v o o r d r a c h t 12 juli 2016 Corr.nr , PPM Nummer 57/2016 Zaaknr

Transcriptie

1 v o o r d r a c h t 12 juli 2016 Corr.nr , PPM Nummer 57/2016 Zaaknr Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen ter vaststelling van de uitgangspunten en opzet van het revolverend fonds leefbaarheid en energie. 1. Samenvatting In het Collegeakkoord Vol Vertrouwen van 23 april 2015 hebben wij aangekondigd voor een aantal doelen een revolverend fonds in te stellen. In de begroting 2016 hebben wij hiervoor middelen gereserveerd. Wij hebben de volgende fondsen benoemd: een fonds leefbaarheid, een revolverend accommodatiefonds, dat ingezet kan worden als maatschappelijke investeringsregeling en een (revolverend) investeringsfonds voor energie. In de begroting 2016 zijn de volgende middelen voor deze fondsen gereserveerd: - 10 miljoen voor een revolverend fonds voor sportvoorzieningen en dorpshuizen ("Accommodatiefonds"); - 15 miljoen voor een revolverend fonds voor energie ( 10 miljoen) en zorg ( 5 miljoen) ("Maatschappelijk investeringsfonds"). Wij noemen dit revolverend fonds het fonds leefbaarheid en energie. In deze voordracht staan de uitgangspunten van dit fonds en de wijze waarop wij dit in willen richten, beschreven. Wij vragen u deze uitgangspunten en inrichting vast te stellen. 2. Doel en wettelijke grondslag Revolverende middelen zijn als regel publieke financiële middelen die na inzet in een rechtspersoon op een termijn van maximaal 15 jaar na beschikbaarstelling geheel, gedeeltelijk of meer dan geheel worden terugbetaald en vervolgens terugvloeien naar de verstrekker van die middelen, om eventueel opnieuw revolverend te kunnen worden ingezet. Met het op te richten revolverend fonds leefbaarheid en energie willen wij maatschappelijke initiatieven stimuleren van op het gebied van leefbaarheid, zorg en energie. In paragraaf 6.1 hebben wij deze doelen nader uitgewerkt. Hieronder geven wij kort de relatie met eerdere voordrachten aan die mede hebben geleid tot dit voorstel. Wij hebben in voordracht 87/2015 (Kadernotitie uitvoeringsprogramma leefbaarheid) aangegeven dat wij de mogelijkheid zouden onderzoeken om de drie fondsdelen onder een dak konden onderbrengen. In deze voordracht geven wij hier invulling aan. In de voordracht 25/2016 (Kaders Revolverende fondsen) zijn algemene kaders geformuleerd welke zijn gehanteerd als uitgangspunt voor de uitwerking van dit revolverend fonds. In dit stuk geven wij per onderdeel hoe wij invulling geven op deze kaders. In de voordracht Kaders revolverende fondsen hebben wij tevens aangegeven het thans voorliggend overkoepelende fonds het Fonds leefbaarheid en energie te noemen. Zo zal het fonds in de voorliggende voordracht verder worden aangeduid. Tot slot heeft u met voordracht 41/2016 (lening aan gemeente Groningen voor het project Geothermie Noordwest) het voorstel ontvangen om 2 mln. van de 10 mln. vanuit het revolverend fonds(deel) energie als lening te verstrekken aan de gemeenten Groningen bedoeld voor het project Geothermie Noordwest. 57-1

2 Wij hebben bij het opzetten van het revolverend fonds leefbaarheid en energie het door u op 12 maart 2014 vastgestelde provinciale Afwegingskader publiek vermogen (voordracht 2/2014) als uitgangspunt genomen. Het voorstel tot oprichting van dit het revolverend fonds leefbaarheid en energie leggen wij bij deze voor aan Uw Staten. Wij vragen hierbij om instemming voor het aanwenden van de vrijgevallen middelen van de risicobuffer in te zetten voor dekking van de uitvoeringskosten. Dit wordt nader toegelicht. 3. Procesbeschrijving en planning In het collegeakkoord hebben wij de oprichting van het revolverend fonds aangekondigd. Wij hebben onder meer bij de bespreking van de kadernotitie leefbaarheid en het programma Energietransitie eerder dit jaar aangegeven om voor de zomer van 2016 met een voorstel voor de uitwerking van dit fonds te komen. In deze voordracht staan de kaders voor het revolverend fonds leefbaarheid en energie beschreven. Nadat u deze kaders heeft vastgesteld, zullen wij een aanbesteding starten voor een fondsmanager en bestuurders zoeken die toezicht houden op dit fonds. De benodigde concept regelingen zullen dan zijn uitgewerkt om vervolgens te worden vastgesteld. Dit alles staat inhoudelijk verder toegelicht onder punt 6.5 Wij verwachten, wanneer alles voorspoedig loopt, aan het einde van dit jaar het fonds open te kunnen stellen. 4. Begroting Er is voor het accommodatiefonds van 10 miljoen en het maatschappelijk investeringsfonds 15 miljoen geserveerd in de begroting 2016, wat komt op een totaal van 25 miljoen. Hiervan is vooruitlopend op de openstelling van dit fonds, voorgesteld om 2 miljoen reeds als lening aan het project geothermie ter beschikking te stellen. Voor dit revolverend fonds is op basis van het Collegeakkoord miljoen (20% van het fondsvermogen) gereserveerd ter afdekking van de risico's binnen de Algemene Reserve. 5. Inspraak/participatie Niet van toepassing. 