Gemeente Waddinxveen. Nota. waardering en afschrijving. vaste activa

Transcriptie

1 Gemeente Waddinxveen Nota waardering en afschrijving vaste activa

2 Inhoudsopgave blz 1. Inleiding 3 2. Activeringsbeleid Algemeen Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Activeren versus (groot) onderhoud Activeren versus sparen (reservevorming) 6 3. Waarderingsbeleid 6 4. Afschrijvingsbeleid Algemeen Wettelijke of andere voorschriften Afschrijvingsbasis Bijdragen uit reserves Bijdragen van derden (subsidies) Verwachte restwaarde Afschrijvingsmethode Afschrijvingstermijn Algemeen Componentenmethode Afschrijvingstabel Rentepercentage (rekenrente vaste activa) Procedures Aanvragen investeringen Onderbouwing aangevraagde investeringen Subsidies Schuiven tussen investeringskredieten Termijn beschikbaarstelling investeringskredieten 11 Bijlage 1 - Recapitulatie uitgangspunten 12 Bijlage 2 - Afschrijvingstabel 14 Bijlage 3 - Begrippen en omschrijvingen (nog niet verklaard in nota) 16 2

3 1. Inleiding Volgens art. 9 lid 1 van de Financiële verordening gemeente Waddinxveen 2010 biedt het college van B&W één keer per raadsperiode een bijgestelde Nota waardering en afschrijving vaste activa aan ter behandeling en vaststelling door de raad. De nota geeft de beleidskaders aan voor de activering, waardering en afschrijving van de vaste activa. Het rentebeleid van de vaste activa is vastgelegd in de Nota reserves en voorzieningen (incl. rentebeleid). De voorliggende nota vervangt, met ingang van de Programmabegroting , de Nota waardering en afschrijving vaste activa De belangrijkste wijzigingen c.q. verfijningen hebben betrekking op de kosten van onderzoek en ontwikkeling, de toerekening van apparaatslasten aan uitvoeringskredieten en de componentenmethode. In deze nota worden de wijzigingen c.q. verfijningen t.o.v. de voorgaande nota aangegeven. 2. Activeringsbeleid 2.1. Algemeen Het Besluit Begroting en Verantwoording 2004 (BBV) schrijft voor dat bij gemeenten een stelsel van baten en lasten wordt gehanteerd. Op de exploitatie van een bepaald boekjaar mogen slechts uitgaven en inkomsten drukken die op dat jaar betrekking hebben. Daarom moeten uitgaven voor zaken met meerjarig nut in beginsel worden geactiveerd en in de uiteenzetting van de financiële positie (Programmabegroting) en op de balans (Jaarrekening) tot uitdrukking worden gebracht. Bij activering draait het dus om de vraag of uitgaven een meerjarig nut hebben en in welke gevallen dergelijke uitgaven (moeten/mogen) worden geactiveerd en dus als vaste activa worden beschouwd. In het BBV (art. 33) worden de vaste activa onderscheiden in: o Immateriële vaste activa, o Materiële vaste activa en o Financiële vaste activa. Dit onderscheid is van belang bij de beantwoording van de vraag of bepaalde uitgaven al dan niet moeten/mogen worden geactiveerd. De gemeente Waddinxveen hanteert bij activering het volgende algemene uitgangspunt: - Vaste activa met een activeringswaarde van minder dan worden niet geactiveerd maar om praktische redenen direct in het jaar van aanschaf ten laste van het resultaat gebracht, dit uitgezonderd gronden en terreinen. De laatst genoemden worden altijd geactiveerd. Het genoemde bedrag is exclusief eventuele verrekenbare of compensabele BTW (Laatste regel toevoeging t.o.v. vorige Nota Tevens is het drempelbedrag verhoogd van naar ) Immateriële vaste activa In de uiteenzetting van de financiële positie (Programmabegroting) en op de balans (Jaarrekening) worden, volgens het BBV (art. 34), onder de immateriële vaste activa afzonderlijk opgenomen: a. Kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen en het saldo van (dis)agio en b. Kosten van onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief. Het betreft hier een nieuw actief, dus geen vervanging van een bestaand actief. Ad a. Kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen en het saldo van agio en disagio Het (dis)agio, genoemd onder a, is het verschil tussen het bedrag waarvoor een lening wordt aangegaan en het bedrag dat aan de geldnemer wordt uitgekeerd. In het BBV (art. 63 lid 7) is bepaald dat alle passiva waaronder dus schulden tegen nominale waarde moeten worden gewaardeerd. Dat houdt in dat een lening voor het totaalbedrag van de aangegane schuld in de balans moet worden opgenomen. Het verschil tussen het schuldbedrag en het uitgekeerde bedrag, het (dis)agio, kan evenals in het bedrijfsleven, naar keuze al dan niet worden geactiveerd. Indien het (dis)agio wordt geactiveerd, vindt afschrijving plaats conform het BBV (art. 64 lid 5). Hierin is bepaald dat de afschrijvingsduur van de kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen en het saldo van agio en disagio, maximaal gelijk is aan de looptijd van de lening. Het wordt aanbevolen de kosten van het sluiten van leningen en het saldo van agio en disagio, zeker indien deze relatief van geringe omvang zijn, niet te activeren en af te schrijven. In dat geval worden de lasten volledig genomen in het jaar van sluiten van de lening. 3

