UITNODIGING. Jong, Kwetsbaar, Veerkrachtig. Persoonlijkheidspathologie bij adolescenten en jong volwassenen

Transcriptie

1 UITNODIGING Jong, Kwetsbaar, Veerkrachtig. Persoonlijkheidspathologie bij adolescenten en jong volwassenen Een overzicht van de huidige wetenschappelijke inzichten op het gebied van diagnostiek en behandeling. Aanbevelingen voor onderzoek en beleid in de komende jaren. Datum: donderdag 20 januari 2011 Locatie: Verkadefabriek, s-hertogenbosch

2 Programma donderdag 20 januari 2011: Inschrijving en ontvangst Opening: H. van Benthem, centrummanager P. Spronken, voorzitter RvB dagvoorzitter Prof. dr. M.A.G. van Aken; hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Utrecht Lezing 1 (Engels): Prof. dr. D. Westen Pauze Lezing 2 (Engels): Prof. dr. M. Westenberg Lezing 3 (Engels): Prof. dr. M. van IJzendoorn Lunch Parallelsessies eerste ronde Parallelsessies tweede ronde Pauze Lezing 4: Prof. dr. J. Derksen Afsluiting: Prof. Dr. M. van Aken en D. van Dijk Borrel Inhoud ochtendprogramma: Lezing Prof. dr. D. Westen: Drew Westen is Professor, Departments of Psychology and Psychiatry and Behavioral Sciences at Emory University. A clinically and empirically useful approach to diagnosing personality pathology in adolescents. Critics have raised a range of legitimate questions about the classification of personality disorders, such as whether they should be categorical or dimensional, why some common disorders (e.g., depressive) have been excluded, and how to reduce the problem of comorbidity (multiple diagnoses). Diagnosing personality in adolescents is even more problematic, as little research has focused on the extent to which adult criteria adequately capture the most important dimensions of adolescent personality pathology. This presentation focuses on these issues and presents an empirically derived, clinically relevant approach to diagnosing personality in adolescents. Lezing Prof. dr. M. Westenberg: Hoogleraar Ontwikkelingspsychologie, Leiden. Persoonlijkheidsontwikkeling in de Adolescentie. Een globaal overzicht van persoonlijkheidsontwikkeling in de adolescentie bij niet-klinische populaties aan de hand van Jane Loevinger s model van de ego-ontwikkeling. Daarnaast wordt de relatie tot andere aspecten van de ontwikkeling (cognitief, puberteit) belicht, alsmede de relatie met specifieke aspecten van de sociaal-emotionele ontwikkeling zoals de gevoeligheid voor sociale feedback en gedragsproblemen. Lezing Prof. dr. Van IJzendoorn: Hoogleraar Pedagogische Wetenschappen, Leiden. De invloed van trauma door verlies van een gehechtheidspersoon op persoonlijkheidsontwikkeling en -pathologie. Het verlies van een ouder of andere gehechtheidsfiguur kan leiden tot de ontwikkeling van psychopathologie in veel maar niet

