Een ziekte komt zelden alleen
|
|
- Godelieve Kok
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Een ziekte komt zelden alleen Een verkenning van de organisatie van zorg voor chronisch zieken met comorbiditeit in de eerste lijn Vilans Ruth Pel Littel
2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Hoofdstuk 1 Co- en Multimorbiditeit: een korte beschrijving 4 Hoofdstuk 2 Knelpunten bij de huidige zorg voor mensen met comorbiditeit 6 o Het patiënten perspectief 6 o Het organisatie perspectief 7 o Het bekostigingsperspectief 8 Hoofdstuk 3 Wenselijke toekomst scenario s voor de zorg voor mensen met comorbiditeit 9 o Wenselijke toekomstscenario s voor patiënten 9 o Wenselijke toekomstscenario s voor de organisatie van zorg 9 o Wenselijke toekomstscenario s voor de bekostiging van de zorg 10 Hoofdstuk 4 De uitdagingen in de zorg voor mensen met comorbiditeit 12 o De transitie van diseasemanagement naar casemanagement 12 o De transitie van zorgstandaarden voor chronische ziekten naar 13 zorgprogramma s voor kwetsbare ouderen o Veranderingen in de huisartsenpraktijk 14 Literatuur 15 2
3 Inleiding Vanuit het programma Chronisch Zieken begeleidt Vilans vooralsnog voornamelijk ziektespecifieke initiatieven. Hierbij wordt nauwelijks aandacht besteed aan hoe om te gaan met patiënten met meer chronische aandoeningen: comorbiditeit, maar is dit wel in toenemende mate van belang. Er is in Nederland een actuele discussie gaande over de keerzijde van de ziektespecifieke benadering in de zorg voor chronisch zieken. Deze literatuurstudie probeert antwoord te geven op de vraag: Hoe wordt omgegaan met comorbiditeit in de organisatie van zorg voor chronisch zieken in de eerste lijn?. Hiervoor zijn een dertigtal voornamelijk Nederlandstalige publicaties bestudeerd. Deze publicaties bestaan onder meer uit beleidsstukken van de overheid en ZonMw, visiedocumenten van verzekeraars, opinie artikelen uit de Nederlandse vakliteratuur, enkele projectbeschrijvingen en een beperkt aantal internationale artikelen. Na een verheldering van het thema comorbiditeit wordt een overzicht gegeven van de knelpunten die op dit moment ervaren worden in de zorg voor mensen met een chronische ziekte en comorbiditeit. Deze knelpunten worden beschreven vanuit drie perspectieven: de patiënt, de organisatie en de bekostiging. Hierna wordt een blik in de toekomst geworpen en de meest wenselijke situatie beschreven in de zorg voor mensen met een chronische ziekte en comorbiditeit. Ook hier weer bezien vanuit de drie eerder genoemde perspectieven. Tenslotte wordt de stap gezet naar de realiteit; welke consequenties en ontwikkelingen staan ons te wachten om van de huidige situatie naar de gedroomde toekomst te komen. Hierbij wordt ingezoomd op transities van diseasemanagement naar casemanagement, van zorgstandaarden naar zorgprogramma en tenslotte naar de betekenis van dit alles voor de huisartsenpraktijk. Deze literatuurstudie is tot stand gekomen in het kader van het project Een ziekte komt zelden alleen Inventarisatie multimorbiditeit/comorbiditeit en ketensamenwerking in de zorg dicht bij huis. Hoe is dit te combineren? Vilans,
4 Hoofdstuk 1 Co- en Multimorbiditeit: een korte beschrijving 1.1 Inleiding Een ziekte komt zelden alleen. In Nederland hebben anderhalf miljoen mensen meer dan één ziekte en dit heeft negatieve gevolgen voor hun kwaliteit van leven. Het kan toeval zijn dat er meerdere ziektes onafhankelijk van elkaar voorkomen bij een persoon, maar vaker zien we dat een ziekte een gevolg is van een andere ziekte, of dat een bepaalde risicofactor leidt tot verschillende ziektes bij één persoon. Er zijn zelfs bepaalde combinaties van ziekten die vaker voorkomen dan verwacht (31). In dit hoofdstuk wordt dieper ingegaan op kenmerken van co en multimorbiditeit. 1.2 Terminologie De termen comorbiditeit en multimorbiditeit worden in de praktijk door elkaar gebruikt (27). Toch zijn deze begrippen verschillend van betekenis: o Co-morbiditeit: er zijn meerdere aandoeningen gerelateerd aan een (chronische) ziekte (bijvoorbeeld depressie bij dementie) (1,21) o Multi-morbiditeit: er zijn meerdere aandoeningen/ziekten tegelijk aanwezig (bijvoorbeeld parkinson en incontinentie) (1) Voor de leesbaarheid van dit stuk is ervoor gekozen om de term comorbiditeit te gebruiken, waarbij dan zowel comorbiditeit als multimorbiditeit bedoeld wordt. 1.3 Hoeveel mensen hebben comorbiditeit? In absolute cijfers uitgedrukt hebben 1,3 miljoen Nederlanders meerdere ziekten tegelijkertijd. Nederland telt minimaal 4,5 miljoen chronische zieken, dit betreft dus een kwart van hen (31). Niet altijd is comorbiditeit ingewikkeld, vooral complexe comorbiditeit en comorbiditeit bij kwetsbare ouderen hebben grote gevolgen voor patiënten en zorgverleners (4). Comorbiditeit komt vaker voor naarmate men ouder wordt. Tussen de jaar heeft éénderde tot tweederde van alle personen meer dan twee ziekten. Bij personen ouder dan 80 jaar is de kans nog groter: 70 tot 80% van hen heeft comorbiditeit (4,11,21). Als er een onderscheid gemaakt wordt tussen lichamelijke en geestelijke aandoeningen, kan gesteld worden dat de helft van de mensen met een psychische aandoening ook een lichamelijke aandoening heeft (31). 4
5 1.4 Welke ziektes komen vaak tegelijk voor? Als we kijken naar ziekten die samen voorkomen gaat het vaak om de volgende combinaties: o Hartfalen en diabetes (17, 31) o Hartfalen en COPD (astma) (17,31) o COPD en eczeem (31) o Depressie en angst (31) Comorbiditeit zou kunnen worden ingedeeld in verschillende subcategorieën die elk een verschillende impact hebben (28): o zintuiglijke problemen: visus en gehoorafwijkingen o psychologische/psychiatrische resp. psychosociale problemen en aandoeningen zoals angst, depressie, eenzaamheid o chronische progressieve aandoeningen die van invloed zijn op de levensverwachting zoals DM, COPD, HF, nierfunctiestoornissen, oncologische aandoeningen o reumatische en degeneratieve aandoeningen zoals reumatoïde artritis, polymyalgia rheumatica en coxarthrose en gonarthrose o cognitie verlies c.q. dementie o restgroep 1.5 De gevolgen van comorbiditeit voor patiënten Uit onderzoek blijkt dat de kwaliteit van leven van mensen met comorbiditeit sterk verminderd is (11, 21). Er is sprake van een slechter geestelijk en lichamelijk functioneren en er is een grotere kans op sterfte (17). Bij comorbiditeit is het behandelen van aandoeningen alleen onvoldoende. Het gaat juist om behoud van levenskwaliteit door te voorkomen dat ouderen verder beperkt raken in hun normale activiteiten en contacten met anderen. Ook de draagkracht van de patiënt en zijn naasten is belangrijk (4). 1.6 De gevolgen van comorbiditeit voor de organisatie van zorg Mensen met comorbiditeit maken vaker gebruik van gezondheidszorg voorzieningen. Dit is ook terug te zien aan de zorguitgaven: éénderde van het totale zorgbudget gaat op aan de zorg voor mensen met comorbiditeit (17,21). 5
6 Hoofdstuk 2 comorbiditeit Knelpunten bij de huidige zorg voor mensen met co- en 2.1 Het patiëntenperspectief Mensen met comorbiditeit hebben het vaak niet makkelijk. Ze hebben een kwetsbare gezondheid en meestal veel klachten. Ze zijn sneller vatbaar voor ziektes en vaak beperkt in hun functioneren. Maatschappelijk op volle kracht meedoen is voor veel van hen onmogelijk, met alle sociale en financiële consequenties van dien. Dat in deze groep relatief meer depressiviteit voorkomt zal niemand verbazen (9,16). De huidige organisatie van de gezondheidszorg in Nederland is niet toegerust voor mensen met comorbiditeit waardoor de kwaliteit van zorg voor deze patiëntengroep in het geding is (31). De ziektespecifieke benadering, die voor de aandoeningen van de meerderheid van de patiënten wellicht voldoet, schiet voor deze groep duidelijk tekort (11). Een optimale behandeling voor de ene ziekte, kan juist een negatief effect hebben op de andere ziekte (17). Deze groep patiënten staat er om bekend veel medicatie te gebruiken, maar de effecten van medicatie op de ene ziekte kunnen de werking van andere medicatie voor een andere ziekte ongunstig beïnvloeden. Jaarlijks belanden mensen in het ziekenhuis als gevolg van verkeerde interactie tussen medicijnen of het verkeerd innemen van medicijnen(17,9). Mensen met comorbiditeit hebben te maken met veel verschillende zorgverleners: medisch specialisten, de huisarts, de thuiszorg en paramedici zoals fysiotherapeut en ergotherapeut. Dat het belangrijk is dat iemand