VII Kostencalculatie voor de dienstverlening in de profit sector

Transcriptie

1 VII Kostencalculatie voor de dienstverlening in de profit sector Drs. T.P.M. Welten* De dienstverlening in de profit sector omvat een zeer grote verscheidenheid aan activiteiten. Aangezien de profit sector zelf verantwoordelijk is voor haar financiële reilen en zeilen is een verantwoorde en accurate kostencalculatie van essentieel belang. Door de diversheid van dienstverlenende organisaties komt de kostencalculatie in tal van vormen voor. Gemeenschappelijk kenmerk is daarbij het feit dat de kostprijscalculatie centraal staat. Op basis hiervan kan een verantwoorde beslissing worden genomen over de verkoopprijzen van de te leveren diensten, zodat de ondernemingsdoelstellingen gerealiseerd worden. In deze bijdrage staat één van de kostencalculatiemethoden, te weten het berekenen van arbeidsuurtarieven, centraal. 1. Doel Voordat in deze bijdrage kan worden ingegaan op de kostencalculatie in de dienstverlening in de profit sector, zal eerst getracht worden de term dienstverlening in de profit sector te verduidelijken. Dit gebeurt aan de hand van het laten samenvloeien van een definitie van dienstverlening en van profit organisaties. Dienstverlening De term dienstensector is een verzamelnaam voor onderling zeer uiteenlopende activiteiten. Een gemeenschappelijk kenmerk is dat het betrekking heeft op het proces waarin dienstverlener en cliënt tot een ruil van aanbod tegen offer * Drs. T.P.M. Welten is universitair docent aan de Faculteit der Beleidswetenschappen, Nijmegen Business School, Katholieke Universiteit Nijmegen. Praktijkboek Financieel Management afl. 35 (maart 1997) VII

2 komen. Daarbij bestaat het aanbod uit een immaterieel of ontastbaar goed. Kenmerkend is dat de cliënt participeert in het feitelijke productieproces van de dienst. De kwaliteit van de dienstverlening wordt soms mede bepaald door de cliënt en is moeilijk te meten. Diensten kenmerken zich verder door het feit dat ze niet in eigendom overdraagbaar zijn, noch octrooibaar, noch op voorraad te produceren. Diensten kunnen complementair zijn ten aanzien van producten. Ook kunnen tastbare producten onderdeel uitmaken van een aangeboden pakket van diensten. Een onderscheid dat wordt aangebracht is die in zakelijke en overige dienstverlening. Het eerste heeft betrekking op de zogenoemde tertiaire sector, de laatste op de zogenoemde quartaire sector (overheid en medische sector). Dit ter onderscheiding van de primaire sector (landbouw en delfstofwinning) en de secundaire sector (industrie, inclusief openbare nutsbedrijven en bouw- en installatiebedrijven). Voor de term zakelijke dienstverlening wordt ook wel de term professionele dienstverlening gebruikt. De kern van dit laatste is gelegen in het vermogen problemen van cliënten op te lossen en onzekerheden te reduceren door kennis en kunde op een bepaald welomschreven vakgebied toe te passen. Het CBS hanteert de standaardbedrijfsindeling (sbi 1993), welke ook zeer veel uiteenlopende diensten onderscheid. Enkele voorbeelden: dienstverlening t.b.v. de landbouw en jacht (rubriek A01), dienstverlening t.b.v. de bosbouw (rubriek A02), dienstverlening t.b.v. aardolie- en aardgaswinning (rubriek CA11), dienstverlening t. b.v. het vervoer (rubriek I63), verhuur van en handel in onroerend goed (rubriek 70), computerservice- en informatietechnologiebureau s (rubriek K72), speur- en ontwikkelingswerk (rubriek K73), overige zakelijke dienstverlening (rubriek K74), milieudienstverlening (rubriek O90), werkgevers- werknemers- en beroepsorganisaties; levensbeschouwelijke en politieke organisaties; overige ideële organisaties e.d. (rubriek O91), cultuur, sport en recreatie (rubriek O92), overige dienstverlening (rubriek O93). Non-profit versus profit De non-profitsector, zoals de verzameling van organisaties zonder winstoogmerk vaak wordt aangeduid, omvat een groep van hoofdzake- VII

