Oplegvel Informatienota

Transcriptie

1 Oplegvel Informatienota Onderwerp Verkennende notitie Ondersteunende Begeleiding algemeen (OBa) op psychosociale grondslag Portefeuille H. van der Molen Auteur Mevr. J.G.M. van Assema Telefoon SZ/WWGZ Reg.nr. 2008/ Te kopiëren: A B & W-vergadering van DOEL: Informeren Eén van de maatregelen die het Kabinet met ingang van 1 januari 2008 in het kader van de AWBZ heeft getroffen, is het schrappen van de psychosociale grondslag voor de functie Ondersteunende Begeleiding algemeen (OB-a). Voor 2008 is een overgangsregeling van kracht. Er is sprake van een overheveling van middelen naar gemeenten per om hen tegemoet te komen voor de gevolgen van deze maatregel. Omdat wij ons ernstig zorgen maken over deze overdracht van taken en verantwoordelijkheden, hebben wij besloten hierover een brief te sturen naar de staatssecretaris van VWS (SZ/WWGZ/2008/153512). B&W 1. Het college neemt kennis van de gevolgen van het schrappen van de functie OB-a op psychosociale grondslag uit de AWBZ en het overhevelen van taken en verantwoordelijkheden naar de (centrum)gemeenten. 2. Het college besluit hierover een brief te sturen aan de staatssecretaris voor VWS. 3. Het college informeert de commissie Samenleving over dit onderwerp

2 INFORMATIENOTA Onderwerp: Verkennende notitie Ondersteunende Begeleiding algemeen (OB-a) op psychosociale grondslag Inleiding Per 1 januari 2008 is de psychosociale grondslag voor de functie Ondersteunende Begeleiding algemeen (OB-a) 1 geschrapt uit de AWBZ. De middelen worden overgeheveld naar de (centrum)gemeenten. Dit moet de regievoering van centrumgemeenten in het kader van de uitvoering van het Kompas 2 vergemakkelijken. Voor 2008 is een overgangsregeling getroffen. Per worden de gemeenten verantwoordelijk voor de begeleiding van bepaalde doelgroepen. De voorbereidingstijd voor gemeenten is uiterst beperkt. Om die reden zijn wij van plan het bestuur voor te stellen voor deze overdracht van taken en verantwoordelijkheden twee snelheden aan te houden: - Om continuïteitsproblemen voor cliënten zoveel mogelijk te voorkomen wordt op basis van de beschikbare gegevens een voorstel gedaan voor de organisatie van deze vorm van begeleiding per 2009 en voor de inzet van de middelen die ter compensatie naar de gemeente komen. - In samenhang met de plannen in het kader van het Kompas en in lijn met de aanbevelingen uit de Wmo-pilot Haarlem wordt een voorstel voorbereid voor de inrichting van de toekomstige begeleidingsstructuur. In het onderstaande worden deze twee snelheden nader toegelicht. In deze notitie schetsen wij tevens - voor zover bekend - de effecten van het overgangsjaar 2008 voor deze vorm van begeleiding en de effecten van het volledig vervallen per 2008 van de functie OB-a op somatische grondslag. Voor deze laatste maatregel worden gemeenten overigens niet gecompenseerd. Tot slot wordt een doorkijk gegeven naar de plannen die het Kabinet heeft met de toekomstige AWBZ op de kortere en de langere termijn. Kernboodschap Beoogd resultaat Het beoogd resultaat voor de langere termijn is deze vorm van begeleiding in te vullen conform de plannen in het kader van het Kompas en in lijn met de aanbevelingen over inbedding van Ondersteunende Begeleiding aan kwetsbare burgers in de Wmo, zoals de Wmo-pilot in Haarlem deze heeft geformuleerd. Kernpunten daarbij zijn: - streven naar aansluiting bij wijkgerichte collectieve ondersteuningsmogelijkheden - met individuele trajectbegeleiders voor cliënten - die tevens optreden als kwartiermaker naar de wijkorganisaties - en met de inzet van maatjes en ervaringsdeskundigen in aanvulling op professionele steun. 1 Ondersteunende Begeleiding Algemeen (OB-a): individueel mensen helpen hun leven (ook buiten het huishouden) op orde te houden. Dat wil zeggen: zo zelfstandig mogelijk te functioneren in de maatschappij. Te denken valt hierbij aan ondersteuning zelfregie, contacten met instanties, administratieve handelingen, budgetplanning, acties ter verkrijging van schuldsanering en uitkeringen, werk, scholing, huisvesting en woonbegeleiding. 2 Een substantieel deel van de doelgroep OB-a psychosociaal behoort namelijk tot de overlastgevende daklozen en verslaafden waar de gemeente in het kader van deelnota 2 en 3 uit het Kompas actie op wil ondernemen.