in zo'n situatie overzicht houdt op wat iedereen doet en hoe behandelingen elkaar beïnvloeden is duidelijk. Onderling overleg en afstemming tussen zorgverleners gebeurt echter onvoldoende(17). Hierdoor gaan dingen mis en worden tegenstrijdige behandeladviezen en medicatievoorschriften niet opgemerkt. In eerste instantie heeft de patiënt zelf het beste overzicht van zijn afspraken, behandeladviezen en de medicatie die hij moet innemen; we noemen dit zelfmanagement (3). Voor mensen met comorbiditeit is dit geen geringe taak, naast de al aanwezige ziektelast. Wordt de patiënt zieker, ouder of gaan cognitieve beperkingen een rol spelen, dan wordt het zelfmanagement van de ziekte en beperkingen een te grote opgave: te ingewikkeld en een te zware last. Er is dan behoefte aan een professionele zorgverlener die de regie (gedeeltelijk) overneemt en alle gezondheidsbevorderende activiteiten coördineert. Naast het aspect van overzicht houden is het voor patiënten met comorbiditeit zeker zo belangrijk dat de behandeldoelen overeenkomen met de wensen van de patiënt. Een optimale behandeling van een ziekte kan ook zo zwaar zijn dat de kwaliteit van leven vermindert; artsen gaan vaak voor het eerste, patiënten voor het tweede (3). De huidige organisatie van de gezondheidszorg kenmerkt zich door een hoog tempo en grote werkdruk; aan de behoefte van mensen met comorbiditeit om in hun tempo rustig alle problemen te inventariseren en oplossingen te bespreken kunnen artsen vaak niet voldoen (13). Het vraagt ook een grote deskundigheid van zorgverleners om deze complexe patiënten goed te behandelen. Frustratie bij 6
7 zorgverleners die deze deskundigheid niet in huis hebben of simpelweg geen tijd hebben om zich in de patiënt te verdiepen maakt dat in de bejegening deze patiënten zich vaak als "lastig" gezien voelen (17). 2.2 Het organisatieperspectief De complexe comorbiditeit ontstaat meestal geleidelijk bij mensen. Het begint bijvoorbeeld met een chronische ziekte, na verloop van tijd ontstaan neveneffecten van de aandoening en "nieuwe" chronische ziekten. Het medicatiegebruik stijgt haast onzichtbaar en door alle ziektelast ontstaan er ook nog functionele beperkingen. Deze patiënt is dan al lang onder behandeling van de huisarts en een specialist en voor geruime tijd lijkt dat goed te gaan. Het model van diseasemanagement voldoet vaak vooral gedurende de eerste jaren van de chronische ziekte. In de praktijk wordt echter niet "vanzelf" vastgesteld dat iemand op een dag een zeer complexe patiënt is geworden door alle comorbiditeit. Het vroegtijdig identificeren van patiënten met comorbiditeit is belangrijk omdat op dat moment vaak nog veel mogelijkheden bestaan voor het opzetten van secundaire en tertiaire preventie activiteiten, met andere woorden onnodige achteruitgang kan dan nog worden voorkomen (3,13). Vroegsignalering van patiënten met comorbiditeit, systematische probleemanalyse, een zorgbehandelplan en een casemanager/trajectbegeleider is nodig bij deze patiëntengroep. Echter, in huisartsenpraktijken in Nederland is dit nog geen gemeengoed, al worden er de laatste jaren wel steeds meer van dergelijke initiatieven ontwikkeld (13). Een complicerende factor hierbij is dat we eigenlijk niet zo goed weten wat een optimale behandeling is voor patiënten met comorbiditeit. Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar chronische ziekten en voldoende evidence en richtlijnen staan het veld hiervoor ter beschikking. Er is echter nauwelijks iets bekend over de interactie tussen verschillende chronische ziekten. Onderzoek, evidence en richtlijnen voor mensen met complexe comorbiditeit zijn er onvoldoende (13, 17). We weten dus eigenlijk nog te weinig wat goede zorg is bij mensen met comorbiditeit. Onbekend maakt ook onbemind, en verergering van de ziektes en achteruitgang van functionaliteit wordt dan ook te vaak als onvermijdbaar gezien. De balans tussen het accepteren van de onvermijdelijke ouderdomsziekten en de mogelijkheden die er bestaan om erger te voorkomen of de kwaliteit van leven te verbeteren is nog vaak verstoord. Mensen met complexe comorbiditeit zijn intensieve gebruikers van zorg, zowel in de eerste als in de tweede lijn. Rondom een patiënt met comorbiditeit zijn naast de huisarts vaak meerdere specialisten betrokken. Patiënten hebben in het ziekenhuis te maken met lange wachttijden en korte consulten die in een hoog tempo verlopen wat niet aansluit bij deze patiëntengroep(13). Specialisten kijken vooral naar die aandoening bij de patiënt waar zij in gespecialiseerd zijn (17). Dat lijkt logisch, maar onderling overleg om de behandelingen op elkaar af te stemmen is heel belangrijk en gebeurt onvoldoende (3). Al eerder werd in dit stuk genoemd dat met name het hoge en niet op elkaar afgestemde medicatiegebruik leidt tot ongewenste interacties bij de patiënt, soms zelf leidend tot een ziekenhuisopname (13). Daarnaast hebben specialisten vanuit hun opleiding meer oog voor de biomedische aspecten van de ziekte, dan voor de psychosociale gevolgen ervan voor de patiënt. Het opstellen van behandeldoelen die ook rekening houden met dit laatste aspect gebeurt nog onvoldoende. Communicatie tussen verschillende specialisten en de behandelend huisarts is voor verbetering vatbaar om de zorg gecoordineerd aan te 7
8 bieden. Ook in de eerste lijn heeft de patiënt met comorbiditeit te maken met veel verschillende hulpverleners en is de onderlinge samenwerking niet optimaal. Zo heeft een huisartsenpraktijk soms te maken met meerdere thuiszorgaanbieders en omgekeerd zijn er meerdere huisartsen in één verzorgingshuis werkzaam. Dit is niet bevorderend voor een optimale samenwerking en afstemming. Tenslotte wordt dit gefragmenteerde zorgaanbod in de eerste en tweede lijn nog eens extra ondoorzichtig voor de patiënt wanneer er veel personele wisselingen zijn, wat wel kenmerkend is voor bepaalde sectoren van de gezondheidszorg (13). Het huidige versnipperde aanbod van zorg is niet afgestemd op de zorgvraag voor mensen met comorbiditeit. Het gevolg is dan ook vermijdbare zorg, zoals ziekenhuis en verpleeghuisopnames (19). 2.3 Het bekostigingsperspectief De manier waarop in Nederland de bekostiging van de gezondheidszorg is opgezet, is niet afgestemd op de zorg voor mensen met comorbiditeit. Dat is eigenlijk vreemd, want zij maken relatief veel gebruik van zorg (31). In het laatste decennium is een start gemaakt met de systematiek van functionele bekostiging. Simpel gezegd: er wordt vastgesteld welke zorg er gemiddeld genomen nodig is bij een bepaalde ziekte en daar wordt een bedrag aan verbonden. In de ziekenhuizen wordt met diagnose-behandelcombinaties gewerkt, de zogenaamde DBC's en in de eerste lijn zien we de opkomst van functionele bekostiging op basis van zorgstandaarden. In een zorgstandaard voor diabetes is bijvoorbeeld opgenomen welke zorg er nodig is bij diabetes, hoe dat georganiseerd kan worden en aan welke kwaliteitsnormen voldaan moet worden (1). Mensen met comorbiditeit laten zich niet gemakkelijk labelen. Zij passen vaak niet in een zorgstandaard of een DBC, maar een opeenstapeling van zorgstandaarden en DBC's is ook niet wenselijk (1). Dat zou niet alleen onnodig kostbaar zijn, maar doet ook geen recht aan de zorgbehoefte van deze patiëntengroep: namelijk zorg op maat. De huidige bekostigingssystematiek brengt zelfs een aantal risico's met zich mee voor mensen met comorbiditeit. Er is binnen de zorgstandaarden bijvoorbeeld maar beperkt ruimte voor het hierboven genoemde maatwerk. En hoe aantrekkelijk is het voor een zorgaanbieder om een patiënt met comorbiditeit te behandelen als de financiële vergoeding volgens de zorgstandaard beperkt is maar bij deze patiënten wel vast staat dat de zorgvraag hoger zal liggen dan volgens de zorgstandaard vergoed wordt (10)? Er is nog geen systematische bekostiging gevonden voor de werkzaamheden die juist zo hard nodig zijn bij deze patiëntengroep: vroegtijdige opsporing van patiënten met comorbiditeit, probleemanalyse, een behandelplan opstellen en trajectbegeleiding of casemanagement (13). Het ontbreken van de juiste financiële prikkels belemmert een betere organisatie en uitvoering van de zorg voor mensen met comorbiditeit (9). 8