3 lijk dienstverlenende organisaties. De financiële bestaansgrond wordt niet geheel bepaald door de afnemers/cliënten, maar geheel of gedeeltelijk door een donororganisatie. Het vervullen van een maatschappelijke functie is belangrijker dan het streven naar winst. De profit sector daarentegen is volledig verantwoordelijk voor haar eigen financiële bestaansgrond, die volledig afhankelijk is van de producten/diensten die afgenomen worden door afnemers. Voor het voortbestaan van de onderneming is het noodzakelijk dat er op middellange en lange termijn een bevredigende winst en cashflow wordt gegenereerd. De tertiaire sector als onderdeel van de dienstverlenende sector omvat de verzameling bedrijven, die op commerciële basis diensten verlenen dat wil zeggen met winstoogmerk en derhalve tegen marktprijzen, terwijl tot de quartaire sector organisaties gerekend worden die zonder winstoogmerk en meestal niet tegen marktprijzen diensten aanbieden. Dienstverlenende organisaties in de profit sector Op basis van het voorgaande kunnen dienstverlenende organisaties in de profit sector omschreven worden als organisaties die hoofdzakelijk immateriële of ontastbare zakelijke goederen aanbieden tegen marktprijzen, om op eigen kracht de continuïteit van de organisatie op termijn veilig te stellen door het genereren van een bevredigende stroom financiële middelen. Om dit laatste te realiseren is het van essentieel belang dat er binnen de organisatie een zorgvuldige en reële kostencalculatie wordt uitgevoerd. Deze kostencalculatie is een vorm van informatieverschaffing met als belangrijkste doelen (zie ook VII.1.14 Standaardkostprijs-calculatie): 1. ondersteunen van de beslissingen ten aanzien van de verkoopprijzen (kostprijscalculatie); 2. kostenbewaking; 3. nemen van andere beleidsbeslissingen. Op deze drie doeleinden van de kostencalculatie zal in paragraaf 2 verder worden ingegaan. 2. Toepassingsgebieden De kostencalculatiemethoden die gebruikt worden in de dienstensector kunnen zeer specifiek zijn met gebruikmaking van een eigen bedrijfs- Praktijkboek Financieel Management afl. 35 (maart 1997) VII

4 takterminologie, maar meestal liggen de calculatiemethoden voor de hand en zijn ze zelden gecompliceerd. De in paragraaf 1 genoemde doeleinden van de kostencalculatie voor de dienstverlening in de profit sector kunnen als volgt worden gespecificeerd. De kostprijscalculatie in de dienstensector kan in het algemeen geschieden op basis van: A. Time pricing op basis van arbeidstijden. Dit houdt in, dat arbeidsuurtarieven worden berekend, waarin ook alle indirecte kosten en de als doel gestelde winst zijn opgenomen. Deze methode kan worden toegepast bij arbeidsintensieve dienstverlening, waarbij vrijwel geen materialen worden verbruikt (bijvoorbeeld adviesbureaus en accountantskantoren). B. Time pricing op basis van tijden van duurzame productiemiddelen, toe te passen bij kapitaalintensieve dienstverlening. Alle kosten worden verrekend via de machineuurtarieven (bijvoorbeeld hotels en transportbedrijven). C. Time pricing op basis van zowel arbeidstijden als tijden van duurzame productiemiddelen, kosten worden verrekend via de arbeidsuurtarieven en machineuurtarieven (bijvoorbeeld computerservicebureau). D. Time and material pricing, waarbij de kosten worden verrekend via uurtarieven en materialen (bijvoorbeeld reparatiebedrijven). E. Dienstverlening die optreedt als intermediair rekent met provisie over de geleverde diensten. Deze provisie zal toereikend moeten zijn om kosten en geëiste winst te dekken (bijvoorbeeld reisbureaus en makelaars). F. Het bankbedrijf is een bedrijfstak, waarbij kosten en winst hoofdzakelijk gedekt moeten worden uit de rentemarge, het verschil tussen de in rekening gebrachte rente en de betaalde rente. Daarnaast wordt provisie berekend over de waarde van sommige verrichte diensten en worden een aantal kosten aan de klanten doorberekend. Het voorgaande laat zien dat er een aantal kostencalculatiemethoden mogelijk zijn, waarbij mengvormen niet zijn uitgesloten. Bij dit laatste valt te denken aan arbeidskosten die in machineuurtarieven worden doorberekend en machinekosten die in arbeidsuurtarieven worden ingecalculeerd. Omwille van de overzichtelijkheid en de onmogelijkheid algemeen geldende uitspraken te doen voor de hele profit dienstverlening, zal in paragraaf 3 alleen methode A verder worden uitgewerkt. Hierbij staat de gedachte centraal dat alle kosten in de dienstverlenende VII

