Vroegdiagnostiek van persoonlijkheidsstoornissen:

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Vroegdiagnostiek van persoonlijkheidsstoornissen:"

Damian Meijer
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Vroegdiagnostiek van persoonlijkheidsstoornissen: over de zin van gestandaardiseerde diagnostiek bij bijzondere mensen Paul van der Heijden Centrum Adolescenten Psychiatrie Reinier van Arkel Groep Radboud Universiteit Nijmegen Inhoud Relevantie Aandachtspunten in de diagnostiek van persoonlijkheid Gevaren bij verkeerde diagnose Methoden in de klinische praktijk Een alternatieve methode

2 Relevantie 15 % van de normale bevolking Invloed op sociaal-maatschappelijk functioneren Slecht herstel, grotere kans op terugval en chroniciteit van AS I pathologie Interfereren met ontwikkeling (Chanen& McCutcheon,, 2013) Risicovol gedrag (Chanen et al., 2008) Grote kans op suïcide (Chanen et al., 2008) Kostbaar voor de maatschappij Aandachtspunten Persoonlijkheid en psychopathologie (Widiger 2008; Piersma,, 1989) Widiger& & Smith, Contextfactoren (Shiner&& Allen, 2013; Shiner& Caspi,, 2012) Culturele factoren (Mulder, 2012) Gender (Ford & Widiger,, 1989) Instabiliteit (Gunderson et al., 2003; 2011) Problemen met DSM-IV (Clark, 2007) en DSM-5 (Clarkin Huprich,, 2011; First, 2011; Gunderson,, 2010; Paris, 2012; Shedler et al., 2010) Clarkin&

3 Problemen met AS II DSM-IV Excessieve comorbiditeit (Widiger& Trul,, 2007) Heterogeniteit binnen categorieën (Cooper Zimmerman,, 2010) Cooper, Balsis& Inadequate dekking (Geiger& Crick,, 2009) Onvoldoende licht op affect, cognitie, representaties (Westen, 2004) Arbitraire diagnostische drempels (Clark, 2007) Alles of niets Problemen met AS II DSM-IV (vervolg) Niet valide Geringe relatie tussen stoornis en behandeling Geen ontwikkelingsperspectief Geen gezonde kenmerken Clinici gebruiken het niet goed (Zimmerman & Mattia,, 1999; Zimmerman& Galiano,, 2010)

4 Stigmatisering (Evans & Appleby,, 1988) Gevaren Evans-Lacko, Brohan, Mojtabai& Thornicroft, 2012; Lewis Iatrogene schade Beperkt toekomstperspectief Medicatiegebruik, polyfarmacie (Chanen Chanen,, et al., 2008) De klinische praktijk Klinisch interview Semi-gestructureerd interview Zelfrapportage methoden

5 Klinisch oordeel Niet valide (Ægisdóttiret al., 2006) Gebruik van heuristieken (Garb Kahneman, Slovic,,& Tversky,, 1982) Garb,, 1998; Kahneman,,& Klein 2009; Te veel vertrouwen in eigen oordeels- bekwaamheid (Lilienfield, Lynn& Lohr,, 2003) Semi-gestructureerd interview + Betrouwbaar (Ramirez Basco + Nalopen van alle criteria + Navraag Basco et al., 2000) criteria (Rogers, 2001) Tijdsintensief Test-hertest betrouwbaarheid Beperkt door validiteit van DSM-IV Probleemgericht i.p.v. persoonsgericht betrouwbaarheid (Zimmerman, 1994)

6 Zelf-rapportage + Gemakkelijk te gebruiken + Psychometrische kwaliteiten (Meijer et al., 2001) Klinische relevantie van trait modellen 2012) modellen (First, 2010; Paris, Patiënten hebben weinig zelfkennis (Westen, 1997) Geen kennis van psychopathologie (Westen& 2004) (Westen& Weinberger, Weinig zicht op interne processen Weinig overeenstemming met informanten (Klonsky, Oltmanns,,& Turkheimer,, 2002) Wat te doen? Systematiseren van het klinisch oordeel! Goed gesprek door ervaren clinicus Scoren volgens betrouwbaar systeem Psychometrische precisie énklinische bruikbaarheid Niet te zwaar leunen op zelfbeoordeling

7 SWAP-200 Shedler Westen Assessment Procedure Klinisch diagnostisch interview 200 items, gescoord door clinicus Geen vakjargon Uitvoerige beschrijving van gezond tot ernstige pathologie Q-sort methode Vrij van jargon Neigt ertoe onacceptabele wensen of gevoelens te vervormen door ze om te zetten in het tegendeel (bijv. zou overmatige zorg of toewijding kunnen laten zien terwijl hij/zij tekenen van onbewuste vijandigheid toont). Waarnemingen lijken oppervlakkig, globaal, impressionistisch; heeft moeite om de aandacht te richten op specifieke details. Lijkt niet in staat om belangrijke anderen zodanig te beschrijven dat zij als echte mensen overkomen; beschrijvingen van anderen zijn vaak eenzijdig en zonder reliëf.