6. Nadere toelichting 6.1 Revolverende inzet van middelen in drie deelfondsen In samenspraak met uw Staten zijn wij tot de conclusie gekomen dat provinciale middelen in toenemende mate revolverend ingezet moeten worden. Met deze voordracht introduceren wij revolverende fondsen met een maatschappelijke doelstelling. Hiermee willen wij initiatieven stimuleren van doelgroepen die zonder deze mogelijkheid hun initiatieven niet gerealiseerd zien worden. Wij geven hieronder per deelfonds aan welk type initiatieven wij willen ondersteunen met dit fonds. Hierna zijn de uitgangspunten opgenomen. In de uitwerking kan een en ander lichte wijziging ondergaan (bv maximum bedragen, doelgroep) in verband met o.a. het staatssteunrecht. Deelfonds 1: Leefbaarheid: de aankoop, nieuwbouw, verbouw of het herstel van sportaccommodaties en buurt-en dorpshuizen dan wel multifunctionele gebouwen; de inrichting (inboedel en roerende zaken) van hiervoor genoemde accommodaties. Dit betreft over het algemeen vastgoed dat in eigendom of exploitatie is bij een organisatie zonder winstoogmerk (zoals verenigingen en stichtingen). Het fonds staat niet open voor sportaccommodaties en buurt-/dorpshuizen die geheel in eigendom zijn van commerciële partijen. Zowel bij leefbaarheid als zorg stellen wij als randvoorwaarde aan investeringen in bv gebouwen dat duurzaamheid hierin moet worden meegenomen. De maximale omvang van een lening bedraagt in beginsel 1 miljoen. Deelfonds 2:. Zorg: de aankoop, nieuwbouw, verbouw of het herstel van Zorg- en welzijnsgerelateerd vastgoed; de inrichting (inboedel en roerende zaken) van hiervoor genoemd vastgoed. Dit betreft voorzieningen (niet limitatief) zoals: zorgcoöperaties (bouwkundige investeringen), zorgboerderijen+, kleinschalige woon-zorgvoorzieningen, zorggeschikt maken van woningen, ombouw verpleeg- en verzorgingshuizen, Centra voor Jeugd en Gezin, Steunstee, Huisartsen 57-2

3 Onder Eén Dak en gezondheidscentra (eerste lijn/1,5 lijn zorg). De maximale omvang van een lening bedraagt in beginsel 1 miljoen. Op verzoek van uw Staten (toezegging Statencommissie RNL, 20 januari 2016) hebben wij onderzocht of het mogelijk is deze middelen breder beschikbaar te maken voor andere vormen van coöperaties, zoals een coöperatie voor de bakker in een dorp, een coöperatie voor een buurtsuper, dorpscoöperaties en gebiedscoöperaties. In praktische zin zou dit alleen een verbreding van de scope van het deelfonds zorg betekenen. Voor wat betreft het deelfonds leefbaarheid en het deelfonds energie (bij een aanvraag gericht op energie) zijn genoemde type organisaties al doelgroep. Wanneer deze initiatieven ten laste komen van het beoogde zorgfonds, betekent dit dat deze middelen niet in zijn geheel beschikbaar komen voor de zorg(coöperaties). Omdat wij nog geen beeld hebben hoe groot de vraag vanuit deze sector is en omdat de andere coöperaties wel degelijk vanuit de twee andere deelfondsen bediend worden is ons advies om niet vanaf het begin deze andere coöperatieve vormen te bedienen uit het deelfonds zorg. Wij stellen voor de mogelijkheid open te houden om dit na evaluatie (na 2 jaar) door te voeren. Dit laatste door de regels (en titel) van het zorgfonds te herijken/aan te passen. Synergie met programma leefbaarheid Wij willen voor de deelfondsen leefbaarheid en zorg (en in sommige gevallen ook energie) komen tot een maximale synergie met het uitvoeringsprogramma leefbaarheid, met een subsidiebudget van 22 mln. Dit betekent dat initiatieven die in aanmerking komen voor subsidie uit het subsidieprogramma daar bovenop en voor zover nodig een lening vanuit de deelfondsen kunnen krijgen. Wij zullen de begeleiding en behandeling van aanvragen vanuit de subsidie en lening in samenhang oppakken. Hiermee zorgen we voor een goede aansluiting van beide regelingen en voorkomen we twee verschillende loketten die los van elkaar werken. Dit laat onverlet dat initiatieven ook rechtstreeks en zonder een beroep te doen op het subsidieprogramma bij de deelfondsen voor een lening terecht kunnen. Om de koppeling tot stand te brengen hanteren we voor de deelfondsen tevens dezelfde criteria als voor de locatiegerichte aanpak in het subsidieprogramma, namelijk: 1. Het project is toekomst- en/of regiobestendig. Het project houdt rekening met de opgaven die het gevolg zijn van de veranderende samenstelling van de bevolking in een bepaald gebied (toekomstgericht). 2. Er moet aantoonbaar draagvlak zijn vanuit de bevolking. 3. Het project heeft een aantoonbaar verdienmodel. 4. Het project draagt op langere termijn bij aan de leefbaarheid in de buurt, wijk, dorp of kern waarin het wordt gerealiseerd. 5. Voordat met de uitvoering van het project begonnen wordt dient er voor een kalenderjaar een samenwerkingsovereenkomst of convenant tussen de gebruikersgroepen te zijn gesloten over het beheer, de planning van activiteiten en het gebruik van ruimtes. 