4 De gemeente Waddinxveen heeft naar aanleiding van het voorgaande de volgende keuze gemaakt: - Kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen en het - Saldo van (dis)agio - worden direct ten laste van de exploitatie gebracht (Geen wijziging t.o.v. vorige Nota 2009). Ad b. Kosten van onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief De kosten van onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald nieuw actief, genoemd onder b, mogen volgens het BBV (art.60) alleen worden geactiveerd als aan de volgende voorwaarden is voldaan. Deze voorwaarden zijn de volgende: 1. Het voornemen bestaat het actief te gebruiken of te verkopen, 2. De technische uitvoerbaarheid om het actief te voltooien staat vast, 3. Het actief zal in de toekomst economisch of maatschappelijk nut genereren en 4. De uitgaven die aan het actief zijn toe te rekenen kunnen betrouwbaar worden vastgesteld. Als niet aan bovengenoemde verplicht gestelde voorwaarden wordt voldaan, mogen de kosten van onderzoek en ontwikkeling niet worden geactiveerd, maar moeten deze in één keer ten laste van de exploitatie worden gebracht. Een voorbeeld van kosten van onderzoek en ontwikkeling die in één keer ten laste van de exploitatie moeten worden gebracht zijn de kosten voor het opstellen van bestemmingsplannen. De gemeente Waddinxveen heeft naar aanleiding van het voorgaande bij een nieuw actief de volgende keuze gemaakt: - De kosten van onderzoek en ontwikkeling, die voldoen aan voorgaande voorwaarden, worden geactiveerd en afgeschreven nadat de raad het bijbehorende krediet heeft toegekend. - De scheidslijn ligt hierbij gewoonlijk bij het besteksgereed maken en aanbesteden. - De afschrijving van het krediet start met ingang van het jaar na het raadsbesluit over het hier uit voortvloeiende uitvoeringskrediet. - Het krediet worden lineair afgeschreven in 4 jaar. (Geen wijziging t.o.v. vorige Nota 2009) Materiële vaste activa In de uiteenzetting van de financiële positie (Programmabegroting) en op de balans (Jaarrekening) worden, volgens het BBV (art. 35), onder de materiële vaste activa afzonderlijk opgenomen: a. Investeringen met een economisch nut en b. Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut. Ad a. Investeringen met een economisch nut Op grond van het BBV (art. 59 lid 2) betreft dit investeringen die verhandelbaar zijn en/of kunnen bijdragen aan het genereren van middelen. In de nota van toelichting op het BBV wordt daarover opgemerkt dat een deel van gemeentelijke investeringen een economische waarde heeft, omdat: - Gemeenten prijzen en tarieven voor diensten kunnen vragen (bijvoorbeeld voor de markt en riolering) waardoor deze investeringen (gedeeltelijk) rendabel kunnen zijn en - Ze verkocht kunnen worden (bijvoorbeeld een woning, gebouw, auto of computer). Volgens het BBV (art. 59 lid 1) moeten alle investeringen met een economisch nut worden geactiveerd. De enige uitzondering op deze regel zijn de kunstvoorwerpen van cultuurhistorische waarde. Deze mogen volgens het BBV (art. 59 lid 3) niet worden geactiveerd. De gemeente Waddinxveen heeft naar aanleiding van het voorgaande de volgende keuze gemaakt: - Uitgangspunt is dat investeringen met een economisch nut conform de wettelijke richtlijnen worden geactiveerd (Geen wijziging t.o.v. vorige Nota 2009). In mei 2007 is door de Commissie BBV de Notitie software gepubliceerd. Op grond van deze notitie wordt software beschouwd als materieel vast actief met een economisch nut waarop verplicht moet worden afgeschreven. In oktober 2009 is door de Commissie BBV een bijgesteld versie van de Notitie riolering gepubliceerd. Op grond van deze notitie moeten investeringen in riolering worden beschouwd als materieel vast actief met een economisch nut waarop verplicht moet worden afgeschreven (Deze alinea is een toevoeging t.o.v. vorige Nota 2009). 4

5 Ad b. Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut zijn bijvoorbeeld investeringen in wegen, groen en civiele kunstwerken. Deze investeringen genereren geen middelen en er is geen markt voor. Hierbij dient te worden opgemerkt dat er wel vraag kan zijn naar de grond waarop de weg of een park is aangelegd, maar dat er geen vraag is naar de weg of het park als zodanig. Een andere kanttekening is dat het denkbaar is dat in de toekomst wel een markt kan zijn voor, bijvoorbeeld wegen (tolweg). De termen investeringen met een economisch of een maatschappelijk nut zijn dan ook niet statisch. Volgens de regelgeving BBV verdient het de voorkeur activa met een maatschappelijk nut niet te activeren. Gemeenten mogen investeringen met een maatschappelijk nut echter wel activeren (art. 59 lid 4). Deze uitzondering is uitsluitend toegelaten omdat sommige gemeenten, gezien hun vermogenspositie, anders niet in staat zijn bepaalde investeringen in de openbare ruimte te doen. Ook de gemeente Waddinxveen verkeert in deze laatste situatie. De gemeente Waddinxveen heeft naar aanleiding van het voorgaande de volgende keuze gemaakt: - Uitgangspunt is dat investeringen met een maatschappelijk nut conform de wettelijke richtlijnen worden geactiveerd (Geen wijziging t.o.v. vorige Nota 2009) Financiële vaste activa In de uiteenzetting van de financiële positie (Programmabegroting) en op de balans (Jaarrekening) worden, volgens het BBV (art. 36), onder de financiële vaste activa afzonderlijk opgenomen: a. Kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen, gemeenschappelijke regelingen en overige verbonden partijen. b. Leningen aan woningbouwcoöperaties, deelnemingen en overige verbonden partijen. c. Overige langlopende geldleningen. d. Overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van een jaar of langer en e. Bijdragen aan activa in eigendom van derden. De onder a tot en met d opgesomde financiële vaste activa moeten altijd worden geactiveerd. Bijdragen aan activa in eigendom van derden worden ook opgenomen onder de financiële vaste activa. Een voorbeeld hiervan is een bijdrage ineens van de gemeente in de stichtingskosten van clubgebouw van een vereniging. De BBV (art. 61) geeft de cumulatieve voorwaarden waaraan voldaan moet worden voordat bijdragen aan activa in eigendom van derden mogen worden geactiveerd: 1. Er is sprake van een investering door een derde, 2. De investering draagt bij aan de publieke taak, 3. De derde heeft zich verplicht tot het daadwerkelijk investeren, op een wijze zoals deze is overeengekomen en 4. De bijdrage kan worden teruggevorderd als de derde in gebreke blijft of de gemeente kan anders recht doen gelden op de activa die samenhangen met de investering. (Geen wijziging t.o.v. vorige Nota 2009) Activeren versus (groot) onderhoud Bij de beantwoording van de vraag of bepaalde kosten wel of niet dienen te worden geactiveerd, is het van belang om duidelijkheid te scheppen over wanneer iets als onderhoud of als investering wordt gedefinieerd. - Regulier (klein) onderhoud. Regulier (klein) onderhoud keert jaarlijks ongeveer in dezelfde financiële omvang terug. Het is dan ook daarom dat dit onderhoud uit jaarlijkse exploitatiebudgetten bekostigd moet worden. Het gaat hierbij om periodieke kosten die noodzakelijk zijn om het object in goede staat te houden tegen een van te voren vastgesteld kwaliteitsniveau. Hierbij moet worden gedacht aan maatregelen die noodzakelijk zijn om het object blijvend naar behoren te laten functioneren of haar representativiteit te laten behouden. Voorbeelden van regelmatig voorkomende onderhoudskosten betreffen onder meer het reinigen van rioolstelsel, het plegen van periodiek onderhoud aan hydraulische of elektrische installaties etc. - Cyclisch (groot) onderhoud. Bij het cyclisch (groot) onderhoud gaat het om zaken die één keer in de zoveel jaar moeten gebeuren. Voorbeelden daarvan zijn het vernieuwen van de bitumen laag van het dak van een gebouw, het periodiek 5