8 Gezond functioneren Heeft psychologisch inzicht, is in staat zichzelf en anderen te begrijpen op subtiele en verfijnde wijze. Is in staat om zijn/haar talenten, capaciteiten en energie effectief en productief te gebruiken. Heeft het vermogen om alternatieve gezichtspunten te zien, zelfs in zaken die sterke gevoelens losmaken. 16

9 17 SWAP ontwikkeling Items uit klinische en empirische bronnen (DSM criteria, review van literatuur, opgenomen gesprekken,, input van experts) Clinical case formulation model Grote databestanden met gegevens van experts van verschillende oriëntaties

10 Wat levert het op? Drie score profielen DSM-IV diagnoses (PS scores) SWAP persoonlijkheidssyndromen Trait dimensies (Factor Scores) Healthy Functioning Index DIRE (Dispositional( Indicators of Risk Exposure)

11 Diagnostische prototypes Antisociaal- Psychopathisch Paranoïde Schizoïde de-schizotypisch Obsessieve stijl Histrionisch Narcistisch Depressief Vijandig-Oppositioneel Ontregeld(Borderline) Vermijdend Afhankelijk-Slachtoffer 12 Dimensies Psychologische gezondheid Psychopathie Hostiliteit Narcisme Emotionele dysregulatie Dysforie Schizoïde Oriëntatie Obsessioneel Schizotypisch Oedipaal conflict Dissociatie Sexueel conflict

12 Psychometrie Goede interbeoordelaarsbetrouwbaarheid ( ) (Baglov,, Bi, Sheler& Westen,, 2012; Westenet et al., 2010) Vergelijkbaar met semi-gestructureerde interviews ( ).84) (Lobbestael Lobbestael et al., 2011, Zimmerman et al., 1994) Valide in relatie tot diverse criteria en uitkomsten (Baglov,, Bi, Shedler& Westen,, 2012; Westen 2012) Westen, Shedler,, Bradley, DeFife, Klinische bruikbaarheid (Spitzer et al., 2008) 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Prototype Counting FFM Cloninger 24

13 Toepassing SWAP Intake en uitgebreidere diagnostiek Forensische diagnostiek Evaluatie van behandeling Vastlopen behandeling Wetenschappelijk onderzoek Indicatiestelling Ideografisch en nomothetisch

14 In samenwerking met Drs. Kim Rambelje; Reinier van Arkel Groep Prof. dr. Jos Egger; RU Nijmegen, Vincent van Gogh Instituut Drs. Anke Berix; Vincent van Gogh Instituut Prof. dr. Jonathan Shedler; University of Colorado School of Medicine Prof. dr. Jan-Henk Kamphuis; Universiteit van Amsterdam Prof. dr. Jan Derksen; RU Nijmegen Drs. Christel Hessels; Centrum Adolescenten Psychiatrie Prof dr. Marcel van Aken; Universiteit Utrecht, Centrum Adolescenten Psychiatrie Meer informatie: Aanvullende literatuur Westen, D., Shedler, J., Bradley, B., & DeFife, J. A. (2012). An empirically derived taxonomy for personality diagnosis: bridging science and practice in conceptualizing personality. American Journal of Psychiatry, 169(3), Westen, D., Waller, N., Shedler, J., & Blagov, P. (2012). Dimensions of personality and personality pathology: Factor structure of the Shedler-WestenAssessment Procedure-II (SWAP-II). Journal of Personality Disorders. doi: /pedi_2012_26_059 Westen, D. & Shedler, J. (2007). Personality diagnosis with the Shedler-WestenAssessment Procedure (SWAP): Integrating clinical and statistical measurement and prediction. Journal of Abnormal Psychology, 116, Westen, D., Shedler, J., & Bradley, R. (2006). A prototype approach to personality disorder diagnosis. American Journal of Psychiatry, 163(5), Shedler, J., & Westen, D. (2004). Refiningpersonalitydisorder diagnoses: Integrating science and practice. American Journal of Psychiatry, 161, Shedler, J., & Westen, D. (2004). Dimensions of personality pathology: An alternativeto the Five Factor Model. American Journal of Psychiatry, 161, Westen, D., & Weinberger, J. (2004). When clinical description becomes statistical prediction. American Psychologist, 59, Westen, D., & Muderrisoglu, S. (2003). Reliability and validity of personality disorder assessment using a systematic clinical interview: Evaluating an alternative to structured interviews. Journal of Personality Disorders, 17, Westen, D., Shedler, J. (2000). A prototype matching approach to personality disorders: Towards DSM -V. Journal of Personality Disorders, 14(2),

Vergelijkbare documenten

Persoonlijkheidsstoornissen

Persoonlijkheidsstoornissen PAUL VAN DER HEIJDEN MIRIAM VAN VESSEM Inhoud 1. Wat is een persoonlijkheidsstoornis? 2. Hoe vaak komt het voor? 3. Hoe stellen we een persoonlijkheidsstoornis vast? 4. Wat