6. De financiering van het project is na verstrekking van de lening sluitend of is dit op korte termijn. Deelfonds 3: Energie Het gaat om de volgende te subsidiëren maatregelen, op basis van bewezen techniek: Energiebesparende maatregelen: schilmaatregelen aan gebouwen, zuinige installaties; Opwekking van duurzame energie: zowel gebouw gebonden als solitair; Zeer energiezuinige nieuwbouw of verbouw; Maatregelen bedoeld om primaire processen bij bedrijven energiezuiniger te maken. Alleen de kosten van de hardware en installatie kunnen worden betrokken, planvorming en voorbereiding niet. Doelgroepen zijn met name lokale initiatieven, ondernemers en andere organisaties. Het fonds staat niet open voor particulieren. Voorbeeld van te financieren projecten zijn: organisaties die een energieneutraal of Nul-op-de-Meter gebouw realiseren (nieuwbouw/verbouw); een lokaal initiatief dat een zonnepark wil realiseren en een bedrijf dat zijn primaire proces energiezuinig maakt door een nieuwe zuinigere machine hiervoor aan te schaffen. De maximale omvang van een lening bedraagt in beginsel 1 miljoen. 57-3

4 Wij hanteren hiervoor de volgende criteria: 1. Het project is toekomst- en/of regiobestendig. Dat kan betekenen de veranderende samenstelling van de bevolking in een bepaald gebied (toekomstgericht), dan wel vooruitzichten van een bedrijf of organisatie. 2. Er moet aantoonbaar draagvlak zijn vanuit de bevolking, met name bij energie projecten in de open(bare) ruimte. 3. Het energieproject kan zichzelf terugverdienen. 4. Het draagt bij aan de doelen in het programma Energietransitie. 5. De financiering van het project is na verstrekking van de lening sluitend of is dit op korte termijn. 6.2 Provinciale beleidskader revolverende fondsen Hieronder gaan wij kort in op de kaders uit bijlage 1 van de Voordracht kadernotitie revolverende fondsen. Wij hanteren hierbij grotendeels 1 de nummering van bijlage 1 bij de Kadernotitie revolverende fondsen. Algemeen 1) Doel: mogelijk maken van projecten op het gebied van leefbaarheid, zorg en energie (besparing en verduurzaming). Dit fonds heeft een sterke maatschappelijke grondslag. Deze maatschappelijke grondslag vraagt om een fonds dat is afgestemd op de maatschappelijke vragen uit de maatschappij op het gebied van leefbaarheid, zorg en energie. Bij de uitwerking van de drie deelfondsen (zie 6.1) staan de doelen per deelfonds nader uitgewerkt. 2) Behoefte: er heeft een aparte behoeftebepaling plaatsgevonden voor leefbaarheid en zorg. Bij energie zijn wij uitgegaan van de kennis en praktijk zowel in onze provincie als ervaringen bij vergelijkbare overheden. Daaruit blijkt dat er behoefte is aan leningen voor het energiezuinig maken van gebouwen en of bedrijven en de opwekking van duurzame energie zoals zonneparken. Voor wat betreft leefbaarheid zien wij vooral een behoefte bij dorps- en buurthuizen en sportverenigingen die zoeken naar slimme combinaties met (sociale) ontmoeting, kinderopvang, dagbesteding etc. Bovendien constateren wij bij deze voorzieningen de behoefte aan leningen om gebouwen aan te passen, uit te breiden en groot onderhoud te plegen. Dit betreffen dan met name bouwkundige investeringen die gericht zijn op het realiseren van meer duurzaamheid, grotere veiligheid en/of betere toegankelijkheid van de accommodatie. Belangrijke behoefte die voor zorg naar voren is gekomen zijn de bouwkundige investeringen die nodig zijn voor zorgcoöperaties om leegstaand en leegkomend vastgoed te kunnen kopen en te verbouwen om verzorging te kunnen behouden binnen dorpen. 3) Afwegingskader publiek vermogen: Het op te richten fonds past binnen het afwegingskader publiek vermogen. Hier gaan wij in paragraaf 6.2 verder op in. 4) Entiteit: wij stellen voor een aparte rechtspersoon, een stichting, op te richten voor het fondsbeheer (zie par. 6.5). Nu wij zorgen voor de financiering van het fonds zou de stichting als bestuursorgaan kunnen worden aangemerkt als wij beslissende invloed zouden hebben op de voorwaarden waaronder leningen etc. worden verstrekt. Van een dergelijke beslissende invloed is echter geen sprake. In de statuten en de managementovereenkomst geven wij de kaders voor het fondsbeheer aan, maar het Investeringsreglement op basis waarvan de bijdragen daadwerkelijk worden verstrekt, wordt niet door ons, maar door het bestuur van de rechtspersoon vastgesteld. 5) Governance: Wij doen in paragraaf 6.5 een voorstel voor de governance. Het doel van dit voorstel is een zo eenvoudig en helder mogelijk wijze van sturing en toezicht te bieden. 6) Looptijd: De startdatum zullen wij in overleg met de partij die uit de aanbesteding komt vaststellen. Hierbij is onze inzet erop gericht om dit zo kort mogelijk na de gunning te laten plaatsvinden, uiterlijk 1 februari ) Startdatum: De looptijd van het fonds stellen wij op 10 jaar. Wij zetten er op in om het fondsvermogen van 25 mln. binnen die periode minimaal een keer (en bij voorkeur vanwege het revolverend karakter meer dan een keer) uit te zetten. Na 10 jaar komt het fonds in een beheersfase terecht. Het fonds zal in die fase de aflossing en rentebetalingen van de openstaande 1 Bijlage 1 bij de voordracht Kadernotitie revolverende fondsen biedt vanaf punt 19 de keuze om verder gaan bij nummer (20) keuze intern fondsbeheer of (25) keuze extern fondsbeheer. 57-4