6 vervangen van slijtlagen van een weg. Dit soort lasten dienen volgens het BBV niet te worden geactiveerd. Deze kosten komen bij onze gemeente ten laste van specifieke onderhoudsvoorzieningen. Dit zijn voorzieningen die worden gevormd voor de kosten die in een volgend begrotingsjaar zullen worden gemaakt mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindt in het begrotingsjaar of in een voorafgaand begrotingsjaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten d.m.v. stortingen over een aantal begrotingsjaren. Voor verdere informatie wordt verwezen naar de Nota reserves en voorzieningen 2012 (incl. rentebeleid). - Investeringen. De investeringen kunnen worden onderverdeeld naar de volgende drie categorieën: 1. Nieuwe- of uitbreidingsinvesteringen Dit zijn investeringen ten behoeve van de ontwikkeling van nieuwe activiteiten of uitbreiding van de huidige activiteiten. Bijvoorbeeld: een nieuwe schoolgebouw, een nieuw soort strooivoertuig etc. 2. Vervangingsinvesteringen Dit zijn investeringen ten behoeve van de vervanging van een oud (bestaand) actief als gevolg van economische veroudering of slijtage. Bijvoorbeeld: het vervangen van een voertuig, het vervangen van computers, het vervangen van een lift etc. 3. Levensduur verlengende investeringen Dit zijn investeringen die worden gepleegd ten behoeve van een bestaand actief en expliciet leiden tot een substantiële levensduurverlenging van het betreffend actief. Bijvoorbeeld het renoveren van een gebouw. Het gaat hier dus niet om cyclisch (groot) onderhoud. Dit onderhoud is niet levensduur verlengend, maar erop gericht om het actief gedurende de levensduur in goede staat te houden. Bij vervangingsinvesteringen is er in principe sprake van vervanging van volledig afgeschreven en versleten kapitaalgoederen. Met cyclisch (groot) onderhoud wordt een kapitaalgoed in stand gehouden. (Verdere uitwerking en verfijning t.o.v. vorige Nota 2009). Op het onderscheid of er sprake is van groot onderhoud of een (vervangings)investering is ook de bij onderdeel beschreven componentenmethode van toepassing. (Nieuw t.o.v. vorige Nota 2009) Activeren versus sparen (reservevorming) In het verleden was het toegestaan om voor investeringen eerst te sparen door reservevorming en vervolgens de betreffende investeringen in één keer ten laste van deze reserve te brengen. Dit laatste mag, volgens het BBV, alleen nog maar bij investeringen met een maatschappelijk nut in de openbare ruimte. Voor investeringen met een economisch nut mag in beginsel nog wel worden gespaard, maar deze reserve kan, omdat dit soort investeringen moet worden geactiveerd, alleen worden aangewend voor de dekking van de daaruit voortvloeiende kapitaallasten (bruto-methode). Deze bestemmingsreserves vallen dan vrij gedurende de afschrijvingstermijn. De gemeente Waddinxveen heeft naar aanleiding van het voorgaande de volgende keuze gemaakt: - Hiervoor zijn in de Nota reserves en voorzieningen 2012 (incl. rentebeleid), als onderdeel van de reserves algemene dienst, de zogenaamde afschrijvingsreserves als groep verbijzonderd (Geen wijziging t.o.v. vorige Nota 2009). Zie tevens onderdeel van deze nota. 3. Waarderingsbeleid In het BBV (art. 63 lid 1) is de hoofdregel opgenomen dat vaste activa worden gewaardeerd tegen de historische kostprijs (de verkrijgingsprijs of de vervaardigingsprijs). De definities van de verkrijgings- en vervaardigingsprijs zijn volgens het BBV: - De verkrijgingsprijs omvat de inkoopprijs (excl. verrekenbare of compensabele BTW) en de bijkomende kosten (art. 63 Iid 2), - De vervaardigingsprijs omvat de aanschaffingskosten van de gebruikte grond- en hulpstoffen en de overige kosten, die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. In de vervaardigingsprijs kunnen voorts worden opgenomen een redelijk deel van de indirecte kosten en de rente over het tijdvak dat aan de vervaardiging van dat actief kan worden toegerekend (art. 63 lid 3). 6