5 organisatie (arbeidskosten en alle bijkomende kosten) via aan afnemers door te belasten uren worden verrekend. De kostenbewaking is bij de dienstverlening meestal eenvoudig. De gerealiseerde omzet zal toereikend moeten zijn voor de dekking van kosten en winst. Het accent ligt sterker dan bij de industrie op de kostprijscalculatie, omdat het omvormingsproces eenvoudiger is dan in de industrie en dientengevolge is de kostencalculatie doorzichtiger. Het accent ligt dan onder andere op de vaststelling van verkoopprijzen c.q. bepaling van de tarieven die aan de afnemers in rekening worden gebracht. Voor het nemen van andere beleidsbeslissingen is kosteninformatie van essentieel belang. Te denken valt aan het aannemen van een extra order of aan de make or buy-beslissing. Hierbij wordt in veel gevallen niet integraal, maar partieel c.q. differentieel gecalculeerd. Doordat deze beslissingscalculaties van nature al zeer divers zijn, en dit nog versterkt wordt doordat dit wordt toegepast op de dienstensector, zijn hierover geen generaliseerbare opmerkingen te maken. 3. Methode Bij time pricing op basis van arbeidstijden (methode A) is het uiteindelijke doel van de kostprijscalculatie het berekenen van de kostprijs per uur. Dit wordt vervolgens verhoogd met de geëiste winstopslag om de door te belasten uurtarieven naar de afnemer te bepalen. Een en ander zal worden geïllustreerd aan de hand van een voorbeeld. Adviesbureau de ondersteunende idee Dit adviesbureau verricht advieswerkzaamheden op financieel-economisch gebied ten behoeve van allerlei soorten organisaties. Er zijn vijf medewerkers in dienst: drie senior consultants, één junior consultant en één secretaresse. Bepaling kostprijs per uur Om de kostprijs per uur te bepalen moeten de arbeidskosten, inclusief alle andere bijkomende kosten, en het aantal calculeerbare uren worden bepaald. Praktijkboek Financieel Management afl. 35 (maart 1997) VII

6 Bepaling arbeidskosten (inclusief bijkomende kosten en overhead) Omschrijving Kosten Arbeidskosten senior consultants ƒ Bijkomende kosten senior consultants ƒ Arbeidskosten junior consultant ƒ Bijkomende kosten junior consultant ƒ Arbeidskosten secretaresse ƒ Vaste kosten overhead ƒ Totaal ƒ Tabel 1. Bepaling arbeidskosten (inclusief bijkomende kosten en overhead) Bij de arbeidskosten moet rekening gehouden worden met onder andere het jaarsalaris inclusief overhevelingstoeslag, vakantie-uitkering en sociale lasten voor rekening van de werkgever De bijkomende kosten bevatten bijvoorbeeld de autokosten, de reis- en verblijfkosten en studiekosten. De indirecte kosten (overhead) kunnen in het algemeen worden gesplitst in vaste en variabele kosten. De vaste kosten hebben betrekking op de huur van het kantoor, verzekeringen, afschrijvingen inventaris enz. en de variabele kosten op kantoorartikelen, horecakosten en dergelijke. In het voorbeeld worden de totale overheadkosten als vaste kosten beschouwd. Bepaling aantal calculeerbare uren Aantal uren per jaar per consultant: 52 * 40 = 2080 af: vakantie, ADV, feestdagen af: ziekte af: indirecte uren 500 aantal calculeerbare uren 1200 Uitgaande van het maximaal aantal uren per jaar, wordt na aftrek van een aantal categorieën niet calculeerbare uren, het aantal calculeerbare uren bepaald. Deze getallen zijn uiteraard bedoeld als illustratie en zeker niet algemeen geldend. Wat in het kader van de kostencalculatie van groot belang is is de bepaling van het percentage indirecte uren. Hieronder vallen overleguren, niet calculeerbare reisuren, trainings- VII

