Milieugezondheidsenquête West-Limburg

Transcriptie

1 Milieugezondheidsenquête West-Limburg Beringen - Halen - Ham - Hasselt - Hechtel Eksel - Herk-de- Stad - Heusden-Zolder - Houthalen-Helchteren - Leopoldsburg - Lummen - Tessenderlo - Zonhoven Leverancier : Significant GfK, Resource Analysis Contactpersoon: Elke Van Hamme Research Consultant Kim De Cuyper Senior Project Leader Heidi Vermeulen Project Leader Stefanie Tilkin Project Assistant Tel.: +32 (0) elke.vanhamme@gfk.com kim.decuyper@gfk.com heidi.vermeulen@gfk.com stefanie.tilkin@gfk.com GfK. Growth from Knowledge

2 2

3 Inhoudstafel 1. SITUERING MOTIVERING GEDETAILLEERDE BESCHRIJVING EN AANPAK Begeleiding van het onderzoek Doelgroep Steekproeftrekking Vragenlijst Bevragingsmethode Responsverhogende maatregelen Respons Statistische methodologie Statistische weging Statistische significantie Verstorende variabelen Leeswijzer: interpretatie resultaten RESULTATEN Algemene inleiding Steekproefbeschrijving Socio-demografische kenmerken Woonomgeving Samenvatting Resultaten ivm gezondheid Levensstijl Gezondheidsproblemen Algemene gezondheidstoestand Samenvatting Resultaten ivm milieu Woning Buurt Milieu Algemene leefkwaliteit in uw buurt Samenvatting ALGEMENE SAMENVATTING VERGELIJKING MET ANDERE GEGEVENS EN RESULTATEN UIT ANDERE STUDIES Resultaten i.v.m. gezondheid

4 Levensstijl Fysieke activiteit Alcoholgebruik Rookgedrag Gewichtstoestand BMI Voedingsgewoonten Gezondheidsproblemen Ziekten en aandoeningen Stress Bezoek hulpverlening Gebruik geneesmiddelen Impact gezondheidsproblemen op budget Algemene gezondheidstoestand Resultaten i.v.m. milieu Woning Type woning Type verwarming Warmwatervoorziening Schimmel- en vochtproblemen Buurt (On)veiligheid Samenhorigheid Bezorgdheid over de gezondheid Milieu Milieuhinder algemeen Hinderbronnen: Hinder van geluid (thuis en slaap) Hinderbronnen: Hinder van geur Hinderbronnen: Hinder van roet en stof Hinderbronnen: Hinder van trillingen Lichthinder Algemene leefkwaliteit in uw buurt TABELLEN NAAR CONFOUNDERS GECORRIGEERDE VRAGEN INCL. SIGNIFICANTE VERSCHILLEN ALGEMENE TABELLEN

5 1. Situering Eén van de kerntaken van het provinciebestuur is het ondersteunen van het lokale beleid. Dit gebeurt op verschillende manieren, bijvoorbeeld door het organiseren van vormingen voor ambtenaren, het subsidiëren van initiatieven en ook door het ondersteunen bij het verzamelen en bundelen van beleidsrelevante informatie op lokaal niveau. Over gezondheid en gezondheidsbeïnvloedend gedrag bestaan er weinig cijfers op het niveau van de individuele steden en gemeenten. Ook over (cumulatieve) hinder bestaan er in de Limburgse steden en gemeenten weinig cijfers die op een uniforme manier worden verzameld en daardoor statistisch kunnen vergeleken worden met cijfers van een groter gebied. De Milieugezondheidsenquête biedt hier duidelijk mogelijkheden. In de Samenwerkingsovereenkomst Milieu als opstap naar een Duurzame Samenleving thema hinder, die de provincie Limburg afsloot met de Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en energie wordt het Opzetten van beleidsonderbouwend onderzoek inzake milieuhinder, bvb. via enquêtering genoemd als een mogelijke actie. Andere acties die in de Samenwerkingsovereenkomst genoemd worden, zijn het in kaart brengen van gemeentegrensoverschrijvende hinderbronnen en industriecomplexen en het ondersteunen van gemeenten bij het inventariseren van milieuhinder. De Milieugezondheidsenquête werd daarom ingediend en goedgekeurd voor subsidiëring binnen deze Samenwerkingsovereenkomst De Milieugezondheidsenquête is een gezamenlijk initiatief van de Provinciale Dienst Gezondheid, Limburgse LOGO s en van de Provinciale afdeling Milieu en Natuur, in samenwerking met de Limburgse gemeenten en steden. 5