7 Op basis van het BBV is het dus toegestaan om, behalve de directe kosten zoals leveringen door derden en de kostprijs van bijvoorbeeld in te brengen eigen grond, ook personeels-, overhead- en rentelasten in de vervaardigingsprijs op te nemen. De gemeente Waddinxveen heeft naar aanleiding van het voorgaande de volgende keuze gemaakt: - In alle toekomstige uitvoeringskredieten voor (vervangings)investeringen moet, indien van toepassing, een redelijk deel aan personeels-, huisvestings- en overheadlasten (apparaatslasten) worden meegenomen. - Bij uitvoeringskredieten voor nieuwe investeringen ligt de scheidslijn hierbij gewoonlijk bij het besteksgereed maken en aanbesteden. Alles wat hieraan vooraf gaat, namelijk de voorbereidingsfase, kan niet worden meegenomen in het uitvoeringskrediet. Zie tevens onderdeel 2.2. van deze nota. - Bij uitvoeringskredieten voor vervangingsinvesteringen (bijvoorbeeld i.h.k.v. beheerplannen), waarbij alle activiteiten vanaf het begin zijn gericht op de realisatie van een vast actief, mogen ook de kosten die zijn gemaakt in de voorbereidingsfase worden meegenomen. - Rentelasten tijdens de vervaardiging van het vast actief worden direct ten laste van de exploitatie gebracht. Dit betreft ook de rente over de boekwaarde per 1 januari van een begrotingsjaar van uitvoeringskredieten die gedurende meerdere jaren in ontwikkeling c.q. onderhanden zijn. - Kosten kunnen pas ten laste van een uitvoeringskrediet worden gebracht nadat de raad het bijbehorende krediet heeft toegekend. (Het beleid zoals vastgelegd in de vorige Nota 2009 is verder uitgewerkt in relatie tot o.a. de projecten algemene dienst) Financiële vaste activa moeten tegen nominale waarde of als deze hoger is tegen verkrijgingsprijs worden gewaardeerd, met uitzondering van de bijdragen aan activa in eigendom van derden. Hiervoor is de historische kostprijs de basis. Verwachte duurzame waardeverminderingen van vaste activa worden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar ten laste van de exploitatie gebracht in de vorm van extra afschrijving (art. 65 lid 1). Voor in erfpacht uitgegeven gronden geldt de uitgifteprijs van eerste uitgifte als verkrijgingsprijs. Gronden in eeuwigdurende erfpacht worden gewaardeerd tegen registratiewaarde (art. 63 lid 4). Van vaste activa waarvan de bestemming veranderd wordt de actuele waarde van de nieuwe bestemming in de toelichting op de financiële positie (Programmabegroting) en op de balans (Jaarrekening) opgenomen (art. 63 lid 5). Deelnemingen (onderdeel financiële vaste activa) worden tegen marktwaarde gewaardeerd indien de marktwaarde lager is dan de historische kostprijs (art. 65 lid 2). (Verfijningen t.o.v. vorige Nota 2009). 4. Afschrijvingsbeleid 4.1. Algemeen Kapitaallasten bestaan uit afschrijvingslasten en rentelasten. De waardevermindering van vaste activa wordt door middel van afschrijving tot uitdrukking gebracht. De rentelasten hebben betrekking op de financiering van de investeringen. De berekening van kapitaallasten is van een aantal factoren afhankelijk: - Wettelijke of andere voorschriften, - De afschrijvingsbasis, - De verwachte restwaarde, - De afschrijvingsmethode, - De afschrijvingstermijn en - Het rentepercentage (rekenrente vaste activa). De wijze waarop een gemeente activa afschrijft heeft grote invloed op haar exploitatie en vermogenspositie. 7

8 4.2. Wettelijke of andere voorschriften Op grond van het BBV (art. 64) moeten bij afschrijvingen de volgende algemene regels in acht worden genomen (de standaard afschrijvingsprocedure): 1. De afschrijvingen geschieden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar (lid 1), 2. Slechts om gegronde redenen mogen de afschrijvingen op andere grondslagen dan in het voorafgaande boekjaar geschieden (lid 2), 3. Op vaste activa met een beperkte levensduur wordt jaarlijks afgeschreven volgens een stelsel dat is afgestemd op de verwachte toekomstige gebruiksduur (lid 3), 4. In afwijking op de punten 1 en 3 is bepaald dat op vaste activa met een maatschappelijk nut in de openbare ruimte wel extra, resultaatafhankelijk, mag worden afgeschreven (lid 4), 5. De afschrijvingstermijn van kosten van het sluiten van geldleningen en het saldo van agio en disagio mag maximaal gelijk zijn aan de looptijd van de lening (lid 5) en 6. De afschrijvingstermijn van kosten onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief mag ten hoogste vijf jaar zijn (lid 6). In het BBV (art. 65) worden de voorwaarden opgesomd wanneer er extra, resultaatonafhankelijk, moet worden afgeschreven, dit zijn: 1. Naar verwachting duurzame waardeverminderingen van vaste activa worden, onafhankelijk van het resultaat, ten laste van de exploitatie gebracht (lid 1) en 2. Een actief dat buiten gebruik wordt gesteld wordt afgewaardeerd op het moment van buiten gebruikstelling, dus vervroegd afgeschreven, als de restwaarde lager is dan de boekwaarde (lid 3). Ook is in het BBV bepaald dat niet wordt afgeschreven op gronden en terreinen, omdat dergelijke activa geen beperkte gebruiksduur hebben. De gemeente Waddinxveen heeft naar aanleiding van het voorgaande de volgende keuze gemaakt: - Uitgangspunt is dat investeringen met een maatschappelijk nut onafhankelijk van het resultaat worden afgeschreven. Afhankelijk van het voordelig resultaat van enig boekjaar of begrotingsjaar kan aan de raad een gemotiveerd voorstel worden gedaan om hiervan af te wijken. (Aanvulling t.o.v. vorige Nota 2009) Afschrijvingsbasis Voor de inwerkingtreding van het BBV konden gemeenten bij alle investeringen kiezen tussen de bruto- en de netto-methode. - Bij de bruto-methode wordt geactiveerd tegen de verkrijgingsprijs of de vervaardigingsprijs. - Bij de netto-methode mogen daarvoor ingestelde bestemmingsreserves en/of de ontvangen bijdragen van derden in één keer in mindering gebracht worden op de verkrijgingsprijs of de vervaardigingsprijs. Waardering tegen actuele waarde is niet toegestaan, tenzij het actief wordt vervreemd en de directe opbrengstwaarde bekend is. Met de inwerkingtreding van het BBV gelden de volgende regels: Bijdragen uit reserves Volgens het BBV (art. 62 lid 1) mag alleen nog de bruto-methode gehanteerd worden, met uitzondering van investeringen met een maatschappelijk nut in de openbare ruimte, waarvoor de netto-methode altijd is toegestaan. Dit betekent dat alleen bij investeringen met een maatschappelijk nut een investering rechtstreeks mag worden gedekt uit een reserve. Bij investeringen met een economisch nut kan de reserve wel gebruikt worden ter (gedeeltelijke) dekking van de kapitaallasten. Zie tevens onderdeel 2.6. van deze nota. 8