3 alle gevallen. Hoe manifesteert zich de kwetsbaarheid van jeugdigen en volwassenen die een trauma hebben meegemaakt, en welke factoren vergroten hun veerkracht om zelfs de meest verschrikkelijke gebeurtenissen te overleven, schijnbaar zonder veel kleerscheuren? In deze voordracht laat ik zien hoe in de gehechtheidstheorie de ervaring van verlies en trauma wordt geconceptualiseerd en gemeten, en welke korte en lange termijn gevolgen dergelijk trauma op de persoonlijkheidsontwikkeling kan hebben. Sociale en neurobiologische risico- en beschermende factoren worden geïllustreerd aan de hand van onderzoek naar structurele verwaarlozing in weeshuizen en naar de gevolgen van genocide. Eerste ronde parallelsessies: Sessie 1 Dr. Luth de Rijdt, kinder- en jeugdpsychiater, UPC KU Leuven, Campus Kortenberg Atomutilatie: Bloed, Zweet en Tranen Een jongere kan zichzelf verwonden wanneer hij zich bevindt in een toestand van spanning, wanneer hij zich geconfronteerd voelt met conflicten of vroegere traumata. Door de zelfverwonding vloeit de spanning weg, het traumatische karakter van de situatie eveneens. Dit werkt verslavend. Door middel van klinische voorbeelden wordt er aantoond dat automutilatie geen betekenisloze act is. De jongere spreekt door middel van zijn huid. Er wordt achtereenvolgens besproken: - Het al dan niet kunnen mentaliseren. - De functie en betekenis van de huid. - De adolescentaire ontwikkeling. Het doel van de behandeling is tot mentalisatie te komen. Sessie 2 Daniël van Dijk, psychiater-psychotherapeut en Marjolijn Nijrolder, klinisch psycholoog-psychotherapeut en beleidsbehandelaar deeltijdbehandeling, Centrum voor Adolescentenpsychiatrie te s-hertogenbosch Psychotherapeutische deeltijdbehandeling bij adolescenten en jong volwassenen met persoonlijkheidspathalogie Vaststelling van persoonlijkheidspathologie bij adolescenten en jong volwassenen en aangrijpingspunten voor behandeling krijgt steeds meer aandacht. Groepstherapie heeft zich sterk ontwikkeld tot een eigen referentiekader. In de multidisciplinaire richtlijn persoonlijkheidsstoornissen hebben ambulante groepstherapie en de intensievere deeltijdbehandeling een duidelijke plaats. Adolescenten en jong volwassenen met lang bestaande, moeilijk behandelbare as-i-klachten in combinatie met stoornissen in de persoonlijkheidsontwikkeling kennen vaak een ernstige uitval op meerdere terreinen. Deeltijdbehandeling kan dan geïndiceerd zijn. In deze workshop wordt het vierdaagse, vooralsnog alleen practice- based, behandelprogramma van de psychotherapeutische deeltijdbehandeling gepresenteerd aan de hand van casuïstiek. Sessie 3 Dr. Noor Tromp, docent Vrije Universiteit Amsterdam, afdeling Ontwikkelingspsychologie en onderzoeker Kinder- en Jeugdpsychiatrisch Centrum Triversum te Alkmaar Dimensionele diagnostiek van persoonlijkheidspathologie bij adolescenten. Er zijn 256 verschillende manieren om te voldoen aan de DSM-IV diagnose Borderline persoonlijkheidsstoornis. Het is zelfs mogelijk dat twee personen met dezelfde diagnose (bv. Obsessief-Compulsieve en Narcistische persoonlijkheidsstoornis) geen enkel DSM-IV As II criterium gemeenschappelijk hebben. De vraag rijst dan ook hoe betekenisvol,