3 Deze begeleidingsstructuur moet deel gaan uitmaken van het brede Wmo-beleid in Haarlem Het beoogd resultaat voor de korte termijn (in elk geval 2009) is de begeleiding voor de betreffende doelgroepen per 2009 zo optimaal mogelijk in te bedden in de Wmo, zodanig dat er zo min mogelijk continuïteitsproblemen voor cliënten ontstaan. Consequenties a. Gang van zaken tot nu toe. De middelen voor OB-a op psychosociale grondslag zijn tot op heden met name ingezet vanuit maatschappelijke begeleidingsinstellingen en opvanginstellingen ter bekostiging van individuele (professionele) begeleiding van verslaafden, daklozen, zwerfjongeren en slachtoffers huiselijk geweld bij zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie. Deze begeleiding vindt niet alleen plaats in de instellingen voor Maatschappelijke Opvang (MO) en Vrouwenopvang (VO) zelf, maar ook in voor- en natrajecten buiten de opvang(instellingen). Ook kregen nog andere groepen op deze grondslag begeleiding, zoals ontregelde gezinnen door bijv. de thuiszorginstellingen (gespecialiseerde thuiszorg). De Zorgkantoren maakten contractafspraken met aanbieders en de CIZ-indicatie OB-a op psychosociale grondslag gaf een individu recht op deze begeleiding. Het ministerie heeft nauwelijks feitelijke gegevens voorhanden over de functie OBa op psychosociale grondslag, o.a. omdat door Zorgkantoren en CIZ tot niet apart geregistreerd is op deze functie. Het Zorgkantoor Kennemerland heeft voor 2008 contractafspraken op deze functie met Vrouwenopvang Haarlem / IJmond ( ,-) en Spaarnezicht ( ,-). Maar ook andere Zorgkantoren kunnen voor deze regio contracten hebben afgesloten indien het hoofdkantoor van de aanbieder in hun werkgebied is gevestigd. b. Voorbereiding overheveling middelen naar gemeenten. Eerder was aangekondigd dat gemeenten vóór de zomer een brief van het ministerie van VWS zouden ontvangen met daarin het huidige budget per regio en een overzicht van instellingen in de regio die betrokken zijn bij de uitvoering. Omdat al duidelijk was dat de Zorgkantoren dit volledige overzicht niet konden leveren, zou VWS deze informatie bij de aanbieders (o.a. via de Federatie Opvang) opvragen. Op 11 juli 2008 heeft VWS per brief de wethouders Wmo geïnformeerd over de afspraken in het bestuurlijk overleg VWS/VNG inzake de voorbereiding overheveling middelen per 1 januari 2009 (DMO/SSO ): - 30 mln. wordt overgeheveld naar de specifieke uitkering maatschappelijke opvang/oggz en verslavingsbeleid. Op basis van een inventarisatie van de Federatie Opvang (peiljaar 2007) is een voorlopige verdeling voor 2009 gemaakt. Voor Haarlem is dit bedrag voorlopig vastgesteld op ,-. In overleg met de VNG vindt nog een toets op deze cijfers plaats. Vanaf 2010 worden deze middelen verdeeld op basis van de (nieuwe) verdeelsleutel maatschappelijke opvang/oggz en verslavingsbeleid. - 6 mln. wordt overgeheveld naar de specifieke uitkering vrouwenopvang. Voor Haarlem is dit bedrag voorlopig vastgesteld op ,-. Ook hierover vindt nog een toets plaats. Over de verdeling vanaf 2010 vindt nog overleg plaats tussen VWS en de VNG mln. wordt overgeheveld naar het gemeentefonds voor de begeleiding van andere groepen zoals ontregelde gezinnen. Over de verdeling vindt nog

