De gemeenteschool heeft toekomst

Transcriptie

1 Lokaal Nr 03 Lokaal is het magazine van de lokale besturen en verschijnt 2 x per maand 20 x per jaar VVSG vzw, Paviljoenstraat 9, 1030 Brussel Afgiftekantoor Kortrijk Masspost P2A9746 De gemeenteschool heeft toekomst Wat verandert BBC voor raadsleden? Schuldfinanciering met gemeentebons: een goed idee? Onzichtbare mensen doen meetellen

2 bestuurskracht interview Patriek Delbaere Onderwijs blijft een kerntaak van de gemeente Het gemeentelijk onderwijs heeft enkele wezenskenmerken die andere netten niet hebben. Een ervan is dat het heel dicht bij de burger staat. De schepen, het college, de gemeenteraad zijn publiek aanspreekbaar. Inrichtende machten van andere netten zijn veelal onzichtbaar. Dat zegt Patriek Delbaere, directeur van het Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (OVSG). Voor hem blijft onderwijs organiseren een kerntaak van de gemeente, ook in financieel moeilijke tijden. tekst bart van moerkerke beeld stefan dewickere Het filmpje met Patriek Delbaere vindt u op gemeenten in het Vlaamse en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest organiseren onderwijs: basisonderwijs, secundair onderwijs, deeltijds kunstonderwijs, volwassenenonderwijs, centra voor leerlingenbegeleiding of combinaties hiervan. Dat is historisch gegroeid, het eerste openbaar basisonderwijs in België was een opdracht van de gemeente, verduidelijkt OVSG-directeur Patriek Delbaere. Maar naast die historische context heeft een gemeente nog veel redenen om onderwijs te organiseren. Zeker het basisonderwijs is sterk lokaal verankerd. Kinderen van 2,5 tot twaalf jaar lopen doorgaans school in de eigen buurt of gemeente. Verder is onderwijs een collectief goed waarop iedere burger recht heeft. De overheid heeft de grondwettelijke plicht om dat recht te garanderen. Natuurlijk is er het vrij onderwijs dat sterk is uitgebouwd en het gemeenschapsonderwijs, maar het gemeentelijk onderwijs heeft toch extra troeven. Het is een openbare dienst die openstaat voor elke burger, voor elke levensbeschouwing. Het wordt rechtstreeks aangestuurd door de schepen en staat dus heel dicht bij de burger. De schepen, het college, de gemeenteraad zijn publiek aanspreekbaar en democratisch verkozen. Voor andere netten is het lang niet zo duidelijk wie de inrichtende macht is en waar die zit. Ze staat verder af van de lokale context en is veelal onzichtbaar. Bovendien blijkt uit onderzoek dat het gemeentelijk onderwijs er het best in slaagt ook een ander grondwettelijk principe te vervullen, dat van de kosteloosheid van het onderwijs. Het gemeentelijk onderwijs is het sterkst kostenbeheersend voor de kinderen en hun ouders. En eigenlijk is het logisch dat een gemeente onderwijs organiseert. Ze laat zich met haar inwoners in van de geboorte tot de dood via kinderopvang, vrijetijdswerking, sportbeleid, ouderenzorg enzovoort. Het zou vreemd zijn dat ze onderwijs niet tot haar kernopdrachten zou rekenen. 263 gemeenten organiseren onderwijs. Hoe evolueert dat aantal? Sinds de jaren negentig is er een continue groei. Ook het OVSG heeft daar een rol in gespeeld met de oprichting van onze pedagogische begeleidingsdienst in De centrale ondersteuning aan de gemeentescholen is sindsdien veel sterker geworden en dat heeft ze 18 I 15 februari 2012 I Lokaal

3 Een gemeente laat zich met haar inwoners in van de geboorte tot de dood via kinderopvang, vrijetijdswerking, sportbeleid, ouderenzorg enzovoort. Het zou vreemd zijn dat ze onderwijs niet tot haar kernopdrachten zou rekenen. Lokaal I 15 februari 2012 I 19