4 vanuit klinisch oogpunt, de ons welbekende DSM-IV diagnoses zijn. In deze presentatie wordt een alternatief geboden vanuit een dimensionele benadering van persoonlijkheidspathologie bij adolescenten: de DAPP- BQ-A. Hoe kan de DAPP-BQ-A ons helpen onderliggende problematiek bij adolescenten beter te begrijpen en te behandelen? Sessie 4 Dr. Christel Hessels, klinisch psycholoog, Symfora groep, afdeling Fornhese Amersfoort Gedachten, gevoelens, dromen en grenzen: Mentaliseren bevorderende psychotherapie in de adolescentenkliniek Mentalization Based Treatment (MBT) is een evidence based behandeling voor volwassenen met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Deze behandeling blijkt daarnaast zeer nauw aan te sluiten bij de cognitieve, emotionele en sociale ontwikkelingsfase van adolescenten. Creativiteit, speelsheid en balanceren met vallen en opstaan, vormen de sleutelwoorden in psychotherapie, als onderdeel van een klinische behandeling gebaseerd op MBT. In deze workshop wordt de zoektocht van adolescenten in psychotherapie beschreven waarbij identiteitsontwikkeling, affectregulatie en het vormgeven en hanteren van relaties met belangrijke anderen centraal staan. Aan de hand van casuïstiek en discussie opdrachten zal een beeld worden gegeven van de theoretische concepten van MBT, waarbij de vertaalslag gemaakt wordt naar individuele psychotherapie met jongeren, en de specifieke aanpassingen die hierbij nodig zijn. Sessie 5 Jan Smeets, gz-psycholoog en Frank Sondag, sociaal psychiatrisch verpleegkundige GGz Oost-Brabant Relationship management bij de behandeling van persoonlijkheidspathologie bij adolescenten. Het hanteren van lastig gedrag bij mensen met persoonlijkheidsproblematiek. Deze workshop is nuttig voor iedereen die beroepshalve te maken heeft met persoonlijkheidsproblematiek. Een mens met een gestoorde persoonlijkheid zit eigenlijk helemaal niet zo ingewikkeld in elkaar. Veel problemen van mensen met persoonlijkheidsproblematiek worden onbedoeld uitgelokt en verergerd door de hulpverlening. De iatrogene factoren spelen dus een belangrijke rol bij de ontregeling van onze cliënten. In deze workshop worden richtlijnen, aanbevelingen en praktische tips gegeven om aan de destructieve interactie patronen tussen hulpvrager en hulpgever te ontsnappen. Tweede ronde parallelsessies: Sessie 6 Jeanine Oostendorp,psychotherapeut/programma verantwoordelijke en Majella Pannekoek, sociotherapeut, Scelta Apeldoorn, expertisecentrum voor persoonlijkheidsstoornissen, GGNet, Programma 1 Dialectische gedragstherapie (DGT) in de kliniek. Uitleg van de methodiek en bespreken van de dagelijkse (klinische) praktijk, de mogelijkheden en valkuilen. Wat is DGT hoe werkt het en hoe pas je dit toe bij adolescenten/ jong volwassenen binnen een klinische setting. Besproken worden de mogelijkheden, moeilijkheden en valkuilen in het werken met de methodiek, de doelgroep en de setting.