5 leningen innen. Deze beheersfase is een beperkte administratieve taak die zowel extern als intern belegd kan worden. Wij zullen de mogelijkheid openhouden om het fonds te verlengen, onder meer op basis van hetgeen er uit de evaluatie (punt 11 en 12) komt. De looptijd van de leningen stellen wij in beginsel voor op 10 jaar, met een maximum van 15 jaar. In geval van bijvoorbeeld bij een zonnepark, waarbij SDE-subsidie voor 15 jaar wordt verstrekt of waarbij coöperatief gebruik wordt gemaakt van de postcoderegeling, blijkt uit praktijk dat een lening voor 10 jaar te kort is om het project te realiseren. 8) Fiscale toets: Wij hebben de financiële opzet en risico s laten toetsen bij onze accountant Ernst & Young. In de aanbesteding zal rekening worden gehouden met de fiscale mogelijkheden van dit fonds. 9) Financieringsinstrumenten: Wij kiezen voor het instrument leningen. De praktijk bij bestaande fondsen leert dat 99% van de financieringsverzoeken in de vorm van leningen kan worden opgelost. Ook bij verzoeken om participaties en garanties blijkt een lening vaan een eenvoudiger en goedkopere oplossing te bieden. 10) Staatssteun- en aanbestedingsaspecten: Het Europese staatssteunrecht biedt verschillende mogelijkheden om steun te verlenen voor de doelen van het fonds (leefbaarheid, zorg en energie). In de verdere uitwerking van het fonds, wordt uiteraard aansluiting gezocht bij de staatssteunregelgeving. De vergoeding van de fondsmanager overschrijdt het drempelbedrag voor een Europese aanbesteding. Deze opdracht zal dan ook worden aanbesteed. Voorgaande wordt nader toegelicht in ) Monitoring: Wij ontvangen jaarlijks verantwoording van het fonds over de werkzaamheden en de (financiële) ontwikkeling van het fonds. Een uitgebreide evaluatie voeren wij elke vier jaar uit (zie volgend punt: 12). 12) Evaluatie: Een keer per 4 jaar wordt een uitgebreide evaluatie uitgevoerd. Hierbij kijken wij naar of de voorgestelde regeling goed aansluit bij de behoefte in de markt en ook of de rentes en aflossing (in geval van een lening) worden betaald. Hiermee monitoren we het risico van het fonds en zullen wij indien daar aanleiding toe is de risico s naar boven of beneden toe bij te stellen en indien wenselijk daartoe aanvullende voorzieningen voor treffen. Dit betekent aan het eind van jaar 4, aan het einde van jaar 8 en aan het einde van de looptijd, voordat het fonds overgaat in de beheerfase (jaar 10). Duurzaamheid 13) Duurzaamheid krijgt een plek in de criteria waaraan projecten moeten voldoen. Dit betekent dat voor alle drie de onderdelen duurzaamheidscriteria mee zullen wegen in de beoordeling. Financieel 14) en 15) Minimaal het ingelegde vermogen dient terug te vloeien. Gezien het maatschappelijk karakter van dit fonds, willen wij inzetten op een lage rente. Wij stellen voor om af te wijken van het kader om uit te gaan dat het rendement van dit fonds het rendement op ons eigen vermogen (gesteld op 2%) moet compenseren. Wij stellen in plaats van dit vaste rendement van 2% voor om uit te gaan van de 3-maands Euribor rente, met een ondergrens van 0,7%. Wanneer de Euribor rente stijgt, kan het fonds deze stijging betrekken bij de rente die het fonds de lening nemers in rekening brengt. Dit voorstel doen wij in verband met het maatschappelijk karakter van het fonds en de wenselijkheid om een aantrekkelijke lening te kunnen bieden aan de betreffende doelgroepen. De rente-effecten hiervan zullen wij verwerken in de Najaarsnota De financiering van het fonds wordt nader toegelicht in paragraaf ) Inschatting risicoprofiel: Er is een risicoprofiel opgesteld van dit fonds. Het risicoprofiel van dit fonds schatten wij in op 10%. Dit doen wij op basis van ervaringen bij met name de energiefondsen van de provincie Drenthe en gemeente Utrecht, die op dit moment voor hun energiefonds rekening houden met 5% risico en in praktijk nog geen enkele uitval van projecten (geen rente geen aflossing) hebben. Wij stellen voor om het risicopercentage te verlagen van 20% naar 10%. Dit voorgestelde percentage is lager dan de 20% risicoafdekking zoals wij het kader voor revolverende fondsen hebben voorgesteld als algemeen uitgangspunt. Hierbij is aangegeven dat gemotiveerd afwijken mogelijk is. Het percentage van 10% is gecontroleerd en goedgekeurd door onze accountant. 57-5