4 overleg plaats tussen de ministeries van VWS en BZK en de VNG. Binnen de thuiszorginstellingen is niet bekend welk bedrag hiermee gemoeid is; de hoogte van dit bedrag is derhalve een schatting. Helaas geeft deze brief - in tegenstelling tot eerdere berichten - geen overzicht van de instellingen in de regio die betrokken zijn bij de uitvoering met daaraan gekoppeld het budget per instelling. Wel is door de staatssecretaris een informatiebrochure in het vooruitzicht gesteld (o.a. beschrijving van de doelgroepen met de vormen van zorg en begeleiding, de manier waarop deze groepen in beeld kunnen worden gebracht, keuzemogelijkheden voor gemeenten t.a.v. zorginkoop en verantwoording). In een poging om versneld zicht te krijgen op deze materie, hebben wij navraag gedaan bij diverse instellingen in de regio. Deze inventarisatie heeft helaas nog geen exacte gegevens over aantallen cliënten, begeleidingsuren, budgetten etc. opgeleverd. Aangezien dit een risico voor de gemeente inhoudt, stellen wij voor bij de instellingen waarvan wij vermoeden dat ze deze functie uitvoeren, schriftelijk te inventariseren of en in welke mate zij vanuit de AWBZ in 2008 bekostigd worden en wat hun plannen zijn voor Gemeenten zijn overigens met ingang van 2009 niet gebonden aan de huidige aanbieders, aangezien er geen sprake is van een overheveling van een functie maar van middelen om gemeenten tegemoet te komen voor de gevolgen van deze maatregel. c. Inzet over te hevelen middelen in Het jaar 2009 beschouwen wij als pilotjaar voor de organisatie van deze vorm van begeleiding vanuit de gemeente. Om continuïteitsproblemen voor cliënten zo veel mogelijk te voorkomen stellen wij voor 2009 voor, de over te hevelen middelen voor OB-a op psychosociale grondslag in de vorm van een subsidie te verstrekken aan de instellingen voor maatschappelijke begeleiding en opvang ter bekostiging van deze vorm van begeleiding. In een prestatie-overeenkomst zullen vervolgens het aantal te begeleiden personen, de aard en de duur van begeleiding worden vastgelegd. In bijna alle gevallen gaat het om instellingen waar wij reeds een subsidierelatie mee hebben voor de opvang van bepaalde doelgroepen; het betreft derhalve een ophoging van het bestaande subsidiebedrag met een budget voor activiteiten in het kader van begeleiding. We gaan er vanuit dat aanbesteding in dit specifieke geval niet noodzakelijk en niet wenselijk is. De voor- en nadelen en de risico s worden nog in beeld gebracht. Het bedrag dat wij van rijkswege krijgen als compensatie voor het schrappen van OB-a psychosociaal is vooralsnog het plafond. Wij voorzien dat het bedrag dat wij volgens het voorlopige verdeelmodel krijgen niet voldoende zal zijn, aangezien er nauwelijks financiële ruimte overblijft na aftrek van de twee contracten die Zorgkantoor Kennemerland voor onze regio heeft afgesloten. In dit pilotjaar zouden wij de toegang tot deze vorm van begeleiding (nog) willen regelen via een individuele indicatiestelling. Bijkomend voordeel hiervan is, dat we in dit jaar via de indicatiestelling managementinformatie kunnen verzamelen. Deze informatie moet tevens overeenkomen met de rapportages van de instellingen die de begeleiding leveren. Omdat het CIZ kennis heeft van en ervaring heeft met de indicatiestelling voor deze vorm van begeleiding, ligt het voor de hand de indicatieadviezen voor deze vorm van begeleiding voor 2009 bij het CIZ in te kopen. In het bestuurlijk overleg VNG/VWS is gesproken over het schoon aan de haak overhevelen van de uitvoeringskosten die tot nu toe met deze functie gemoeid waren. Tot op heden hebben wij nog geen enkele duidelijkheid over de overheveling van gelden ten behoeve van incidentele invoeringskosten en