6 2. Motivering Het Limburgse provinciebestuur voerde, samen met de Vlaamse overheid en vier gemeenten, in 2007 de eerste milieugezondheidsenquête uit in Genk, Bilzen, Diepenbeek en Zutendaal. Dit proefproject leverde dermate interessante informatie op dat de provincie besloot om inwoners uit elke gemeente te bevragen. Twaalf steden en gemeenten in West-Limburg bijten de spits af. Nadien komen de andere regio s aan de beurt. De enquête peilt uitgebreid naar de milieuhinder die de bewoners vandaag in hun onmiddellijke omgeving ervaren. Het gaat daarbij zowel over de aard, de intensiteit als de bron van de hinder. Maar evenzeer wordt gepolst naar de gezondheidstoestand van de bewoners. Voelt hij of zij zich gezond? Wat doet hij of zij om gezond te blijven? Zijn er in de buurt hinderlijke factoren die een negatieve invloed hebben op zijn of haar gezondheid? Het gaat over milieuhinder in de breedst mogelijke zin: van de aanwezigheid van industriële activiteiten tot mogelijke geurhinder door sluikstorten in de buurt of geluidsoverlast door het verkeer. Uit de proefenquête is gebleken dat de resultaten waardevolle informatie geven over de gezondheidstoestand en gedrag van de inwoners. Ze geven aan hoe de burgers de (milieu)hinder ervaren en in welke mate ze hierover ongerust zijn. Gemeentebesturen krijgen hierdoor een objectiever beeld van lokale knelpunten. Die gegevens zijn waardevol bij het uittekenen van hun toekomstige milieubeleid. Bovendien kunnen ze een leidraad zijn voor het sociale beleid met vooral aandacht voor een preventieve gezondheidszorg. Daarnaast leveren de resultaten de verschillende besturen bruikbare informatie voor de verdere ontwikkeling van hun industriegebieden. Het optimaal samengaan van industriële activiteiten en het wonen is hierbij de doelstelling. Het provinciebestuur dropt deze bevraging uiteraard niet zomaar onvoorbereid in een Limburgse gemeente. Het ganse bevragingsproces van opzet over bekendmaking tot uitvoering gebeurt in nauwe samenspraak met de lokale milieu- en gezondheidsambtenaren. Aangezien deze veldwerkers het best op de hoogte zijn van de plaatselijke situatie kunnen zij de lokale bevolking optimaal warm maken om te participeren aan het onderzoek. Dit vergroot bovendien het draagvlak voor het opmaken van een milieu- en gezondheidsbeleid. 6

7 3. Gedetailleerde beschrijving en aanpak Het onderzoek werd uitgevoerd naar analogie met het onderzoeksproject Gezondheid en Milieu, deelonderzoek Gezondheid en milieu -enquête 1994, Limburgse Gezondheidsenquête 1998 (inclusief pluspakket), Limburgse Gezondheidsenquête 2003 (in opdracht van de GGD Zuidelijk Zuid-Limburg (Nl)), Milieu gezondheidsenquête Genk-Zuid 2007 (Provinciaal Instituut voor Hygiëne Antwerpen en Universiteit Hasselt, in opdracht van Provincie Limburg dienst Gezondheid, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, stad Genk, stad Bilzen, gemeente Diepenbeek, gemeente Zutendaal). De milieugezondheidsenquête is een gezamenlijk initiatief van de Provinciale dienst Gezondheid en van de Provinciale Directie Milieu en Natuur, in samenwerking met de gemeenten en steden. Dit onderzoek wordt uitgevoerd in 3 fasen, over de periode Dit rapport bevat de resultaten van West-Limburg (fase 1). De bevraging werd uitgevoerd in het voorjaar van Begeleiding van het onderzoek De opdracht wordt begeleid door de Stuurgroep Milieu-Gezondheidsenquête West- Limburg. Deze stuurgroep is samengesteld uit vertegenwoordigers van: Gedeputeerde voor Leefmilieu Gedeputeerde voor Gezondheid Limburgse LOGO s en Medisch Milieukundigen bij het LOGO Provinciebestuur Limburg (Directie Ruimte sectie milieuvergunningen) Provinciebestuur Limburg (Directe Ruimte planning en beleid) Provinciebestuur Limburg (Directie Mens gezondheid) Provinciebestuur Limburg (Directie Mens studiecel) Provinciebestuur Limburg (mobiliteitscel) Provinciaal Instituut voor Hygiëne Antwerpen Departement LNE, afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu en Gezondheid Agentschap Zorg en Gezondheid, afdeling Toezicht Volksgezondheid Vertegenwoordiging van de deelnemende gemeentebesturen Universiteit Hasselt Resource Analysis Significant GfK De Stuurgroep staat in voor de wetenschappelijke begeleiding van het onderzoek, maar ook de begeleiding op vlak van het formuleren van beleidsaanbevelingen en alle vormen van communicatie. 7