9 Hoofdstuk 3 Wenselijke toekomstscenario s voor de zorg voor mensen met comorbiditeit 3.1 Wenselijke toekomstscenario s voor patiënten Voor mensen met één of meerdere chronische ziekten is het van belang om het gevoel te hebben gezond, of zo gezond mogelijk, te zijn en om de dingen te kunnen doen die je wilt (14). De behoefte aan eigen regie over het leven en gezondheid, met andere woorden, zelfmanagement, is groot bij mensen met comorbiditeit (16). Echter, aan zelfmanagement zijn wel een aantal mitsen en maren verbonden. Zo is het wenselijk dat deze groep door eerstelijnsdeskundigen gecoacht wordt in zelfmanagement en dat de mate van zelfmanagement afgestemd is op de fase van de ziekte (16,26). In eerste stadia zal de regie nog volledig bij de patiënt zelf liggen, maar naarmate de ziekte verergert en de complexiteit toeneemt is het wenselijk dat een professionele hulpverlener ondersteunt bij het managen van de ziekte en uiteindelijk zelfs de regie kan overnemen. Belangrijk hierbij is dat het willen en kunnen van de patiënt steeds leidend moet zijn bij het vaststellen van de gewenste gelaagdheid van zelfmanagement (16,26,30). Daarnaast moet er meer aandacht komen voor preventieve zorg. Met name mensen met comorbiditeit in combinatie met een lage sociaal economische status kunnen veel baat hebben bij gerichte interventies om complicaties van comorbiditeit zo lang mogelijk uit te stellen (19). 3.2 Wenselijke toekomstscenario s voor de organisatie van zorg De coördinatie en uitvoering van de zorg voor mensen met comorbiditeit moet vanuit hulpverlenerperspectief in de eerste lijn liggen, bij de huisartsen praktijken (4,13,17). Daarvoor is versterking van die eerste lijn nodig. De gewenste huisarts van de toekomst kan een aantal dingen meer doen waarvoor patiënten nu nog naar de tweede lijn worden verwezen, denk bijvoorbeeld aan eenvoudige diagnostiek (7). Hiervoor is wel ondersteuning uit en meer samenwerking met de tweede lijn nodig. Voor de tweede lijn ligt vooral de opdracht om meer onderzoek te verrichten naar de oorzaken van comorbiditeit, combinaties van aandoeningen en het opbouwen van expertise ten behoeve van behoud en herstel van zelfredzaamheid(2,4). De specialist ouderengeneeskunde moet beschikbaar zijn om consulten in de eerste lijn te verrichten (13). ICT ondersteuning kan een middel zijn om de communicatie tussen hulpverleners onderling te verbeteren, ook tussen de eerste en tweede lijn. Denk bijvoorbeeld aan een elektronisch patiënten dossier, een integraal afspraken systeem en farmacotherapeutische ondersteuning ten behoeve van het medicatieoverzicht (2,7,17). Op landelijk niveau moet er meer preventie komen die gericht is op gezondheidsbevordering, te denken valt aan gezonde voeding, houding en beweging (19). Op individueel niveau ligt er voor de huisartsen een pakket aan taken voor de patiënt met complexe comorbiditeit. 9
10 Het vroegtijdig signaleren van patiënten met complexe comorbiditeit, met andere oorden casefinding, is belangrijk (4,13,17). Interventies op het gebeid van secundaire en tertiaire preventie dragen ertoe bij dat patiënt zo lang mogelijk zo gezond mogelijk blijft en minder zorg nodig zal hebben. Na identificatie van patiënten met complexe comorbiditeit moet een systematische probleemanalyse plaatsvinden. Op basis daarvan kan een zorgbehandelplan worden opgesteld. Hierbij moet niet alleen aandacht zijn voor de huidige problemen, maar ook voor de problemen die men kan verwachten en waar men pro actief op kan anticiperen (7,14). Een goed voorbeeld hiervan is een periodieke screening op polyfarmacie. Een traject begeleider of casemanager kan het behandelplan en de uitvoering ervan coördineren en de patiënt ondersteunen bij het zelfmanagement van de ziekte (13,19). 3.3 Wenselijke toekomst scenario s voor de bekostiging van de zorg Mensen met comorbiditeit die veel gebruik maken van de zorg en hun hulpverleners hebben te maken met drie financiers: de zorgverzekeraars, de WMO en de AWBZ. Minder bureaucratie en meer samenwerking tussen deze drie partijen zouden de toegang tot zorg en zorgvoorzieningen voor patiënten een stuk minder complex maken (14,19). Ook voor de hulpverleners biedt dit meer ruimte aan goede initiatieven om de zorg te verbeteren. Veranderingen binnen het ene financieringsstelsel die hun positieve effecten genereren in een ander financieringsstelsel worden met de juiste financiële prikkels hierdoor niet meer geblokkeerd (19). Ditzelfde geld voor de transities tussen de eerste en tweede lijn. De inhoudelijke versterking van de eerste lijn heeft gevolgen voor de financiering van de tweede lijn. Als er minder specialistische zorg nodig is kan deze besparing ten gunste komen van de investering die nodig is in de eerste lijn (19). Er zijn verschillende soorten zorg en daaraan gekoppelde bekostigingsystematieken te onderscheiden, als wenselijk bekostigingscenario wordt de volgende indeling voorgesteld: De basis eerstelijnszorg wordt beschouwd als een integraal product, hiervoor is er een standaardbedrag beschikbaar per verzekerde in de eerste lijn (huisartsenpopulatie). Voor een aantal patiëntengroepen zal dit bedrag echter onvoldoende zijn omdat zij meer zorg nodig hebben. Daarom zal de zorg voor een aantal chronische ziekten op een andere manier gefinancierd worden; door middel van product financiering. Hierbij is in een zorgstandaard of een zorgprogramma vastgesteld wat er gemiddeld nodig is aan zorg bij een patiënt met een chronische ziekte. Daaraan wordt een vast bedrag gekoppeld (12). Voor de groep patiënten met complexe comorbiditeit, die overwegend zal bestaan uit kwetsbare ouderen, voldoet geen van beide bekostigingsscenario s. Het tarief voor de basis eerstelijnszorg is onvoldoende, en ook de vergoeding van de kosten van één chronische ziekte dekt niet alle kosten van de patiënt met complexe comorbiditeit. Het stapelen van zorgstandaarden is niet wenselijk omdat een aantal zorggerelateerde interventies bij meerdere zorgstandaarden tegelijk voorkomt en er dan sprake is van dubbele financiering. Voorzichtig wordt voorgesteld om de zorg voor de groep kwetsbare ouderen/mensen met complexe comorbiditeit in de eerste lijn op een aparte manier te financieren. Over de details wordt nog verder nagedacht. De bekostiging van kleine verrichtingen is gebaseerd op productfinanciering (19), maar speelt in bovenstaande discussie nauwelijks een rol. 10
11 Vooral de eerstelijnszorgverleners zullen dus afspraken moeten maken met de regionale verzekeraars voor de inhoud en de bekostiging van de zorg (4). De zorg zal beoordeeld moeten worden op effectiviteit en organisatievermogen, service en klantgerichtheid, doelmatigheid en transparantie. Transparantie helpt patiënten en zorginkopers om keuzes te maken en is van belang bij de verantwoording van de geleverde zorg en de ontwikkeling van nieuw beleid (14,12,19). 11
12 Hoofdstuk 4 De uitdagingen in de zorg voor mensen met comorbiditeit 4.1 Transitie van diseasemanagement naar casemanagement Diseasemanagement staat voor een brede programmatische aanpak van chronische ziekten, waarbij een sluitende keten wordt gevormd van diagnostiek, behandeling en begeleiding maar ook van vroeg opsporen en zelfmanagement. De aanpak wordt vastgelegd in multidisciplinaire zorgstandaarden en wordt georganiseerd rond de patiënt en zijn aandoening, aansluitend op zijn omgeving (15). In de ontwikkeling van zorgstandaarden voor chronische ziekten wordt steeds meer ingespeeld op het gegeven dat bepaalde combinaties van chronische ziekten vaker voorkomen, zoals bijvoorbeeld diabetes en hartfalen, COPD en eczeem (zie hoofdstuk 1). Er is binnen de zorgstandaarden wel enige ruimte voor aan de ziekte gerelateerde comorbiditeit, maar wanneer er sprake is van complexe en uitgebreide comorbiditeit schiet de organisatie van zorg in de vorm van diseasemanagement tekort. Individuele trajectbegeleiding, met andere woorden case management, is dan een betere oplossing om de zorg rond de patiënt te kunnen organiseren (15,17,). In onderstaand model is de hierboven beschreven situatie vereenvoudigd weergegeven. 12