9 Bijdragen van derden (subsidies) Volgens het BBV (art. 62 lid 2) mogen bijdragen van derden met een directe relatie met een actief (economisch of maatschappelijk nut) rechtstreeks op de waardering daarvan in mindering worden gebracht. Het gaat dan om bijvoorbeeld rijksbijdragen voor de aanleg van een weg, bijdragen van personen of stichtingen aan specifieke musea of andere culturele instellingen e.d. Niet toegestaan is de verrekening van een bijdrage met een algemene strekking op een bepaald terrein. Een bijdrage met een dergelijke brede omschrijving heeft een onvoldoende directe relatie met een specifiek actief Verwachte restwaarde Het is niet gebruikelijk bij gemeenten om bij het bepalen van de hoogte van de afschrijving rekening te houden met een subjectief in te schatten restwaarde van het actief aan het einde van de verwachte gebruiksduur. Bij inruil of verkoop van een actief wordt de opbrengst als een incidentele bate voor de exploitatie beschouwd. De gemeente Waddinxveen heeft naar aanleiding van het voorgaande de volgende keuze gemaakt: - Bij de bepaling van de afschrijvingslasten van een actief wordt in de gemeente Waddinxveen uit voorzichtigheidsoverwegingen geen rekening gehouden met de restwaarde (Verduidelijking t.o.v. vorige Nota 2009) Afschrijvingsmethode In het BBV (art. 51) is voorgeschreven dat in de toelichting op de balans wordt aangegeven volgens welke methoden de afschrijvingen worden berekend. Het BBV laat gemeenten vrij in de keuze van de afschrijvingsmethodiek. De gemeente Waddinxveen hanteert de volgende afschrijvingsmethoden: - Lineaire afschrijving, dat wil zeggen afschrijving op basis van een vast bedrag per jaar. Bij deze methode blijven de afschrijvingslasten gelijk, terwijl de rentelasten en daardoor ook de totale kapitaallasten in de loop van de gebruikersperiode geleidelijk afnemen. - Annuïtaire afschrijving, dat wil zeggen afschrijving op basis van gelijkblijvende annuïteiten, waarbij de jaarlijkse last van rente en afschrijving gelijk blijft. Daarbij daalt de rentelast van jaar tot jaar sneller in de loop van de gebruiksperiode, terwijl de afschrijving omgekeerd evenredig toeneemt. De gemeente Waddinxveen heeft naar aanleiding van het voorgaande de volgende keuze gemaakt: - Er wordt in beginsel lineair afgeschreven. Deze methode houdt het beste rekening met de relatief sterke waardevermindering aan het begin van de afschrijvingsperiode, wanneer gebruiksnut en slijtage het grootst zijn. Tevens nemen tijdens de veroudering van het actief de bijbehorende onderhoudslasten toe. Bij lineair afschrijven genereren de afnemende kapitaallasten de (gedeeltelijke) dekking voor de toenemende onderhoudslasten. - De annuïtaire afschrijving wordt gebruikt in gevallen waarbij er sprake is van gerelateerde inkomsten uit belastingen, heffingen en tarieven. Voorbeelden hiervan zijn het rioolheffing, de afvalstoffenheffing en het begraafrecht. Bij deze tarieven is een constant verloop gewenst. (Verduidelijking t.o.v. vorige Nota 2009) Afschrijvingstermijn Algemeen De te hanteren afschrijvingstermijn voor een bepaald actief is op grond van het BBV (art. 64 lid 3) afhankelijk van de verwachte toekomstige gebruiksduur. Die gebruiksduur kan zijn: - De technische gebruiksduur. Hierbij draait het om de vraag hoe lang het actief technisch mee gaat (bijvoorbeeld vrachtauto) en - De economische gebruiksduur. Hierbij draait het om de vraag wanneer een actief economisch is verouderd (bijvoorbeeld computer). In geval van activering bij raadbesluit van investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut wordt het actief lineair afgeschreven over de verwachte levensduur van het actief. De gemeente Waddinxveen hanteert het principe dat de afschrijvingen starten met ingang van het jaar na realisatie (oplevering/leverantie) van de investering. Een uitzondering hierop vormen te activeren kosten van 9

10 onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief, zie onderdeel 2.2. van deze nota bij Ad. b. (Verduidelijking t.o.v. vorige Nota 2009) Componentenmethode In de vorige Nota 2009 is geen uitspraak opgenomen over hoe wordt afgeschreven indien een actief bestaat uit meerdere componenten met een verschillende technische en/of economische levensduur en dus meerdere afschrijvingsduren. Dit is het vraagstuk van het wel of niet toepassen van de componentenmethode. Bij toepassing van de componentenmethode worden de afzonderlijke componenten waaruit een actief bestaat afzonderlijk afgeschreven. De Commissie BBV doet de aanbeveling om de componentenbenadering alleen toe te passen bij investeringen met een economisch nut. De gemeente Waddinxveen heeft op basis van de tot op heden gehanteerde methodiek de volgende keuze gemaakt: - Bij investeringen met een economisch nut wordt indien het actief uit componenten met substantiële omvang bestaat de componentenmethode toegepast. Deze methodiek wordt gecontinueerd aangezien het afschaffen van de methodiek bij deze groep van investeringen tot gevolg heeft dat vervangingsinvesteringen verschuiven naar groot onderhoud. Hiervoor moet vooraf worden gespaard door middel van de stortingen in de bijbehorende onderhoudsvoorzieningen. De budgettaire consequenties hiervan worden ongewenst geacht. - Bij investeringen met een maatschappelijk nut wordt de componentenmethode niet toegepast. Dit betreft een continuering van de reeds bestaande methodiek voor deze groep van investeringen. Dit volgt de aanbeveling van de Commissie BBV. (Nieuw t.o.v. vorige Nota 2009). Bij vervangingsinvesteringen, verbouwing en/of uitbreiding wordt voor de te hanteren afschrijvingstermijn in principe een aansluiting gezocht bij de resterende levensduur van het totaal van het actief. Dit tenzij deze activiteiten een levensduur verlenging van het totaal actief tot gevolg hebben of eigenstandig gebruik mogelijk is (Geen wijziging t.o.v. vorige Nota 2009) Afschrijvingstabel Met ingang van het begrotingsjaar 2010 wordt bij de gemeente Waddinxveen voor nieuwe investeringen, als uitgangspunt, een afschrijvingstabel zoals opgenomen in bijlage 1 van deze nota, gehanteerd. Hierin is een opsomming opgenomen van de diverse soorten vaste activa met de bijbehorende afschrijvingstermijnen. Bij de genoemde afschrijvingstermijnen is rekening gehouden met wettelijke en andere voorschriften. De tabel is richtinggevend, niet limitatief en niet bindend. Wanneer wordt afgeweken van aangegeven afschrijvingstermijnen dan dient dit te worden gemotiveerd en de raad dient hierover een besluit te nemen Rentepercentage (rekenrente vaste activa) Met ingang van het begrotingsjaar 2010 wordt, conform de vorige Nota 2009, in de (meerjaren)begroting als rekenrente voor alle vaste activa één uniforme rekenrente gehanteerd. Basis voor de bepaling van deze rekenrente bij de aanvang van het begrotingsproces is het tarief voor lang annuïtair vreemd vermogen met een looptijd van 25 jaar, zoals opgegeven door de Bank Nederlandse Gemeenten, over de afgelopen 10 jaar. Op basis hiervan wordt de langjarig gemiddelde rekenrente van de afgelopen 10 jaar bepaald. Indien dit rentepercentage meer dan 0,25% naar boven of beneden afwijkt van de tot dat moment gehanteerde rekenrente dan wordt de rekenrente met ingang van het eerstvolgende begrotingsjaar aangepast aan de nieuwe situatie. De economische recessie en de hiermee samenhangende kredietwaardering van Nederland kan negatieve gevolgen hebben op de ontwikkeling van de rente op de kapitaalmarkt. Indien dit een trendbreuk tot gevolg heeft ten opzichte van de beschreven methodiek voor de bepaling van de rekenrente, dan zal bij aanvang van het begrotingsproces een onderbouwd voorstel aan de Raad worden gedaan om van deze Nota af te wijken. Op een voordelige trendbreuk zal uit voorzichtigheidsoverwegingen niet worden vooruitgelopen. Zie tevens onderdeel van de Nota reserves en voorzieningen 2012 (incl. rentebeleid). 10