7 uren, ontwikkeluren enz. Dit is afhankelijk van de soort organisatie en dient derhalve per geval bepaald te worden. Het aantal calculeerbare uren vormt in principe de basis voor het in rekening brengen van verrichte diensten aan de afnemers. Dit geschiedt door middel van het factureren van gemaakte calculeerbare uren vermenigvuldigd met een uurtarief, bestaande uit kosten en winst. Kostprijs per uur Indien er gewerkt wordt met één uniform kostentarief bedragen de kosten per uur voor de consultants ƒ / (4 * 1200) = ƒ 125 Indien er gewerkt wordt met één kostentarief voor de senior consultants en één tarief voor de junior consultant bedragen de kosten per uur voor de senior consultants ƒ / (3 * 1200) = ƒ 145 en voor de junior consultant ƒ / 1200 = ƒ 65 waarbij de arbeidskosten van de secretaresse en de overhead zijn toegerekend aan de senior consultants. Het is noodzakelijk met meerdere uurtarieven te werken indien er belangrijke loonverschillen zijn of er belangrijke verschillen te constateren zijn in de arbeidsprestatie of aard van de te verrichten werkzaamheden. Bij dit laatste speelt het opleidingsniveau vaak een rol. Bij time pricing op basis van tijden van duurzame productiemiddelen (methode B) is het doel om een kostprijs te berekenen per eenheid product dat met het productiemiddel wordt voortgebracht. Dit kan vervolgens verhoogd worden met de geëiste winstopslag. Het volgende voorbeeld dat betrekking heeft op een hotel kan dit verduidelijken: Hotel exclusief en klein Dit familiehotel is gelegen op een toplocatie. Het heeft de beschikking over vier eenpersoonskamers en zes tweepersoons. Ook bestaat de mogelijkheid voor gasten of andere bezoekers te dineren in het restaurant Praktijkboek Financieel Management afl. 35 (maart 1997) VII

8 van het hotel. Dit restaurant dient s morgens als ontbijtruimte. In het hotel/restaurant zijn de de volgende personen werkzaam: de eigenaar, belast met algemene hotelaangelegenheden, zijn vrouw, zorgdragende voor de keuken, hun dochter, die de kamers onder haar hoede neemt, hun zoon, die het restaurant bedient. Men wenst de kostprijs te weten van een hotelovernachting inclusief ontbijt voor een eenpersoons en een tweepersoonskamer. Daartoe staan de volgende gegevens ter beschikking: Salariskosten bedragen voor de eigenaar ƒ , zijn vrouw ƒ en hun beider kinderen verdienen ieder ƒ per jaar. Het gebouw vertegenwoordigd een aanschafwaarde van ƒ , waarvan het restaurant en keuken ƒ voor haar rekening neemt. Het gebouw wordt in 25 jaar lineair afgeschreven. De inventaris heeft een aanschafwaarde van ƒ , waarvan ƒ is toe te schrijven aan het restaurant en de keuken. Lineaire afschrijving in 10 jaar. Het restaurant en de keuken wordt voor 25% gebruikt ten behoeve van het ontbijt. De variabele kosten (waarin begrepen het ontbijt) van een eenpersoonskamer bedraagt ƒ 25. De equivalentiecijfers tussen een eenpersoons en een tweepersoonskamer bedragen 1 : 1,5. Dit houdt in dat de inspanning en de kosten die gemaakt moeten worden voor een tweepersoonskamer 1,5 keer de inspanning voor een eenpersoonskamer vertegenwoordigt. Het aantal dagen waarop het hotel en restaurant is geopend bedraagt 350 dagen per jaar en de normale gemiddelde bezetting bedraagt 60%. Berekening kostprijs per overnachting Om dit te berekenen moeten de totale kosten per jaar van de hotelovernachtingen inclusief ontbijt gedeeld worden door het aantal omgerekende overnachtingen in een eenpersoonskamer. VII