13 Bij mensen met chronische ziekten is het dus de uitdaging om de transities naar een andere fase, wanneer andere zorg nodig is, tijdig te signaleren. Al eerder is in dit stuk naar voren gekomen dat voor deze patiëntgroep de volgende stappen genomen moeten worden (33,30): o Assessment, identificatie van de patiënt met uitgebreide comorbiditeit o Multidisciplinaire probleemanalyse o Behandelplan o Trajectbegeleiding / Casemanagement Coördinatie van de uitvoering Monitoring van het behandelplan Coaching zelfmanagement (30) In de huidige praktijkvoering van casemanagement komen een aantal knelpunten of vraagstukken naar voren. De casemanager is nu nog vaak bij de thuiszorgorganisatie gepositioneerd. Dit belemmert korte lijnen naar de huisartsenpraktijk. Praktijkondersteuners bij huisartsen, de zogenoemde POH-ers, voeren ook casemanagement taken uit, twijfelachtig is of deze groep hiervoor op dit moment voldoende opgeleid is(18). Goede ervaringen zijn er met het inzetten van een gespecialiseerd ouderenverpleegkundige in de huisartsenpraktijk (16). Naast deskundigheids- en positioneringsvraagstukken verwacht men ook een capaciteitsprobleem. Geschat wordt dat er één miljoen ouderen zijn met comorbiditeit, bij een fulltime case-load van 100 ouderen per medewerker zijn er casemanagers nodig. Het huidig aantal casemanagers komt daar niet bij in de buurt (18). 4.2 De transitie van zorgstandaarden voor chronische ziekten naar zorgprogramma s voor kwetsbare ouderen Zorgstandaarden bestaan uit drie grote pijlers (1): Een zorginhoudelijk deel Organisatieaspecten Kwaliteitsnormen. Zorgstandaarden hebben zowel in hun zorgmodules als organisatiemodules ziektespecifieke en generieke componenten. Onder dit laatste worden bijvoorbeeld thema s als bewegen, voeding en gedrag geschaard. Deze generieke componenten komen ook voor bij andere zorgstandaarden, vandaar dat stapeling van zorgstandaarden bij comorbiditeit leidt tot ongewenste overlap (1,16). Er zijn in Nederland enkele initiatieven om binnen de zorgstandaarden meer tegemoet te komen aan comorbiditeit (22,28). Enerzijds wordt er binnen de zorgstandaarden meer aandacht besteed aan aan de ziekte gerelateerde comorbiditeit, anderzijds wordt gekeken of zorgstandaarden voor chronische ziekten die vaak tegelijk voorkomen geïntegreerd kunnen worden (7,9). Financiering voor deze vorm van geïntegreerde zorgstandaarden verloopt moeizaam (22). Toch verwacht men hierin niet het antwoord voor patiënten met complexe comorbiditeit. Bij deze patiëntengroep, ook wel eerder in dit stuk beschreven als kwetsbare ouderen, is er immers sprake van een optelsom van een aantal ziekten en (vaak) daaruit voortkomende functionele, sociale en psychische beperkingen. Daarom wordt voor deze groep ook wel gesproken over 13
14 een zorgprogramma voor kwetsbare ouderen (26). Elementen van een dergelijk zorgprogramma zouden kunnen zijn: o Populatieanalyse o Vroegsignalering o Diagnostiek o Individueel behandel/zorgplan o Preventief (valpreventie, voeding, domotica) o Interferentie (comorbiditeit, polyfarmacie) o Zelfsturing (zelfmanagement, informele zorg, afstemming WMO) o Proactief volgen (hoe vindt begeleiding plaats) o Organisatie van zorg o Sociale kaart o Financiering en bekostiging Een dergelijk zorgprogramma lijkt tegemoet te komen aan de zorg die nodig is voor deze groep patiënten. Vraagstukken rondom financiering, bedrijfsvoering en gelaagd zelfmanagement staan nog op de agenda om verder uitgewerkt te worden (9,14, 15). 4.3 Veranderingen in de huisartsenpraktijk De huisartsenpraktijk in Nederland wordt de belangrijkste rol toebedeeld in de zorg voor mensen met comorbiditeit. Uit alle rapporten en stukken komt naar voren dat de huisarts de broodnodige regiefunctie voor deze patiëntengroep moet gaan vervullen. Tegelijk is al eerder vastgesteld dat er met betrekking tot kennis en onderzoek naar comorbiditeit nog veel werk valt te verrichten. Scholing van de huisarts en zijn team met betrekking tot comorbiditeit staat dan ook hoog op de agenda (4). Verschuiving van taken uit de tweede lijn naar de huisartsen toe en vanuit de thuiszorg naar huisartsen toe (positionering casemanagers) kan niet zonder gevolgen blijven. Passende randvoorwaarden in de vorm van tijd en middelen zijn essentieel om het voor de huisarts ook mogelijk te maken deze regierol te vervullen (4). De huisarts zal intensief gebruik maken van medewerkers die in staat zijn om het traject van mensen met comorbiditeit te begeleiden. Al eerder is aangegeven dat hierbij een korte lijn, dus een medewerker die werkzaam is ìn de huisartsenpraktijk, wenselijk is (8). Daarnaast is ook het opleidingsniveau ter discussie gesteld; hieruit kwam naar voren dat een gespecialiseerde ouderenverpleegkundige nodig is om taken als vroegsignalering, probleemanalyse en trajectbegeleiding (mede) uit te kunnen voeren (16,13). Een bredere samenwerking met andere disciplines (thuiszorg en paramedici) in een zogenaamd home team is wenselijk om in multidisciplinair verband een behandelplan op te kunnen stellen. In de praktijkvoering moeten hier echter nog grote slagen in gemaakt worden (6). 14
15 Literatuur 1. Coördinatieplatform Zorgstandaarden (2010) Zorgstandaarden in model: rapport over het model voor zorgstandaarden bij chronisch zieken ZonMw programma Diseasemanagement chronische ziekten: Den Haag. 2. Megchelen, P. van (2008) Maatwerk voor complexe patiënten. 3. ClientenBelang Utrecht (2008) Rapport: Iemand met overzicht die met me meedenkt - Patiënten over organisatie van complexe zorg Utrecht. 4. Gezondheidsraad (2007).Multimorbiditeit bij ouderen. Den Haag: publicatienr. 2007/20 5. Samenvatting advies multimorbiditeit bij ouderen Gezondheidsraad 6. Huisarts en Samenwerking/ in de praktijk Uit Huisarts & wetenschap 7. De Friesland Zorgverzekeraar (2007) Visiedocument geïntegreerde eerste lijn. De Friesland: Leeuwarden. 8. Maes A. (2009). Ouderenzorg, zorg van huisarts en praktijk ondersteuner. Stichting de vrije huisarts. Dieren. 9. Regionale OndersteuningsStructuur voor de Eerstelijnszorg in Twente (ROSET). Uitgangspunten beleid voor chronisch zieken en geïntegreerde Zorg dicht bij de burger NPCF (2009) Dossier: Eerstelijnszorg Bekostiging Eerstelijnszorg. 11. Bakker, D.H., Polder J.J., Sluijs E.M. (2005) Op één lijn, toekomstverkenningen eerstelijnzorg Hoofdstuk 3.6 Comorbiditeit, ketenzorg en complexe zorg. Nivel / RIVM: Bilthoven Zorgverzekeraars Nederland (2008) Basisset prestatie-indicatoren, geïntegreerde eerstelijnszorg en aandoeningspecifieke ketenzorg. 13. KNMG (2010) Sterke medische zorg voor kwetsbare ouderen, KNMG Standpunt. 14. VWS (2010) Voortgangsbrief programmatische aanpak van chronische ziekten 15. ZonMW Programmatekst Diseasemanagement chronische ziekten 16. Literatuur review CBO 17. Rhijnhuysen (2007) Haalbaarheidsstudie coördinatie complexe zorg. 18. Vlek, H., Bavel, H. van, Koning, G. de (?) Is Gestructureerde ouderenzorg in Nederland wel haalbaar? 19. VWS Stuurgroep Chronische Zorg (2010) Visiedocument: Integrale zorg in de eigen omgeving: de toekomst van de chronische zorg en de huidige eerste lijn. 20. Dijk, C., Verheij, R. (2010) Integrale bekostiging dekt fractie zorg. Huisarts & wetenschap, 53 (6): Fried LP, Ferrucci L, Darer J, Williamson JD, Anderson G. (2004) Untangling the concepts of disability, frailty and comorbidity: implications for improved targeting and care. J Gerontol A Biol Sci Med Sci.: 59(3):
16 22. Het huisartsenteam (?) Bedrijfsplan Keten-DBC voor Cardio Vasculair Risico Management 23. Meer, S. van der, Jenning, S. Presentatie Huisartsen coöperatie Zeist Diabeteszorggroep 24. Cremers, T. (2010) Presentatie Dementie Keten Team Land van Cuijk en de Kop van Limburg. In voor zorg. 25. Vlek, H. Presentatie Verbreding en verdieping. Syntein, ketenzorg noordelijke maasvallei. In voor zorg. 26. Kliphuis, L. Snelkookpan sessie zorgprogramma kwetsbare ouderen. LVG. 27. CBO (?) Multimorbiditeit en zelfmanagement. 28. Vlek, H., Asten, C. Gezonde en Vitale regio ; Disease Management in de regio Land van Cuijk en Noord Limburg 29. ZonMw Projecten in beeld - Brochure Diseasemanagement chronische ziekten 30. Boyd, C. et al. (2007) Practice Concepts: Guided care for Multimorbid Older Adults. Gerontologist: 47(5): RIVM Chronische ziekten en comorbiditeit kompas.nl 32. Schellevis, F. Presentatie. ZonMw programmadag Diseasemanagement 33. Asten, C. Presentatie. ZonMw programmadag Diseasemanagement 16
Grenzen van ziektespecifieke benadering zijn bereikt Multimorbiditeit anders benaderen
Grenzen van ziektespecifieke benadering zijn bereikt Multimorbiditeit anders benaderen drs. Ruth Pel-Littel, verplegingswetenschapper bij Vilans, kenniscentrum voor langdurende zorg dr. Hans Vlek, medisch
Nadere informatieOp weg naar de module ouderenzorg
Op weg naar de module ouderenzorg Geïntegreerde zorg voor ouderen met multiproblematiek Stichting Gezondheidscentra Eindhoven Robert Vening Katinka Mijnheer 12 oktober Inhoud presentatie 1. Introductie
Nadere informatieAardverschuiving in de chronische zorg, diseasemanagement een kans!