8 3.2. Doelgroep De doelgroep van deze enquête is de volwassen bevolking (20-70 jaar) wonend in de steden en gemeenten Beringen, Halen, Ham, Hasselt, Hechtel Eksel, Herk-de-Stad, Heusden-Zolder, Houthalen-Helchteren, Leopoldsburg, Lummen, Tessenderlo, Zonhoven. Voor een aantal steden en gemeenten werden enquêtes voltrokken bij inwoners in de nabijheid van een industriegebied en bij een controlegroep van dezelfde leeftijd in de rest van de betrokken steden en gemeenten. In de regio West-Limburg bevinden zich 5 industriegebieden waar er cumulatieve hinder van bedrijven verwacht kan worden. Deze industriegebieden worden omschreven via de term casegebied. Inwoners van dezelfde stad of gemeente, maar net buiten de perimeter van het industriegebied, worden omschreven met de term controlegroep. Nummer casegebied Naam casegebied Gemeentes 1 Hulst Tessenderlo 2 Paal-Tervant-Beringen-Mijn Beringen 3 Beringen-Eversel Beringen & Heusden-Zolder 4 Bolderberg-Viversel-Rekhoven Heusden-Zolder & Lummen (Rekhovenstraat) 5 Houthalen - Zolder Heusden-Zolder & Houthalen-Helchteren 8

9 3.3. Steekproeftrekking Het streefdoel van de milieugezondheidsenquête was om per gemeente 250 inwoners (20- tot 70-jarigen) en per casegebied 500 inwoners te bevragen. Deze vooropgestelde aantallen, gebaseerd op steekproefberekeningen, zijn voldoende om betrouwbare en representatieve uitspraken te kunnen doen 1. Uitgaande van een respons van 50% werd per gemeente een willekeurige steekproef van 500 inwoners en per casegebied een willekeurige steekproef van 1000 inwoners getrokken. In drie gemeenten waar men uit ervaring weet dat de respons lager ligt, werd een steekproef van 600 inwoners (controle + casegebied samen) getrokken om het vooropgestelde streefdoel van 250 ingevulde vragenlijsten te kunnen behalen. Hiertoe leverden de diensten bevolking van de verschillende gemeentebesturen naam, adres, geslacht en geboortedatum van alle inwoners geboren tussen 01/01/1939 en 31/12/1989. In totaal wonen er mensen uit de doelgroep in de steden en gemeenten van West-Limburg. Significant GfK heeft uit de door de gemeentebesturen aangeleverde databestanden een aselecte steekproef van 500 inwoners per stad of gemeente en 1000 inwoners per casegebied getrokken. Deze willekeurig getrokken inwoners ontvingen per post een vragenlijst samen met een begeleidende brief. West-Limburg Populatie (aantal inwoners 20-70jaar) Bruto steekproef Gemeente Beringen Halen Ham Hasselt Hechtel - Eksel Herk-de-Stad Heusden -Zolder Houthalen-Helchteren Leopoldsburg Lummen Tessenderlo Zonhoven Totaal West-Limburg Casegebied Casegebied 1: Hulst in Tessenderlo Casegebied 2 Paal-Tervant-Beringen-Mijn in Beringen Casegebied 3: Beringen - Eversel in Beringen en Heusden-Zolder Casegebied 4: Bolderberg-Viversel-Rekhoven in Heusden-Zolder en Lummen Casegebied 5: Houthalen - Zolder in Heusden-Zolder en Houthalen-Helchteren Totaal Case-gebieden Voor 250 ingevulde vragenlijsten per gemeente is de enkelzijdige foutenmarge 6.2% bij een betrouwbaarheidsniveau van 95% en een spreiding van 50%. Voor 500 ingevulde vragenlijsten per casegebied is de enkelzijdige foutenmarge 4.1% bij een betrouwbaarheidsniveau van 95% en een spreiding van 50%. Voor heel West-Limburg (5500 ingevulde vragenlijsten) bedraagt de enkelzijdige foutenmarge 1.3% 9