9 De totale kosten per jaar van de hotelovernachtingen inclusief ontbijt zijn: salariskosten eigenaar ƒ salariskosten keuken en restaurant ƒ * 0,25 = ƒ salariskosten kameronderhoud ƒ afschrijving gebouw (ƒ / 0,75 * ƒ ) / 25 = ƒ afschrijving inventaris (ƒ / 0,75 * ƒ ) / 10 = ƒ Totaal ƒ Het totaal aantal eenpersoonsovernachtingen per jaar zijn: 60% * 350 dagen * (4 + 6 * 1,5) = 2730 De kostprijs van een hotelovernachting in een eenpersoonskamer bedraagt derhalve ƒ / ƒ 25 = ƒ 113,74 De kostprijs van een hotelovernachting in een tweepersoonskamer is daarvan eenvoudig af te leiden en bedraagt: 1,5 * ƒ 113,74 = ƒ 170,60 Dit bedraagt dan per peroon ƒ 170,60 / 2 = ƒ 85,30 De toeslag voor een eenpersoonskamer bedraagt dan ƒ 113,74 / ƒ 85,30 = ƒ 28,44 De bepaling van de aan gasten in rekening te brengen prijs kan worden bepaald door de bovengenoemde kostprijzen ter verhogen met een winstopslag. Bepaling verkoopprijs per uur in geval van A Bij de bepaling van de verkoopprijs per uur kan worden uitgegaan van de kostengeoriënteerde prijsbeslissing, de marktgeoriënteerde prijsbeslissing of een combinatie van beide. De berekende kostprijs wordt verhoogd met een winstopslag. Deze is bij de kostengeoriënteerde prijs- Praktijkboek Financieel Management afl. 35 (maart 1997) VII

10 beslissing afhankelijk van het geëiste rendement van de ondernemer en bij de marktgeoriënteerde prijsbeslissing afhankelijk van het uurtarief dat de afnemer bereid is te betalen. Vaak blijkt dat er, vanuit de dienstverlenende organisatie bekeken, verschillende combinaties mogelijk zijn tussen aantal calculeerbare uren en uurtarief. Tabel 2 illustreert dit. hoog tarief normaal tarief laag tarief per uur per uur per uur hoog aantal hoogste omzet hoge omzet normale omzet calculeerbare uren normaal aantal hoge omzet normale omzet lage omzet calculeerbare uren laag aantal normale omzet lage omzet laagste omzet calculeerbare uren Tabel 2. Combinaties van uurtarief en calculeerbare uren De geplande of normale omzet kan worden gerealiseerd door het normale tarief in rekening te brengen toegepast op het normaal geplande aantal declarabele uren, een hoog uurtarief in rekening te brengen aan de klant, maar het aantal te declareren uren laag te houden, dan wel met een lager uurtarief te werken en het aantal calculeerbare uren te verhogen. Op welke de nadruk zal liggen zal worden bepaald door het marktsegment en de bedrijfstak waar de dienst wordt aangeboden. Representatieve marktsegment- en bedrijfstakcijfers voor declarabele uren zijn nog moeilijker, zo niet onmogelijk, te geven dan voor te hanteren uurtarieven. Declarabele uren zijn namelijk sterk afhankelijk van de soort opdracht die wordt uitgevoerd. Enkele illustraties omtrent uurtarieven zouden kunnen zijn: senior organisatieadviseurs, management consultants en registeraccountants kunnen tarieven hanteren tussen ƒ 250 en ƒ 500 gulden. voor een monteur in een garage kan per uur een bedrag van ƒ 50 tot ƒ 100 in rekening worden gebracht. ontwerpers en vormgevers in de grafische en reclamebrache hanteren tarieven tussen de ƒ 150 en ƒ 250. VII

