidt tot een toenemende druk op mensen en middelen.. In 2015 wordt een (verdere) stijging van het beroep op de schulddienstverlening en bewind voering bij de Stadsbank Oost Nederland verwacht. Het bedrag van de totale versoberingsmaatregelen bij de Stadsbank is ,- Daarmee blijven we binnen de budgettaire kaders en blijft de dienstverlening breed toegankelijk. Vanaf 2015 worden de aanvragen voor vergoeding van de kosten van beschermingsbewind (ook wel meerderjarigenbewind of onderbewindstelling ) van meerderjarigen bewindvoering vooraf getoetst aan het bekostigingskader van de bijzondere bijstand. De intake wordt scherper uitgevoerd. Het onder bewind stellen draagt niet altijd bij aan het bevorderen van de zelfredzaamheid van mensen.

4 31 oktober / 6 Voorgenomen maatregelen: - De Stadsbank zal vanaf volgend jaar geen additionele dienstverlening (budgetcoaching en budgetbegeleiding) meer inzetten. Coaching wordt niet langer generiek ingezet, maar selectief: is uitsluitend voorbehouden aan die groep mensen bij wie coaching naar verwachting daadwerkelijk tot positieve veranderingen zal leiden. - Er komen nieuwe, strengere uitsluitingstermijnen voor schulddienstverlening voor inwoners die niet of onvoldoende meewerken tijdens hun eigen traject. Formulierenbrigade Veel mensen zien op tegen het invullen van formulieren en lopen hierdoor onnodig inkomen mis. De Formulierenbrigade helpt mensen bij het aanvragen van die voorzieningen waar zij op grond van hun financiële situatie, recht op hebben. Sinds begin dit jaar is de Formulierenbrigade ondergebracht bij de Stadsbank Oost Nederland. De Stadsbank Oost Nederland is begonnen met het inzetten van goed opgeleide vrijwilligers. De eerste resultaten bij de Stadsbank zijn positief. Deze aanpak willen we vanaf 2016 ook doorzetten bij de Formulierenbrigade, waardoor de kosten voor de Formulierenbrigade vanaf 2016 met ,- zullen zijn gedaald naar ,- per jaar. (uitsluitend coördinatie en begeleiding van vrijwilligers) Bijzondere bijstand Door een samenloop van (bijzondere) omstandigheden kan er sprake zijn van een (tijdelijke) situatie waarbij de uitkering of minimumloon niet toereikend is om bepaalde noodzakelijke uitgaven te doen. Dan kan er een beroep worden gedaan op de bijzondere bijstand. Die wordt verstrekt in de vorm van een lening onder borg, als renteloze lening, om niet of in natura. In alle gevallen betreft het individueel maatwerk. De bijzondere bijstand is er voor de financieel meest kwetsbare groep inwoners van Enschede. Voor de kosten van de bijzondere bijstand wordt een andere werkwijze gebruikt die meer recht doet aan de eigen verantwoordelijkheid van de inwoners van Enschede. Om binnen het budget te blijven en te kunnen garanderen dat degenen voor wie de regeling bedoeld is, er gebruik van kunnen blijven maken, stellen we voor de volgende maatregelen door te voeren: - Met ingang van 2015 een drempelbedrag van 128,- in te voeren. Deze financiële prikkel stimuleert de eigen verantwoordelijkheid van mensen om zelf oplossingen te zoeken voor hun financiële situatie en niet meteen en uit automatisme bij de gemeente aan te kloppen. - Inwoners met een WWB-uitkering actief de mogelijkheid te bieden te kiezen (of indien nodig verplichten, de wet biedt mogelijkheden) voor inhouding van vaste lasten (huur, gas, water en elektra). Dit gebeurt nu al bij zo n WWB-uitkeringen. De ervaring leert dat met deze aanpak schulden kunnen worden voorkomen. - Wanneer sprake is van een huurachterstand komen de eerste twee maanden voor rekening van de huurder en verhuurder. De gemeente is hierin geen partij. Pas als sprake is van zeer bijzondere omstandigheden kan vanaf de derde maand bijzondere bijstand worden verstrekt in de vorm van een lening. Verder stellen we een onderzoek in naar de ondergrens voor bijzondere bijstand. Dit doen wij zonder afbreuk te doen aan het uitgangspunt dat de mensen die de ondersteuning het hardst nodig hebben, daar ook aanspraak op kunnen maken. Collectieve zorgverzekering Naast de bestaande collectieve aanvullende zorgverzekering (CZM van Menzis) wil het college compensatie voor de afschaffing (door het Rijk) van twee financiële regelingen voor chronisch zieken en gehandicapten: de Wtcg-regeling (Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten) en de regeling Compensatie Eigen Risico.