10 3.4. Vragenlijst Bij het samenstellen van de vragenlijst werd uitgegaan van de vragenlijst die gebruikt werd voor de Milieugezondheidsenquête Genk Zuid. Deze vragenlijst was grotendeels gebaseerd op de Nederlandse gezondheid en milieu enquête en de Nationale Gezondheidsenquête. Er werd beslist om de vragenlijst niet te uitgebreid te maken, maar om toch verschillende thema s aan bod te laten komen. Deze enquête is een unieke kans om algemene vragen over gezondheid en welzijn te stellen aan de bevolking Bevragingsmethode De milieugezondheidsenquête werd uitgevoerd via een postaal onderzoek. Door de verschillende voordelen van deze bevragingsmethode is postaal onderzoek de meest aangewezen manier om burgers te bevragen over milieu en gezondheid. De voordelen van postaal onderzoek zijn de volgende: Daar alle burgers beschikken over een domicilie kan de gehele doelgroep via deze methode worden bereikt De respondent kan de vragenlijst invullen op een voor hem/haar gepast moment Postaal onderzoek is redelijk goedkoop Een mogelijk nadeel van postaal onderzoek is de soms lagere respons. Om toch de vooropgestelde respons van 50% te behalen werden enkele responsverhogende maatregelen genomen. 10

11 3.6. Responsverhogende maatregelen Om een zo hoog mogelijke respons te behalen werden volgende responsverhogende maatregelen voorzien: Vanuit de provincie Limburg werd campagne gevoerd om de milieugezondheidsenquête aan te kondigen en de inwoners te stimuleren om deel te nemen aan het onderzoek. Deze campagne werd ondersteund door de gemeenten van West-Limburg. De vragenlijst, gedrukt in een handig formaat en tot een boekje geniet, werd van een visueel aantrekkelijke layout voorzien dat aansloot bij het campagnebeeld. De vragenlijst werd verstuurd in een persoonlijk geadresseerde gesloten omslag. Op de omslag werd het campagnebeeld van de milieugezondheidsenquête gedrukt. Bij de vragenlijst werd een begeleidend schrijven gevoegd met een verklarende uitleg bij het onderzoek. Deze begeleidende brief werd ondertekend door de burgemeester van de desbetreffende gemeente. Bij de vragenlijst zat een retourenveloppe met port betaald door bestemmeling waardoor de respondent geen kosten had voor het terug sturen van de ingevulde vragenlijst. De respondenten kregen ook de mogelijkheid om in plaats van op papier de vragenlijst online in te vullen. Via een link, beveiligd door een individueel paswoord, vermeld op de begeleidende brief, hadden de respondenten toegang tot de online vragenlijst. Per gemeente werd een bongo-bon ter waarde van 199 verloot onder de respondenten. Na drie weken werd een herinneringsbrief verstuurd aan diegenen die de vragenlijst nog niet hadden teruggestuurd. Een nieuwe vragenlijst werd bij deze brief ingesloten. Respondenten konden bellen naar een gratis nummer indien ze vragen hadden bij het onderzoek. 11