6 De ratio achter de lage uitval is voor wat betreft de energiefondsen is verklaarbaar. Investeren in energiemaatregelen (energiebesparing en realisatie van duurzame energie) gaat over het algemeen om bewezen technieken waarbij vooraf de terugverdientijd prima is uit te rekenen. Het betreft niet (zoals bij sommige andere fondsen) innovatieve projecten of investering die het primaire proces van de organisatie raken, waarbij de risico s intrinsiek groter zijn. Daarnaast zijn veel van de maatregelen goed middels een projectfinanciering te financieren waardoor een eventueel tegenvallend bedrijfsresultaat geen invloed heeft op de financiering. Per saldo betekent dit dat er geen 5 mln, maar 2,5 mln. binnen het weerstandvermogen hoeft te worden gereserveerd als risicobuffer voor het fonds. Wij stellen voor om de 2,5 miljoen die hiermee vrijvalt, in te zetten om een deel van de uitvoeringskosten te dekken. Zie ook punt (17 en 18). Hiermee wijken wij af van het kader voor revolverende fondsen. 17) Inschatting apparaatskosten: Wij schatten de apparaatskosten van dit fonds in - op basis van ervaringen elders - tussen de ,- en ,- per jaar. Uit de Europese aanbesteding zal blijken wat de werkelijke apparaatskosten worden. Een deel van deze kosten ( 2,5 mln, dat is gemiddeld ,- per jaar) stellen wij zoals onder punt 16 is beschreven, te dekken uit de vrijval van middelen die bestemd waren voor risicoafdekking. 18) Dekking apparaatskosten: In principe dienen de uitvoeringskosten te worden gedekt uit het rendement van het fonds. Om de rente die de fonds in rekening brengt laag te kunnen houden (gemiddeld 3%) stellen wij voor de vrijval van de risico s in te zetten ter dekking van de apparaatskosten (zie ook punten 16 en 17). Dit betekent concreet dat de uitvoeringskosten worden gedekt uit de voorgestelde vrijval van 2,5 miljoen en de rente inkomsten van het fonds. Fondsbeheer 19) Externe fondsbeheerder: Wij stellen voor het fondsbeheer extern te beleggen. Een extern beheerd fonds kan makkelijker extra middelen van andere partijen aantrekken. Het initiëren van private financiering komt eenvoudiger op gang als er vertrouwen is dat de besluitvorming omtrent individuele financieringen genomen wordt met de benodigde expertise en op afstand van politieke afwegingen. Ook hebben wij onvoldoende expertise in huis om het fondsbeheer binnen de provincie uit te voeren. Ten slotte kunnen wij een ruimer gebruik maken van vrijstellingen op het staatssteunverbod als sprake is van een intermediaire organisatie, d.w.z. als het fondsbeheer op afstand is geplaatst. 20) Stichting: Wij willen aan aparte entiteit op gaan richten. Wij kiezen hierbij voor een stichting, omdat deze rechtsvorm een eenvoudige organisatiestructuur kent en een ideëel doel nastreeft dat past bij het maatschappelijke karakter van het fonds. Zie verder paragraaf ) Organisatiestructuur stichting: Om de organisatie slagvaardig te houden en de kosten voor de uitvoering laag te houden stellen wij voor een bestuur en de fondsmanager aan te stellen als bestuurder/directeur van de stichting. In die rol beoordeelt hij de verzoeken voor investeringen. Gezien het doel en de omvang van het fonds en de gewenste kleine uitvoeringsorganisatie willen wij naast het bestuur geen separate investeringscommissie in het leven roepen. Het bestuur stelt het Investeringsreglement vast en fungeert als investeringscommissie. Vanuit het bestuur vindt eveneens sturing en controle plaats op de fondsmanager. Wij zoeken de leden voor het eerste bestuur en in de stichtingsstatuten wordt vastgelegd dat wij invloed hebben op de bestuurssamenstelling. 22) Investeringsreglement: In het Investeringsreglement wordt onder andere aangegeven welke deelfondsen er zijn, welke criteria gelden voor investeringsverzoeken en hoe daarover de besluitvorming plaatsvindt. Het stichtingsbestuur stelt het investeringsreglement vast, overeenkomstig de daarvoor gestelde kaders in de statuten en de overeenkomst tussen de provincie en de fondsbeheerder (managementovereenkomst). 23) Verantwoording: Wij spreken af met de fondsbeheerder dat er in elk geval jaarlijks gerapporteerd wordt op basis van een jaarrekening voorzien van een controleverklaring van de accountant. 57-6

7 6.3 Toetsing leningsverstrekking aan het provinciale afwegingskader publiek vermogen De voorgenomen lening voldoet op de volgende manier aan de toetsingscriteria die in het provinciale afwegingskader publiek vermogen door uw Staten zijn vastgesteld op 12 maart 2014 (voordracht 2/2014). Daarin is een 7-tal afwegingscriteria benoemd: - Er is sprake van provinciaal publiek belang: Het project sluit uitstekend aan bij de in het programma energietransitie en programma leefbaarheid vastgestelde provinciale doelstellingen; - Het provinciaal publiek belang vereist een provinciale financiering De ervaring op het gebied van leefbaarheid en energie en de consultatie die is uitgevoerd voor zorg, blijkt dat er behoefte is aan leningen, naast de bestaande instrumentaria. In voorkomende gevallen kan een laag rentepercentage, maar ook het feit dat een provinciale lening naast andere financieringsbronnen (eigen vermogen, lening bij een bank etc.) bestaat, projecten en initiatieven over de streep trekken. - De risico's zijn deugdelijk in kaart gebracht. De risico s voor dit fonds zijn in kaart gebracht en getoetst door onze accountant. De risico s wordt vanwege de aard van de initiatieven waar een lening aan wordt verstrekt, als laag ingeschat. Dit betekent dat wij een risicopercentage voorstellen van 10% en hiermee rekening houden in ons weerstandsvermogen. - Er is sprake van marktconform financieel rendement (bijv. kapitaal of risicovergoeding). Het rentepercentage zal worden vastgesteld op basis van uitvoeringskosten, vermeerderd met een risico-opslag en een rentevast opslag, passend bij het maatschappelijke karakter van het fonds. Er worden alleen initiatieven ondersteund die aantoonbaar geen of onvoldoende financiering uit de reguliere markt kunnen verkrijgen. In die zin gaat een vergelijking met de marktrente niet op: het fonds concurreert niet met reguliere kapitaalverstrekkers. - Er is voldoende cofinanciering van derden Wij geven als opdracht mee dat cofinanciering een voorwaarde is om voor financiering uit het fonds in aanmerkingen te komen. In beginsel stellen wij het deelname percentage op maximaal 75%. - De duur van de inzet van provinciaal vermogen moet onderbouwd zijn De looptijd van de leningen stellen wij in beginsel voor op 10 jaar, met een maximum van 15 jaar. Hier kan gemotiveerd van worden afgeweken. - Selectiviteit en Precedentwerking In het investeringsreglement zijn concrete criteria opgenomen (met betrekking tot de aard van het project, de aard van de initiatiefnemer, de mate van duurzaamheid). Tezamen met de procedures beschreven in het procedurehandboek bieden voldoende houvast bij de beoordeling van projecten c.q. de toekenning of afwijzing ervan. 6.4 Financiële doorrekening Wij hebben een meerjaren exploitatiebegroting opgesteld voor het revolverend fonds energie, maatschappelijke investeringen en accommodaties. Deze is getoetst door onze accountant en akkoord bevonden. Een aantal factoren is bepalend voor deze begroting: 1) het te hanteren rentepercentage voor uit te lenen middelen; 2) het moment van storting van het fondsvermogen van 25 miljoen (vooraf of op afroep); 3) inschatting van de exploitatiekosten (apparaatskosten); 4) subsidie/ bijdrage voor afdekking van exploitatiekosten. 5) inschatting van het fondsrendement; 6) risico inschatting te maken van het percentage dat afgezonderd moet worden ter dekking van de risico's. Ad 1) Het is wenselijk dat middelen worden uitgeleend uit het revolverend fonds tegen een laag gemiddeld rentepercentage (uiteraard binnen de grenzen van staatssteun). Bij een laag rentepercentage neemt het maatschappelijk rendement van het fonds (toegankelijkheid, gebruik, aanvulling op reguliere financieringsmogelijkheden) toe. Indien het te hanteren rentepercentage te 57-7

8 hoog wordt dan zal de werking (minder aanvragen en mogelijk aanvragen met een hoger risicoprofiel) negatief beïnvloed worden. Door enerzijds uit te gaan van Euribor rente (met een ondergrens van 0,7%) en een exploitatiebijdrage toe te voegen aan het fonds van 2,5 miljoen kan het fonds een rentepercentage hanteren van gemiddeld 3% (zie Ad 4)). Dit percentage schatten wij in als goed passend bij de te ondersteunen doelgroepen en initiatieven. Bij fondsen die meer commerciële activiteiten en bedrijven ondersteunen speelt de discussie over de hoogte van het rentepercentage een minder grote rol. Hierbij is de beschikbaarheidstelling van middelen vaak belangrijker. Ad 2) Voor de doorrekening is rekening gehouden met een storting van het fondsvermogen op afroep. Dit betekent dat door de provincie middelen worden overgemaakt naar het fonds op het moment dat middelen benodigd zijn. Dit principe is niet in strijd met verplicht schatkistbankieren. Aangezien het fonds de provincie compenseert voor gederfde rente is een storting in één keer vooraf niet rendabel omdat het te compenseren rentepercentage een gemiddelde is en hoger dan de marktrente op dit moment. Zou er in één keer vooraf worden gestort dan zou dat negatief uitpakken voor de exploitatie van het fonds. Ad 3) In de begroting hebben wij gerekend met jaarlijkse exploitatiekosten t/m 2025 van circa 0,6 miljoen per jaar. Dit komt neer op 2,4% per jaar gerelateerd aan de omvang van het totale fonds. In de raming is rekening gehouden met een fondsmanager, senior en junior ondersteuning fondsmanagement, ondersteuning op het gebied van communicatie, huisvesting, kantoorkosten, reiskosten, drukwerk en een vacatievergoeding voor het stichtingsbestuur. Het fondsmanagement zal worden aanbesteed en op basis daarvan zullen de daadwerkelijke uitvoeringskosten vastgesteld worden. De exploitatiekosten die nu in de begroting zijn opgenomen, zijn afgeleid van de exploitatiekosten en ervaringen van de Drentse Energie Organisatie (DEO). De grootste kostenpost is de inhuur van menskracht. Binnen DEO is geconstateerd dat (net als de fondsen in Utrecht, Friesland, Flevoland en Amsterdam) de fondsmanager en de medewerkers een belangrijke aanjaagfunctie hebben. Projecten komen niet vanzelf binnen. Daarnaast hebben leningnemers veel ondersteuning nodig om ten eerste het gehele proces te doorlopen en ten tweede om te komen tot een inhoudelijk deugdelijke aanvraag. Fondsen met een meer afwachtende houding zijn veel minder succesvol. Hier willen wij vanuit de bestaande bezetting en menskracht, in het programma leefbaarheid en in het programma energie, als provincie medewerkers voor inzetten. Dit