5 31 oktober / 6 Het betreft collectief maatwerk om een specifieke, kwetsbare groep inwoners te compenseren voor de meerkosten van zorg. De uitvoering van de regeling berust grotendeels bij de zorgverzekeraar. De uitvoeringskosten voor de gemeente zijn hierdoor beperkt. Afhankelijk van de evaluatie van het contract van Menzis, wordt overwogen een afzonderlijke regeling te treffen voor die groep mensen die niet bij Menzis is verzekerd, maar te maken krijgt of heeft met hoge zorgkosten vanwege chronische ziekte of een handicap. De collectieve zorgverzekering voor minima (CZM) en het extra zorgpakket voor chronisch zieken en gehandicapten kost de gemeente in 2015 naar schatting 1,4 miljoen. Maatschappelijke- particuliere en kerkelijke organisaties De gemeente Enschede heeft de afgelopen jaren veel energie gestoken in de samenwerking tussen de gemeente en maatschappelijke-, particuliere, en kerkelijke organisaties. Onder meer door de solidariteitsconferenties. De particuliere-, maatschappelijke- en kerkelijke- organisaties hebben een aanvullende rol op het inkomensondersteuningsbeleid van de gemeente Enschede. Veelal richten zij zich op specifieke doelgroepen waarbij men beschikt over veel kennis en ervaring. Naast financiële hulp biedt men vooral hulp in natura. De organisaties werken vooral met de inzet van vrijwilligers waardoor goedkoop wordt gewerkt. Wij willen deze organisaties financieel blijven steunen, en daarnaast vanaf 2015 de maatschappelijke organisaties in onze gemeente ook gaan betrekken bij het beleid gericht op participatie. Kortom: wederkerigheid: u vraagt wat van de gemeenschap, maar wat kan u voor de gemeente terug doen? De zo nodig verplicht op te leggen maatschappelijke tegenprestatie uit de nieuwe participatiewet biedt hier concrete mogelijkheden toe. Het Kindpakket In het Coalitieakkoord is afgesproken om - in lijn met het advies van de Kinderombudsman - een Kindpakket in te voeren. Het Kindpakket voorziet kinderen uit achterstandsgezinnen van de meest noodzakelijke behoeften om mee te kunnen doen in de samenleving. Denk aan: kledingvouchers, lessen voor een basiszwemdiploma, een bibliotheekpasje en de mogelijkheid om wekelijks mee te kunnen doen aan een sport- of culturele activiteit. Een Kindpakket is eenvoudig aan te vragen en komt rechtstreeks ten goede aan de ontwikkeling van het desbetreffende kind. Het Kindpakket blijft beschikbaar voor gezinnen met een inkomen of uitkering van maximaal 110% van de bijstandsnorm. Proef andere wijze verstrekken aanvullende inkomens ondersteuning Van veel van de bestaande maatregelen voor tijdelijke aanvullende (inkomens)ondersteuning vindt het college dat deze de inwoners nog te zeer verleiden tot claim gedrag. Er is vanaf 2015 alleen nog geld voor de echt noodzakelijke claims en geen andere keuze meer dan het aantal ondersteuningsmaatregelen te beperken/aan te scherpen. Bovendien is er onvoldoende samenhang tussen de verschillende maatregelen. Het college wil toe naar meer eenvoud, maar ook naar een ander mechanisme zodat maatregelen elkaar waar mogelijk versterken en de financiële ondersteuning daadwerkelijk daar terecht komt waar ze het meest nodig is. Hiervoor is een systeemwijziging nodig: één activerende, aanvullende inkomensondersteuning die door de wijze van maatwerkvoering maximaal bijdraagt aan de vergroting van de zelfredzaamheid en participatie van de inwoners van Enschede. In het voorjaar van 2015 ligt er een plan hoe een dergelijke nieuwe regeling er globaal uit zou kunnen zien, alsook een voorstel voor een pilot om (op kleinere schaal) te kunnen testen of een dergelijke systeemwijziging daadwerkelijk tot een optimaal bereik het gewenste effect en tevens tot een besparing kan leiden, zoals het college verwacht.

6 31 oktober / 6 Tot slot De hiervoor genoemde voorstellen geven invulling aan de eerder genoemde doelstellingen van beleid en de doelstelling om als gemeente financieel duurzaam solide te zijn. Op basis van deze brief gaat het college graag het gesprek aan met de Stedelijke Commissie om vervolgens een voorstel aan de raad aan te bieden. Hoogachtend, Burgemeester en Wethouders van Enschede, de Secretaris, de Burgemeester, (M.J.M. Meijs) (P.E.J. den Oudsten)