Aardverschuiving in de chronische zorg, diseasemanagement een kans! Eric Koster Clustercoördinator chronische ziekten en screeningen, directie Publieke Gezondheid Lid kernteam Inhoud 1. Aanleiding 2. Aanpak
Nadere informatieEen chronische ziekte komt zelden alleen! Hans Vlek, programmamanager
Een chronische ziekte komt zelden alleen! Hans Vlek, programmamanager Syntein 12 oktober 2010 Zorggroepencongres 2 Kenmerken Syntein Organisatie multidisciplinaire zorggroep (BV) Doelgroep 135.000 Huisartsen
Nadere informatieVRM en de zorgverzekeraar
VRM en de zorgverzekeraar Achmea Divisie Zorg & Gezondheid en Menzis Dinsdag 11 december 2012 Zwolle 1 Wat gaan we doen Introductie visie verzekeraar op chronische zorg Hoe gaat de verzekeraar om met de
Nadere informatieDO NOT COPY. Chronische ziekten. Inhoud. De maatschappelijke opgave. Wat is er aan de hand? Wat doen we er aan? Rol overheid. Preventie in de zorg
Chronische ziekten De maatschappelijke opgave Inhoud Wat is er aan de hand? Wat doen we er aan? Rol overheid Preventie in de zorg Aanpak diabetes 25 oktober 2007 Eric Koster Toename chronische aandoeningen
Nadere informatieuitdagingen en ambities
Ouderenzorg van de toekomst; uitdagingen en ambities Prof. dr. Niek J de Wit, huisarts Julius Centrum voor Eerstelijns Geneeskunde UMC Utrecht Achtergrond Agenda Oud worden ; trends en feiten Maatschappelijk
Nadere informatieComplexiteit vraagt maatwerk. Henk Mathijssen 12 oktober 2017
Complexiteit vraagt maatwerk Henk Mathijssen 12 oktober 2017 Welkom Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-NC-SA Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-SA Arnoud
Nadere informatieINTEGRALE OUDERENZORG DRENTHE & CONGRES SAMENWERKING EERSTELIJNSZORG EN WIJKTEAMS 4 OKTOBER 2018
INTEGRALE OUDERENZORG DRENTHE & CONGRES SAMENWERKING EERSTELIJNSZORG EN WIJKTEAMS 4 OKTOBER 2018 ONS PROGRAMMA Welkom o Welkom en voorstellen; wie is wie? o Integrale Ouderenzorg Drenthe en persoonsgerichte
Nadere informatieMet elkaar voor elkaar, beleidskader chronische zorg
Met elkaar voor elkaar, beleidskader chronische zorg Eric Koster Cluster coördinator chronische ziekten en screeningen. Lid Kernteam vernieuwing chronische zorg. Chronisch ziekenbeleid: 1. Waarom 2. Ambitie
Nadere informatieVisie op de huisartsenzorg aan kwetsbare ouderen in Midden-Brabant
Visie op de huisartsenzorg aan kwetsbare ouderen in Midden-Brabant 1 Inleiding Kwetsbare ouderen De ouderdom komt vaak met vele gebreken. Een opeenstapeling van (kleine) gebreken of tekorten maakt kwetsbaar.
Nadere informatieVeranderende zorgvraag - de visie van VWS
1 Veranderende zorgvraag - de visie van VWS Congres DiabeteszorgBeter 3 oktober 2008, Zeist Fred Krapels Hoofd Eerstelijns- en Ketenzorg, tvs plv. Directeur Curatieve Zorg Ministerie van VWS Toename chronische
Nadere informatieZorggroep Cohesie Cure and Care denkt mee bij zorg voor ouderen! Optimale zorg voor ouderen in een kwetsbare positie
Zorggroep Cohesie Cure and Care denkt mee bij zorg voor ouderen! Optimale zorg voor ouderen in een kwetsbare positie Nederland vergrijst. Er komen steeds meer ouderen met steeds meer en verschillende soorten
Nadere informatiePrestatie integrale ouderenzorg
Prestatie integrale ouderenzorg Doel Het doel van deze prestatie is het tot stand brengen van een integraal, multidisciplinair zorgaanbod voor kwetsbare ouderen in de thuissituatie op het gebied van cure,
Nadere informatieNHG-Standpunt. Huisartsgeneeskunde voor ouderen. Er komt steeds meer bij... standpunt
NHG-Standpunt Huisartsgeneeskunde voor ouderen Er komt steeds meer bij... standpunt Schatting: in 2040 - op het hoogtepunt van de vergrijzing - zal zo n 23 procent van de bevolking ouder zijn dan 65 jaar.
Nadere informatie- kiezen voor het gebruik van goede digitale informatiesystemen in de zorgpraktijk.
SAMENVATTING Het aantal mensen met een chronische aandoening neemt toe. Chronische aandoeningen leiden tot (ervaren) ongezondheid, tot beperkingen en vermindering van participatie in arbeid en in andere
Nadere informatieLeergang Ouderenzorg. Avond 1
Leergang Ouderenzorg Avond 1 Disclosure belangen sprekers: Nellie Jans kaderarts oudergeneeskunde in opleiding Suze Teunissen praktijkconsulent Agaath Vreeling kaderarts oudergeneeskunde (Potentiële) Belangenverstrengeling:
Nadere informatieOp weg naar integrale zorg. Op weg naar integrale zorg voor chronisch zieken en ouderen
Op weg naar integrale zorg voor chronisch zieken en ouderen Lustrum Symposium PoZoB 11 oktober 2012 Leo van der Geest Maatschappelijke opgave 1: veranderende ziektelast minder acuut meer chronisch Maatschappelijke
Nadere informatieNaar een Landelijk Opleidingsplan Huisartsgeneeskunde
Naar een Landelijk Opleidingsplan Huisartsgeneeskunde Zorg voor ouderen met complexe problematiek Colofon Expertgroep Zorg voor ouderen met complexe problematiek Prof. Dr. Jacobijn Gussekloo (voorzitter),
Nadere informatieWat heeft u gisteren gedaan om uw gezondheid op peil te houden?