kan de uitvoeringskosten voor een deel naar beneden brengen. Lagere exploitatiekosten leiden tot lagere rente. Ad 4) Er is gerekend met het voorstel van de bijdrage voor uitvoeringskosten van 2,5 miljoen ter afdekking van de lasten. Een gedeelte van de dekking van deze uitvoeringskosten komt dus niet uit de exploitatie van het fonds, maar wordt gedekt uit de voorgestelde exploitatiebijdrage. In het rekenmodel zijn wij uitgegaan van een jaarlijkse kosten van ,- voor de jaren 2017 tot en met Door deze bijdrage van 2,5 mln. zal het gemiddeld rentepercentage voor uit te lenen middelen dalen van 5,7% naar 4,3%. Ad 5) Onze kaders geven aan dat het fondsrendement minimaal gelijk is aan het begrote rendement op het provinciaal vermogen (rentederving dient voorkomen te worden): 2%. Wij stellen voor uit te gaan van Euribor-rente (met een ondergrens van 0,7%) als compensatie voor het rendement op het provinciaal vermogen, in plaats van 2% vaste vergoeding komt de voor het fonds te hanteren rente uit (van de hierboven genoemde 4,3%) op ongeveer 3% (zie Ad 4). Ad 6) Met betrekking tot de risicoanalyse wordt op basis van ervaring van vergelijkbare fondsen (in Drenthe en Utrecht) een nihil risico aan de orde is. Op basis hiervan stellen wij dat een risicobuffer van 10% meer dan voldoende moet zijn. 57-8

9 Samengevat geven de adviseurs het volgende weer: Het gemiddelde rentepercentage dient het liefst zo laag mogelijk uit te vallen; Het fondsvermogen dient op afroep beschikbaar te worden gesteld; Voor een goed werkend fonds is actief fondsbeheer noodzakelijk (aanjaagfunctie en goede begeleiding van eventuele leningnemers); Een exploitatiesubsidie van 2,5 miljoen is wenselijk om een enigszins acceptabel gemiddeld rentepercentage te kunnen hanteren; Rentecompensatie voor gederfde rente is mogelijk, maar geeft opwaartse druk op het te hanteren gemiddeld rentepercentage; Risicobuffer van 10% is voldoende. 6.5 Organisatievorm Zoals hiervoor is aangegeven, stellen we voor het fondsbeheer extern te beleggen. Een extern beheerd fonds kan makkelijker extra middelen van andere partijen aantrekken. Het fonds moet private financiering initiëren. Dergelijke financiering komt eenvoudiger op gang als er vertrouwen is dat de besluitvorming omtrent individuele financieringen genomen wordt met de benodigde expertise en op afstand van politieke afwegingen. Ten slotte beschikt de provincie niet over de kennis en vaardigheden om het revolverende fonds optimaal uit te voeren. Als wij het fonds in eigen beheer zouden uitvoeren, zouden wij bovendien een beperkter beroep kunnen doen op vrijstellingen van het staatssteunverbod. Voor bepaalde vrijstelling categorieën vereist de Europese Commissie een intermediaire structuur moet zijn (lees: fondsmanagement met heldere spelregels en risicospreiding). De Europese Commissie wil voorkomen dat overheden of entiteiten van de overheid rechtstreeks een individuele investering plegen. Dus dat een college van GS in een individueel geval zelf een weging maakt voor één specifiek bedrijf een risicofinanciering te plegen. Als er geen sprake is van een intermediaire structuur, moeten andere staatssteunregels worden toegepast. Kort samengevat: om zo ruim mogelijk gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden steun te verstrekken is een intermediaire structuur vereist. Qua rechtsvorm kan gekozen worden voor een BV of stichting. Wij stellen voor niet een BV, maar een stichting op te richten omdat de organisatiestructuur van een stichting eenvoudiger is. Een stichting heeft een bestuur, maar geen leden. De bestuurders van een stichting zijn niet in loondienst, maar kunnen wel een vergoeding ontvangen voor hun werkzaamheden. De stichting zullen wij als provincie oprichten. De provincie verbindt zich dan via statuten privaatrechtelijk aan de stichting, maar houdt bestuur en operatie op afstand. In de statuten wordt bepaald dat wij invloed hebben op de bestuurssamenstelling (bv door opname van het recht een bestuurslid voor te dragen). Het bestuur fungeert als investeringscommissie en stuurt/controleert de fondsmanager. Eveneens wordt in de statuten dat deze niet gewijzigd kunnen worden dan na toestemming van ons college. Wij staan hiermee op afstand van de stichting en stuurt vooral vooraf op de kaders voor investeringen. Een beslissende, doorslaggevende stem bij individuele financieringen hebben wij niet. De stichting mag en hoeft geen winst te maken. De stichtingsvorm kan uitdragen onpartijdig te zijn, zij streeft niet naar winstmaximalisatie maar naar maximalisatie van maatschappelijke/sociale baten. De stichting kan een fonds opzetten afhankelijk van de beschikbare middelen (transactiekosten moeten opwegen tegen baten). De stichting verkrijgt middelen van de provincie, een jaarlijks bedrag ten behoeve van de bureaukosten en ter beschikking voor investeringen. Daarnaast wordt een eenmalig startkapitaal ter beschikking gesteld. Winstuitkering kan alleen worden aangewend voor ideële doelen in het verlengde van de missie van het fonds. Dit