11 5. Procedures 5.1. Aanvragen investeringen Er is altijd een raadsvoorstel nodig om een investeringskrediet (voorbereidings- of uitvoeringskrediet) aan te vragen. Doorgaans zal dit plaatsvinden door middel van opname in de Meerjaren Investerings Planning, zoals opgenomen in de Programmabegroting Onderbouwing aangevraagde investeringen De raad zal alleen in staat zijn investeringskredieten te accorderen die in voldoende mate zijn onderbouwd en gespecificeerd. Investeringsaanvragen dienen dan ook de volgende onderwerpen te omvatten: - Onderbouwing investeringsaanvraag, - Deelprogramma/Beheerproduct waartoe de investering behoort, - Nieuw, vervanging of uitbreiding, - Afschrijvingstermijn (gemotiveerd indien termijn afwijkt van afschrijvingstabel), - Afschrijvingsmethode, - Jaarlijkse exploitatielasten (kapitaallasten + overige exploitatiekosten), - Liquiditeitsplanning en - Eventueel aan te vragen subsidies. (Geringe verfijning t.o.v. vorige Nota 2009) Subsidies Voorafgaande aan de investeringsaanvraag dient te worden beoordeeld in hoeverre er aanspraak kan worden gedaan op bepaalde subsidies. Indien achteraf een subsidie wordt toegekend, die niet geraamd was, dan worden de financiële gevolgen van het investeringskrediet hiervoor aangepast (Geen wijziging t.o.v. vorige Nota 2009) Schuiven tussen investeringskredieten Het is in het kader van het budgetrecht van de raad niet toegestaan om tussen afzonderlijke investeringskredieten te schuiven. Een uitzondering hierop vormen de budgettaire kaders die in het kader van de beheerplannen jaarlijks door de raad voor het eerstvolgende begrotingsjaar worden vastgesteld. Deze budgettaire kaders worden door B&W verdeeld naar projecten. Mits binnen dezelfde beheersdiscipline en afschrijvingsduur kan binnen de budgettaire kaders van de raad wel worden geschoven. (Wijziging t.o.v. vorige Nota 2009) Termijn beschikbaarstelling investeringskredieten De investeringskredieten zijn in principe niet gebonden aan een specifiek begrotingsjaar. In de documenten van de Planning & Control cyclus moet daarom verantwoording worden afgelegd over de voortgang van (onderhanden) investeringskredieten. Richtlijn is dat investeringskredieten die zijn gevoteerd in de jaren voorafgaande aan het verantwoordingsjaar en waar in het verantwoordingsjaar geen bestedingen op hebben plaatsgevonden in principe worden afgesloten, tenzij onderbouwd wordt aangegeven dat handhaving noodzakelijk is. Wanneer deze kredieten in een later stadium toch nog nodig zijn, kan een nieuw raadsvoorstel worden gemaakt (Geen wijziging t.o.v. vorige Nota 2009). Het toekennen van een maximale geldigheidsduur voorkomt het "opstapelen" van investeringskredieten inclusief bijbehorend vermogensbeslag en draagt bij aan het bewustwordingsproces over ambitie en realisatie. 11