4 bestuurskracht interview Patriek Delbaere een nieuw elan gegeven. Het algemene kwaliteitsniveau van het stedelijk en gemeentelijk onderwijs is zeer goed. Dat blijkt ook uit de resultaten van de OVSG-toets voor het basisonderwijs. Die toets brengt alle talenten van de leerlingen in kaart: talen en wiskunde, maar ook bijvoorbeeld muzische talenten, creativiteit, technische vaardigheden, zelfs fietsbehendigheid. Het onderwijs van de toekomst gaat over het vinden van een evenwicht tussen weten, kunnen, doen en de attitude om op een positieve manier in het leven te staan. Het onderwijs van de toekomst gaat over het vinden van een evenwicht tussen weten, kunnen, doen en de attitude om op een positieve manier in het leven te staan. Hoe kijkt u naar de toegenomen concurrentie tussen het gemeentelijk en het vrij onderwijs? We hadden lange tijd een modus vivendi waarbij de gemeentelijke lagere school zich richtte tot de jongens, en de vrije inrichtende macht het kleuteronderwijs en de lagere meisjesschool organiseerde. Sinds de invoering van het gemengd onderwijs is de concurrentie inderdaad toegenomen. Dat is niet per definitie een slechte zaak. Ouders kunnen kiezen voor de beste school of voor de school die het best bij hun kind past. Er zijn verschillen in filosofie, in cultuur, in methodieken en het is goed dat ouders die keuze in hun eigen gemeente kunnen maken. Natuurlijk is er niet in elke gemeente plaats voor twee scholen van goede kwaliteit, dan wint een van de twee het pleit. Onderwijs organiseren kost geld. Vreest u de impact van de crisis op het gemeentelijk onderwijs? Elk beleid kost geld. Wanneer een schepen mij zegt dat het onderwijs duur is, dan vraag ik de rekening eens te maken. Onderwijs is de enige sector waar de lonen van het pedagogisch en administratief personeel volledig worden gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap. Verder zijn de werkingsmiddelen in het basisonderwijs onder minister Vandenbroucke met een kwart gestegen. Voor een basisschool moeten ze volstaan om een hoogstaande pedagogische werking te garanderen. Wat rest is de infrastructuur. Voor een basisschool krijgt de gemeente zeventig procent terugbetaald, al moet ze geduld oefenen. Behalve de welzijnssector zijn er geen andere sectoren die zo n toelage krijgen. De gemeente moet dus dertig procent bijpassen. Dat is nog altijd een grote investering. Vandaar mijn pleidooi om bij nieuwbouw het concept van brede school mee te nemen. Denk van in de conceptfase na hoe je van de school een multifunctioneel gebouw kunt maken dat bij wijze van spreken dag en nacht beschikbaar is voor de burger. Combineer de school met de bibliotheek, het cultuurcentrum, de sporthal. In Brasschaat is er zelfs een combinatie met woningen. Als de buurt veroudert, moet de school misschien gedeeltelijk een andere invulling krijgen. Die flexibiliteit is een pluspunt dat de gemeente ter beschikking heeft omdat ze een geïntegreerd beleid voert. Een andere inrichtende macht is enkel bezig met onderwijs, een gemeente kan veel flexibeler met de schoolinfrastructuur omgaan. soms wordt ze hierbij afgeremd door de sociale voordelen die haar verplichten voor andere onderwijsverstrekkers hetzelfde te doen. De organisatie van het deeltijds kunstonderwijs weegt wel nog steeds zwaar op het gemeentelijk budget. Bent u het daarmee eens? Voor de gebouwen van het deeltijds kunstonderwijs is er geen Vlaamse subsidie, de gemeenten moeten bijpassen voor de administratieve en de toezichtstaken in de academie, en de werkingstoelagen volstaan niet. De gemeenten leveren dus een zeer grote financiële inspanning. Maar als zij die verantwoordelijkheid niet hadden genomen, dan hadden we nu niet het unieke deeltijds kunstonderwijs dat veel omringende landen ons benijden. Zowel kwalitatief als kwantitatief doen we het zeer goed. Gemeenten organiseren 92 procent van de goed 150 academies. Het kunstonderwijs is een sterk punt voor het lokale beleid. Maar ik begrijp dat de gemeenten meer Vlaamse ondersteuning vragen. En ook hier moeten ze naar samenwerkingsvormen zoeken. Een academie kan een toegevoegde waarde zijn voor het lokale culturele leven, voor het cultuurcentrum. Misschien kan ze contractonderwijs aanbieden aan basis- of secundaire scholen. Die hebben vaak niet de specialisten en de infrastructuur om goede muzische en creatieve vorming te organiseren in hun school. Ze huren die dikwijls in bij gezelschappen of musea maar misschien ligt de oplossing veel dichter bij de deur, in de academie. Zottegem organiseert in de academie cultuurklassen voor alle basisscholen in de ruime omgeving. In plaats van op zee- of bosklas te gaan, komen de leerlingen van het leerplichtonderwijs van verschillende netten gedurende een week op cultuurklas in de academie. Ze worden begeleid door de leerkrachten van de academie. Welke rol spelen gemeenten nog in het secundair onderwijs? Daar zijn we een nichespeler. Antwerpen en in mindere mate Gent hebben een ruim aanbod, hier en daar zijn er gemeenten met een beperkt aanbod. Meestal gaat het dan over de duurdere studierichtingen, zoals 20 I 15 februari 2012 I Lokaal