12 3.7. Respons Op 4 mei 2009 werden de vragenlijsten verstuurd naar de willekeurig getrokken inwoners uit West-Limburg. Om de respons te stimuleren werden op 25 mei herinneringen verstuurd naar diegenen die de vragenlijst tot dan nog niet hadden beantwoord. In juni bleek dat de vooropgestelde respons niet volledig werd gehaald, daarom werd er een extra steekproef van inwoners getrokken. Bij deze extra steekproeftrekking werd rekening gehouden met de behaalde respons en werd er adrandom inwoners getrokken met het profiel dat in de netto steekproef ondervertegendwoordigd was (voornamelijk jongeren en mannen). Uiteindelijk werden in totaal valide 2 vragenlijsten ontvangen (waarvan er 683 online werden ingevuld). Dit is een respons van 39.3%. West-Limburg Totaal bruto steekproef Netto steekproef Respons Controlegebied Beringen % Halen % Ham % Hasselt % Hechtel - Eksel % Herk-de-Stad % Heusden -Zolder % Houthalen-Helchteren % Leopoldsburg % Lummen % Tessenderlo % Zonhoven % Totaal West-Limburg % Casegebied Casegebied 1: Hulst in Tessenderlo % Casegebied 2 Paal-Tervant-Beringen-Mijn in Beringen % Casegebied 3: Beringen - Eversel in Beringen en Heusden-Zolder % Casegebied 4: Bolderberg-Viversel-Rekhoven in Heusden-Zolder en Lummen % Casegebied 5: Houthalen - Zolder in Heusden-Zolder en Houthalen-Helchteren % Totaal Case-gebieden % Ook al werd het vooropgestelde responspercentage niet gehaald, toch werden in de meeste gemeenten 250 valide vragenlijsten ontvangen. Ook het aantal ontvangen vragenlijsten uit de casegebieden benadert het vooropgestelde doel van 500 vragenlijsten per casegebied. 2 Door de cleaning werden 35 ingevulde, maar niet-valide, vragenlijsten uit de netto-steekproef verwijderd. 12

13 3.8. Statistische methodologie Statistische weging Omdat op voorhand werd vastgelegd om 250 inwoners per gemeente en 500 inwoners per casegebied daadwerkelijk te bevragen (netto respons) is het aantal bevraagde personen per gemeente niet in verhouding tot het aantal inwoners per gemeente. In het bijzonder zijn de casegebieden oververtegenwoordigd en de steden Hasselt en Beringen ondervertegenwoordigd in de steekproef in verhouding tot de werkelijke populatieaantallen. Om representatieve uitspraken te kunnen formuleren voor West-Limburg gebaseerd op een representatief verdeelde netto steekproef die een perfecte weerspiegeling is van de werkelijke situatie, werd er met wegingsfactoren 3 gewerkt Statistische significantie In dit onderzoek werden volgende vergelijkingen onderzocht: het totale case gebied versus het totale controle gebied; het totale case gebied versus West-Limburg. Men spreekt van een statistisch significant verschil bijvoorbeeld tussen het controle en het case gebied - indien dit verschil (bijna) niet aan toeval te wijten kan zijn. Significant op het 95% betrouwbaarheidsniveau houdt in dat de kans dat het verschil aan toeval te wijten is, 5% is. Alle significante verschillen worden in de tekst besproken Verstorende variabelen Tal van factoren waaronder leeftijd, geslacht, levensstijlfactoren, beroep, opleiding, inkomen, sociaal-economische status,... hebben een invloed hebben op de gezondheid en gezondheidsbeleving van de deelnemers. Verschillen in gezondheidstoestand tussen bijvoorbeeld het controle en case gebied kunnen overgeïnterpreteerd worden indien de verschillen niet gecorrigeerd worden voor verschillen in populatiesamenstelling van de verschillende gebieden. 3 Er werd een weging toegepast op inwonersaantal per geslacht en per leeftijd op het niveau van de gemeente. 13