11 Indien zowel het uurtarief als het aantal calculeerbare uren verhoogd kan worden, zal een omzet gerealiseerd kunnen worden die boven de planning ligt, terwijl in het omgekeerde geval sprake is van het niet halen van de geplande omzet, met als mogelijk nadelig gevolg dat er sprake is van een verliessituatie, doordat de kosten de omzet overtreffen. Toepassing Indien het voorgaande wordt toegepast op adviesbureau de ondersteunende idee ontstaat het volgende beeld. Stel dat de eigenaar van het adviesbureau een winstmarge eist van 25% van de kostprijs. Dit houdt in dat 20% van de verkoopprijs aan winst gerealiseerd wordt. De totale winst komt dan uit op 25% van ƒ = ƒ Bij één uniform uurtarief wordt deze winst gerealiseerd bij een uurtarief van ƒ 125 * 1,25 = ƒ 156,25. Dit leidt tot een omzet van ƒ 156,25 * 4800 uren = ƒ Dit bestaat uit ƒ kosten en ƒ winst Bij twee tarieven wordt dit voor de senior consultant ƒ 145 * 1,25 = ƒ 181,25 en voor de junior consultant ƒ 65 * 1,25 = ƒ 81,25. Dit leidt wederom tot een omzet van ƒ 181,25 * 3600 uren + ƒ 81,25 * 1200 uren = ƒ Indien deze geplande uren en het geplande uurtarief niet worden gehaald, kunnen berekeningen worden uitgevoerd die de speelruimte aangeven in het aantal declarabele uren en de te hanteren uurtarieven. Uitgangspunt blijft dat de te realiseren omzet toereikend zal moeten zijn voor de dekking van kosten en winst. In tabel 3 is dit berekend voor drie uurtarieven en drie grootten van het aantal declarabele uren, gebaseerd op de veronderstelling van het hanteren van één uniform uurtarief. Praktijkboek Financieel Management afl. 35 (maart 1997) VII

12 hoog tarief normaal tarief laag tarief per uur per uur per uur ƒ 200 ƒ 156,25 ƒ 125 hoog aantal hoogste omzet hoge omzet normale omzet calculeerbare uren ƒ ƒ ƒ normaal aantal hoge omzet normale omzet lage omzet calculeerbare uren ƒ ƒ ƒ laag aantal normale omzet lage omzet laagste omzet calculeerbare uren ƒ ƒ ƒ Tabel 3. Berekening omzet bij verschillende uurtarieven en aantallen calculeerbare uren Uit de tabel valt op te maken dat de normale omzet gerealiseerd kan worden door minimaal het normale uurtarief te belasten vermenigvuldigd met minimaal het normaal aantal uren. Indien het laagste uurtarief wordt gehanteerd, zijnde de kostprijs per uur, wordt bij het normaal aantal uren het break-even-point bereikt en moeten er meer dan het normaal aantal uren worden afgezet wil er sprake zijn van winst. Het hogere uurtarief laat rooskleuriger resultaten zien, zelfs het lagere aantal uren levert de begrote omzet en dus winst op. Gesteld kan worden dat de dienstverlenende onderneming zal moeten streven naar maximalisatie van het aantal declarabele uren tegen een zo hoog mogelijk tarief dat ook door de markt aanvaardbaar wordt geacht. De benedengrens ligt uiteraard op het break-even-point. Dit is voor de dienstverlenende organisatie op eenvoudige wijze te berekenen: 1. indien het aantal declarabele uren als uitgangspunt wordt genomen, kan het minimale uurtarief bepaald worden door de deling: uurtarief = kosten / declarabele uren. 2. indien het uurtarief als uitgangspunt wordt genomen, kan het minimaal aantal declarabele uren worden bepaald door de deling: aantal declarabele uren = kosten / uurtarief VII