5 nijverheidstechnische opleidingen. Anderen namen in het verleden geen initiatief en dan deed de gemeente het maar zelf. Die scholen hebben vaak een regionale functie. Het is niet altijd vanzelfsprekend voor een gemeente om daarin te blijven investeren. Is het secundair onderwijs nog wel een taak voor de gemeenten? Als je Antwerpen en Gent buiten beschouwing laat, moeten wij ons dat inderdaad afvragen. Daar staat tegenover dat we moeten uitkijken voor een verschraling van het onderwijslandschap want nu al is het secundair onderwijs voor driekwart in handen van de vrije inrichtende macht. En als een gemeente sommige studierichtingen niet meer organiseert, zal wellicht niemand het nog doen. In het openbaar onderwijs zijn ook de provincies en de Vlaamse gemeenschap nog actief. Is dat niet van het goede te veel? Tijdens het kerntakendebat met de provincies en Vlaanderen lag het voorstel ter tafel dat het openbaar basisonderwijs de taak zou zijn van de gemeente. Dat zou het landschap een stuk transparanter maken en het zou ook de efficiëntie verhogen, want in sommige gemeenten zitten de drie openbare onderwijsverstrekkers op een zakdoek. We blijven erbij dat het openbaar basisonderwijs bij uitstek een gemeentelijke taak is. Welke uitdagingen wachten het gemeentelijk onderwijs? We krijgen een steeds diverser leerlingenpopulatie. Er komen meer anderstalige leerlingen naar school, meer kinderen met een verschillende culturele achtergrond, met een andere sociaal-economische achtergrond. Kinderen komen niet meer in zowat gelijke omstandigheden de school binnen: sommigen hebben een grote voorsprong, anderen zitten in een achterstandssituatie. Ook de nieuw samengestelde gezinnen leggen druk op de kinderen en veroorzaken stress. Op al die evoluties hebben we nog niet altijd het beste antwoord gevonden. De onderwijzers zijn niet gewapend om aan die pedagogische, sociologische en soms zelfs therapeutische vragen tegemoet te komen. Moeten we geen andere disciplines in de school binnenbrengen? Logopedisten, maatschappelijk werkers enzovoort. Wat wilt u de toekomstige gemeentebesturen en schepenen van onderwijs meegeven? We zaten jarenlang in een tendens van rationaliseren en afbouwen van onderwijsinstellingen. Nu neemt de populatie toe door de stijgende geboortecijfers en door de migratie, en dus hebben we scholen tekort. Elke inrichtende macht zal voldoende plaats moeten creëren om kinderen onderwijs te bieden. Als we niet investeren in schoolgebouwen, komen er wachtlijsten voor schoolkinderen. Dat moeten we absoluut vermijden. Als de Vlaamse overheid haar verantwoordelijkheid niet neemt en er niet in slaagt de achterstand in de subsidiëring van schoolgebouwen in te halen, zal men bij de lokale overheid aankloppen. Dan hebben we een groot probleem. Meer kinderen en meer klassen wil zeggen dat je voldoende leerkrachten moet hebben. De gemeente zal moeten investeren om de schaarse leerkrachten aan Als we niet investeren in schoolgebouwen, komen er wachtlijsten voor schoolkinderen. te trekken en ze te houden. De werkomgeving zal interessant moeten zijn, en daar zorg je niet voor vanuit Brussel, dat moet lokaal gebeuren. De gemeente zal veel aandacht moeten hebben voor personeelsbeleid. Om de leerkrachten werkzekerheid aan te bieden zullen dorpsscholen nog meer moeten samenwerken in regionaal verband, in de scholengemeenschappen. Ten slotte moeten we aandacht blijven besteden aan de kostenbeheersing voor de gezinnen. Welke rol heeft de schepen van Onderwijs voor de scholen van andere dan het gemeentelijke net? De gemeente is verantwoordelijk voor haar eigen onderwijs en voor een algemeen, geïntegreerd beleid. Voor dat tweede punt moet ze samenwerken met alle scholen op haar grondgebied. De schepen van Onderwijs is op dat moment schepen van alle onderwijsinstellingen. Meestal spreken scholen van andere netten hem aan om financieel bij te springen maar dat kan niet de bedoeling zijn: wie onderwijs organiseert, moet zelf zijn verantwoordelijkheid nemen. De schepen heeft wel een regiefunctie voor alle scholen in de gemeente. Hij moet in overleg met alle onderwijsverstrekkers een gemeenschappelijk onderwijsbeleid uittekenen. Kunnen alle kinderen op een veilige manier naar school? Kan er samengewerkt worden met andere gemeentelijke beleidsdomeinen zoals cultuur? Neemt iedere onderwijsverstrekker ten volle zijn verantwoordelijkheid op het vlak van inburgering? Dit zijn maar enkele voorbeelden van thema s waar de gemeente en alle scholen elkaar moeten vinden, met de schepen als regisseur. Bart Van Moerkerke is redacteur van Lokaal Lokaal I 15 februari 2012 I 21