12 Bijlage 1 - Recapitulatie uitgangspunten Activeringsbeleid - Vaste activa met een activeringswaarde van minder dan worden niet geactiveerd maar om praktische redenen direct in het jaar van aanschaf ten laste van het resultaat gebracht, dit uitgezonderd gronden en terreinen. Het genoemde bedrag is exclusief eventuele verrekenbare of compensabele BTW. - Gronden en terreinen worden altijd geactiveerd. - (Dis)agio en de kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen worden direct ten laste van de exploitatie gebracht. - De kosten van onderzoek en ontwikkeling, die voldoen aan de wettelijke voorwaarden, worden geactiveerd en afgeschreven nadat de raad het bijbehorende krediet heeft toegekend. Afgeschreven wordt in 4 jaar startend met ingang van het jaar na het raadsbesluit over het hier uit voortvloeiende uitvoeringskrediet. - Alle investeringen met een economisch of maatschappelijk nut, meer dan of gelijk aan , worden geactiveerd. Bij investeringen met een economisch nut is dit met uitzondering van kunstvoorwerpen met een cultuurhistorische waarde. Het genoemde bedrag is exclusief eventuele verrekenbare of compensabele BTW. - Financiële vaste activa worden geactiveerd, met dien verstande dat bijdragen aan activa in eigendom van derden alleen worden geactiveerd als aan de verplicht gestelde wettelijke voorwaarden wordt voldaan. Aan het verstrekken van dergelijke bijdragen zullen deze wettelijke voorwaarden worden verbonden. - Regulier (klein) onderhoud en cyclisch (groot) onderhoud worden niet geactiveerd. Waarderingsbeleid - Er wordt als hoofdregel één waarderingsgrondslag gehanteerd, namelijk de historische kostprijs (de verkrijgingsprijs of de vervaardigingsprijs). - In alle toekomstige uitvoeringskredieten voor (vervangings)investeringen moet, indien van toepassing, een redelijk deel aan personeels-, huisvestings- en overheadlasten (apparaatslasten) worden meegenomen. - Bij uitvoeringskredieten voor nieuwe investeringen ligt de scheidslijn hierbij gewoonlijk bij het besteksgereed maken en aanbesteden. Alles wat hieraan vooraf gaat kan niet worden meegenomen in het uitvoeringskrediet. - Bij uitvoeringskredieten voor vervangingsinvesteringen (bijvoorbeeld i.h.k.v. beheerplannen), waarbij alle activiteiten vanaf het begin zijn gericht op de realisatie van een vast actief, mogen ook de kosten die zijn gemaakt in de voorbereidingsfase worden meegenomen. - Rentelasten tijdens de vervaardiging van het vast actief worden direct ten laste van de exploitatie gebracht. Dit betreft ook de rente over de boekwaarde per 1 januari van een begrotingsjaar van uitvoeringskredieten die gedurende meerdere jaren in ontwikkeling c.q. onderhanden zijn. - Kosten kunnen pas ten laste van een uitvoeringskrediet worden gebracht nadat de raad het bijbehorende krediet heeft toegekend. - Financiële vaste activa moeten tegen nominale waarde of als deze hoger is tegen verkrijgingsprijs worden gewaardeerd, met uitzondering van de bijdragen aan activa in eigendom van derden. Hiervoor is de historische kostprijs de basis. - Naar verwachting duurzame waardeverminderingen van vaste activa worden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar ten laste van de exploitatie gebracht in de vorm van extra afschrijving. - Van vaste activa waarvan de bestemming verandert wordt de actuele waarde van de nieuwe bestemming in de toelichting op de financiële positie en/of balans opgenomen. - Voor in erfpacht uitgegeven gronden geldt de uitgifteprijs van eerste uitgifte als verkrijgingsprijs. - Gronden in eeuwigdurende erfpacht worden gewaardeerd tegen registratiewaarde. - Deelnemingen worden tegen marktwaarde gewaardeerd indien de marktwaarde lager is dan de historische kostprijs. 12

13 Afschrijvings- en rentebeleid - In beginsel wordt resultaat-onafhankelijk afgeschreven. Afhankelijk van het voordelig resultaat van enig boekjaar of begrotingsjaar kan aan de raad bij investeringen met een maatschappelijk nut een gemotiveerd voorstel worden gedaan om hiervan af te wijken. - Op gronden en terreinen wordt niet afgeschreven. - Alle investeringen met een economisch nut worden afgeschreven op basis van de bruto-methode, met de randvoorwaarde dat eventueel van derden ontvangen specifieke bijdragen die in directe relatie staan tot de investering in mindering mogen worden gebracht. - Alle investeringen met een maatschappelijk nut worden afgeschreven op basis van de nettomethode, hetgeen betekent dat eventueel van derden ontvangen bijdragen en de eventueel daarvoor bestaande (bestemmings)reserves (geheel of gedeeltelijk) in mindering worden gebracht. - Bij het bepalen van de hoogte van de afschrijving wordt geen rekening gehouden met een eventuele restwaarde van het nieuwe actief. Bij inruil of verkoop van een actief wordt de opbrengst als een incidentele bate voor de exploitatie beschouwd. - Alle vaste activa worden in beginsel lineair afgeschreven. Annuïtaire afschrijving wordt gebruikt in een aantal gevallen waarbij er sprake is van gerelateerde inkomsten uit belastingen, heffingen en tarieven. Voorbeelden hiervan zijn het rioolheffing, de afvalstoffenheffing en het begraafrecht. - De te hanteren afschrijvingstermijn voor een bepaald actief is afhankelijk van de verwachte toekomstige gebruiksduur. Referentiekader hiervoor is de afschrijvingstabel zoals opgenomen in bijlage 1 van deze nota. Deze tabel is richtinggevend, maar niet limitatief en niet bindend. Wanneer wordt afgeweken van de in bijlage 1 aangegeven afschrijvingstermijnen dan dient dit (bij de kredietaanvraag) te worden gemotiveerd. - Afschrijvingen starten met ingang van het jaar na realisatie (oplevering/leverantie) van de investering. Een uitzondering hierop vormen de kosten van onderzoek en ontwikkeling (zie onderdeel 2.2. van deze nota) - Bij vervangingsinvesteringen, verbouwing en/of uitbreiding wordt voor de te hanteren afschrijvingstermijn in principe een aansluiting gezocht bij de resterende levensduur van het totaal van het actief. Dit tenzij deze activiteiten een levensduur verlenging van het totaal actief tot gevolg hebben of eigenstandig gebruik mogelijk is. Procedures - Er is altijd een raadsvoorstel nodig om een investeringskrediet aan te vragen. - Gevraagde investeringskredieten dienen in voldoende mate te zijn onderbouwd en gespecificeerd. - Voorafgaande aan de investeringsaanvraag dient te worden beoordeeld in hoeverre er aanspraak kan worden gedaan op bepaalde subsidies. - Indien achteraf een subsidie op een investeringskrediet wordt toegekend, die niet geraamd was, dan worden de financiële gevolgen van het investeringskrediet hiervoor aangepast. - Het is niet toegestaan om tussen afzonderlijke investeringskredieten te schuiven. Een uitzondering hierop vormen de budgettaire kaders die in het kader van de beheerplannen jaarlijks door de raad voor het eerstvolgende begrotingsjaar worden vastgesteld. Deze budgettaire kaders worden door B&W verdeeld naar projecten. Mits binnen dezelfde beheersdiscipline en afschrijvingsduur kan binnen de budgettaire kaders van de raad wel worden geschoven. - Investeringskredieten die zijn gevoteerd in de jaren voorafgaande aan het verantwoordingsjaar en waar in het verantwoordingsjaar geen bestedingen op hebben plaatsgevonden worden in principe afgesloten, tenzij onderbouwd wordt aangegeven dat handhaving noodzakelijk is. Wanneer deze kredieten in een later stadium toch nog nodig zijn, kan een nieuw raadsvoorstel worden gemaakt. 13