Wat heeft u gisteren gedaan om uw gezondheid op peil te houden? Nooit te oud om te leren Gelderse bijeenkomst Consultatiebureaus voor Ouderen, 12-01- 2010, Provinciehuis, Arnhem Bankjes, buurtsuper, betaalbaar
Nadere informatieRonde 2: sessie 1 Verbinding tussen eerstelijnszorg en sociaal werk: winst voor ouderen
Ronde 2: sessie 1 Verbinding tussen eerstelijnszorg en sociaal werk: winst voor ouderen Integraal willen we allemaal maar hoe? 1. Klaske Wynia, onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG)
Nadere informatieOuderengeneeskunde in de eerste lijn:
Ouderengeneeskunde in de eerste lijn: Naar een Universitaire Praktijk Ouderengeneeskunde (UPO) ANH-Halfjaarlijkse 15 januari 2015 Cees Hertogh & Ferry Bastiaans 1 Achtergronden (extern): Toenemende en
Nadere informatieOverzicht Financiering eerste lijn
Overzicht Financiering eerste lijn Wat gaan we doen? Terugblik inventarisatie ZonMw onder 22 praktijkprojecten Overzicht financieringsbronnen Goed voorbeeld In dialoog met Waarom deze workshop? Quickscan
Nadere informatieDe handreiking samenwerking huisarts en specialist ouderengeneeskunde
Home no. 5 Congresnummer Kiezen voor delen November 2016 Eerdere edities Verenso.nl De handreiking samenwerking huisarts en specialist ouderengeneeskunde Monique Bogaerts mbogaerts@verenso.nl De nieuwe
Nadere informatieOuderenzorg Hoe dan? Susanne van Laatum Huisarts Fieke van Genderen (Coördinerend)Praktijkverpleegkundige en docent
Ouderenzorg Hoe dan? Susanne van Laatum Huisarts Fieke van Genderen (Coördinerend)Praktijkverpleegkundige en docent 1 Inventarisatie: Wat wordt er (al) gedaan aan Ouderenzorg in jullie praktijk? Wie doet
Nadere informatieKetenzorg inleiding. Ph.E. de Roos
Ketenzorg inleiding Ph.E. de Roos Waarom ketenzorg Vormen van financiering KOP tarief, hoe en wat Aanpak ketenzorg CVRM en HF Spelers in CVRM en HF keten Workshop VRM en HF Discussie en vragen Agenda Waarom
Nadere informatieFysiotherapie bij patiënten met Hart-, Vaat- en / of Longaandoeningen, een blik naar de toekomst
Fysiotherapie bij patiënten met Hart-, Vaat- en / of Longaandoeningen, een blik naar de toekomst 24 april 2013, Deventer Leendert Tissink Msc Fysiotherapeut Van Zuilichem / Partners Oud Gastel; Docent
Nadere informatiePatiëntenparticipatie in Diseasemanagement & Chronic Care Model. Margo Weerts
Patiëntenparticipatie in Diseasemanagement & Chronic Care Model Margo Weerts De Hart&Vaatgroep De nieuwe organisatie van en voor mensen met een hart- of vaatziekte Ontstaan uit: - Vereniging van Vaatpatiënten
Nadere informatie2.3 Ontwikkelingen mbt financiering, wet- en regelgeving
Kennis over Ketenzorg Externe analyse, financiering 2.3 Ontwikkelingen mbt financiering, wet- en regelgeving In dit hoofdstuk verkennen we de externe omgeving die van invloed is op de vraag of het voor
Nadere informatieNederlandse Zorgautoriteit Secretariaat Directie Ontwikkeling Postbus 3017 3502 GA UTRECHT. Geachte heer, mevrouw,
Nederlandse Zorgautoriteit Secretariaat Directie Ontwikkeling Postbus 3017 3502 GA UTRECHT datum Utrecht, 27 mei 2009 ons kenmerk 2009-366/DSB/01.01.01/fv/tk voor informatie F. Vogelzang uw kenmerk --
Nadere informatieUw huisarts uit de regio Berlicum, Rosmalen, Empel en Den Bosch
Het aantal patiënten met chronische zorg zoals diabetes, COPD en andere chronische ziektebeelden neemt toe. Dit vraagt om een beter gestructureerde organisatie van de gezondheidszorg. Uw huisarts uit de
Nadere informatieMultidisciplinaire ouderenzorg
Multidisciplinaire ouderenzorg Edith de la Fuente Projectleider Symposium Ouderenzorg - 20 november 2012 Programma Inleiding en kennismaking Opdracht in groepen Terugkoppeling opdracht Presentatie multidisciplinaire
Nadere informatieSoepele samenwerking voor ouderen thuis. Symposium 8 oktober 2014
Soepele samenwerking voor ouderen thuis Symposium 8 oktober 2014 Disclosure belangen sprekers: Nieske Heerema :geen Dr Hester ten Dam :geen Leonie Bosch :geen Annemieke van Oostveen:geen Dr Hester ten
Nadere informatieVan Diseasemanagement naar Gezondheidsmanagement
Van Diseasemanagement naar Gezondheidsmanagement Drie jaar ervaring in de praktijk van Diseasemanagement 29 juni 2012 Stannie Driessen Opbouw 1. Ontwikkelingen en publicaties in de afgelopen 12 maanden
Nadere informatieRonde 2: sessie 1 Verbinding tussen eerstelijnszorg en sociaal werk: winst voor ouderen
Ronde 2: sessie 1 Verbinding tussen eerstelijnszorg en sociaal werk: winst voor ouderen Persoonsgerichte en geïntegreerde ouderenzorg: Kenmerken, uitkomsten en borging Dr. Klaske Wynia, onderzoeker persoonsgerichte
Nadere informatieOuderenzorg in de Limburgse keten. De rol van de cliëntenorganisaties
Ouderenzorg in de Limburgse keten De rol van de cliëntenorganisaties Tielke Ausems, kaderlid KBO 1 oktober 2013 25 juni 2013 2008 25 juni 2013 WAT DEDEN DE OUDERENBONDEN BEZOEKRONDE: WEINIG SPECIFIEKE
Nadere informatieVerpleegkundige in de zorg aan kwetsbare ouderen
Verpleegkundige in de zorg aan kwetsbare ouderen Erik van Rossum lector zorginnovaties voor kwetsbare ouderen Hoe gaat het met ouderen? En met de zorg voor ouderen? Kwetsbaarheid Sleutelrol verpleegkundige
Nadere informatiePraktijk Ouderengeneeskunde Bertholet. De veertien kernpunten van onze aanpak
Praktijk Ouderengeneeskunde Bertholet De veertien kernpunten van onze aanpak Praktijk Ouderengeneeskunde Bertholet De veertien kernpunten van onze aanpak De Praktijk Ouderengeneeskunde Bertholet biedt
Nadere informatieWelke items spelen een rol
COPD Ketenzorg Wat is ketenzorg? ketenzorg zorg waarin de verschillende schakels van zorgverlening op elkaar zijn afgestemd, zodat een samenhangend aanbod ontstaat, gericht op de behoeften van de patiënt
Nadere informatieThuis met dementie: Kansen en zorgen in 2013
Thuis met dementie: Kansen en zorgen in 2013 Samenwerking in de eerste lijn voor patiënten met dementie 23 mei 2013 Drs. J. Meerveld Manager Belangenbehartiging en zorgvernieuwing, Alzheimer Nederland
Nadere informatieRekenmodel voor integrale bekostiging
Rekenmodel voor integrale bekostiging Spreker: Marjolein Dijns-van der Hoek 10 november 2009 Leerhotel het Klooster, Amersfoort Financiering 2010 -Integrale bekostiging -Ketenfinanciering/ DBC s -Kostprijsberekeningmodel
Nadere informatieGezondheidszorg in 2020
Gezondheidszorg in 2020 Een transitieproces Ida Spelt huisarts in Wassenaar kwaliteitsfunctionaris bij ELZHA Leerdoelen Inzicht in de zorgkosten tussen nu en 2020 Inzicht in organisatie van zorg in het
Nadere informatieSamen de goede koers varen
Home no. 3 Juni 2016 Themanummer Eerste lijn Eerdere edities Verenso.nl Samen de goede koers varen Op weg naar structurele samenwerking huisarts en specialist ouderengeneeskunde Ronald van Nordennen, Vincent
Nadere informatieHavenpolikliniek: van bedreiging naar kans. 6 december 2018 SRZ Congres
Havenpolikliniek: van bedreiging naar kans 6 december 2018 SRZ Congres Terug naar het begin: de aanleiding planvorming Oud Haven/Haven 2.0 Overdracht van zorg vanaf 1/10/17 Intrekken Wtzi per 1/1/18 Haven
Nadere informatieDisclosure belangen sprekers
Disclosure belangen sprekers (potentiële) Belangenverstrengeling geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven n.v.t. Centrale zorgverlener Welke rol kan zij spelen? dr. ir. Helene Voogdt
Nadere informatieZorgstandaarden en ketenzorg : integrale zorg voor chronisch zieken
Zorgstandaarden en ketenzorg : integrale zorg voor chronisch zieken Masterclass Eerstelijns Bestuurders 15 oktober 2010, Tulip Inn, Amersfoort Reinout van Schilfgaarde Kenmerken zorgstandaard Ziekte met
Nadere informatieVijf vragen over zorgstandaarden
Model van Coördinatieplatform is nog niet eenduidig Vijf vragen over zorgstandaarden J.N. Struijs, S.R. de Bruin, C.A. Baan, allen werkzaam als senior onderzoeker bij het Centrum voor Preventie en Zorgonderzoek,
Nadere informatieAchmea: Gebruik declaratie data ter verbetering van de zorg
Achmea: Gebruik declaratie data ter verbetering van de zorg 7 februari 2013 Koen Harms Jan van Es instituut Leergang populatie management 1 Verbeteren door inzicht Achmea praktijk status Verbeteren via
Nadere informatieSANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni Scharnierconsult. Uitgangspunt
SANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni 2012 Scharnierconsult, ziektelast en persoonlijk behandelplan Marion Teunissen en Rudy Bakker Werkgroep COPD Synchroon Scharnierconsult
Nadere informatieZorgverzekeraars omarmen keurmerk Congres Keurmerk Senior Vriendelijke Ziekenhuizen Jaarbeurs Utrecht, 11 Oktober 2013
Zorgverzekeraars omarmen keurmerk Congres Keurmerk Senior Vriendelijke Ziekenhuizen Jaarbeurs Utrecht, 11 Oktober 2013 Robbert Huijsman, Achmea en ibmg/eur Ouderenbonden: lof en waardering! 3 De zorg is
Nadere informatieStandpunt ouderenzorg HKA
Standpunt ouderenzorg HKA 1. Achtergrond De Nederlandse bevolking veroudert en blijft steeds vaker zelfstandig thuis wonen. Huisartsen krijgen daardoor steeds meer te maken met oudere patiënten, van wie
Nadere informatieBrief van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
29689 Herziening Zorgstelsel 25424 Geestelijke gezondheidszorg Nr. 599 Brief van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den
Nadere informatieZelfmanagement Programma NPCF - CBO 2008-2012
Zelfmanagement Programma NPCF - CBO 2008-2012 Jeroen Havers CBO j.havers@cbo.nl Zelfmanagement Programma NPCF CBO Financiering: VWS Opdrachtgevers: NPCF & patiëntenorganisaties Uitvoering: CBO, looptijd
Nadere informatieLaego Bouwstenen. Leergang ouderenzorg Module 1
Laego Bouwstenen Leergang ouderenzorg Module 1 Disclosure belangen sprekers: Nellie Jans & Agaath Vreeling Joke Koers & Suze Teunissen (Potentiële) Belangenverstrengeling: Geen Voorstellen Welkom Toegang
Nadere informatieHET BESTE THUIS! TOEKOMST VOOR DEMENTIEZORG. Jan Vuister (directeur / bestuurder Geriant)
HET BESTE THUIS! TOEKOMST VOOR DEMENTIEZORG Jan Vuister (directeur / bestuurder Geriant) Vandaag: Reflecties op: Dementie: NU Dementie: MORGEN Uitgangspunten voor dementiehulp thuis noodzakelijke modelvernieuwing
Nadere informatieAnders denken en anders doen: welbevinden van ouderen centraal
Anders denken en anders doen: welbevinden van ouderen centraal De veranderende rol van de professional in relatie tot vroegopsporing. 22 januari 2019 Dr. Klaske Wynia, onderzoeker persoonsgerichte en geïntegreerde
Nadere informatieHart- en vaatziekten Een chronische ziekte, een gezamenlijke zorg
Hart- en vaatziekten Een chronische ziekte, een gezamenlijke zorg Heldere afspraken over de manier waarop zorgverleners u helpen en ondersteunen bij uw chronische ziekte. Inleiding U hebt een hart- of
Nadere informatieDefinitie Onder polyfarmacie wordt in dit document verstaan: het gelijktijdig gebruik van 5 of meer verschillende geneesmiddelen.