is in overeenstemming het revolverende karakter van het fonds. Een alternatief is geen nieuwe entiteit op te richten, maar aan te sluiten bij bestaande fondsen (Economic Board, SVN etc.), maar al deze opties hebben nadelen. Belangrijkste nadelen van aansluiten bij bestaande structuren zijn (1) dat dit revolverend fonds een duidelijke projectverwerver(s)/ aanjager(s) met specifieke kennis en ervaring op de terreinen van leefbaarheid, zorg en energie heeft nodig heeft, terwijl dit bij de meeste fondsen anders is ingericht. Gelet op de werkzaamheden van andere fondsen/fondsmanagers ligt het niet voor de hand daarbij aan te sluiten. Daarnaast (2) verstrekken in elk geval een aantal andere fondsen financiering van veel grotere omvang dan beoogd met dit revolverend fonds. 57-9

10 Het fondsbeheer één op één gunnen aan het Drentse Fonds, de DEO, is niet mogelijk want in strijd met de aanbestedingsregels. Onderzocht wordt welke aansluiting bij de uitvoeringsorganisatie van Drenthe (DEO) binnen de kaders van het aanbestedingsrecht wel mogelijk is. Uiteraard is wel van belang dat de verschillende fondsen goed naast elkaar (doelgroep/spelregels) kunnen werken. Wij zullen de specifieke spelregels van de deelfondsen zo inrichten dat deze aanvullende zijn op bijvoorbeeld de Economic Board, SvN en IFG en Groeifonds. Wat betreft het fonds van de Economic Board zal een relevant verschil vooral liggen in de omvang van de te ondersteunen financieringen. Het revolverend fonds zal leningen verstrekken tot maximaal 1 mln, terwijl de Economic Board grote initiatieven ook zal ondersteunen. Uitvoeringsorganisatie Zoals hiervoor is aangegeven wordt voor het fondsbeheer een aparte entiteit opgericht. Wij zullen hierbij de in aanbesteding veel aandacht besteden aan de rol van het fondsmanagement. Wij verwachten een actieve, projectverwerver die actief op zoek gaat naar projecten en niet een bancair loket dat wacht op initiatieven. Het ligt daardoor in de rede dat er een fondsmanager wordt aangesteld die de ruimte krijgt om de front office en de back office in te richten. Bij de provincie Drenthe en gemeente Utrecht zijn hier met hun betreffende energiefonds goede ervaringen mee. Naast de rol van projectverwerver door de fondsmanager hebben wij vanuit het programma Energietransitie in de bemensing al rekening gehouden met inzet op projectverwerving. Dit kan de externe kosten hierop beperken. Vanuit de regluiere werkzaamheden op het gebied van leefbaarheid kan ook actief worden (door)verwezen naar het revolverend fonds om zo de projectverwerving te ondersteunen (en de kosten hiervan te beperken). 6.6 Staatssteun Het project dient te voldoen aan de regelgeving met betrekking tot staatssteun. De inschatting die wij nu maken is dat eventuele staatssteun onder de AGVV (Algemene Groepsvrijstellingsverordening van de EC) is aan te merken als geoorloofde staatssteun. Derhalve hoeft dit niet ter goedkeuring te worden aangemeld bij de Europese Commissie. Wel is een kennisgeving van het Investeringsreglement aan de Commissie een vereiste. Bij concrete investeringsverzoeken wordt aan de hand van het Investeringsreglement en informatie van de aanvrager getoetst of de projecten 'staatssteun proof' zijn. Gezien de omvang en looptijd van de opdracht (fondsmanagement) is een Europese aanbesteding een vereiste. Hiermee is een procedure van 2-3 maanden gemoeid. Deze zal ingaan na vaststelling van bijgevoegd besluit door uw Staten. 7. Geheimhouding Niet van toepassing. 8. Voorstel Wij stellen u voor het in ontwerp bij deze voordracht gevoegde besluit vast te stellen. Groningen, 12 juli Gedeputeerde Staten van Groningen: H. Staghouwer, voorzitter. H.J. Bolding, secretaris. Behandeld door : D.I. de Vries Telefoonnummer : d.de.vries@provinciegroningen.nl 57-10

11 Nr. 57/2016 Provinciale Staten van Groningen: Gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten van 12 juli 2016, nr , PPM; Gelet op - het uitvoeringsprogramma leefbaarheid - het programma energietransitie het provinciale afwegingskader publiek vermogen (voordracht 2/2014) - de kaders voor revolverende fondsen (voordracht 25/2016) Besluiten: De in de voordracht beschreven uitgangspunten en opzet van het revolverend fonds leefbaarheid en energie vast te stellen, te weten: A) Doel: Het mogelijk maken van projecten op het gebied van leefbaarheid, zorg en energie; B) Entiteit: Een aparte rechtspersoon, een stichting, op te richten voor het fondsbeheer; C) Startdatum en looptijd: Het fonds in te stellen voor een looptijd van 10 jaar; D) Uit te gaan van de 3-maands Euribor rente, met een ondergrens van 0,7% in plaats van het vaste rendement van 2% als compensatie op ons eigen vermogen. Dit is een afwijking van het kader; E) Uit te gaan van een risicoprofiel van 10%. Dit is een afwijking van het kader; F) De 2,5 miljoen die vrijvalt wanneer het risico op 10% wordt gesteld in te zetten om een deel van de uitvoeringskosten te dekken. Dit is een afwijking van het kader. Groningen, Provinciale Staten voornoemd:, voorzitter., griffier