14 Hieronder een overzicht van de correcties die gebeurd zijn. De vraag met betrekking tot bezorgdheid om gezondheid (vraag 19) werd gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht. Algemene gezondheidstoestand (vraag 20): correctie voor leeftijd en geslacht. Beperkingen (Vraag 31): correctie voor leeftijd en geslacht. Ziekte/aandoeningen (vraag 32) - Suikerziekte: correctie voor leeftijd, geslacht en bmi. - Hart en vaatziekte: correctie voor leeftijd, geslacht, rookgedrag, alcoholgebruik, fysieke activiteit, bmi en suikerziekte. - Migraine of hoofdpijn: correctie voor leeftijd en geslacht. - Stoflong: correctie voor leeftijd en geslacht. - Astma,...: correctie voor leeftijd, geslacht, rookgedrag en vocht/schimmel in slaapkamer. - Spastische colon,..: correctie voor leeftijd en geslacht - Allergie: correctie voor leeftijd, geslacht en vocht/schimmel in slaapkamer. - Gewrichtsaandoening: correctie voor leeftijd, geslacht, fysieke activiteit en bmi. - Depressie: correctie voor leeftijd, geslacht - Andere psychische aandoening: correctie voor leeftijd, geslacht, - Kanker: correctie voor leeftijd, geslacht, rookgedrag, alcoholgebruik en bmi. Gebruik van medicatie (vraag 33): - Pijnstillers : correctie voor leeftijd en geslacht. - Slaap- en kalmeringsmiddelen: correctie voor leeftijd, geslacht. - Antidepressiva: correctie voor leeftijd, geslacht. - Andere medicatie: correctie voor leeftijd en geslacht. Beroep gedaan op hulpverleners (vraag 34): correctie voor leeftijd en geslacht Stressbeleving (vraag 37): correctie voor leeftijd en geslacht Indien een correctiefactor toegepast werd, spreken we van gestandaardiseerde cijfers. De gestandaardiseerde cijfers worden niet visueel mee opgenomen in het rapport, maar indien er zich significante verschillen voordoen tussen casegebied en controlegebied of tussen casegebied en West-Limburg, worden deze in tekst mee opgenomen. Indien er een significant verschil is tussen de gestandaardiseerde cijfers van het case- en controle gebied kan men er van uit gaan dat de verschillen niet te wijten zijn aan verschillen in de populatiesamenstelling voor de factoren waarvoor gecorrigeerd werd. 14

15 3.9. Leeswijzer: interpretatie resultaten Vooraleer we de eigenlijke resultaten van deze milieugezondheidsenquête bespreken, is het nuttig dat we wat meer uitleg geven bij hoe de resultaten en grafieken geïnterpreteerd / gelezen moeten worden. 1. Bij single respons-vragen, dus bij vragen waar er slechts één antwoord gegeven kan worden, dient de optelsom van de percentages van de verschillende antwoordmogelijkheden in principe 100% te zijn. Omwille van afrondingen kunnen er lichte afwijkingen zijn, d.w.z. dat de som van percentages 99% of 101% is Sommige vragen uit de vragenlijst zijn multiple respons, bvb. de vraag Had u de laatste 12 maanden schimmel- of vochtplekken in uw woning en zo ja, waar?. Dit betekent dat de respondent meerdere antwoorden kan geven. 5 Daardoor kan het totaalpercentage (dus de som van percentages van de verschillende antwoordmogelijkheden) meer dan 100% bedragen. 3. Bij een aantal vragen kon de bevraagde persoon antwoorden aan de hand van een vier- of vijfpuntenschaal, bvb. bij de vraag of men de afgelopen twaalf maanden last had van de geur van bepaalde bronnen. 6 Om de resultaten van dit soort vragen gemakkelijker te kunnen interpreteren hebben we de antwoordmogelijkheden gegroepeerd. Meer bepaald nemen we de twee beste scores 7 (dit is de zogenaamde TOP2) en de twee slechtste scores 8 (dit is de zogenaamde BOTTOM2) samen 4. In dit rapport worden de resultaten weergegeven aan de hand van grafieken. Hoe zien deze grafieken er nu uit en hoe moeten deze nu gelezen worden? Dit zullen we verduidelijken aan de hand van enkele voorbeelden. Onderaan elke grafiek staat een tekstuele verduidelijking. Deze verduidelijking vertelt ons eerst en vooral welke resultaten in de grafiek weergegeven worden. Zo toont de grafiek hieronder ons hoe de steekproef samengesteld is naargelang het geslacht, met andere woorden hoeveel mannen en vrouwen er bij deze milieugezondheidsenquête bevraagd werden. Daarnaast staat onder elke grafiek 4 Dit is bvb. het geval als 45,5% het antwoord neen geeft en 54,5% het antwoord ja. Afgerond geeft dit 46% en 55%, dus in totaal 101%. Ander voorbeeld: 15,3% geeft het antwoord makkelijk, 51,4% geeft het antwoord moeilijk en 33,3% geeft het antwoord onmogelijk. Afgerond is dit 15%, 51% en 33% waardoor de som van de percentages op 99% komt. 5 Men kan immers op meerdere plaatsen in de woning schimmel- of vochtplekken hebben. 6 Meer bepaald kon men hier als antwoord geven: niet merkbaar, merkbaar maar geen last, een beetje last, tamelijk veel last en heel veel last. 7 Met betrekking tot het voorbeeld: niet merkbaar en merkbaar maar geen last 8 Met betrekking tot het voorbeeld: tamelijk veel last en heel veel last 15