Toolkit polyfarmacie en medicatieveiligheid Doel 1. De medicamenteuze behandeling van de patiënt optimaliseren 2. Zoveel mogelijk voorkomen van (vermijdbare) bijwerkingen van medicatie 3. De continuïteit
Nadere informatieAntwoorden op consultatievragen NZa van Univé-VGZ-IZA-Trias
Antwoorden op consultatievragen NZa van Univé-VGZ-IZA-Trias Consultatievragen visie 1 Hoe beoordeelt u de resultaten van de economische analyse in hoofdstuk 5 van de visie, en de bredere toepasbaarheid
Nadere informatieRuimte voor duurzame innovatie in de zorg
Ruimte voor duurzame innovatie in de zorg De Doelen 22 november 2012 Kim Putters Erasmus Universiteit Rotterdam Koen Harms Achmea Programma Opening Kim Putters: Innoveren in een meervoudige omgeving Presentatie
Nadere informatieWorkshop Zelfmanagement
Workshop Zelfmanagement Maaike van der Linden, ervaringsdeskundige Josine van Hamersveld, ADF Stichting, Werkgroep Zelfmanagement Depressie Hanke Timmermans, Kwaliteitsinstituut CBO, Zelfmanagementprogramma
Nadere informatieOuderenzorg in de eerste lijn. Ellen Veld, Verpleegkundig Specialist, Gezondheidscentrum Gestel Midden, Eindhoven 26 februari 2015
Ouderenzorg in de eerste lijn Ellen Veld, Verpleegkundig Specialist, Gezondheidscentrum Gestel Midden, Eindhoven 26 februari 2015 Demografische ontwikkelingen Huisartsenzorg: nu Gebrek aan overzicht en
Nadere informatieTinZ, Netwerk Dementie Friesland
TinZ, Netwerk Dementie Friesland Eileen van Ligten Vierde regiobijeenkomst 11 november 2011 Netwerk Ouderenzorg Regio Noord Netwerk Dementie Friesland Regiobijeenkomst NPO 11-01-2011 TinZ is een netwerkorganisatie
Nadere informatieook bij u thuis! Advies, ondersteuning, behandeling, preventie & verwijzing
ook bij u thuis! Viattence Vitaal Advies, ondersteuning, behandeling, preventie & verwijzing Inhoudsopgave Viattence Vitaal Viattence Vitaal 3 Fysiotherapeut 4 Ergotherapeut 5 Logopedist 6 Specialist ouderengeneeskunde
Nadere informatieOp het verplichte en vrijwillige eigen risico zijn niet van toepassing: - de kosten van ketenzorg bij diabetes, vasculair risicomanagement en COPD.
Ketenzorg 2017 Amersfoortse (de) / Ditzo Op het verplichte en vrijwillige eigen risico zijn niet van toepassing: - de kosten van ketenzorg bij diabetes, vasculair risicomanagement en COPD. Onder ketenzorg
Nadere informatieDeclaratievoorschrift multidisciplinaire zorgverlening chronische aandoeningen (DM type 2 1, CVR 2 )
REGELING CV/NR-100.106 Declaratievoorschrift multidisciplinaire zorgverlening chronische aandoeningen (DM type 2 1, CVR 2 ) Gelet op artikel 37 van de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg), heeft de
Nadere informatieZorgmodule Voeding Kansen voor de diëtist. Wineke Remijnse Beleidsadviseur NVD April 2013
Zorgmodule Voeding Kansen voor de diëtist Wineke Remijnse Beleidsadviseur NVD April 2013 Inhoud presentatie 1. De Zorgmodule Voeding. i. Wat is de Zorgmodule Voeding? Hoe is deze tot stand gekomen? Op
Nadere informatieZelfmanagement, gedeelde zorg of ontzorgen. Congres Chronische zorg Jacques Loomans (ZB NH) Jeanny Engels (Vilans) 29 juni 2012
Zelfmanagement, gedeelde zorg of ontzorgen. Congres Chronische zorg Jacques Loomans (ZB NH) Jeanny Engels (Vilans) 29 juni 2012 Programma Inleiding Inleefoefening zelfmanagement met nabespreking Rol patiëntenverenigingen
Nadere informatieSet generieke kwaliteitscriteria vanuit patiëntenperspectief
Set generieke kwaliteitscriteria vanuit patiëntenperspectief De hierna genoemde generieke kwaliteitscriteria zijn geldend voor iedere chronische patiënt en geformuleerd vanuit het perspectief van patiënten
Nadere informatieDeclaratievoorschrift multidisciplinaire zorgverlening chronische aandoeningen (DM type 2 1, CVR 2, COPD 3 )
REGELING CV/NR-100.106.2 Declaratievoorschrift multidisciplinaire zorgverlening chronische aandoeningen (DM type 2 1, CVR 2, COPD 3 ) Gelet op artikel 37 van de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg),
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieRESULTATEN NATIONALE PIJNMETING: PIJNPATIENTEN SIGNALEREN ERNSTIG GEBREK AAN ERKENNING EN GOEDE ZORG
Verslag bijeenkomst 21 januari 2011 Erasmus MC RESULTATEN NATIONALE PIJNMETING: PIJNPATIENTEN SIGNALEREN ERNSTIG GEBREK AAN ERKENNING EN GOEDE ZORG Partners Mijnpijn.nl vinden dat chronische pijn prioriteit
Nadere informatieGoede preventieve ouderenzorg: belangrijke elementen
Goede preventieve ouderenzorg: belangrijke elementen Annemieke Spijkerman GGD NOG 18 mei 2017 Werkconferentie gezond ouder worden GGD Noord- en Oost-Gelderland 2 Doetinchem Cohort Studie, al 30 jaar! Doetinchem
Nadere informatieIntegrale bekostiging multidisciplinaire zorgverlening chronische aandoeningen (DM type 2, VRM, COPD)
BELEIDSREGEL Integrale bekostiging multidisciplinaire zorgverlening chronische aandoeningen (DM type 2, VRM, COPD) Ingevolge artikel 57, eerste lid, aanhef en onder b en c, van de Wet marktordening gezondheidszorg
Nadere informatieZorgpad voor Kwetsbare Ouderen Presentatie Heerenveen 18/11/2014
Zorgpad voor Kwetsbare Ouderen Presentatie Heerenveen 18/11/2014 Riet ten Hoeve Friesland Voorop Het zorgpad is ontwikkeld door een Projectgroep in het kader van Friesland Voorop en vastgesteld september
Nadere informatieIndicatiestelling bij de wijkverpleegkundige
Indicatiestelling bij de wijkverpleegkundige Marja de Leeuwerk en Mariska de Bont (V&VN) 26 maart 2010 Inhoud workshop Kennismaking Bewegingen rond verpleging in de eerste lijn (presentatie) Discussie
Nadere informatieChemie in de zorg: evolutie of schepping? Joop Raams, Lucas Fraza, huisartsen, 29 juni 2012
Chemie in de zorg: evolutie of schepping? Joop Raams, Lucas Fraza, huisartsen, 29 juni 2012 01 02 Chaostheorie: verbindingen komen vanzelf tot stand op de meest 02 aangepaste wijze. Scheppingstheorie:er
Nadere informatieInhoud presentatie. Noodzaak Zorgmodule Voeding? Zorgmodule Voeding Kansen voor de diëtist. Ontwikkeling Zorgmodule Voeding (1)
Inhoud presentatie 1. De Zorgmodule Voeding. Zorgmodule Voeding Kansen voor de diëtist Wineke Remijnse Beleidsadviseur NVD April 2013 i. Wat is de Zorgmodule Voeding? Hoe is deze tot stand gekomen? Op
Nadere informatieVeldraadpleging Dementienetwerk Netwerk Kwetsbare ouderen
Veldraadpleging Dementienetwerk Netwerk Kwetsbare ouderen 4 oktober 2018 Meta Vrijhoef Coördinator Dementienetwerk West-Brabant Visie Dementienetwerk Het faciliteren van afstemming binnen de regio West-Brabant
Nadere informatieZorggroep Cohesie Cure and Care denkt mee bij hart- en vaatziekten! Optimale zorg bij hart- en vaatziekten door samenwerkende zorgverleners
Zorggroep Cohesie Cure and Care denkt mee bij hart- en vaatziekten! Optimale zorg bij hart- en vaatziekten door samenwerkende zorgverleners 1 op de 3 mensen in Nederland overlijdt aan een hart- of vaatziekte.