5 structurele uitvoeringskosten (te denken valt aan: opstellen prestatiecontracten, kosten indicatiestelling, afhandeling bezwaar/beroep, informatie & advies Loket Haarlem). In samenhang met het Kompas hebben wij vanuit onze rol als centrumgemeente over deze materie een ambtelijk overleg georganiseerd met de regiogemeenten Zuid- en Midden Kennemerland en Haarlemmermeer. Onduidelijk is nog of het budget voor Haarlemmermeer in het verdeelmodel al is toegevoegd aan het budget voor Haarlem. Deze vraag is uitgezet bij VWS. d. Overgangsjaar De overgangsregeling in 2008 heeft alleen betrekking op nieuwe cliënten en op cliënten die een herindicatie nodig hebben. De reeds bestaande indicaties voor 2008 blijven gewoon geldig tot uiterlijk 1 januari Omdat de betreffende functie reeds uit de AWBZ geschrapt is, geeft het CIZ op deze functie in 2008 geen indicatiebesluiten af, maar indicatie-adviezen met de leveringsvorm zorg in natura. De adviezen kunnen doorlopen in 2009, maar het staat gemeenten vrij om deze vanaf 1 januari 2009 over te nemen. In voornoemde brief van VWS is opgenomen dat Zorgkantoren en CIZ in 2008 feitelijk vrijwel dezelfde rol spelen als in 2007 en dat de rol van gemeenten zich dit jaar beperkt tot de voorbereiding van een zorgvuldige overheveling van de middelen die gemoeid zijn met de functie OB-a op basis van de psychosociale grondslag. Wel wordt opgemerkt dat Zorgkantoren i.v.m. het productieplafond op deze functie in 2008 niet meer kunnen inkopen dan in Van verschillende kanten (GGD, Loket Haarlem, Dienstverlening) komen signalen binnen over aanvragen OB-psychosociaal die niet langer gehonoreerd worden. Wij hebben het management van het CIZ om opheldering gevraagd. Het CIZ zegt deze signalen niet te herkennen en is met ons van mening dat het CIZ in dit overgangsjaar dezelfde rol vervult als voorheen. Toegezegd is dat op concrete signalen actie zal worden ondernomen. e. OB-a op somatische grondslag. De functie OB-a op somatische grondslag verdwijnt uit de AWBZ. Voor deze maatregel worden gemeenten niet gecompenseerd, omdat het Kabinet meent dat hier geen publieke taak meer ligt. Voor verzekerden met een somatische grondslag die voor 2008 al een indicatie voor OB-a hadden, doorlopend in 2008, geldt een overgangsregime. De indicatie blijft geldig tot uiterlijk 1 januari Door verschillende organisaties (o.a. Loket Haarlem, MEE) worden in zeer beperkte mate signalen afgegeven over consequenties van het niet langer indiceren van OB-a op somatische grondslag. Het betreft dan bijv. een rolstoelafhankelijke cliënt die niet zelfstandig naar buiten kan. Nu er geen indicatie voor deze ondersteuning meer wordt afgegeven, dreigt een sociaal isolement. In een ander voorbeeld is sprake van een cliënt die ondersteuning nodig heeft om weer in een goed dagritme te komen, maar deze vorm van ondersteuning niet geïndiceerd krijgt. Omdat het om een relatief klein aantal signalen gaat, adviseren wij hier nu geen aparte actie op te ondernemen. Wij zullen deze signalen betrekken bij ons voorstel voor de inrichting van de toekomstige begeleidingsstructuur. f. Toekomst AWBZ. Kortere termijn Het Kabinet heeft aangekondigd op korte termijn meer wijzigingen aan te willen brengen in de functies ondersteunende (OB) en activerende begeleiding (AB). Het