16 ook de basis vermeld. De basis geeft weer aan wie de vraag gesteld werd. Het merendeel van de vragen werd aan iedereen, dus aan de gehele steekproef, zijnde alle respondenten gesteld. Vraag 38. Wat is uw geslacht? West-Limburg Controlegebied Casegebied Man Vrouw Fig. 1 Steekproefverdeling volgens geslacht (basis: alle respondenten) Sommige vragen worden echter niet aan iedereen gesteld. Zo werd de vraag Heeft u vroeger regelmatig gerookt? enkel gesteld aan diegenen die aangaven dat ze op het moment van de bevraging niet rookten. In het geval dat de vraag niet aan iedereen gesteld werd, maar slechts aan een deel van de steekproef zal bij de basis ook het concreet aantal personen dat de vraag beantwoord heeft, vermeld worden. De verduidelijking onderaan de grafiek ziet er dan bvb. als volgt uit: Fig. 2 Aandeel ex-rokers (basis: alle respondenten die op het moment van de bevraging niet rookten, N = 4180) Niet alleen in de verduidelijking onderaan de grafiek staat vermeld welke resultaten in de grafiek weergegeven worden. Bovenaan elke grafiek wordt ook tekstueel aangegeven van welke vraag (nummer) de resultaten afkomstig zijn. De vraagstelling uit de vragenlijst wordt eveneens weergegeven. Elke grafiek bevat ook een legende, die aangeeft wat de kleuren in de grafiek betekenen. Deze legende hangt echter af van het soort grafiek dat gebruikt werd. In het rapport komen twee soorten grafieken voor. Een eerste soort grafieken ziet er uit als de grafiek die we hierboven reeds getoond hebben. Bij deze grafieken worden de resultaten weergegeven door horizontale balken. De bovenste balk geeft de resultaten van de volledige steekproef weer, nl. van West-Limburg in het algemeen (alle 12 steden en gemeenten, incl. de casgebieden). De twee onderste balken tonen dan weer de resultaten voor respectievelijk het controlegebied en het casegebied. De legende van dit soort grafieken heeft betrekking op de antwoordmogelijkheden. In onderstaand voorbeeld geeft de oranje balk dus per onderzoeksgebied het percentage respondenten weer dat als antwoord centrale verwarming gaf. 16

17 Vraag 5. Hoe verwarmt u uw woning? West-Limburg Controlegebied Casegebied Centrale verwarming (op gas of mazout of zonnepanelen) Gaskachel Houtkachel Kolenkachel Open haard Elektrische verwarming Andere Fig. 3 Type verwarming (basis: alle respondenten) De tweede soort grafieken uit dit rapport maakt gebruik van verticale balken. Waar in de vorige grafieken de percentages van alle antwoorden weergegeven worden, toont dit soort grafieken enkel de percentages van bepaalde antwoorden. Zo geeft onderstaande grafiek weer hoeveel respondenten een beetje of helemaal eens zijn (TOP2) met de voorgelegde uitspraak. De andere percentages (o.a. helemaal oneens,...) worden niet getoond. Welke percentages in de grafiek weergegeven worden staat duidelijk vermeld onder de vraagstelling. De hoogte van de balk geeft de hoogte van het percentage weer. In tegenstelling tot de vorige grafieken duiden de kleuren niet aan over welk antwoord het gaat, maar duiden de kleuren aan op welk onderzoeksgebied de resultaten betrekking hebben. Het blauwe balkje geeft dus de resultaten van de volledige steekproef, zijnde heel West-Limburg. De rode balk toont de resultaten van het controlegebied en de groene balk geeft het percentage van het casegebied weer. Vraag 12B. In hoeverre bent u het eens met de volgende uitspraak? % een beetje+helemaal eens West-Limburg Controlegebied Casegebied De mensen in mijn buurt kunnen in het algemeen slecht met elkaar opschieten Ik ga liever niet om met de mensen die in mijn buurt wonen Fig. 44 Samenhorigheid (basis: alle respondenten) 17