13 Door in deze twee berekeningen de kosten te verhogen met de geëiste winstopslag kan op eenvoudige wijze een uurtarief worden berekend waarmee de ondernemingsdoelstellingen worden gerealiseerd. Indien gerekend wordt met gedifferentieerde uurtarieven kan de ondergrens van zowel uren als uurtarieven op eenzelfde wijze worden bepaald door zowel de kosten, de declarabele uren als de uurtarieven te splitsen in groepen waarvoor men een afzonderlijk tarief wil bepalen: 1. indien het aantal declarabele uren als uitgangspunt wordt genomen, kunnen de minimale uurtarieven bepaald worden door de deling: uurtarief groep 1 = kosten groep 1 / declarabele uren groep 1, uurtarief groep 2 = kosten groep 2 / declarabele uren groep 2 enz. De kosten van de verschillende groepen kunnen uit directe en toegerekende indirecte kosten (overhead) bestaan. 2. indien het uurtarief als uitgangspunt wordt genomen, kan het minimaal aantal declarabele uren per groep worden bepaald door de deling: aantal declarabele uren groep 1 = kosten groep 1 / uurtarief groep 1, aantal declarabele uren groep 2 = kosten groep 2 / uurtarief groep 2 enz. Voor de kosten kan hier wederom kosten en winst worden ingevuld. Uiteraard kunnen de berekeningen ook worden uitgevoerd door met marges voor zowel de uren als de tarieven te werken. Een soort gevoeligheidsanalyse ontstaat dan die dienstig kan zijn aan het inschatten van onzekere factoren. De hiervoor behandelde kostengeoriënteerde prijsbeslissing zal hand in hand moeten gaan met de marktgeoriënteerde prijsbeslissing. Met andere woorden: een combinatie van beide lijkt ideaal. Bij dit laatste speelt zowel de bovengrens als de ondergrens van zowel het tarief als het aantal uren een belangrijke rol. Afhankelijk van het product dat wordt aangeboden, is de klant bereid daarvoor een maximumbedrag per uur te betalen. Vaak geldt ook een minimumbedrag per uur. De reden daarvoor is dat de klant een bepaalde kwaliteit van de dienst wil hebben, en dat deze kwaliteit in de ogen van de klant niet Praktijkboek Financieel Management afl. 35 (maart 1997) VII

14 realiseerbaar is en aangeboden kan worden voor een te laag uurtarief. De juiste prijs/kwaliteit verhouding zal te allen tijde door de afnemer geëist worden. Hetzelfde geldt voor het aantal declarabele uren. Te veel is voor de klant niet acceptabel, te weinig boezemt voor de klant niet het vertrouwen in dat er een kwalitatief goed product wordt geleverd. 4. Beoordeling De kostencalculatie die kan worden toegepast in de profit dienstverlening kent een aantal vormen, afhankelijk van de te hanteren prestatieeenheid. De prijzen en hoeveelheden die hiermee samenhangen moeten zorgen voor een adequate kostendekking en winstgenerering. Dat de dienstverlenende organisatie dit niet helemaal zelf in de hand heeft, mag duidelijk zijn. Vanuit kostenoogpunt kan zij tarieven en hoeveelheden bepalen, de markt moet dit ook accepteren. Ten behoeve van het eerste zijn niet al te complexe calculaties nodig, die als gemeenschappelijk kenmerk hebben dat kostprijzen van prestatie-eenheden kunnen worden berekend, die, verhoogd met een winstopslag, een omzet genereren, die de kosten afdekt en het geëiste rendement oplevert. Omdat in de dienstverlening vaak een niet tastbaar product wordt geleverd, kan in een aantal gevallen worden volstaan met al dan niet gedifferentieerde arbeidsuurtarieven, waarin alle kosten van de organisatie worden verrekend en die, verhoogd met een winstopslag, bij de afnemer van de diensten in rekening worden gebracht. 5. Literatuur Centraal bureau voor de statistiek, (1993), standaard bedrijfsindeling (sbi 1993), Voorburg, Heerlen. Encyclopedie van de Bedrijfseconomie, (1984), Kluwer, Deventer/Antwerpen. Wallenburg, M. van, (1987), Kosten- en opbrengstencalculaties, Samson, Alphen aan den Rijn/Brussel. VII