6 plan is om per 1 januari 2009 de psychosociale grondslag ook voor de functies Ondersteunende Begeleiding gedurende een dagdeel (OB-dag) 3 en Persoonlijke Verzorging (PV) te laten vervallen. Lopende indicaties blijven dan nog één jaar geldig. De staatssecretaris heeft zich in een brief van 2 juli 2008 aan de Kamer (DLZ/KZ-U ) bereid getoond tot een vergelijkbaar regime als dit jaar gold voor de eerste tranche van de wijzigingen. Op dit moment vindt landelijk onderzoek plaats naar de aard en omvang van het gebruik van deze functies. Het gebruik lijkt zich met name voor te doen bij activiteiten in de MO/VO sector en bij dagactiviteiten voor ouderen. Toegezegd is dat gemeenten hiervoor volledig worden gecompenseerd, maar voorlopig zijn er nog geen gegevens bekend. Langere termijn. Het is de bedoeling dat er op termijn één functie begeleiding komt. Een deel van de AB gaat naar de functie behandeling en het restant wordt samengevoegd met de huidige OB. Wat valt op dit moment nog onder de OB in de AWBZ? - Het compenseren van verloren regelvermogen waardoor de verzekerde geen regie over het eigen leven kan voeren. Voorbeelden zijn: het helpen plannen van activiteiten, het regelen van dagelijkse zaken, het nemen van besluiten, structureren van de dag en het organiseren van sociale participatie. Het (leren) structureren en organiseren van het huishouden is AWBZ-zorg als de verzekerde het huishouden zelf kan uitvoeren, maar daarbij ondersteuning nodig heeft. (Als het huishouden moet worden overgenomen is de organisatie van het huishouden overigens onderdeel van de Wmo). - Toezicht en interventie in de vorm van correctie van het gedrag bij gedragsstoornissen die hun oorsprong vinden in een psychiatrische aandoening, een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke handicap. Deze interventies kunnen ook activerend van aard zijn, zoals het stimuleren om bepaalde activiteiten te ondernemen of sociale contacten te onderhouden. Het verschil met activerende begeleiding is dat er geen sprake is van een programmatische benadering om een specifiek doel te bereiken, maar van een voortdurende situatie, waarin nog bestaande (of door behandeling of activerende begeleiding herwonnen) functionaliteit wordt onderhouden. - Praktische ondersteuning bij het uitvoeren van handelingen. De grondslag is dan meestal een lichamelijke of zintuiglijke handicap of een somatische aandoening. De nieuwe begeleidingsfunctie op termijn omvat alleen hulp bij ernstig regieverlies en bij een ernstige invaliderende beperking of aandoening. De hulp gericht op maatschappelijke participatie (psychosociale zelfredzaamheid) wordt als AWBZ aanspraak geschrapt. Het gaat dan bijv. om begeleid naar school gaan, begeleiding bij vrijetijdsbesteding, uitjes en kerkgang. Om inzicht te krijgen in waar de knip precies moet komen te liggen, laat VWS momenteel onderzoek doen naar de huidige praktijk. Voor de begeleidingsfunctie zal vanaf 2010 ook een eigen bijdrage worden ingevoerd. 3 Ondersteunende Begeleiding Dagbesteding (OB-dag): in groepsverband mensen helpen die een daginvulling nodig hebben gelijkend op die van werk of het houden van structuur in hun dag.

7 Begin september jl. is een door VWS, de VNG en de sector gezamenlijk opgestelde informatieve brochure over de veranderingen per 1 januari 2009 verschenen. Dit mede ter uitvoering van de bestuurlijke afspraken die hierover gemaakt zijn. Deze brochure geeft ons helaas niet meer informatie dan wij zelf al verzameld hadden De VNG heeft inmiddels laten weten niet blij te zijn met de huidige praktijk van het telkens uitbreiden van de Wmo met stukjes AWBZ. Dit betekent dat er constant wordt gesleuteld aan de Wmo met als gevolg dat deze niet de kans krijgt om zich te zetten tot de brede participatiewet, zoals deze was bedoeld. Als er zaken uit de AWBZ in de Wmo worden gebracht, dan pleit de VNG voor een overdracht in één keer en met toereikende middelen. Vervolg 1. Versturen van een brief aan de staatssecretaris van VWS, waarin we onze zorgen uiten ten aanzien van dit dossier en haar vragen op korte termijn een aantal acties te nemen. 2. Omdat de tijd dringt adviseren we door te gaan op de ingeslagen weg van voorbereidende werkzaamheden, zodat uw bestuur nog eind 2008 een besluit kan nemen over de wijze waarop deze overdracht van taken en verantwoordelijkheden per 1 januari 2009 in Haarlem e.o. wordt vormgegeven. Bijlagen A. Brief aan de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (i.a.a. de VNG en G27) inzake de overheveling middelen psychosociaal.

8

9