18 4. Resultaten 4.1. Algemene inleiding In het verdere verloop van dit rapport zullen we in detail de resultaten van deze milieugezondheidsenquête bespreken. Meer bepaald gaan we in wat volgt dieper in op de steekproefbeschrijving, de resultaten met betrekking tot de gezondheidsvragen (o.a. levensstijl, gezondheidsproblemen en algemene gezondheidstoestand) en de resultaten met betrekking tot de milieuvragen (o.a. woonsituatie, buurt, mate van hinder, algemene leefkwaliteit buurt). We geven in dit rapport steeds de gewogen resultaten weer. De basis die onder de grafieken vermeld wordt, is echter ongewogen zodat het op elk moment duidelijk is hoeveel personen er effectief geantwoord hebben op de desbetreffende vraag Steekproefbeschrijving Vooraleer we van start gaan met de eigenlijke bespreking van de resultaten, willen we eerst een zicht krijgen op de samenstelling van de steekproef. Indien we een beschrijving hebben van de deelnemers, kunnen we immers de gevonden resultaten met betrekking tot milieu en gezondheid beter interpreteren. Ter verduidelijking: het gaat hierbij helemaal niet over de identificatiegegevens van de respondent (zoals naam en exact adres) maar wel over zijn persoonlijke karakteristieken zoals geslacht, opleiding, de gemeente waarin hij woont, of hij al dan niet in een casegebied woont, enz. In een eerste paragraaf bekijken we de steekproef aan de hand van enkele sociodemografische kenmerken. Daarna zoomen we dieper in op de woonomgeving van de respondent. 18

19 Socio-demografische kenmerken De bespreking van de steekproefbeschrijving naar de socio-demografische kenmerken van de personen die deelgenomen hebben aan deze milieugezondheidsenquête in de regio West-Limburg zal opgedeeld worden in drie onderdelen: eerst gaan we na hoeveel mannen en vrouwen deelgenomen hebben aan dit onderzoek, of dit voornamelijk jongeren of ouderen zijn en wat de verdeling Belgen en allochtonen is. In een tweede onderdeeltje zoomen we dan dieper in op de socioeconomische situatie van de respondent. We gaan met andere na wat het hoogst behaalde diploma van de deelnemer is, welk beroep hij of zij uitoefent, tot welke sociale klasse hij behoort, wat zijn maandelijkse inkomen is en of hij eigenaar of huurder is van de woning die hij of zij voor het overgrote deel van de tijd betrekt. Tenslotte komt ook de gezinssamenstelling aan bod: is men gehuwd, uit hoeveel personen bestaat het gezin, hoeveel kinderen heeft men en hoe oud zijn ze,.... A. Geslacht, leeftijd, herkomst In West-Limburg worden mannen en vrouwen in gelijke mate vertegenwoordigd: 50% mannen en 50% vrouwen. Vraag 38. Wat is uw geslacht? West-Limburg Controlegebied Casegebied Man Vrouw Fig. 4 Steekproefverdeling volgens geslacht (basis: alle respondenten) 19

20 De leeftijd van de respondenten ligt tussen 20 jaar en 70 jaar. Het merendeel (43%) van deze personen is tussen 36 jaar en 54 jaar oud. Ongeveer drie op tien (29%) is 35 jaar of jonger, de resterende 28% heeft dus een leeftijd tussen 55 jaar en 70 jaar. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers aan het onderzoek is 45 jaar. Vraag U. Leeftijdscategorie West-Limburg Controlegebied Casegebied jaar jaar jaar Fig. 5 Steekproefverdeling volgens leeftijd (basis: alle respondenten) De deelnemers (en ook hun ouders) zijn meestal in België geboren. Maar liefst 93% van de respondenten geeft België als geboorteland aan. Bij telkens 87% is ook de moeder en de vader in België geboren. Vraag 40a. Herkomst respondent West-Limburg 93 7 Controlegebied 93 7 Casegebied 93 7 Belg Buitenland Fig. 6 Steekproefverdeling volgens herkomst respondent (basis: alle respondenten) 20