5 Sessie 7 Paul van der Heijden, klinisch psycholoog, Centrum Adolescentenpsychiatrie te s-hertogenbosch en docent vakgroep Pedagogiek Radboud Universiteit Nijmegen en onderzoeker Behavioral Science Institute Radboud Universiteit Nijmegen. Persoonlijkheidsproblematiek volgens DSM-5: revolutionaire veranderingen en een vooruitgang voor de adolescentenpsychiatrie? In de nieuwe versie van DSM die wordt verwacht in 2013 zal het roer helemaal worden omgegooid. De Arabische 5 in DSM-5 is hier een eerste uiting van: er zal een definitieve breuk plaatsvinden met de categorale en theorieloze DSM traditie. Er is plaats ingeruimd voor een dimensionele benadering en voor theoretische begrippen. In deze lezing zal worden ingegaan op de tekortkomingen van de huidige AS II, de aangekondigde vernieuwingen in DSM-5 en de mogelijke voor- en nadelen daarvan voor de adolescentenpopulatie. Sessie 8 Prof. dr. Barbara De Clercq, klinisch psycholoog, vakgroep Ontwikkelings-, Persoonlijkheids- en Sociale psychologie Universiteit Gent. Assessment van persoonlijkheidspathologie op jonge leeftijd: een meerwaarde in het diagnostisch proces Deze workshop gaat inhoudelijk in op de Dimensionele Persoonlijkheidssymptomen Itempool, een recent dimensioneel instrument ter beschrijving van persoonlijkheidspathologische eigenschappen bij kinderen en adolescenten. Concrete aspecten met betrekking tot afname, het belang van meerdere beoordelaars, de specifieke meerwaarde van persoonlijkheidspathologische diagnostiek, alsook de integratie met meer As I gerichte diagnostiek, zal worden toegelicht. Aan de hand van casuïstiek zullen de deelnemers actief aan de slag kunnen met het instrument, en notie krijgen van de scorings- en normeringsprocedures. Sessie 9 Manu Dehouck, klinisch psycholoog-psychotherapeut en Marit van Koolwijk, gz-psycholoog-psychotherapeut i.o., Centrum Adolescentenpsychiatrie te s-hertogenbosch Het model van Rainer Sachse In deze workshop wordt uitgelegd hoe je, vanuit de visie van Sachse op pathologie en persoonlijkheidsstoornis, systematisch toe kunt werken naar een doelgerichte, complementaire en gedifferentieerde opbouw van de therapeutische relatie bij adolescenten/jongvolwassenen. Uitgangspunt is: Opbouwen van een consistente werkrelatie, door complementair te zijn aan de authentieke behoeften van de cliënt. Tegelijk dien je om te gaan met de appèls en het testgedrag. Dit testgedrag staat een op verandering gerichte werkopdracht in de weg. Adolescenten met persoonlijkheidsproblematiek zijn namelijk wel vaak therapiegemotiveerd, maar minder veranderingsgemotiveerd. Na een inleiding over de concepten van Sachse, wordt de werkwijze via specifiek casusmateriaal toegelicht. Sessie 10 Jan van Mosel, klinisch psycholoog-psychoanalyticus, Nederlands Psychoanalytisch Instituut (NPI) Amsterdam, afdeling volwassenen en zelfstandig gevestigd in Leiden. Transference Psychotherapy in de behandeling van adolescenten met persoonlijkheidspathologie. Toepassing van Transference Focused Psychotherapie bij Adolescenten Transference Focused Psychotherapie (TFP) is een actieve psycho-

6 dynamische vorm van psychotherapie, gebaseerd op de uitgangspunten van de psychoanalytische object-relatie-theorie, bestemd voor mensen met een borderline persoonlijkheidsorganisatie. In verschillende RCT s is de effectiviteit van de behandeling aangetoond: TFP leidt tot afname van klachten en problemen, maar ook tot structurele verandering in de persoonlijkheid, onder meer blijkend uit toename van veilige gehechtheid, van reflectief functioneren en afname van identiteitsdiffusie. In de workshop zal aandacht besteed worden aan de algemene uitgangspunten van TFP voor volwassenen en aan de voor adolescenten wenselijke en/of noodzakelijke aanpassingen daarin. Lezing 4 Prof. dr. Jan Derksen, klinisch psycholoog-psychotherapeut. Hij doceert psychologische diagnostiek aan de Radboud Universiteit van Nijmegen, psychodynamische psychotherapie aan de Vrije Universiteit van Brussel en werkt in een eerstelijns en psychotherapiepraktijk. Hij zal de dag sluiten met een samenvatting en een toekomstperspectief neerleggen waarbij zowel nieuwe lijnen voor wetenschappelijk onderzoek als klinische implicatie voor behandeling aan de orde zullen komen. Afsluiting: Prof. dr. M. van Aken en D. van Dijk Kosten De kosten voor dit congres bedragen 370,-- per persoon inclusief lunch en afsluitende borrel. Locatie Verkadefabriek, Boschdijkstraat 45, 5211 VD s-hertogenbosch Aanmelden U kunt zich aanmelden voor dit congres via Na aanmelding ontvangt u een bevestiging en factuur van congresbureau M2support. Bij schriftelijke annulering tot 1 januari 2011 vindt restitutie plaats. Daarna worden de kosten voor deelname in rekening gebracht. Een vervanger kan gebruik maken van uw inschrijving, indien vooraf doorgegeven via karine@m2support.nl Accreditatie wordt aangevraagd bij NVvP, FGzP, NIP, NVRG en VenVN Meer informatie Congresbureau M2support, Karine Smit of Marja van der Meulen, info@m2support.nl,