14 Bijlage 2 - Afschrijvingstabel IMMATERIËLE VASTE ACTIVA: Kosten verbonden aan sluiten geldlening (Dis)agio geldlening Kosten van onderzoek en ontwikkeling. TE HANTEREN TERMIJNEN Direct t.l.v. exploitatie Direct t.l.v. exploitatie 4 jaar MATERIËLE VASTE ACTIVA BETREFT TERMIJNEN Gronden en Terreinen (110) Op Gronden en Terreinen wordt niet afgeschreven. Geen Gebouwen (woonruimten en bedrijfsgebouwen) (120) Nieuwbouw algemeen 40 Dakbedekking, plafond, kozijn en vloer 15 (volledige vervanging) Club- en kleedgebouw en tribunes (steen) 30 Opslagplaats / loods en fietsenstalling 15 1 e Inrichting (leer en hulpmiddelen)/olp 15 Noodgebouw 10 Schaftketen 5 Restauratie/renovatie (o.a. Monumenten) 25 Verbouwing oorspronkelijk gebouw (uitbreiding) Restant Gebruiksduur Groen-, weg- en waterbouwkundige werken Openbare ruimte (economisch nut) (119) Buitensport Aanleg en vervanging sportveld 15 Tussentijdse werkzaamheden Onderhoud Riolering Vervanging onderheid riool, regenwaterriool en 60 drukriolering leidingen Relining 40 Vervanging gemaal / pompput bouwkundig 45 Vervanging pompen, gemalen en meetnet 15 overstorten mechanisch / elektrisch Begraafplaatsen Aanleg en uitbreiding begraafplaatsen 40 Openbare ruimte (maatschappelijk nut) (111) Spelen Aanleg en vervanging speelterrein 15 Tussentijdse werkzaamheden Onderhoud Civieltechnische kunstwerken Aanleg en vervanging brug en/of duiker 30 Tussentijdse werkzaamheden Onderhoud Openbare verlichting Aanleg en vervanging lichtmast incl. armatuur 30 en lamp Tussentijdse werkzaamheden Onderhoud Verkeersregelinstallaties Aanleg en vervanging verkeersregelinstallaties 30 Tussentijdse werkzaamheden Onderhoud Baggeren Baggerwerkzaamheden Onderhoud Verharding Aanleg en vervanging verharding van een 45 weg, fietspad en voetpad Tussentijdse werkzaamheden Onderhoud Water Steigers, afmeerpalen, dukdalven, vlonders 20 Straat- en parkmeubilair Aanleg en vervanging abri 15 Aanleg en vervanging banken en afvalbakken 7 Beschoeiingen Aanleg en vervanging beschoeiing 20 14

15 Vervoermiddelen (199) Vrachtwagen, tractor 10 Kolkenzuiger, rioolreiniger en zoutstrooier 10 Schaftwagens 10 Personenwagen 5 Pick-up truck 7 Overige vervoersmiddelen 7 Machines, apparaten en installaties (130) Veiligheid en beveiliging Brandmeldinstallatie 10 Kleinblusapparatuur 20 Val beveiligingsapparatuur 5 Chemische beveiligingsuitrusting 4 Openbare ruimte machines en gereedschap Gazonmaaier / vingerbalkmaaier 5 Grafdelfmachine 10 Klepelmaaier 10 Veegmachine 7 Houtversnipperaar 15 Gebouwen Boilers 8 Buiten zonwering 15 Geluidsinstallaties 10 Drankautomaten 7 Keukenvoorzieningen 15 Lichtinstallaties 20 Luchtverversingsinstallaties 15 Meubilair kantoor / scholen / aula s 15 Overdrukventilator 10 Verdeelkasten 15 Overige inventaris 15 Elektra, hardware en software Overig Foto / videoapparatuur 5 Hardware: - Werkplekken (pc s) 3 / 5 - Servers 3 / 5 - Infrastructuur (netwerk) 5 - Randapparatuur (printers, scanners) 5 Software 3 / 5 Kassasystemen 5 Lichtdruk / kopieermachines 5 Telefooncentrales 10 Testapparatuur (divers) 10 Overige mechanische en elektrische 15 installaties Onderhoudsapparatuur 10 Stoomcleaner 7 Financiële activa Leningen aan woningbouwcorporaties Overige langlopende leningen Aandelen in gemeenschappelijke regeling Alsmede deelnemingen Effecten Bijdrage in activa van derden Geen afschrijving Geen afschrijving Geen afschrijving Geen afschrijving Economische levensduur 15

16 Bijlage 3 - Begrippen en omschrijvingen (nog niet verklaard in nota) Uitgifteprijs erfpacht Het bepalen van de vervaardigingsprijs van gronden uitgegeven in erfpacht zou betekenen dat de kostprijs bepaald moet worden. Het bepalen van de kostprijs per kavel is echter dermate bewerkelijk dat voor erfpacht in de wet bij uitzondering is bepaald dat gronden in erfpacht worden gewaardeerd tegen uitgifteprijs bij eerste uitgifte. Registratiewaarde erfpacht Gronden in eeuwigdurende erfpacht worden gewaardeerd tegen registratiewaarde. Dit, omdat de economische eigendom in dat geval niet meer bij de erfverpachter berust. Daarom is het van belang de waardering aan te passen. De waardering van deze objecten wordt niet geheel op nihil gesteld, maar op een registratiewaarde van bijvoorbeeld 1,- per m 2, 100m 2 of 1000m 2. Een goed inzicht in de bezittingen is nodig omdat het kan voorkomen dat contractueel bepaald is dat de overheid in geval van bijvoorbeeld het wijzigen van de bestemming recht heeft op een aanvullende som. Afschrijving Het bedrag van de jaarlijkse waardevermindering van de Investering. Rentelast De rentelast wordt berekend over de boekwaarde aan het begin van het jaar. Boekwaarde Het bedrag dat wordt berekend uit de som van de aanschafwaarde minus het reeds afgeschreven bedrag. 16