Nadere informatieDe oudere patiënt. De kwetsbare oudere: Is de verpleegkundige het verband tussen Care & Cure?
De kwetsbare oudere: Is de verpleegkundige het verband tussen Care & Cure? Roel Mulder verpleegkundig specialist Stichting Coloriet Lelystad Roel Mulder verpleegkundig Inleiding De oudere patiënt Wat is
Nadere informatieOns kenmerk Onderwerp Datum LK/212 Reactie consultatiedocument 5-6-2012 Bekostiging van huisartsenzorg en geïntegreerde zorg
Nederlandse Zorgautoriteit Postbus 3017, 3502 GA Utrecht Ons kenmerk Onderwerp Datum LK/212 Reactie consultatiedocument 5-6-2012 Bekostiging van huisartsenzorg en geïntegreerde zorg Geachte dr. E.A.A.
Nadere informatieSamen Beter. Op weg naar 2020
Samen Beter Op weg naar 2020 Ambitie BovenIJ ziekenhuis 2020 Op weg naar 2020 wil het BovenIJ ziekenhuis met en voor alle bewoners van Amsterdam-Noord e.o. bijdragen aan een betere gezondheid en een betere
Nadere informatieInkoopbeleid huisartsen en multidisciplinaire zorg
Aanvulling op inkoopbeleid Huisartsenzorg en Multidisciplinaire zorg 2015-2016 Ingangsdatum 1 januari 2016 Inkoopbeleid huisartsen en multidisciplinaire zorg De afgelopen jaren is de zorgvraag in Nederland
Nadere informatieVan zorgen voor naar zorgen dat
Van zorgen voor naar zorgen dat fysiotherapeutisch COPD zorg in de eerste lijn. Annemarie de Vey Mestdagh- van der List van zorgen voor 1988 Cursus Astma en COPD Pt. werd gestuurd door arts Kracht en Cardio
Nadere informatieHoe kies ik een zelfzorgtool die bij mij past?
Hoe kies ik een zelfzorgtool die bij mij past? Een bijdrage van de werkgroep tooling, gebaseerd op de kennis, ervaring en feedback opgedaan tijdens de werkzaamheden van september 2013 t/m december 2014,
Nadere informatiePersoonsgerichte preventie: wie, wat, waar, hoe. Roderik Kraaijenhagen NIPED, Amsterdam
Persoonsgerichte preventie: wie, wat, waar, hoe Roderik Kraaijenhagen NIPED, Amsterdam Chronic disease burden - hart- en vaatziekten - diabetes - COPD - depressie / angst - obesitas Adequate preventie
Nadere informatieBijeenkomst Zorggroepen Inkoopkader Lucie Martijn & Bart Verhulst 8 juni 2015
Bijeenkomst Zorggroepen Inkoopkader 2016 Lucie Martijn & Bart Verhulst 8 juni 2015 Agenda 1. Visie, Ontwikkelingen & Actualiteit 2. Denktank & Klankbord 3. Kerntaken & Brede rol 4. Inkoop Ketenzorg 2016
Nadere informatieZelfmanagement voor iedereen haalbaar?
Zelfmanagement voor iedereen haalbaar? dr. Monique Heijmans NIVEL Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg 29 juni academische werkplaats Context Groeiende zorgvraag door toename chronische
Nadere informatieZELFMANAGEMENT IN DE ZORGSTANDAARDEN
ZELFMANAGEMENT IN DE ZORGSTANDAARDEN Sanne Niemer Anne-Margreet Strijbis Corrine Brinkman Emiel Rolink Helene Voogdt (PON) (Platform Vitale Vaten) (NDF) (LAN) (LAZ/CBO/CPZ) PROGRAMMA 1. QUIZ: wat is een
Nadere informatieRuimte voor substitutie? Verschuivingen van tweedelijns naar eerstelijnszorg
Ruimte voor substitutie? Verschuivingen van tweedelijns naar eerstelijnszorg CE van Dijk, JC Korevaar, JD de Jong, B Koopmans, M van Dijk, DH de Bakker Presentatie, 20 maart 2014. Dr. JC Korevaar, programmaleider
Nadere informatie2 Anders werken: de patiënt vraagt erom
2 Anders werken: de patiënt vraagt erom 2.1 Zijn zorgprofessionals voorbereid op de toekomst? Onvoldoende voorbereid op toename chroniciteit Curatief denken nog dominant Voorbeeld: Chronic Care Model Zijn
Nadere informatieZelfmanagement RGF Midden Oost Brabant 19 mei 2011. Hanke Timmermans Consultant CBO, h.timmermans@cbo.nl
Zelfmanagement RGF Midden Oost Brabant 19 mei 2011 Hanke Timmermans Consultant CBO, h.timmermans@cbo.nl Agenda Landelijk Actieprogramma Zelfmanagement Zelfmanagement = Ondersteuning van zelfmanagement
Nadere informatieEen wenkend perspectief Voorbeeld Diabetes Mellitus II model voor transmurale samenwerking in de chronische zorg
Een wenkend perspectief Voorbeeld Diabetes Mellitus II model voor transmurale samenwerking in de chronische zorg Louis Lieverse en Arnold Romeijnders 25 september 2014 Wat is het probleem Problemen o.a.
Nadere informatieIntegrale zorg voor chronisch zieken; het spel en de knikkers
Integrale zorg voor chronisch zieken; het spel en de knikkers uitnodiging 12 april 2011 ZonMw programmadag 2011 Diseasemanagement chronische ziekten gecombineerd met inspiratiemiddag Vilans Programmadag
Nadere informatieLang zullen we leven!
Talmalectoraat Wonen, Welzijn en Zorg op hoge leeftijd Lang zullen we leven! Inauguratie 16 februari 2011 Dr. Evelyn Finnema Welkom! Waar gaan we het over hebben? Onderwerpen Aanleiding De opgaven en de
Nadere informatieZorggroep Cohesie Cure and Care denkt mee met mensen met COPD! Optimale COPD-zorg door goede samenwerking tussen zorgverleners
Zorggroep Cohesie Cure and Care denkt mee met mensen met COPD! Optimale COPD-zorg door goede samenwerking tussen zorgverleners Uw huisarts heeft vastgesteld dat u lijdt aan COPD, een chronische aandoening
Nadere informatieOverzicht Ketenzorg 2015
Overzicht Ketenzorg 2015 De Amersfoortse/ BeterDichtbij/Ditzo Voor iedere verzekerde van achttien jaar of ouder geldt een verplicht eigen risico van 375,- aan kosten van zorg of overige diensten die voor
Nadere informatieouderenzorg & Bepaal als huisarts het beleid op ouderenzorg in de praktijk.
Uitnodiging nascholing voor huisartsen en Praktijkondersteuner/-verpleegkundige L e e r g a n g ouderenzorg Handreikingen voor de aanpak van ouderenzorg in praktijk! Breder kijken tijdens het spreekuur
Nadere informatieUitwerking NHG-Standpunt. Zorg voor patiënten met diabetes mellitus type 2
Dit standpunt is vastgesteld in de Algemene Ledenvergadering van 12 mei 2005. Uitwerking NHG-Standpunt Zorg voor patiënten met een veelvoorkomende chronische aandoening in de eerste lijn voor de Zorg voor
Nadere informatie